1
00:00:06,027 --> 00:00:08,946
Materiał archiwalny
pochodzi z II wojny światowej.

2
00:00:09,030 --> 00:00:12,533
Do odrestaurowania i kolorowania
użyto technologii cyfrowej.

3
00:00:19,540 --> 00:00:22,376
22 CZERWCA 1940 R., KAPITULACJA FRANCJI

4
00:00:23,502 --> 00:00:26,756
7 WRZEŚNIA, POCZĄTEK LONDYŃSKIEGO BLITZU

5
00:00:28,215 --> 00:00:29,800
ZBOMBARDOWANO LONDYN

6
00:00:30,843 --> 00:00:33,637
7 GRUDNIA 1941 R., ATAK NA PEARL HARBOR

7
00:00:34,221 --> 00:00:35,681
JAPOŃCE ATAKUJĄ USA

8
00:00:43,856 --> 00:00:49,320
5 CZERWCA 1944 R.

9
00:00:50,279 --> 00:00:52,656
Jesteście ciałem…

10
00:00:52,740 --> 00:00:54,867
Wylądowaliście już na plaży? Odbiór.

11
00:01:03,209 --> 00:01:04,085
Winstonie?

12
00:01:09,799 --> 00:01:10,674
Winstonie?

13
00:01:11,884 --> 00:01:13,094
Nie idziesz spać?

14
00:01:17,515 --> 00:01:18,390
Winstonie?

15
00:01:25,689 --> 00:01:29,276
Masz świadomość tego, że zanim wstaniesz…

16
00:01:31,862 --> 00:01:34,198
20 000 młodych ludzi…

17
00:01:36,200 --> 00:01:37,743
straciło już życie?

18
00:01:48,337 --> 00:01:50,631
CHURCHILL NA WOJNIE

19
00:01:50,714 --> 00:01:52,091
Nigdy się nie poddamy.

20
00:01:58,681 --> 00:02:03,394
Organizacja operacji Overlord
była epokowym wydarzeniem i obowiązkiem.

21
00:02:03,477 --> 00:02:05,980
II WOJNA ŚWIATOWA: ZACIŚNIĘCIE PIERŚCIENIA

22
00:02:06,647 --> 00:02:10,151
Nadal miałem głęboko w pamięci
krwawą cenę,

23
00:02:10,234 --> 00:02:15,948
jaką musieliśmy zapłacić
za wielkie ofensywy I wojny światowej.

24
00:02:18,492 --> 00:02:23,038
Churchilla prześladowało Gallipoli.
Cała operacja była wielkim fiaskiem.

25
00:02:24,206 --> 00:02:28,711
Gdy było coraz bliżej
operacji Overlord i desantu w Dniu D,

26
00:02:29,628 --> 00:02:32,548
zaczął lękać się krwawej rzezi

27
00:02:32,631 --> 00:02:36,802
i obawiał się, że przystał na coś,
co skończy się katastrofą.

28
00:02:37,845 --> 00:02:41,348
Jeśli operacja Overlord
ma być przeprowadzona,

29
00:02:41,432 --> 00:02:43,142
atak musi być miażdżący.

30
00:02:45,144 --> 00:02:50,357
WYBRZEŻE FRANCJI

31
00:02:51,650 --> 00:02:55,237
Jakkolwiek silny będzie szaleć sztorm
o mury naszej fortecy

32
00:02:56,071 --> 00:03:00,201
i diabelskie będą podstępy
naszych przeciwników,

33
00:03:00,284 --> 00:03:03,245
bitwa zakończy się
wielką wygraną Trzeciej Rzeszy.

34
00:03:03,871 --> 00:03:07,041
Niemcy wciąż dominowali
na kontynencie europejskim.

35
00:03:07,541 --> 00:03:09,752
Wielka Brytania, USA i alianci

36
00:03:09,835 --> 00:03:12,922
musieli zdobyć przyczółek
na zachodnim wybrzeżu,

37
00:03:13,005 --> 00:03:14,798
aby wyzwolić Europę Zachodnią.

38
00:03:14,882 --> 00:03:18,677
ANGLIA, MAJ 1944 R.

39
00:03:19,261 --> 00:03:22,223
Południowa Anglia stała się
ogromną bazą wojskową…

40
00:03:22,306 --> 00:03:24,391
II WOJNA ŚWIATOWA: ZACIŚNIĘCIE PIERŚCIENIA

41
00:03:24,475 --> 00:03:27,144
…wypełnioną wyszkolonymi ludźmi,
pragnącymi

42
00:03:27,228 --> 00:03:30,272
zmierzyć się z Niemcami
po drugiej stronie kanału.

43
00:03:32,024 --> 00:03:36,695
Churchill zawsze pragnął
zbrojnie wrócić na kontynent,

44
00:03:37,321 --> 00:03:39,406
ale wolał się nie śpieszyć

45
00:03:39,490 --> 00:03:41,200
i poczekać,

46
00:03:41,283 --> 00:03:44,328
aż będzie pewien sukcesu.

47
00:03:45,579 --> 00:03:51,293
Zachowawczy atak był wykluczony,
bo Niemcy mogliby wygrać.

48
00:03:52,127 --> 00:03:56,840
Powstało pytanie, czy sprawa jest
warta poświęcenia tylu ludzkich istot.

49
00:03:56,924 --> 00:04:00,094
Winston Churchill uznał, że tak.

50
00:04:01,929 --> 00:04:05,432
Wróg musiał wiedzieć,
że szykuje się wielka inwazja.

51
00:04:05,516 --> 00:04:08,185
II WOJNA ŚWIATOWA: ZACIŚNIĘCIE PIERŚCIENIA

52
00:04:08,269 --> 00:04:11,188
Trzeba było zataić miejsce i czas ataku

53
00:04:11,272 --> 00:04:12,898
oraz sprawić, by uwierzyli,

54
00:04:12,982 --> 00:04:17,152
że desant odbędzie się
w innym miejscu i czasie.

55
00:04:18,487 --> 00:04:21,907
Opcji jest niewiele.
Calais to logiczny wybór,

56
00:04:21,991 --> 00:04:24,410
bo jest położone najbliżej Anglii.

57
00:04:24,493 --> 00:04:27,955
Niemcy na pewno
tam spodziewali się lądowania aliantów.

58
00:04:28,038 --> 00:04:30,040
Ostatecznie wybrano Normandię.

59
00:04:30,874 --> 00:04:35,254
Zwiększa to szanse na udany desant,
bo w Calais zbudowano potężną obronę.

60
00:04:36,088 --> 00:04:38,048
Na wojnie prawda jest tak cenna…

61
00:04:38,132 --> 00:04:40,634
II WOJNA ŚWIATOWA: ZACIŚNIĘCIE PIERŚCIENIA

62
00:04:40,718 --> 00:04:43,887
…że zawsze trzeba ją chronić
zaporą z kłamstw.

63
00:04:44,763 --> 00:04:48,434
Wymyślono podstęp
zwany operacją Bodyguard.

64
00:04:49,476 --> 00:04:51,562
Chcieliśmy zmylić ich co do celu,

65
00:04:51,645 --> 00:04:53,647
aby nie zwiększyli obrony.

66
00:04:55,107 --> 00:04:57,192
Umysł Churchilla nie odpoczywał.

67
00:04:57,276 --> 00:05:01,780
Wymyślanie tych intryg i scenariuszy
sprawiało mu wielką satysfakcję.

68
00:05:02,323 --> 00:05:06,201
Brytyjscy podwójni agenci
opowiadają Niemcom bzdury

69
00:05:06,285 --> 00:05:10,080
i sprzedają im różne ściemy o tym,
gdzie i kiedy nastąpi inwazja.

70
00:05:10,581 --> 00:05:13,250
Ulokowali Pattona,
najlepszego amerykańskiego generała,

71
00:05:13,334 --> 00:05:16,128
z fałszywą armią
w południowo-wschodniej Anglii.

72
00:05:19,757 --> 00:05:24,511
Były tam nadmuchiwane czołgi
i samoloty z balsy.

73
00:05:27,014 --> 00:05:30,642
Stosowano symulowane koncentracje wojsk,
floty atrap okrętów…

74
00:05:30,726 --> 00:05:33,228
II WOJNA ŚWIATOWA: ZACIŚNIĘCIE PIERŚCIENIA

75
00:05:33,312 --> 00:05:35,981
…i zwiększoną aktywność bezprzewodową.

76
00:05:41,945 --> 00:05:45,032
Generałowi Eisenhowerowi
przypadło dowództwo inwazji.

77
00:05:46,033 --> 00:05:48,911
Dowodził lądowaniem w Afryce Północnej.

78
00:05:48,994 --> 00:05:52,331
Był najwyższym rangą dowódcą
podczas inwazji na Sycylię.

79
00:05:52,414 --> 00:05:54,500
Na koncie ma dwa desanty.

80
00:05:57,169 --> 00:05:58,879
Z perspektywy Eisenhowera

81
00:05:58,962 --> 00:06:03,258
Wielka Brytania była konieczna
jako trampolina do wyzwolenia kontynentu.

82
00:06:03,342 --> 00:06:06,512
Churchill musiał
mieć dobre relacje z Eisenhowerem

83
00:06:06,595 --> 00:06:08,514
i wzajemnie.

84
00:06:08,597 --> 00:06:11,100
Polityka i wojsko weszły w dialog.

85
00:06:11,183 --> 00:06:13,310
Na pewno pojawiły się napięcia.

86
00:06:13,394 --> 00:06:16,397
Churchill widział siebie
jako przywódcę wojskowego,

87
00:06:16,480 --> 00:06:18,190
ale on tym nie kierował.

88
00:06:18,273 --> 00:06:22,111
W tamtym czasie
skończył się już jego wkład.

89
00:06:22,736 --> 00:06:26,156
Eisenhower poniekąd
próbował zarządzać Churchillem.

90
00:06:26,240 --> 00:06:29,076
Ale nikt tego nie potrafił.

91
00:06:29,159 --> 00:06:34,456
Niełatwo trzymać w ryzach osobowość
tak barwną jak Churchill.

92
00:06:35,874 --> 00:06:39,628
„Decyzja zapadła, panie premierze,
skupmy się na planowaniu”.

93
00:06:40,838 --> 00:06:44,049
Czułem, że mamy tu
moment kulminacyjny wojny.

94
00:06:44,883 --> 00:06:47,886
W miarę zbliżania się Dnia D
rosło napięcie.

95
00:06:48,887 --> 00:06:51,932
Eisenhower groził, że odejdzie,

96
00:06:52,015 --> 00:06:55,227
aby upewnić się,
że prezydent Roosevelt posłucha jego

97
00:06:55,310 --> 00:06:58,647
i nie da się wkręcić
w plany wojenne Churchilla.

98
00:07:00,065 --> 00:07:02,693
Roosevelt ustąpił Eisenhowerowi,

99
00:07:02,776 --> 00:07:06,321
a ostatecznie Winston Churchill
musiał ulec prezydentowi USA.

100
00:07:07,489 --> 00:07:11,994
W owym czasie
Amerykanie stanowczo dowodzili wojną.

101
00:07:12,077 --> 00:07:15,831
Wielka Brytania nie była już
partnerem strategicznym

102
00:07:15,914 --> 00:07:18,709
i głos decydujący
coraz bardziej należał do USA.

103
00:07:18,792 --> 00:07:21,003
Można rzec, że na początku wojny

104
00:07:21,086 --> 00:07:23,672
Churchill miał poważanie Roosevelta.

105
00:07:23,755 --> 00:07:26,341
To on przeciwstawił się Hitlerowi,

106
00:07:26,425 --> 00:07:28,635
co przyniosło mu sławę.

107
00:07:30,345 --> 00:07:34,433
Ale armia amerykańska była potężna,

108
00:07:34,516 --> 00:07:37,728
więc Churchill powoli
stawał się pomniejszym partnerem.

109
00:07:39,855 --> 00:07:43,525
Planowali Dzień D w ścisłej tajemnicy.

110
00:07:43,609 --> 00:07:46,862
Churchill chciał być tam obecny.

111
00:07:47,488 --> 00:07:53,660
Człowiek integralny przy podejmowaniu
ważkich, strasznych decyzji wojennych

112
00:07:53,744 --> 00:07:56,163
potrzebuje nieraz odżywczej przygody.

113
00:07:57,247 --> 00:07:59,041
Może też potrzebować poczucia,

114
00:07:59,124 --> 00:08:02,377
że przy wysyłaniu tylu osób na śmierć

115
00:08:02,878 --> 00:08:05,881
dzieli z nimi
choćby w małym stopniu ryzyko.

116
00:08:07,257 --> 00:08:10,677
Jego pragnienie
bycia zawsze w centrum wydarzeń

117
00:08:11,178 --> 00:08:13,305
zostało z nim do końca życia.

118
00:08:14,515 --> 00:08:17,434
Już w młodości uwielbiał bitwy.

119
00:08:17,518 --> 00:08:20,062
Zabrzmi to brutalnie,
ale lubił pole bitwy.

120
00:08:22,689 --> 00:08:27,736
Ta miłość do adrenaliny, którą poczuł
podczas wyczynów w Afryce Południowej,

121
00:08:28,695 --> 00:08:30,239
już z nim pozostała.

122
00:08:31,281 --> 00:08:34,868
6 CZERWCA 1944 R., PORANEK DNIA D

123
00:08:34,952 --> 00:08:39,790
Powinienem tam być. Na pokładzie statku,
gdy tylko zacznie się ostrzał.

124
00:08:39,873 --> 00:08:44,378
Największa inwazja w historii świata,
a jestem tu uwięziony.

125
00:08:44,962 --> 00:08:46,421
To wszystko wina króla.

126
00:08:46,964 --> 00:08:49,383
Obawiam się, że tu się z nim zgadzam.

127
00:08:49,967 --> 00:08:53,804
Kraj zbyt mocno ucierpi,
jeśli stracisz głowę od kuli w bitwie.

128
00:08:54,680 --> 00:08:57,724
- Już i tak za często tracisz głowę.
- Nie powinien się wtrącać.

129
00:08:57,808 --> 00:09:01,061
Nie on jeden.
Eisenhower też ci się przeciwstawia.

130
00:09:01,144 --> 00:09:03,313
Król dał na to placet, nieprawdaż?

131
00:09:03,397 --> 00:09:05,691
Mam prawo pojechać, jeśli zechcę.

132
00:09:05,774 --> 00:09:09,444
Wiedział, że serce nie pozwoli mi
odmówić królewskiej prośbie.

133
00:09:09,528 --> 00:09:11,446
Jeśli ma to jakieś znaczenie,

134
00:09:11,530 --> 00:09:14,950
jestem rad, że nie płyniesz
bombardowanym krążownikiem.

135
00:09:15,033 --> 00:09:17,244
A jeśli plan weźmie w łeb?

136
00:09:17,327 --> 00:09:20,414
Może źle coś obliczyliśmy
i nie dopłyniemy do brzegu?

137
00:09:20,497 --> 00:09:24,209
A jeśli ugrzęźniemy na plażach
na parę miesięcy jak w Gallipoli?

138
00:09:24,293 --> 00:09:27,337
- Muszę tam być.
- Tak? I co zrobisz?

139
00:09:28,297 --> 00:09:29,965
Będziesz widzem.

140
00:09:30,048 --> 00:09:32,426
Lud cię potrzebuje tutaj.

141
00:09:32,926 --> 00:09:38,181
To ich synowie, mężowie i ojcowie.
Kto z nimi pomówi, jeśli nie ty?

142
00:09:38,807 --> 00:09:40,434
Masz odpowiedź na wszystko.

143
00:09:42,728 --> 00:09:46,440
Ale w tym stroju nie zarekwirujesz okrętu
płynącego do Francji.

144
00:09:49,234 --> 00:09:50,611
Mógłbym, gdybym chciał.

145
00:09:55,699 --> 00:09:56,533
Dziękuję.

146
00:09:59,411 --> 00:10:02,205
Lecę do sali map. Powinni coś wiedzieć.

147
00:10:03,540 --> 00:10:07,544
Wyobraźmy sobie generała Eisenhowera:
„Ostatnią rzeczą, jaką chcemy,

148
00:10:07,628 --> 00:10:11,840
jest ryzykować życie premiera Anglii
jako obserwatora”.

149
00:10:11,923 --> 00:10:17,346
Istnieje niezwykła korespondencja
między nim a królem Jerzym VI.

150
00:10:17,429 --> 00:10:20,098
Król jako zwierzchnik
zmuszony był tupnąć nogą

151
00:10:20,182 --> 00:10:23,018
i Churchill w zasadzie
z przymusu się ugiął.

152
00:10:32,611 --> 00:10:37,324
DZIEŃ D, 6 CZERWCA 1944 R.

153
00:10:47,000 --> 00:10:51,463
Szósty czerwca 1944 roku
to najważniejszy dzień XX wieku.

154
00:10:51,546 --> 00:10:55,384
Ważył się los demokracji.

155
00:10:56,301 --> 00:10:58,970
Porządny chłopak z cukierni Catskill…

156
00:10:59,554 --> 00:11:03,016
Decydował się też prywatny los Churchilla.

157
00:11:03,100 --> 00:11:06,728
Jeśli pójdzie źle,
druga próba szybko się nie powtórzy.

158
00:11:08,021 --> 00:11:09,022
Wszystko było możliwe.

159
00:11:12,693 --> 00:11:14,027
Martwi się, że utonie,

160
00:11:14,111 --> 00:11:18,615
jak to nazwał, kwiat brytyjskiej
i amerykańskiej młodzieży.

161
00:11:18,699 --> 00:11:21,201
Umrze w płyciźnie na francuskim wybrzeżu,

162
00:11:21,284 --> 00:11:23,995
a fale będą szkarłatne od ich krwi.

163
00:11:25,497 --> 00:11:28,041
Rozpoczęła się bitwa,

164
00:11:28,125 --> 00:11:33,755
która będzie w najbliższych tygodniach
rosnąć w sile i natężeniu.

165
00:11:34,381 --> 00:11:38,176
Ani myślę snuć domysły,
jeśli chodzi o jej przebieg.

166
00:11:38,260 --> 00:11:39,803
RUSZYŁA INWAZJA NA EUROPĘ

167
00:11:39,886 --> 00:11:42,931
Niebywale ekscytowano się
desantem na Francję

168
00:11:43,014 --> 00:11:46,059
i każdy wiedział, że działania ruszyły.

169
00:11:56,153 --> 00:12:01,575
Doszło do szeroko zakrojonych nalotów.
Trwał intensywny ostrzał marynarki.

170
00:12:02,159 --> 00:12:03,577
Szkolono żołnierzy.

171
00:12:03,660 --> 00:12:07,497
Zrobiono wszystko,
aby zwiększyć szanse powodzenia Dnia D.

172
00:12:08,790 --> 00:12:10,125
Z racji fortelu

173
00:12:10,208 --> 00:12:13,587
Niemcy nie wiedzieli,
kiedy i gdzie nastąpi atak.

174
00:12:25,557 --> 00:12:31,062
Aliantom udało się zdobyć przyczółek,
zanim naziści zdołali w pełni zareagować.

175
00:12:33,857 --> 00:12:37,319
Zakładano znaczące straty na plażach.

176
00:12:37,402 --> 00:12:41,531
Ale mimo zaciekłych walk,
zwłaszcza na plaży Omaha –

177
00:12:41,615 --> 00:12:44,451
miejsce desantu Amerykanów –
akcja poszła nieźle.

178
00:12:46,119 --> 00:12:50,874
Alianci rozbudowali tam siły,
aż w końcu wdarli się w głąb lądu.

179
00:12:55,879 --> 00:12:59,549
Dzień D był zdumiewającym sukcesem.

180
00:13:03,887 --> 00:13:09,017
Teraz często uważamy,
że sukces Dnia D był pewny.

181
00:13:10,560 --> 00:13:13,980
Porażka w Normandii w 1944 roku

182
00:13:14,064 --> 00:13:16,358
mogłaby znacząco wydłużyć wojnę.

183
00:13:16,441 --> 00:13:20,612
Mogła też oznaczać koniec
rządów Churchilla i Roosevelta.

184
00:13:24,157 --> 00:13:28,119
Wkrótce po inwazji na Normandię,
Churchill popłynął na tamtą plażę.

185
00:13:28,995 --> 00:13:32,958
Pragnął być blisko akcji. Jak to on.

186
00:13:33,041 --> 00:13:34,751
Nie mógł sobie tego odpuścić.

187
00:13:36,419 --> 00:13:39,464
Pogratulował tym,
którzy przeprowadzili desant,

188
00:13:39,548 --> 00:13:43,593
w tym generałowi Montgomery’emu,
brytyjskiemu głównodowodzącemu.

189
00:13:43,677 --> 00:13:46,137
Montgomery miał też swoje ego.

190
00:13:46,221 --> 00:13:49,391
Churchill chyba za mocno zbywał troskę

191
00:13:49,474 --> 00:13:51,935
o ego swoich podwładnych.

192
00:13:52,978 --> 00:13:56,231
Jest cudowna historyjka:
Churchill zaoferował drinka.

193
00:13:56,314 --> 00:14:00,861
Montgomery jako abstynent odparł:
„Nie piję, nie palę. Jestem w 100% zdrów”.

194
00:14:01,695 --> 00:14:06,283
Churchill, nie chcąc być gorszy, rzekł:
„Piję i palę. Jestem w 200% zdrów”.

195
00:14:06,366 --> 00:14:07,909
Doszło do małej wymiany,

196
00:14:07,993 --> 00:14:11,079
pokazującej jego wojowniczy
i rywalizujący charakter.

197
00:14:11,705 --> 00:14:13,164
6 CZERWCA 1944 R.

198
00:14:13,248 --> 00:14:16,209
ALIANCI PRZEDARLI SIĘ W GŁĄB FRANCJI

199
00:14:16,710 --> 00:14:19,754
CZOŁGI JANKESÓW NA OBRZEŻACH PARYŻA
SIEĆ SIĘ ZACISKA

200
00:14:24,092 --> 00:14:26,469
25 SIERPNIA 1944 R.

201
00:14:26,553 --> 00:14:28,138
Paryż jest wolny.

202
00:14:28,221 --> 00:14:31,641
Mieszkańcy miasta
wyszli na spotkanie z wyzwolicielami.

203
00:14:32,225 --> 00:14:36,187
Dużo więcej Amerykanów niż Brytyjczyków
walczyło w Europie Zachodniej.

204
00:14:36,271 --> 00:14:39,941
W rezultacie Churchill poczuł,
że jest spychany z piedestału.

205
00:14:40,984 --> 00:14:43,820
Spieram się z Amerykanami tylko wtedy…

206
00:14:43,904 --> 00:14:45,530
LIST DO CLEMENTINE, 1945 R.

207
00:14:45,614 --> 00:14:49,075
…gdy nie dają nam równej szansy
na zdobycie chwały.

208
00:14:50,118 --> 00:14:52,996
Zawsze pragnąłem pozostać równy,

209
00:14:53,663 --> 00:14:56,875
ale jak to uczynić
przy tak potężnym narodzie

210
00:14:56,958 --> 00:15:00,128
o populacji
prawie trzykrotnie większej od naszej?

211
00:15:01,963 --> 00:15:05,383
O tym, kto tu rządzi,
decyduje najsilniejszy gracz.

212
00:15:06,301 --> 00:15:09,262
Dwight Eisenhower jako generał

213
00:15:09,346 --> 00:15:12,307
odpowiadał za wyzwolenie Europy
spod buta Hitlera.

214
00:15:12,390 --> 00:15:16,227
Pewnie dlatego,
że byliśmy samcami alfa w stadzie.

215
00:15:20,774 --> 00:15:25,111
Gdy alianci
zaczęli wyzwalać kontynent w 1944 roku,

216
00:15:26,488 --> 00:15:29,115
Winston Churchill
dowiedział się o Auschwitz.

217
00:15:34,204 --> 00:15:36,122
Ministerstwo Spraw Zagranicznych

218
00:15:36,206 --> 00:15:42,837
i kilku polskich uciekinierów
przyniosło te wieści na Zachód.

219
00:15:45,131 --> 00:15:47,968
Premier do ministra spraw zagranicznych.

220
00:15:48,051 --> 00:15:49,678
LIST DO ANTHONY’EGO EDENA, 1944 R.

221
00:15:49,761 --> 00:15:51,304
Nie ma raczej wątpliwości,

222
00:15:51,388 --> 00:15:54,975
że to największa
i najstraszliwsza zbrodnia

223
00:15:55,058 --> 00:15:57,477
w dziejach ludzkości.

224
00:15:58,812 --> 00:16:02,232
Dokonano jej przy użyciu machiny nauki.

225
00:16:05,902 --> 00:16:08,279
Trzeba upublicznić te fakty,

226
00:16:08,863 --> 00:16:14,869
aby każdy z tym powiązany
został schwytany i stracony.

227
00:16:17,956 --> 00:16:21,751
Wiele osób krytykowało Churchilla za to,
że nie zrobił więcej,

228
00:16:21,835 --> 00:16:23,420
kiedy stało się jasne,

229
00:16:23,503 --> 00:16:27,966
że te obozy koncentracyjne
nie były tylko miejscami poniżania ludzi

230
00:16:28,049 --> 00:16:31,761
i obozami pracy, ale miejscami egzekucji
na skalę przemysłową.

231
00:16:32,554 --> 00:16:35,473
Wieści o tym
pojawiały się we wczesnych latach 40.

232
00:16:36,016 --> 00:16:37,892
Tylko co można było zrobić?

233
00:16:37,976 --> 00:16:38,852
BARAKI SS

234
00:16:38,935 --> 00:16:42,230
Wielu sugerowało,
aby bombardować obozy koncentracyjne,

235
00:16:42,313 --> 00:16:43,815
aby próbować ich uwolnić.

236
00:16:46,151 --> 00:16:49,404
Churchill mówił Edenowi,
ministrowi spraw zagranicznych:

237
00:16:49,487 --> 00:16:53,700
„Załatw, co możesz z siłami powietrznymi.
Możesz powołać się na mnie”.

238
00:16:53,783 --> 00:16:55,118
Myślał więc o tym.

239
00:16:55,994 --> 00:16:59,622
Wątpliwości dotyczyły celności.
Da się wysadzić komory gazowe?

240
00:16:59,706 --> 00:17:03,376
Czy też zbombardują koszary
i zabiją żydowskich więźniów?

241
00:17:04,669 --> 00:17:07,422
Holokaust można było tylko zakończyć

242
00:17:07,505 --> 00:17:10,008
jak najszybszym wygraniem wojny.

243
00:17:10,592 --> 00:17:11,926
Tak to argumentowano.

244
00:17:12,635 --> 00:17:16,806
Takie trudne decyzje moralne
występują często w trakcie wojen.

245
00:17:16,890 --> 00:17:19,476
Po dziś dzień można je kwestionować.

246
00:17:22,562 --> 00:17:23,688
FRONT WSCHODNI

247
00:17:23,772 --> 00:17:25,857
Dużo się mówi o Dniu D w 1944 roku.

248
00:17:25,940 --> 00:17:28,359
Ale zapomina się, że ZSRR wszczął wtedy

249
00:17:28,443 --> 00:17:33,573
na froncie wschodnim pod wieloma względami
największy atak w dziejach wojen.

250
00:17:37,202 --> 00:17:38,369
W ciągu miesiąca

251
00:17:38,453 --> 00:17:41,706
armia niemiecka
straciła pół miliona żołnierzy.

252
00:17:44,959 --> 00:17:47,837
Oni nadciągali ze wschodu,
a alianci z zachodu.

253
00:17:48,880 --> 00:17:52,133
Związek Radziecki
czynił ogromne postępy na wschodzie.

254
00:17:52,717 --> 00:17:58,848
Europa Wschodnia, Polska,
Bałkany mogły wpaść w ręce Sowietów.

255
00:17:58,932 --> 00:18:02,519
Zatem, kto dotrze do Berlina
i ile terenów wyzwoli po drodze,

256
00:18:02,602 --> 00:18:04,062
ukształtuje powojenny świat.

257
00:18:05,688 --> 00:18:09,859
Niebywale istotne jest,
abyśmy uścisnęli dłoń Rosjan

258
00:18:09,943 --> 00:18:12,570
jak najdalej na wschodzie.

259
00:18:13,279 --> 00:18:15,323
Nie było chyba żadnej chwili,

260
00:18:15,406 --> 00:18:19,244
gdy brzemię wojny ciążyło na mnie mocniej.

261
00:18:21,621 --> 00:18:23,832
Churchill nie chciał być premierem,

262
00:18:23,915 --> 00:18:26,459
który przewodził demontażowi imperium.

263
00:18:26,543 --> 00:18:30,839
W zasadzie zmuszony był zastawić imperium,

264
00:18:30,922 --> 00:18:35,760
aby przetrwać okres samotnej walki
z nazistami i czekania na reakcję świata.

265
00:18:35,844 --> 00:18:41,224
Wielka Brytania stała się drugorzędna.
Niegdysiejsze globalne imperium

266
00:18:41,307 --> 00:18:43,434
zamieniało się w wyspę.

267
00:18:44,185 --> 00:18:45,687
Czy to będzie nowy świat,

268
00:18:45,770 --> 00:18:49,983
gdzie Związek Radziecki ściera się z USA,
a my jesteśmy małymi graczami?

269
00:18:50,066 --> 00:18:54,988
Wiktoriańskiemu imperialiście
trudno było przełknąć te nowe realia.

270
00:18:55,738 --> 00:18:58,741
Relacja między Churchillem i Rooseveltem

271
00:18:58,825 --> 00:19:02,203
zaczęła słabnąć jesienią 1944 roku.

272
00:19:03,246 --> 00:19:07,417
Churchill czuł, że decyzje
zapadają na poziomie dwóch supermocarstw.

273
00:19:07,500 --> 00:19:09,127
Czyli Stalina i Roosevelta.

274
00:19:09,210 --> 00:19:14,465
Churchill nie chce, aby o nim zapomniano.
Przez resztę wojny uporczywie starał się

275
00:19:14,549 --> 00:19:17,844
forsować perspektywę brytyjską
i jego własną,

276
00:19:17,927 --> 00:19:20,013
jeśli chodzi o powojenny świat.

277
00:19:20,597 --> 00:19:24,475
MOSKWA, PAŹDZIERNIK 1944 R.

278
00:19:27,395 --> 00:19:31,900
Jesienią 1944 roku Churchill udał się
sam do Moskwy na spotkanie ze Stalinem.

279
00:19:32,442 --> 00:19:34,027
Idea stref wpływów

280
00:19:34,110 --> 00:19:36,821
mocno zagnieździła się
w głowie Churchilla.

281
00:19:36,905 --> 00:19:40,408
Gdzie jest jasno określona
brytyjska strefa wpływów,

282
00:19:40,491 --> 00:19:43,203
a gdzie radziecka?

283
00:19:43,286 --> 00:19:45,705
Przewodzę silnym, niepokonanym narodem.

284
00:19:45,788 --> 00:19:48,208
ROZMOWA Z CHARLESEM DE GAULLE’EM, 1944 R.

285
00:19:48,291 --> 00:19:50,043
A jednak każdego ranka

286
00:19:50,126 --> 00:19:53,755
pierwszą myślą jest,
jak zadowolić prezydenta Roosevelta,

287
00:19:54,464 --> 00:19:58,760
a drugą, jak zjednać sobie
marszałka Stalina.

288
00:20:00,762 --> 00:20:06,601
Churchill negocjował bez Roosevelta
czy innych amerykańskich przedstawicieli.

289
00:20:07,352 --> 00:20:11,439
Wierzył, że historię tworzą wielcy.

290
00:20:11,522 --> 00:20:16,152
Wedle jego wizji siadają wokół stołu

291
00:20:16,236 --> 00:20:17,946
i rysują linie.

292
00:20:20,740 --> 00:20:25,370
Uważam, że te procenty
są sprawiedliwe i zasadne.

293
00:20:25,453 --> 00:20:26,329
Zgadzasz się?

294
00:20:31,167 --> 00:20:33,294
Mnie to zadowala.

295
00:20:34,379 --> 00:20:35,588
Dziękuję, Józefie.

296
00:20:36,506 --> 00:20:40,551
Churchill nazwał te bazgroły
„niegrzecznym dokumentem”.

297
00:20:40,635 --> 00:20:44,472
„Wielka Brytania będzie to kontrolować,
a wam damy tamto”.

298
00:20:45,265 --> 00:20:48,476
W ten sposób Churchill pokazał,

299
00:20:48,559 --> 00:20:52,563
że po wojnie nie zostanie słabym graczem

300
00:20:52,647 --> 00:20:55,191
o służalczej pozycji wobec USA

301
00:20:55,275 --> 00:21:00,738
i że nie zrezygnował z aspiracji,
aby imperium brytyjskie pozostało silne.

302
00:21:00,822 --> 00:21:03,783
Może powinniśmy to spalić.

303
00:21:03,866 --> 00:21:10,039
Decydujemy o losach milionów ludzi.

304
00:21:12,208 --> 00:21:14,127
Nie. Zatrzymaj to sobie.

305
00:21:16,379 --> 00:21:18,381
Mowa o „niegrzecznym dokumencie”,

306
00:21:18,464 --> 00:21:21,426
bo Churchill wiedział,
że nie powinien tego robić.

307
00:21:22,302 --> 00:21:24,053
Zajeżdżało to cynizmem,

308
00:21:24,137 --> 00:21:28,808
a kraje jak Rumunia i Bułgaria
byłyby w 80% pod butem rosyjskim.

309
00:21:29,392 --> 00:21:31,352
Uważał, że ocalił Grecję.

310
00:21:32,228 --> 00:21:35,481
O Grecji mówił,
że wyrwał to bierwiono z płomieni.

311
00:21:35,565 --> 00:21:37,692
Jakby wyciągał kłodę z ognia.

312
00:21:38,693 --> 00:21:41,362
Ale sporo z tego,

313
00:21:41,446 --> 00:21:46,617
jak Bałkany i część Europy Wschodniej,
musiał zaakceptować jako stan faktyczny.

314
00:21:48,703 --> 00:21:51,205
Przyjął do wiadomości, że ugra co najwyżej

315
00:21:51,289 --> 00:21:54,584
zabezpieczenie brytyjskich interesów.

316
00:21:55,376 --> 00:21:58,713
Odbyłem bardzo udane rozmowy
ze Starym Niedźwiedziem.

317
00:21:58,796 --> 00:22:03,009
Im więcej go widuję, tym bardziej lubię.
Wierzę, że chcą współdziałać.

318
00:22:03,092 --> 00:22:04,719
LIST DO CLEMENTINE, 1944 R.

319
00:22:04,802 --> 00:22:07,680
Muszę na bieżąco być
w kontakcie z prezydentem,

320
00:22:07,764 --> 00:22:09,640
a tu sprawa robi się delikatna.

321
00:22:13,436 --> 00:22:15,021
JANKESI WALCZĄ Z NAZISTAMI

322
00:22:15,104 --> 00:22:17,732
GRUDZIEŃ 1944 R., BITWA O ARDENY

323
00:22:17,815 --> 00:22:20,068
Niemcy cofają się na zachodzie.

324
00:22:22,820 --> 00:22:23,821
STYCZEŃ 1945 R.

325
00:22:23,905 --> 00:22:26,699
Armia Czerwona naciera ze wschodu.

326
00:22:27,283 --> 00:22:31,996
Można było poczuć, że koniec jest bliski.

327
00:22:35,208 --> 00:22:39,796
Pod koniec 1944 roku trzej alianci pojęli,
że muszą przedyskutować

328
00:22:39,879 --> 00:22:42,757
na żywo koniec wojny.

329
00:22:42,840 --> 00:22:45,635
Stalin wykluczał
opuszczenie swojego kraju.

330
00:22:45,718 --> 00:22:48,805
Przerażało go latanie
i podróż bez własnej ochrony.

331
00:22:48,888 --> 00:22:52,892
Spotkanie musiało się odbyć
w granicach Związku Radzieckiego.

332
00:22:52,975 --> 00:22:54,936
Churchill i Roosevelt uzgodnili,

333
00:22:55,019 --> 00:22:57,647
że spotkają się z nim
w Związku Radzieckim.

334
00:22:58,815 --> 00:23:01,025
Rosja jest zdewastowana

335
00:23:01,109 --> 00:23:03,820
po uporczywych walkach
na froncie wschodnim.

336
00:23:03,903 --> 00:23:09,117
Jednym z niewielu dostępnych lokalizacji
była Jałta nad Morzem Czarnym.

337
00:23:09,992 --> 00:23:13,246
Doskonale oddawała
realia Związku Radzieckiego.

338
00:23:13,329 --> 00:23:16,290
Z pozoru wygląda dobrze,
ale po oględzinach

339
00:23:16,374 --> 00:23:20,044
staje się jasne, że to tylko fasada.

340
00:23:20,128 --> 00:23:22,046
W środku jest katastrofalnie.

341
00:23:22,130 --> 00:23:25,341
Pałac opanowały pluskwy.

342
00:23:25,425 --> 00:23:27,802
Zalęgły się w łóżku Winstona Churchilla

343
00:23:27,885 --> 00:23:30,179
i gryzły go nocą w stopy.

344
00:23:30,263 --> 00:23:33,558
Churchill rzekł,
że choćby szukali miejsca 10 lat,

345
00:23:33,641 --> 00:23:38,896
nie znaleźliby gorszego niż Jałta,
którą nazwał „riwierą Hadesu”.

346
00:23:40,189 --> 00:23:43,317
Wkraczamy teraz w świat imponderabiliów.

347
00:23:43,401 --> 00:23:47,071
Każdy krok na tej ścieżce
może prowadzić do naszego zwątpienia.

348
00:23:47,155 --> 00:23:48,489
IZBA GMIN, 1945 R.

349
00:23:52,160 --> 00:23:54,454
W Jałcie coś się kończyło.

350
00:23:55,830 --> 00:24:01,043
Churchill opowiadał potem,
że jego zdaniem Roosevelt zmarniał.

351
00:24:02,044 --> 00:24:06,549
FDR zdołał bezprecedensowo wygrać
czwartą kadencję

352
00:24:07,758 --> 00:24:10,720
w wyborach w 1944 roku,
ale słabł w oczach.

353
00:24:11,554 --> 00:24:14,307
Miał zastoinową niewydolność serca.

354
00:24:16,559 --> 00:24:18,728
W pewnym momencie Churchill napisał:

355
00:24:18,811 --> 00:24:22,648
„Nasza przyjaźń jest opoką,
na której buduję nadzieje świata”.

356
00:24:23,357 --> 00:24:27,945
Myślę, że pojawiło się wówczas
poczucie niejakiej ostateczności,

357
00:24:28,029 --> 00:24:32,909
bo ten rozwlekły dramat
w końcu dobiegał końca.

358
00:24:35,703 --> 00:24:40,166
Roosevelt chciał uratować życie
jak najwięcej liczby Amerykanów.

359
00:24:40,249 --> 00:24:43,002
Wciągnął Związek Radziecki
do walk z Japonią.

360
00:24:43,085 --> 00:24:46,422
Jeszcze nie wiedział,
czy bomba atomowa będzie opcją.

361
00:24:46,506 --> 00:24:48,966
Wciąż nad nią pracowali, nie było testów.

362
00:24:49,842 --> 00:24:54,764
Ważne dla Roosevelta było utworzenie
Organizacji Narodów Zjednoczonych.

363
00:24:55,681 --> 00:25:01,020
FDR mocno zależało,
aby to wyszło, stąd łudził się,

364
00:25:01,103 --> 00:25:05,942
że Stalin dotrzyma swoich obietnic.

365
00:25:06,526 --> 00:25:09,612
Churchill wierzył,
że on jeden jest na tyle genialny,

366
00:25:09,695 --> 00:25:11,531
aby ustalić nowy powojenny świat.

367
00:25:11,614 --> 00:25:14,534
Uważał, że FDR
był niepokojąco naiwny i liberalny

368
00:25:14,617 --> 00:25:17,078
oraz że nie lubi imperium brytyjskiego.

369
00:25:17,161 --> 00:25:21,123
Churchill nie mógł ryzykować,
by FDR był architektem powojennego świata.

370
00:25:21,958 --> 00:25:25,878
Churchill chciał, aby Roosevelt
ostrzej podchodził do Stalina,

371
00:25:25,962 --> 00:25:28,631
ale to było niewykonalne.

372
00:25:31,259 --> 00:25:34,262
Związek Radziecki
postanowił wstąpić do ONZ

373
00:25:34,804 --> 00:25:39,058
i zaatakować Japonię,
gdy wojna w Europie się zakończy.

374
00:25:40,518 --> 00:25:43,563
Uzyskali też obietnicę od Stalina,

375
00:25:43,646 --> 00:25:46,566
że Polska pozostanie wolna i niepodległa.

376
00:25:47,858 --> 00:25:51,195
Stalin najzwyczajniej kłamał w żywe oczy.

377
00:25:52,238 --> 00:25:57,285
Anglia przystąpiła do wojny w 1939 roku,
aby chronić Polskę przed obcą okupacją.

378
00:25:58,452 --> 00:26:01,539
Dlatego dołączyła
do tej straszliwej wojny.

379
00:26:02,123 --> 00:26:05,459
Po tym wszystkim
Stalin miałby zająć Polskę?

380
00:26:06,252 --> 00:26:08,212
Koszmarny scenariusz dla Churchilla.

381
00:26:09,046 --> 00:26:10,673
LIST DO CLEMENTINE, 1945 R.

382
00:26:10,756 --> 00:26:12,967
Przeraża mnie niedola tego świata

383
00:26:13,050 --> 00:26:14,719
i coraz mocniej się obawiam,

384
00:26:14,802 --> 00:26:19,557
że w następstwie obecnych zmagań
czekają nas kolejne.

385
00:26:24,770 --> 00:26:31,402
Winston Churchill napisał do Roosevelta
ponad tysiąc listów i telegramów.

386
00:26:31,485 --> 00:26:35,531
W odpowiedzi
Franklin Roosevelt niecałe 800.

387
00:26:36,324 --> 00:26:39,243
W tym związku to Churchill był fatygantem.

388
00:26:39,827 --> 00:26:44,332
Panie prezydencie, pokój z Niemcami
i z Japonią na naszych warunkach

389
00:26:44,415 --> 00:26:46,834
nie przyniesie spokoju żadnemu z nas.

390
00:26:47,418 --> 00:26:51,672
Świat będzie umęczony, obdarty i głodny,
a my musimy pomóc mu powstać.

391
00:26:52,506 --> 00:26:55,551
Co powie nam wujek Józef
lub jego następca,

392
00:26:55,635 --> 00:26:58,054
gdy zechcemy to zrobić po swojemu?

393
00:26:59,347 --> 00:27:02,725
Doszło do poróżnienia się,
ochłodzenia relacji.

394
00:27:04,018 --> 00:27:08,439
Przypominali stare małżeństwo,
które zna nawzajem swoje dziwactwa,

395
00:27:08,522 --> 00:27:11,025
ale nie wyobraża sobie życia bez siebie.

396
00:27:16,072 --> 00:27:19,617
ARMIE ALIANTÓW WKRACZAJĄ
Z DWÓCH STRON DO NIEMIEC

397
00:27:20,409 --> 00:27:23,663
CZERWONI ZACZYNAJĄ OSTATNIĄ BITWĘ O BERLIN

398
00:27:28,376 --> 00:27:29,710
12 KWIETNIA 1945 R.

399
00:27:29,794 --> 00:27:31,295
Cały wolny świat

400
00:27:32,004 --> 00:27:35,299
usłyszał szokującą wieść,
że Franklin Roosevelt nie żyje.

401
00:27:38,219 --> 00:27:42,223
Kiedy dotarła do mnie nowina
wczesnym rankiem w piątek trzynastego…

402
00:27:42,306 --> 00:27:44,475
II WOJNA ŚWIATOWA: TRIUMF I TRAGEDIA

403
00:27:44,558 --> 00:27:47,228
…odczułem, jakby zadano mi fizyczny cios.

404
00:27:48,521 --> 00:27:51,607
Gdy nadeszła wiadomość o śmierci FDR,

405
00:27:52,525 --> 00:27:56,487
Churchill wygłosił
niezwykłą eulogię w Izbie Gmin.

406
00:27:56,570 --> 00:28:01,867
Rozumiał, że ta wadliwa przyjaźń

407
00:28:01,951 --> 00:28:04,537
była nie tylko polityczna,
ale też osobista.

408
00:28:05,913 --> 00:28:09,333
Moje relacje z tą wybitną osobą

409
00:28:09,417 --> 00:28:11,502
miały kluczowe znaczenie

410
00:28:11,585 --> 00:28:14,755
podczas tych długich,
przerażających lat współpracy.

411
00:28:15,506 --> 00:28:17,049
To już koniec…

412
00:28:17,133 --> 00:28:19,343
II WOJNA ŚWIATOWA: TRIUMF I TRAGEDIA

413
00:28:19,427 --> 00:28:23,848
…i przytłoczyło mnie poczucie głębokiej,
niepowetowanej straty.

414
00:28:25,015 --> 00:28:26,475
Churchill kiedyś rzekł:

415
00:28:26,559 --> 00:28:30,271
„Dla mnie Franklin Roosevelt
był jak otwarcie butelki szampana”.

416
00:28:31,105 --> 00:28:35,568
Roosevelt napisał do Churchilla:
„Fajnie żyć w tej samej dekadzie co ty”.

417
00:28:37,278 --> 00:28:40,698
Poszczęściło nam się,
że znaleźli się tam w czasie kryzysu.

418
00:28:45,661 --> 00:28:48,664
Hitler podjął ostatnią wodzowską decyzję,

419
00:28:48,748 --> 00:28:51,125
aby pozostać w Berlinie do samego końca.

420
00:28:52,209 --> 00:28:56,130
Niebawem stolicę
całkowicie otoczyli Rosjanie,

421
00:28:56,213 --> 00:28:59,800
a Führer stracił
wszelką kontrolę nad rozwojem wydarzeń.

422
00:29:02,052 --> 00:29:06,766
Pozostało mu tylko zaaranżowanie
własnej śmierci pośród zgliszcz miasta.

423
00:29:09,685 --> 00:29:11,687
Strzelił sobie w usta.

424
00:29:13,230 --> 00:29:17,109
Muszę rzec, że słuszną obrał sobie śmierć.

425
00:29:19,570 --> 00:29:23,491
Nie mam nic specjalnego do ogłoszenia,

426
00:29:23,574 --> 00:29:25,910
jeśli chodzi o status wojny w Europie…

427
00:29:26,869 --> 00:29:31,999
poza tym, że stanowczo jest on lepszy

428
00:29:32,082 --> 00:29:35,169
niż o tej porze roku pięć lat temu.

429
00:29:38,839 --> 00:29:42,510
8 MAJA 1945 R.

430
00:29:50,601 --> 00:29:54,271
Wczoraj rano o 2.41

431
00:29:55,439 --> 00:29:58,067
reprezentant naczelnego dowództwa Niemiec

432
00:29:58,901 --> 00:30:02,446
podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji.

433
00:30:03,697 --> 00:30:06,158
Tym samym niemiecka wojna dobiegła końca.

434
00:30:06,242 --> 00:30:07,660
ZWYCIĘSTWO NAD NIEMCAMI 1945 R.

435
00:30:07,743 --> 00:30:10,412
Niech żyje sprawa wolności.

436
00:30:10,496 --> 00:30:11,747
Boże chroń króla.

437
00:30:39,400 --> 00:30:43,112
W dniu tego druzgoczącego zwycięstwa
byłem aż nadto świadom…

438
00:30:43,195 --> 00:30:45,322
II WOJNA ŚWIATOWA: TRIUMF I TRAGEDIA

439
00:30:45,406 --> 00:30:47,992
…jak wielkie czekają nas
trudy i zagrożenia.

440
00:30:52,037 --> 00:30:56,417
Ale to było
krótkie wytchnienie na świętowanie.

441
00:31:00,462 --> 00:31:03,132
Noc Dnia Zwycięstwa

442
00:31:03,215 --> 00:31:06,635
spędził sam na Downing Street 10,

443
00:31:07,678 --> 00:31:11,682
bo Clementine była w Rosji
z wizytą państwową.

444
00:31:12,558 --> 00:31:13,976
Zjadł kolację,

445
00:31:14,059 --> 00:31:18,314
po czym poszedł do ogrodu
i pospacerował z kotem Smokym.

446
00:31:19,440 --> 00:31:22,985
Rzecz niebywała, że był sam w tamtą noc,

447
00:31:23,068 --> 00:31:25,321
gdy cały jego trud zaowocował.

448
00:31:29,658 --> 00:31:31,744
7 MAJA 1945 R., KAPITULACJA NIEMIEC

449
00:31:31,827 --> 00:31:34,872
Jeśli Rosjanie nabiorą przekonania,
że się ich boimy

450
00:31:34,955 --> 00:31:38,626
i można nas zmusić do uległości,
wtedy z rozpaczą myśleć będę…

451
00:31:38,709 --> 00:31:41,003
LIPIEC 1945 R., KONFERENCJA POCZDAMSKA

452
00:31:41,086 --> 00:31:42,796
…o naszej przyszłej relacji.

453
00:31:42,880 --> 00:31:46,342
Ewidentne było,

454
00:31:46,425 --> 00:31:50,346
że zmieni się rola Wielkiej Brytanii
i USA w powojennym porządku.

455
00:31:50,429 --> 00:31:54,058
Amerykanie wciąż nie pokonali Japonii.

456
00:31:54,141 --> 00:31:56,977
Tam czekały ich jeszcze kluczowe walki.

457
00:31:57,686 --> 00:32:00,189
Nie podzielali przerażenia Churchilla,

458
00:32:01,440 --> 00:32:05,277
jeśli chodzi o komunistyczne rządy
w Europie Wschodniej.

459
00:32:07,821 --> 00:32:09,239
Churchill obawiał się,

460
00:32:09,323 --> 00:32:12,910
że Stalin nie zatrzyma się
na linii demarkacyjnej,

461
00:32:12,993 --> 00:32:14,995
którą uzgodniono z Rosjanami,

462
00:32:15,079 --> 00:32:16,997
i będzie dalej nacierać,

463
00:32:17,081 --> 00:32:20,084
bo zaroiło się wszędzie
od wojsk Armii Czerwonej.

464
00:32:22,419 --> 00:32:24,338
Stalin go przerażał.

465
00:32:24,421 --> 00:32:29,551
Bał się dystopijnego powojennego świata,
w którym wojna może trwać

466
00:32:29,635 --> 00:32:33,138
jako konflikt zachodnich aliantów
ze Związkiem Radzieckim.

467
00:32:34,181 --> 00:32:38,060
Chciałbym opracować plan
w celu wyegzekwowania umowy jałtańskiej

468
00:32:38,143 --> 00:32:41,063
i dać Polsce
uczciwą szansę na samorządność.

469
00:32:41,146 --> 00:32:44,733
Sami nie przeciwstawimy się Rosjanom.
Mają przewagę liczebną.

470
00:32:44,817 --> 00:32:48,445
Musimy przejąć inicjatywę,
zanim Amerykanie wyjadą.

471
00:32:49,071 --> 00:32:50,781
Mamy zaatakować Sowietów?

472
00:32:51,865 --> 00:32:55,369
- To nie do pomyślenia.
- Już to pomyślałem.

473
00:32:56,036 --> 00:32:58,580
Chcę planu na wszystkie scenariusze.

474
00:33:00,916 --> 00:33:03,252
Zanim będzie za późno.

475
00:33:03,877 --> 00:33:07,715
Churchill otrzymał szalony plan
zwany operacja Unthinkable.

476
00:33:08,424 --> 00:33:11,593
Armia niemiecka Wehrmachtu

477
00:33:11,677 --> 00:33:14,930
po porażce otrzymałaby z powrotem broń

478
00:33:15,014 --> 00:33:18,267
i zaatakowałaby armię radziecką.

479
00:33:18,350 --> 00:33:23,480
Plan zaiste niedorzeczny,
który nie był realizowany.

480
00:33:23,564 --> 00:33:27,860
Pokazuje to jednak, w jakim miejscu
był psychicznie i emocjonalnie.

481
00:33:30,112 --> 00:33:31,530
Wciąż nie mamy pewności,

482
00:33:31,613 --> 00:33:35,034
że nasze zacne przesłanki,
aby przystąpić do tej wojny,

483
00:33:35,117 --> 00:33:36,910
nie zostały zepchnięte na bok,

484
00:33:37,619 --> 00:33:41,623
a znaczenie słów „wolność”,
„demokracja” i „wyzwolenie”

485
00:33:41,707 --> 00:33:44,460
nie zostanie wypaczone.

486
00:33:44,543 --> 00:33:46,837
II WOJNA ŚWIATOWA: TRIUMF I TRAGEDIA

487
00:33:46,920 --> 00:33:50,883
Na nic zda się ukaranie hitlerowców
za ich zbrodnie,

488
00:33:50,966 --> 00:33:56,889
jeśli rządy totalitarne lub policyjne
zajmą miejsce niemieckich najeźdźców.

489
00:34:00,434 --> 00:34:02,144
Wojna powoli gasła,

490
00:34:02,227 --> 00:34:05,064
a Churchill był kopalnią pomysłów,

491
00:34:05,147 --> 00:34:07,775
jeśli chodzi o wizję powojennego świata.

492
00:34:08,901 --> 00:34:11,111
Czekały go jednak wybory powszechne.

493
00:34:11,195 --> 00:34:13,906
Partnerzy koalicyjni Churchilla,
Partia Pracy,

494
00:34:13,989 --> 00:34:16,867
nie chcą już współtworzyć z nim rządu.

495
00:34:16,950 --> 00:34:18,452
Sam chcieli rządzić.

496
00:34:18,535 --> 00:34:21,663
„Wygraliśmy wojnę, brawo,
bo odegrałeś kluczową rolę,

497
00:34:21,747 --> 00:34:24,583
ale nie ma miejsca dla ciebie
w naszej wizji”.

498
00:34:25,459 --> 00:34:28,003
Jeśli uznacie, że macie mnie dość

499
00:34:28,087 --> 00:34:30,506
i już czas na moją zieloną łączkę,

500
00:34:30,589 --> 00:34:33,634
zaiste przyjmę to z godnością.

501
00:34:33,717 --> 00:34:36,136
II WOJNA ŚWIATOWA: TRIUMF I TRAGEDIA

502
00:34:36,220 --> 00:34:37,429
Ostrzegam jednak,

503
00:34:37,513 --> 00:34:42,518
że konieczne będą kolejne poświęcenia
dla ważkich spraw.

504
00:34:47,940 --> 00:34:49,399
Dlaczego nie malujesz?

505
00:34:50,984 --> 00:34:53,320
Chyba należy ci się odpoczynek.

506
00:34:53,403 --> 00:34:54,822
Odpoczywam.

507
00:34:55,906 --> 00:34:59,785
Ale wtedy wciąż nachodzą mnie myśli.

508
00:35:00,577 --> 00:35:01,703
Wygrałeś wojnę.

509
00:35:02,579 --> 00:35:03,455
Tak.

510
00:35:04,998 --> 00:35:06,750
Skoro to koniec w Europie,

511
00:35:08,293 --> 00:35:13,173
mam obowiązek ogłosić wybory powszechne,
w których mogę polec.

512
00:35:14,133 --> 00:35:16,343
Widziałeś, jak cię ludzie uwielbiają.

513
00:35:17,261 --> 00:35:19,763
Nie wystarczy popłynąć na fali zwycięstwa?

514
00:35:19,847 --> 00:35:21,014
Tak.

515
00:35:21,098 --> 00:35:25,060
To w takim razie maluj.

516
00:35:37,364 --> 00:35:41,034
Wybory w 1945 roku były przekładane

517
00:35:41,118 --> 00:35:43,745
w związku z wojną.

518
00:35:43,829 --> 00:35:46,331
Przeprowadzenie ich było czasochłonne,

519
00:35:46,415 --> 00:35:49,501
gdyż wielu żołnierzy było rozrzuconych
po świecie.

520
00:35:54,506 --> 00:35:58,135
To nie czas,
by owijać w bawełnę, unikać działań

521
00:35:58,218 --> 00:36:01,430
i wygłupiać się ze słabymi rządami.

522
00:36:02,264 --> 00:36:05,434
Partia Pracy wymyśliła
wybitne hasło wyborcze.

523
00:36:05,517 --> 00:36:09,605
„Chwalcie Churchilla,
głosujcie na Partię Pracy”.

524
00:36:10,314 --> 00:36:12,858
Czyli uczcić Churchilla, zwycięstwo

525
00:36:12,941 --> 00:36:15,444
oraz wybawienie kraju z opresji,

526
00:36:15,527 --> 00:36:17,946
ale to laburzyści pokierują dalej krajem.

527
00:36:18,030 --> 00:36:20,490
Mógł nie mieszać się w walkę polityczną

528
00:36:20,574 --> 00:36:24,953
i sprzedać się
jako kandydat jedności narodowej,

529
00:36:25,037 --> 00:36:27,289
który kierował rządem koalicyjnym.

530
00:36:27,372 --> 00:36:29,583
Zamiast tego ruszył

531
00:36:29,666 --> 00:36:33,795
z wielką, jadowitą kampanią
wymierzoną w Partię Pracy.

532
00:36:33,879 --> 00:36:35,172
Polityka zagraniczna…

533
00:36:35,255 --> 00:36:37,925
Wygadywał głupoty kampanijne.

534
00:36:38,008 --> 00:36:41,678
Straszył, że Partia Pracy
ustanowi niby-gestapo, tajną policję.

535
00:36:41,762 --> 00:36:44,932
Znów mamy rynsztokową,
partykularną politykę.

536
00:36:45,015 --> 00:36:47,184
Odrzuciło to brytyjskich wyborców.

537
00:36:49,519 --> 00:36:53,857
CHURCHILL WYGWIZDANY I ZAKRZYCZANY
NA KONIEC BRYTYJSKIEJ KAMPANII

538
00:36:53,941 --> 00:36:58,445
Po wyborach pan Churchill wyjechał,
aby malować na południu Francji.

539
00:36:58,528 --> 00:37:00,405
Prowadził wyczerpującą kampanię

540
00:37:00,489 --> 00:37:02,324
i wziął zasłużony urlop

541
00:37:02,407 --> 00:37:05,953
przed konferencją z prezydentem Trumanem
i marszałkiem Stalinem.

542
00:37:07,371 --> 00:37:10,624
Wciąż podliczano głosy z całego globu,

543
00:37:10,707 --> 00:37:15,295
gdy Churchill udał się do Poczdamu
na ostatnią konferencję wojenną.

544
00:37:17,464 --> 00:37:21,385
Konferencja poczdamska
oficjalnie miała się zacząć 17 lipca.

545
00:37:21,468 --> 00:37:24,763
A 16 lipca na odludziach Nowego Meksyku

546
00:37:24,846 --> 00:37:27,641
świat wkroczył w erę nuklearną.

547
00:37:27,724 --> 00:37:32,271
Stany Zjednoczone pomyślnie przetestowały
urządzenie z plutonem.

548
00:37:32,354 --> 00:37:38,318
Okazało się mieć niezrównaną moc
i niszczycielski potencjał.

549
00:37:41,488 --> 00:37:45,158
W Poczdamie prezydent Truman
czekał na rozpoczęcie konferencji.

550
00:37:45,242 --> 00:37:49,663
Przekazano mu nowinę.
Objął urząd kilka miesięcy wcześniej.

551
00:37:53,208 --> 00:37:56,753
Churchill rzucił Trumanowi:
„Daj znać, czy to złom, czy bum”.

552
00:37:57,629 --> 00:38:00,799
Truman przesyła wiadomość: „Bum”.

553
00:38:08,640 --> 00:38:13,103
Churchill rozumiał,
że to zmieni oblicze wojny.

554
00:38:14,354 --> 00:38:16,189
Wojna na Pacyfiku wciąż trwała

555
00:38:16,273 --> 00:38:18,191
i stawało się oczywiste,

556
00:38:18,275 --> 00:38:21,903
że inwazja na Japonię
będzie niebywale kosztowna.

557
00:38:24,031 --> 00:38:26,867
Churchill zakładał półtora miliona ofiar,

558
00:38:26,950 --> 00:38:29,828
z czego milion amerykańskich,
a pół ze Wspólnoty.

559
00:38:33,123 --> 00:38:35,751
Projekt Manhattan zakończył się sukcesem.

560
00:38:35,834 --> 00:38:38,879
Trzeba było rozważyć
różne moralne aspekty w związku

561
00:38:38,962 --> 00:38:40,839
z posiadaniem bomby atomowej.

562
00:38:41,590 --> 00:38:46,053
Częścią umowy nuklearnej było to,
że jej użycie

563
00:38:46,136 --> 00:38:48,847
musiało uzyskać też zgodę Churchilla.

564
00:38:49,681 --> 00:38:55,979
Churchill mówił później, że zgody udzielił
jednoznacznie, bezwarunkowo i z automatu.

565
00:38:56,063 --> 00:38:59,608
Bezwzględnie wierzył,
że bomby należy użyć, aby skrócić wojnę

566
00:38:59,691 --> 00:39:02,778
i zapobiec kosztownej inwazji
na japońską ziemię.

567
00:39:03,487 --> 00:39:08,867
Z wielu względów zaklepanie decyzji
było dla Churchilla niebywale ważne.

568
00:39:08,950 --> 00:39:12,371
To była bomba napędzana energią,

569
00:39:12,454 --> 00:39:15,374
która wywołuje
pulsowanie gwiazd na nocnym niebie.

570
00:39:15,999 --> 00:39:17,376
Chciał brać w tym udział.

571
00:39:17,459 --> 00:39:22,422
To nie mogło być coś amerykańskiego,
stąd też ochoczo na to przystał.

572
00:39:27,052 --> 00:39:32,015
Churchill opuścił Poczdam w trakcie,
bo podliczono już głosy.

573
00:39:32,099 --> 00:39:35,435
Poleciał do domu,
aby poznać wyniki wyborów.

574
00:39:36,061 --> 00:39:40,690
Obudziłem się nagle z ostrym,
niemal fizycznym bólem.

575
00:39:40,774 --> 00:39:44,486
Znienacka podświadome przeświadczenie,
że zostaliśmy pokonani,

576
00:39:44,569 --> 00:39:46,947
zalęgło się w mym umyśle i opanowało go.

577
00:39:47,823 --> 00:39:51,451
Presja wielkich wydarzeń,
dzięki i przeciw którym

578
00:39:51,535 --> 00:39:57,082
tak długo utrzymałem się w locie, zniknęła

579
00:39:57,165 --> 00:39:58,500
i nastąpił mój upadek.

580
00:39:59,584 --> 00:40:02,546
Konserwatyści: 180.

581
00:40:02,629 --> 00:40:05,340
Partia Pracy: 364.

582
00:40:07,050 --> 00:40:12,222
Koniec końców
to ludzie wybierają przywódców.

583
00:40:12,973 --> 00:40:14,933
Naprawdę to udowodnił.

584
00:40:15,016 --> 00:40:16,643
Spójrzcie na niego.

585
00:40:16,726 --> 00:40:21,189
Pokierował swój kraj do zwycięstwa,
wybawił go

586
00:40:21,273 --> 00:40:22,941
podczas II wojny światowej.

587
00:40:23,024 --> 00:40:28,572
A potem bum, mamy 1945 rok
i potraktowano go z buta.

588
00:40:30,031 --> 00:40:34,077
To musiał być brutalny policzek,

589
00:40:34,161 --> 00:40:36,288
kiedy przyszły wyniki.

590
00:40:36,371 --> 00:40:39,124
Moja matka tonęła we łzach,

591
00:40:39,207 --> 00:40:43,837
a jedynym,
który nie płakał, był Churchill.

592
00:40:43,920 --> 00:40:46,965
Stwierdził: „Lud przemówił”.

593
00:40:47,799 --> 00:40:50,635
Wielkie zwycięstwo Partii Pracy

594
00:40:50,719 --> 00:40:52,637
pokazuje, że kraj jest gotowy…

595
00:40:52,721 --> 00:40:54,389
PREMIER, PARTIA PRACY

596
00:40:54,473 --> 00:40:58,101
…na nową politykę
w tym nowym światowym porządku.

597
00:40:58,185 --> 00:41:02,063
Po pięciu i pół roku znoju i wojny

598
00:41:02,147 --> 00:41:07,235
ludzie pragnęli państwowej służby zdrowia,
odbudowy i naprawy.

599
00:41:07,319 --> 00:41:13,200
Ale nawet po porażce
nie utracił swojego językowego drygu.

600
00:41:13,283 --> 00:41:16,995
Clementine zasugerowała,
że może to szczęście w nieszczęściu.

601
00:41:17,078 --> 00:41:19,748
Odparł: „Dobrze zamaskowane to szczęście”.

602
00:41:23,293 --> 00:41:26,588
Brytyjczycy inaczej
go odbierali w czasie wojny.

603
00:41:26,671 --> 00:41:30,884
Był mężem stanu,
pełnym majestatu z niezłomną determinacją,

604
00:41:30,967 --> 00:41:34,638
a to pomagało mobilizować
i inspirować ludzi

605
00:41:34,721 --> 00:41:38,934
w mrocznych czasach pełnych wyzwań.
Nie w czasie pokoju.

606
00:41:40,310 --> 00:41:46,233
Gdyby w owym czasie
był równie popularny co współcześnie,

607
00:41:46,316 --> 00:41:50,320
trudno sobie wyobrazić przegraną
jakiejkolwiek partii pod jego wodzą.

608
00:41:50,403 --> 00:41:54,908
Aż do przesady uczyniliśmy z niego ikonę

609
00:41:54,991 --> 00:41:56,993
i samodzielnego bohatera.

610
00:42:00,789 --> 00:42:04,167
Wyrwano mi z rąk
moc kształtowania przyszłości.

611
00:42:05,418 --> 00:42:08,171
Zgromadzone przeze mnie
wiedza i doświadczenie

612
00:42:08,255 --> 00:42:13,385
oraz uzyskany przeze mnie autorytet
i poważanie w wielu krajach

613
00:42:13,468 --> 00:42:14,386
nagle zniknęły.

614
00:42:17,138 --> 00:42:18,265
Stracił władzę,

615
00:42:18,890 --> 00:42:22,269
ale tuż przed powrotem
Churchilla do Londynu

616
00:42:22,352 --> 00:42:24,646
ogłoszono proklamację poczdamską.

617
00:42:24,729 --> 00:42:27,983
Wezwano Japonię do kapitulacji,
bo w przeciwnym razie…

618
00:42:37,826 --> 00:42:40,745
Czym był proch? To banał.

619
00:42:42,872 --> 00:42:45,584
Czym była elektryczność? Lichością.

620
00:42:45,667 --> 00:42:47,836
ROZMOWA Z HENRYM STIMSONEM, 1945 R.

621
00:42:47,919 --> 00:42:51,756
Bomba atomowa to powtórne przyjście furii.

622
00:42:53,174 --> 00:42:58,513
HIROSZIMA, 6 SIERPNIA 1945 R.

623
00:43:04,019 --> 00:43:09,316
NAGASAKI, 9 SIERPNIA 1945 R.

624
00:43:22,704 --> 00:43:25,624
ZWYCIĘSTWO! JAPONIA REZYGNUJE

625
00:43:25,707 --> 00:43:27,667
Bomba sprowadziła pokój,

626
00:43:28,543 --> 00:43:30,879
ale utrzymać go mogą tylko ludzie.

627
00:43:32,797 --> 00:43:34,049
Odtąd

628
00:43:34,758 --> 00:43:37,010
utrzymają go pod groźbą kar,

629
00:43:37,093 --> 00:43:40,472
która zagrażać będzie
przetrwaniu nie tylko cywilizacji,

630
00:43:41,973 --> 00:43:43,933
ale i ludzkości.

631
00:43:47,729 --> 00:43:50,690
Z tegoż życia,
długiego i bogatego w doświadczenia…

632
00:43:50,774 --> 00:43:53,193
NIĆ W GOBELINIE, AUTORKA: SARAH CHURCHILL

633
00:43:53,276 --> 00:43:58,782
…moją najcenniejszą poradą jest to,
aby zarządzić chwilą tak, aby trwała.

634
00:43:59,699 --> 00:44:04,204
Osoba taka jak Winston Churchill
nie potrafi przejść z bycia w samym środku

635
00:44:04,287 --> 00:44:06,373
do spokojnego malowania…

636
00:44:06,456 --> 00:44:08,083
To była część jego życia,

637
00:44:08,166 --> 00:44:10,877
ale nie chciał się
tylko do tego ograniczyć.

638
00:44:10,960 --> 00:44:15,006
Ani myślał spokojnie przejść na emeryturę.

639
00:44:15,799 --> 00:44:21,096
Churchill nie umiał usiedzieć w miejscu.
Zawsze dokądś pędził.

640
00:44:21,179 --> 00:44:22,514
MARZEC 1946 R.

641
00:44:22,597 --> 00:44:26,601
Zaproszono go, aby przemówił
w Westminster College w stanie Missouri.

642
00:44:26,685 --> 00:44:29,354
To był rodzinny stan
prezydenta USA, Trumana.

643
00:44:29,938 --> 00:44:32,982
Niebawem możemy wsiąść
do pociągu do Jefferson City.

644
00:44:33,066 --> 00:44:36,653
Zdążę jeszcze roznieść
owych dżentelmenów z mediów.

645
00:44:36,736 --> 00:44:38,029
Poproszę trzy.

646
00:44:38,113 --> 00:44:39,030
Jedna dla mnie.

647
00:44:40,782 --> 00:44:44,035
Panowie, gdybym miał się znów narodzić,

648
00:44:44,119 --> 00:44:46,996
chciałbym być obywatelem kraju,

649
00:44:47,080 --> 00:44:50,166
w którym nic
nie ogranicza perspektyw człowieka.

650
00:44:50,250 --> 00:44:52,085
Czyli gdzie, panie Churchill?

651
00:44:52,168 --> 00:44:56,423
Stany Zjednoczone. Choć odrzucają mnie
niektóre wasze zwyczaje.

652
00:44:57,340 --> 00:44:58,925
Czyli które?

653
00:44:59,008 --> 00:45:02,512
Po pierwsze, przestańcie pić do posiłków.

654
00:45:05,807 --> 00:45:06,766
Sprawdzam.

655
00:45:08,017 --> 00:45:09,811
Kolor. Trefl.

656
00:45:12,480 --> 00:45:14,649
O czym będzie pana przemowa?

657
00:45:15,608 --> 00:45:18,153
Nie miałem świadomości,
że to roboczy poker.

658
00:45:21,865 --> 00:45:26,369
Opowiem o godnej ubolewania
sferze wpływów Związku Radzieckiego.

659
00:45:27,412 --> 00:45:30,498
Stworzono twardą, nieprzenikalną barierę,

660
00:45:31,124 --> 00:45:33,293
która więzi i uciska miliony.

661
00:45:33,376 --> 00:45:35,545
Rosjanie ledwo co byli sojusznikami.

662
00:45:36,045 --> 00:45:38,047
Nazwą pana podżegaczem wojennym.

663
00:45:38,631 --> 00:45:40,091
Nie po raz pierwszy.

664
00:45:41,384 --> 00:45:42,510
Panowie,

665
00:45:43,887 --> 00:45:45,597
rozdano mi już raz te karty.

666
00:45:46,681 --> 00:45:48,391
Miałem rację w 1938 roku…

667
00:45:52,228 --> 00:45:53,605
i mam rację teraz.

668
00:45:55,398 --> 00:45:57,358
FULTON, MISSOURI, 5 MARCA 1946 R.

669
00:45:57,442 --> 00:45:59,527
Od Szczecina nad Bałtykiem

670
00:45:59,611 --> 00:46:01,654
aż do Triestu nad Adriatykiem

671
00:46:02,363 --> 00:46:05,492
na kontynent opadła żelazna kurtyna.

672
00:46:06,117 --> 00:46:07,827
Zawsze był antykomunistą.

673
00:46:08,369 --> 00:46:13,041
Próbował przypomnieć publiczności,
co łączy nas wszystkich:

674
00:46:13,124 --> 00:46:15,502
wolność, demokracja, wolność słowa.

675
00:46:15,585 --> 00:46:19,631
Były one zagrożone
w tym zdominowanym przez Sowietów kręgu.

676
00:46:19,714 --> 00:46:21,800
Musimy wziąć pod uwagę,

677
00:46:22,383 --> 00:46:23,802
póki mamy jeszcze czas,

678
00:46:23,885 --> 00:46:26,012
jak stworzyć warunki

679
00:46:26,095 --> 00:46:30,892
do rychłego szerzenia wolności
i demokracji we wszystkich krajach świata.

680
00:46:30,975 --> 00:46:33,186
Wygłosił wielką przemowę
o żelaznej kurtynie.

681
00:46:33,269 --> 00:46:35,563
Stwierdził, że to dobro kontra zło.

682
00:46:35,647 --> 00:46:39,067
Ta moralna jasność była solą w oku ludzi.

683
00:46:39,150 --> 00:46:42,278
Znów go zaatakowano
za bycie podżegaczem wojennym.

684
00:46:42,362 --> 00:46:44,781
Tak jak w latach 30. XX wieku.

685
00:46:44,864 --> 00:46:48,034
Problemy i zagrożenia nie znikają,

686
00:46:48,117 --> 00:46:49,828
bo przymykamy na nie oczy.

687
00:46:50,411 --> 00:46:54,624
Ta przemowa dokładnie przewidziała,
co się stanie,

688
00:46:54,707 --> 00:46:57,919
czyli że żelazna kurtyna
opadnie nad Europą

689
00:46:58,002 --> 00:47:00,463
i nadejdzie zimna wojna.

690
00:47:02,340 --> 00:47:05,218
24 PAŹDZIERNIKA 1945 R., POWSTANIE ONZ

691
00:47:06,094 --> 00:47:08,346
ZAGROŻENIE ZE STRONY ŻELAZNEJ KURTYNY

692
00:47:08,429 --> 00:47:10,640
ZSRR TWORZY BOMBĘ JĄDROWĄ, 1949 R.

693
00:47:11,766 --> 00:47:15,812
29 SIERPNIA 1949 R., SOWIECI TESTUJĄ BOMBĘ

694
00:47:16,479 --> 00:47:19,816
Mylił się w tylu sprawach
na początku swojej kariery,

695
00:47:19,899 --> 00:47:21,276
a dwukrotnie miał rację

696
00:47:21,359 --> 00:47:26,197
w sprawie nazistowskiej tyranii
i sowieckiego komunizmu.

697
00:47:28,241 --> 00:47:31,494
Wielu mówi, że moje miejsce po wojnie
jest na emeryturze

698
00:47:31,578 --> 00:47:33,454
w roli starszego męża stanu.

699
00:47:33,538 --> 00:47:35,498
ROZMOWA Z R.V. JONESEM, 1946 R.

700
00:47:35,582 --> 00:47:37,000
Jakżebym mógł?

701
00:47:37,083 --> 00:47:41,963
Całe życie walczyłem
i ani myślę teraz ulec.

702
00:47:44,215 --> 00:47:47,927
Ta potrzeba przewodzenia
na scenie międzynarodowej

703
00:47:48,011 --> 00:47:49,178
nie zniknęła.

704
00:47:50,096 --> 00:47:52,098
Nie zamierzał odpuścić.

705
00:47:52,181 --> 00:47:54,726
Pan Churchill,
scena druga, ujęcie pierwsze.

706
00:47:56,769 --> 00:47:58,146
Proszę państwa…

707
00:47:58,229 --> 00:47:59,939
NAGRANIE KAMPANIJNE, 1950 R.

708
00:48:00,023 --> 00:48:04,777
…głos, który oddacie 23 lutego

709
00:48:04,861 --> 00:48:08,072
będzie miał
przemożny wpływ na waszą przyszłość.

710
00:48:11,451 --> 00:48:13,286
- Cięcie.
- Nie było lepiej?

711
00:48:17,040 --> 00:48:18,750
Jesteśmy wybrańcami.

712
00:48:20,460 --> 00:48:22,211
Nie pamiętam.

713
00:48:22,295 --> 00:48:24,505
A niewielu szczyci się moją pamięcią.

714
00:48:24,589 --> 00:48:26,341
Rozumiem pana. Nie ma sprawy.

715
00:48:26,424 --> 00:48:29,010
Spojrzy pan w kamerę i znów zacznie.

716
00:48:30,261 --> 00:48:31,930
Jesteśmy wybrańcami.

717
00:48:35,266 --> 00:48:37,352
Wszyscy będziecie przeklęci.

718
00:48:38,937 --> 00:48:41,606
Nie ma dla was miejsca w niebie.

719
00:48:43,149 --> 00:48:45,068
Niebo nie może być zatłoczone.

720
00:48:45,944 --> 00:48:49,238
Myślałem, że wyciszycie cytaty,
które przeczytałem rano.

721
00:48:49,322 --> 00:48:51,240
Zróbcie z tym, co możecie.

722
00:48:52,825 --> 00:48:55,745
Problemem demokracji jest znużenie.

723
00:48:55,828 --> 00:49:00,917
Facet w Anglii wyprowadził kraj
na prostą w krytycznym okresie

724
00:49:01,000 --> 00:49:02,627
i został wykopany na bruk.

725
00:49:03,211 --> 00:49:05,713
Po czym wrócił jako premier.

726
00:49:06,297 --> 00:49:08,591
Niebywała historia powrotu zza grobu.

727
00:49:08,675 --> 00:49:12,345
Po sześciu latach rządów laburzystów
władzę przejmą konserwatyści.

728
00:49:12,428 --> 00:49:16,307
Winston Spencer Churchill,
globalny mąż stanu, wraca do władzy.

729
00:49:17,266 --> 00:49:20,687
W brytyjskiej Izbie Gmin
w lobby parlamentarzystów

730
00:49:20,770 --> 00:49:23,773
jest niezwykły pomnik Churchilla z brązu.

731
00:49:23,856 --> 00:49:28,611
Nawykiem wielu członków parlamentu

732
00:49:28,695 --> 00:49:31,948
jest dotknąć jego buta na szczęście.

733
00:49:32,031 --> 00:49:36,369
Dzień w dzień przypomina się nam
o jego istnieniu.

734
00:49:37,286 --> 00:49:40,999
Zawsze uważał, że najlepszym sposobem
na poznanie historii

735
00:49:41,082 --> 00:49:42,667
jest samemu ją napisać.

736
00:49:42,750 --> 00:49:44,544
Zabrał się za to.

737
00:49:45,294 --> 00:49:46,546
FDR zmarł.

738
00:49:46,629 --> 00:49:49,215
Stalin raczej nie pisał dzienników,

739
00:49:50,341 --> 00:49:51,634
a Hitler nie żył.

740
00:49:51,718 --> 00:49:54,512
Churchill przejął więc narrację

741
00:49:55,096 --> 00:49:59,100
i począł kształtować sposób,
w jaki postrzegamy II wojnę światową.

742
00:49:59,642 --> 00:50:02,478
To dało mu olbrzymią moc.

743
00:50:02,562 --> 00:50:04,772
Dlatego, że ją wykorzystał,

744
00:50:04,856 --> 00:50:08,609
całe pokolenia historyków,
a także społeczeństwo

745
00:50:08,693 --> 00:50:13,698
widzą II wojnę światową jego oczami.

746
00:50:14,991 --> 00:50:19,495
Druga wojna światowa
oznaczała koniec tego wcielenia imperium.

747
00:50:19,579 --> 00:50:21,497
NARODZIŁY SIĘ NIEPODLEGŁE INDIE

748
00:50:21,581 --> 00:50:24,208
Ludzie domagali się wolności
i nacjonalizmu.

749
00:50:25,001 --> 00:50:27,962
Churchill szczerze wierzył,
że Anglia i USA ustalą,

750
00:50:28,046 --> 00:50:29,338
dokąd zmierza świat.

751
00:50:29,422 --> 00:50:32,592
Tymczasem Amerykanie
stworzyli nowy rodzaj imperium,

752
00:50:32,675 --> 00:50:35,219
dominujące ekonomicznie,
a nie politycznie.

753
00:50:35,303 --> 00:50:39,390
Kolidowało to z poglądami Churchilla.
Jako imperialista

754
00:50:39,474 --> 00:50:42,226
nigdy nie pogodził się
z faktem końca imperium.

755
00:50:44,437 --> 00:50:46,647
Churchill jest integralną postacią

756
00:50:46,731 --> 00:50:50,610
dla zrozumienia narracji brytyjskości,
która stanowi fundament

757
00:50:50,693 --> 00:50:53,780
pozytywnego własnego obrazu Brytyjczyków.

758
00:50:54,822 --> 00:50:58,326
Nie jako osoba
ze swoją złożonością i wadami,

759
00:50:58,409 --> 00:51:03,456
ale jako symbol zwycięstwa,
który ugruntował status quo,

760
00:51:03,539 --> 00:51:06,292
ciągłość, tradycję, systemy klasowe.

761
00:51:07,668 --> 00:51:11,005
Świat często cierpi
na brak silnych przywódców,

762
00:51:11,089 --> 00:51:13,591
a Churchill właśnie taki był.

763
00:51:13,674 --> 00:51:18,471
Nigdy nie zapomniał piękna wolności
i wagi demokracji.

764
00:51:19,055 --> 00:51:20,890
Parafrazując Walta Whitmana:

765
00:51:20,973 --> 00:51:23,768
„Jak Ameryka
Churchill mieścił w sobie rzesze”.

766
00:51:23,851 --> 00:51:28,272
Wierzę w to, że będąc przywódcą,
można dokonywać niebywałych rzeczy,

767
00:51:28,856 --> 00:51:35,404
pomóc uchronić świat przed wielkim złem,

768
00:51:37,073 --> 00:51:40,201
a przy tym podjąć karygodne decyzje

769
00:51:40,284 --> 00:51:43,079
i posiadać odrażające poglądy.

770
00:51:43,162 --> 00:51:45,915
Można być tym wszystkim.

771
00:51:45,998 --> 00:51:50,002
Nie znaczy to,
że trzeba zburzyć jego pomnik,

772
00:51:50,086 --> 00:51:54,006
tylko warto rozbudować opowieść,
aby ująć te odcienie szarości.

773
00:51:55,258 --> 00:51:58,511
Zawziętość, determinacja,

774
00:51:58,594 --> 00:52:03,850
elokwencja, dowcip, parcie i wizja.

775
00:52:04,559 --> 00:52:05,852
W tym sensie

776
00:52:05,935 --> 00:52:10,273
Brytyjczycy widzą w jego postaci

777
00:52:11,315 --> 00:52:13,985
swoją najlepszą wersję.

778
00:52:14,735 --> 00:52:15,903
Odważny ciałem,

779
00:52:16,529 --> 00:52:18,072
ale i duchem.

780
00:52:19,282 --> 00:52:21,576
Przenikliwość i dalekowzroczność.

781
00:52:23,119 --> 00:52:25,037
Zabawny do tego stopnia,

782
00:52:25,121 --> 00:52:29,167
że wciąż rozbawia ludzi 60 lat po śmierci.

783
00:52:32,378 --> 00:52:37,175
Ten portret jest niezwykłym przykładem
sztuki współczesnej.

784
00:52:41,387 --> 00:52:47,643
A taką stanowczość
rzadko spotyka się w historii ludzkości.

785
00:52:50,521 --> 00:52:53,482
Churchill powinien nas inspirować.

786
00:52:53,566 --> 00:52:56,611
Nie jako bohater,
ale dlatego, że jest taki ludzki.

787
00:53:00,531 --> 00:53:02,909
Może nadejść dzień, w którym uczciwość…

788
00:53:02,992 --> 00:53:04,368
IZBA GMIN, 1955 R.

789
00:53:04,452 --> 00:53:08,581
…miłość do bliźnich,
szacunek dla sprawiedliwości i wolności

790
00:53:08,664 --> 00:53:14,003
pozwolą udręczonym pokoleniom
wymaszerować w spokoju i triumfie

791
00:53:14,086 --> 00:53:17,381
z tej ohydnej epoki, w której utknęliśmy.

792
00:53:22,637 --> 00:53:25,848
Jako dziecko mieszkaliśmy w Chartwell

793
00:53:25,932 --> 00:53:28,976
i mój brat pobiegł korytarzem

794
00:53:29,060 --> 00:53:32,939
do sanktuarium,
którym był gabinet dziadka.

795
00:53:33,022 --> 00:53:35,233
A tam wstęp był dla nas wzbroniony.

796
00:53:35,316 --> 00:53:40,363
Zapytał: „Dziadku, czy naprawdę jesteś
najwybitniejszym żyjącym Anglikiem?”

797
00:53:40,446 --> 00:53:42,657
Odparł: „Tak. A teraz won”.

798
00:53:45,451 --> 00:53:48,871
Choć był wielkim patriotą,

799
00:53:48,955 --> 00:53:52,750
nawet napuszonym wyznawcą
imperium brytyjskiego,

800
00:53:52,833 --> 00:53:54,627
w głębi serca był liberałem.

801
00:53:55,586 --> 00:54:00,216
Wierzył w postęp, wolność i możliwości.

802
00:54:00,299 --> 00:54:03,302
Jest dzisiaj ważniejszy niż kiedykolwiek,

803
00:54:03,386 --> 00:54:09,642
bo wartości,
w które wierzył, są poważnie zagrożone,

804
00:54:09,725 --> 00:54:10,935
a muszą zwyciężyć.

805
00:54:12,853 --> 00:54:14,563
Na wojnie – stanowczość.

806
00:54:14,647 --> 00:54:16,983
II WOJNA ŚWIATOWA: TRIUMF I TRAGEDIA

807
00:54:17,066 --> 00:54:19,652
W porażce – opór.

808
00:54:21,028 --> 00:54:23,906
W zwycięstwie – wielkoduszność.

809
00:54:25,908 --> 00:54:28,953
W pokoju – dobra wola.

810
00:57:06,277 --> 00:57:09,113
Napisy: Przemysław Stępień