1
00:00:02,000 --> 00:00:07,000
Downloaded from
YTS.MX

2
00:00:08,000 --> 00:00:13,000
Official YIFY movies site:
YTS.MX

3
00:00:11,803 --> 00:00:16,683
Hutan ini merupakan tempat tinggal
haiwan paling besar dan berat

4
00:00:16,766 --> 00:00:19,144
yang tinggal di pokok.

5
00:00:32,282 --> 00:00:34,034
Sepanjang hayatnya,

6
00:00:34,117 --> 00:00:37,078
haiwan ini mungkin
tidak menjejakkan kaki ke tanah.

7
00:00:45,795 --> 00:00:49,007
Oleh sebab itu,
tak banyak yang diketahui tentangnya

8
00:00:49,090 --> 00:00:51,801
sehingga beberapa dekad lalu.

9
00:00:57,348 --> 00:01:00,769
Namun, haiwan ini merupakan
saudara terdekat kita

10
00:01:00,852 --> 00:01:05,356
dan berkongsi
hampir 30 ciri fizikal dengan kita.

11
00:01:07,275 --> 00:01:12,822
Malah, namanya membawa maksud
"manusia di hutan".

12
00:01:15,450 --> 00:01:18,912
Walaupun saiznya besar
serta memiliki kekuatan,

13
00:01:18,995 --> 00:01:21,956
makhluk ini lembut, bertimbang rasa

14
00:01:22,040 --> 00:01:24,542
dan pintar menyelesaikan masalah…

15
00:01:26,920 --> 00:01:31,508
dan paling mudah untuk kita fahami
berbanding beruk besar yang lain.

16
00:01:34,552 --> 00:01:39,891
Apabila melihat orang utan,
sukar untuk tidak melihat diri kita.

17
00:01:40,391 --> 00:01:43,770
Walaupun kita takkan tahu
perkara yang difikirkannya,

18
00:01:43,853 --> 00:01:46,147
orang utan banyak berfikir.

19
00:02:20,974 --> 00:02:26,855
Orang utan dahulunya menetap
di seberang pulau Sumatera, Indonesia.

20
00:02:26,938 --> 00:02:29,858
Namun, kebanyakan hutannya telah ditebang.

21
00:02:31,025 --> 00:02:36,573
Hari ini, beberapa ribu orang utan di sana
terhad di kawasan utara.

22
00:02:37,782 --> 00:02:40,910
Di sini, satu tempat menonjol.

23
00:02:41,494 --> 00:02:42,704
Suaq.

24
00:02:43,204 --> 00:02:45,707
Hutan paya yang kecil…

25
00:02:48,001 --> 00:02:51,796
bersempadan di sebelah barat
oleh Sungai Limbang

26
00:02:51,880 --> 00:02:55,175
yang menjadi penghalang
kepada pembangunan manusia.

27
00:02:58,219 --> 00:03:02,849
Hutan Suaq tidak berubah
selama beribu-ribu tahun.

28
00:03:06,603 --> 00:03:09,230
Ia habitat orang utan utama…

29
00:03:11,774 --> 00:03:15,403
dan kini menjadi penempatan
beruk berbulu merah paling padat

30
00:03:15,486 --> 00:03:17,530
di seluruh bumi ini.

31
00:03:21,117 --> 00:03:25,955
Kawasan ini menempatkan lebih 200 individu
yang boleh dikenal pasti.

32
00:03:34,923 --> 00:03:37,842
Sejak 30 tahun lalu,

33
00:03:37,926 --> 00:03:42,597
ia diperhatikan oleh saintis
daripada Projek Penyelidikan Orang Utan.

34
00:03:45,725 --> 00:03:49,562
Tak kira jika pemerhatinya
saintis lapangan atau pembikin filem,

35
00:03:50,855 --> 00:03:55,235
melihat orang utan sekilas pandang
di atas pokok atau di paya

36
00:03:55,318 --> 00:03:56,903
tidak cukup memuaskan.

37
00:03:59,280 --> 00:04:03,660
Anda perlu lihat orang utan
tinggi di kanopi secara dekat.

38
00:04:09,123 --> 00:04:13,836
Teknik penggambaran baharu
seperti dron kecil

39
00:04:13,920 --> 00:04:16,547
kini membolehkan kita
untuk berbuat begitu,

40
00:04:17,465 --> 00:04:22,512
lalu mendedahkan lebih banyak maklumat
tentang kehidupannya berbanding dulu.

41
00:04:25,223 --> 00:04:27,642
Orang utan biasanya hidup bersendirian,

42
00:04:27,725 --> 00:04:30,812
tetapi orang utan di sini
sangat bersosial.

43
00:04:33,898 --> 00:04:36,234
Orang utan ini memerhati
dan saling belajar,

44
00:04:36,317 --> 00:04:40,196
lalu mendorongnya
untuk mencipta budaya yang unik.

45
00:04:43,324 --> 00:04:47,745
Penggunaan alatan jarang dilihat
dalam kalangan orang utan di tempat lain,

46
00:04:47,829 --> 00:04:49,580
tapi bukan di sini,

47
00:04:50,290 --> 00:04:54,836
dan kemahiran itu diturunkan
kepada setiap generasi baharu.

48
00:04:59,841 --> 00:05:06,014
Terdapat tiga orang utan betina
yang bersaudara rapat dalam kajian ini.

49
00:05:06,681 --> 00:05:09,726
Yang paling tua ialah Friska,

50
00:05:09,809 --> 00:05:13,688
mahir menghisap
anai-anai keluar dari kayu.

51
00:05:16,190 --> 00:05:18,234
Friska berusia lebih 60 tahun

52
00:05:18,318 --> 00:05:21,988
dan antara orang utan liar
paling tua di dunia.

53
00:05:23,614 --> 00:05:28,661
Seterusnya, anak Friska, Ellie,
yang selalu makan.

54
00:05:30,788 --> 00:05:33,958
Akhir sekali, anak Ellie, Eden,

55
00:05:35,168 --> 00:05:39,255
yang menghampiri peringkat paling penting
dalam hidup orang utan.

56
00:05:41,507 --> 00:05:45,011
Eden boleh dikenali
melalui rambutnya yang tercacak,

57
00:05:45,845 --> 00:05:48,556
ciri yang dimilikinya sejak bayi.

58
00:05:55,146 --> 00:05:58,358
Ini Eden, berusia dua tahun,

59
00:05:59,650 --> 00:06:01,527
bersama ibunya, Ellie.

60
00:06:03,654 --> 00:06:06,783
Ikatan antara ibu orang utan dan anaknya

61
00:06:06,866 --> 00:06:10,495
adalah antara ikatan semula jadi
yang paling lama dan kuat,

62
00:06:10,578 --> 00:06:13,081
selepas ikatan manusia.

63
00:06:16,209 --> 00:06:21,047
Anak orang utan menghabiskan beribu jam
memerhatikan ibunya.

64
00:06:31,349 --> 00:06:35,311
Begitulah anaknya belajar
tentang spesies tumbuhan

65
00:06:35,395 --> 00:06:36,896
yang selamat dimakan…

66
00:06:39,273 --> 00:06:42,902
dan yang penting, cara memakannya.

67
00:06:46,864 --> 00:06:50,159
Pembelajaran ini
boleh mengambil masa sedekad.

68
00:06:56,958 --> 00:07:00,211
Namun, itu enam tahun lalu.

69
00:07:02,088 --> 00:07:05,967
Eden kini berusia lapan tahun
dan agak arif tentang hutan.

70
00:07:13,391 --> 00:07:17,770
Eden tahu tumbuhan yang sedap dimakan
di lautan hijau ini.

71
00:07:23,526 --> 00:07:27,822
Namun, hubungannya dengan ibunya
masih tidak berubah.

72
00:07:31,325 --> 00:07:33,995
Ellie tidak pernah jauh daripadanya,

73
00:07:35,246 --> 00:07:36,622
dan memerhatikannya

74
00:07:36,706 --> 00:07:40,376
masih menjadi cara terpantas
untuk Eden mencari makanan.

75
00:07:43,337 --> 00:07:45,256
Seperti anai-anai ini.

76
00:07:53,431 --> 00:07:57,560
Bagi Eden, berkongsi dengan ibunya
adalah satu cara hidup.

77
00:08:00,229 --> 00:08:01,981
Sehingga sekarang.

78
00:08:04,233 --> 00:08:06,986
Tamparan itu bukan petanda baik.

79
00:08:11,115 --> 00:08:13,326
Ada sesuatu yang berubah.

80
00:08:17,288 --> 00:08:19,957
Ada pendatang baharu.

81
00:08:27,548 --> 00:08:30,343
Saiznya separuh daripada saiz bayi manusia

82
00:08:30,426 --> 00:08:35,014
dan mungkin bayi pertama
yang pernah Eden lihat.

83
00:08:46,150 --> 00:08:48,277
Semuanya membingungkan.

84
00:08:49,237 --> 00:08:53,241
Namun, pendatang baharu itu
patut dilihat dengan lebih dekat.

85
00:09:10,841 --> 00:09:14,053
Tapi ibunya tidak mahu Eden terlalu rapat.

86
00:09:24,146 --> 00:09:29,151
Selama lapan tahun, ibu dan anak sulung
membuat segalanya bersama.

87
00:09:31,862 --> 00:09:35,616
Kini, dua menjadi tiga,

88
00:09:35,700 --> 00:09:38,661
dan semuanya telah berubah.

89
00:09:43,791 --> 00:09:47,461
Namun begitu,
mengikuti ibu merupakan langkah terbaik.

90
00:09:57,680 --> 00:10:02,727
Walaupun pada usia lapan tahun,
Eden sentiasa memastikan ibunya hampir.

91
00:10:10,568 --> 00:10:13,863
Itu bukan mudah dalam hutan tebal ini…

92
00:10:15,865 --> 00:10:18,200
namun sesat amat membahayakan.

93
00:10:24,290 --> 00:10:28,586
Di mana-mana pun Ellie,
makanan pasti dekat.

94
00:10:34,300 --> 00:10:36,969
Untuk menjana otak dan tubuh yang besar,

95
00:10:37,053 --> 00:10:40,348
orang utan menghabiskan
kebanyakan masa untuk makan.

96
00:10:45,561 --> 00:10:50,524
Buah melaka ini adalah salah satu
daripada 300 jenis makanan

97
00:10:50,608 --> 00:10:52,735
yang Ellie dan Eden makan.

98
00:10:57,073 --> 00:11:00,368
Mendapatkan sesetengah makanan
memerlukan teknik khas.

99
00:11:12,963 --> 00:11:17,051
Bagi Eden, meniru ibunya
merupakan cara terbaik.

100
00:11:21,889 --> 00:11:24,850
Tapi apabila snek menggigit balik…

101
00:11:27,186 --> 00:11:30,106
tekniknya perlu dimahiri dahulu.

102
00:11:36,404 --> 00:11:39,407
Eden akan sedar dengan cepat
bahawa menggunakan jari

103
00:11:39,490 --> 00:11:42,159
bukan cara terbaik untuk mengutip semut.

104
00:11:49,542 --> 00:11:53,462
Seperti biasa,
Ellie dan makanan tiada penghalang,

105
00:11:53,546 --> 00:11:56,465
termasuklah lengan bayi.

106
00:12:07,727 --> 00:12:09,729
Dengan bayi baharu untuk didukung,

107
00:12:09,812 --> 00:12:14,150
Ellie perlu makan
lebih kurang 3,000 kalori sehari.

108
00:12:17,027 --> 00:12:20,364
Daun merupakan makanan penting
dalam diet mereka.

109
00:12:22,032 --> 00:12:25,119
Namun begitu,
daun yang betul juga perlu diproses.

110
00:12:26,912 --> 00:12:30,583
Maksudnya meludah keluar tanin yang pahit.

111
00:12:44,889 --> 00:12:49,268
Orang utan yang baru lahir
menghabiskan banyak masa tidur,

112
00:12:49,351 --> 00:12:51,645
sama seperti bayi manusia.

113
00:12:52,521 --> 00:12:55,316
Bezanya ialah bayi orang utan mesti tidur

114
00:12:55,399 --> 00:12:57,610
sambil memegang erat ibunya.

115
00:13:08,162 --> 00:13:13,125
Selepas beberapa jam makan,
orang utan suka tidur.

116
00:13:16,629 --> 00:13:21,550
Namun kini, bayi baru ini
telah mengambil tempat Eden di sarang.

117
00:13:32,728 --> 00:13:38,859
Sukar apabila ibu tidak memberi perhatian
kepada kita seperti dulu.

118
00:13:47,993 --> 00:13:52,081
Tidak lama lagi, Eden perlu cari
tempat tinggal baharu di hutan ini

119
00:13:52,164 --> 00:13:54,041
dan menjaga dirinya sendiri.

120
00:14:08,180 --> 00:14:09,974
Di kawasan yang lain,

121
00:14:10,057 --> 00:14:15,145
sepupu Eden, Pepito,
sedang berdepan dengan detik penentuannya.

122
00:14:21,318 --> 00:14:25,698
Ibunya, Piniata,
bakal melahirkan anak lagi.

123
00:14:27,867 --> 00:14:29,535
Setahun lebih tua daripada Eden,

124
00:14:29,618 --> 00:14:35,583
ini petanda baik bahawa sudah tiba masa
untuk Pepito hidup sendirian.

125
00:14:46,343 --> 00:14:49,847
Meninggalkan keluarga
adalah waktu paling berbahaya

126
00:14:49,930 --> 00:14:52,016
dalam hidup orang utan yang muda.

127
00:14:53,392 --> 00:14:57,855
Untuk berjaya,
pengetahuan dan keyakinan perlu dimiliki,

128
00:14:59,148 --> 00:15:00,524
serta kewaspadaan.

129
00:15:13,662 --> 00:15:16,415
Apa cara lebih baik
untuk menunjukkan keyakinan

130
00:15:18,250 --> 00:15:21,253
selain memusnahkan syaitan
dalam paya di bawah?

131
00:15:31,722 --> 00:15:34,642
Walaupun hanya kura-kura
yang tidak berbahaya.

132
00:15:58,290 --> 00:16:02,252
Ini mungkin reaksi yang agak melampau,

133
00:16:03,712 --> 00:16:05,631
tapi dalam masyarakatnya,

134
00:16:07,257 --> 00:16:10,594
orang utan jantan yang kecil
lebih riuh daripada betina.

135
00:16:13,931 --> 00:16:17,726
Bukan itu saja perbezaannya
antara jantina.

136
00:16:21,897 --> 00:16:24,024
Untuk memenuhi potensinya,

137
00:16:24,108 --> 00:16:27,111
orang utan jantan
yang baru berdikari seperti Pepito

138
00:16:27,194 --> 00:16:31,824
mesti mencari orang utan dewasa
untuk dijadikan contoh pembelajaran.

139
00:16:35,869 --> 00:16:39,498
Sementara itu,
ada peluang untuk melihat penggunaan

140
00:16:39,581 --> 00:16:42,001
kemahiran Suaq yang penting.

141
00:16:49,091 --> 00:16:51,969
Pokok cemanang yang berbuah

142
00:16:52,886 --> 00:16:56,765
sangat dinanti-nantikan
oleh orang utan dewasa.

143
00:17:00,728 --> 00:17:03,522
Buahnya mengandungi biji
yang sangat berkhasiat.

144
00:17:06,775 --> 00:17:09,153
Tetapi ada cara untuk mendapatkannya.

145
00:17:11,989 --> 00:17:15,784
Mustahil untuk membuka buahnya
sehinggalah ia masak.

146
00:17:21,415 --> 00:17:24,209
Setiap buah mengandungi
berpuluh-puluh benih

147
00:17:24,293 --> 00:17:27,921
yang dilindungi oleh
beribu-ribu rerambut seperti kaca.

148
00:17:30,507 --> 00:17:31,467
Setelah terbuka,

149
00:17:31,550 --> 00:17:35,054
bijinya yang kaya dengan kalori ini
hanya boleh diambil

150
00:17:35,137 --> 00:17:36,680
dengan menggunakan alat.

151
00:17:39,975 --> 00:17:42,561
Dengan berdekad-dekad pengalaman,

152
00:17:42,644 --> 00:17:45,981
Friska yang berusia 60 tahun sudah pakar.

153
00:17:53,697 --> 00:17:55,282
Dengan ranting yang betul,

154
00:17:55,365 --> 00:18:00,329
Friska boleh mengeluarkan biji
tanpa menyentuh rerambut yang merengsakan.

155
00:18:10,172 --> 00:18:14,885
Orang utan Suaq saja
yang boleh buat begini,

156
00:18:14,968 --> 00:18:18,514
namun memahiri kemahiran itu
mengambil masa bertahun-tahun.

157
00:18:25,771 --> 00:18:30,901
Orang utan betina biasanya sudah mahir
pada usia 14 tahun.

158
00:18:33,153 --> 00:18:36,240
Orang utan jantan
mengambil masa lebih lama.

159
00:18:43,038 --> 00:18:47,543
Orang utan muda seperti Pepito dan Eden
perlu memerhatikan orang utan dewasa

160
00:18:47,626 --> 00:18:49,586
jika mahu menguasai teknik ini

161
00:18:49,670 --> 00:18:52,256
dan menikmati
makanan berprotein tinggi ini.

162
00:18:55,425 --> 00:18:56,927
Yang hebatnya,

163
00:18:57,010 --> 00:19:00,097
walaupun selepas dikunyah oleh orang utan,

164
00:19:00,180 --> 00:19:03,892
biji buah itu masih boleh bercambah.

165
00:19:16,071 --> 00:19:19,741
Friska yang tua sedang mengembara
merentasi kawasan itu.

166
00:19:24,204 --> 00:19:26,915
Friska datang
untuk melawat anaknya, Ellie.

167
00:19:28,333 --> 00:19:32,129
Mungkin Friska tahu
tentang ahli keluarga baharunya itu.

168
00:19:39,344 --> 00:19:44,391
Friska bukan saja ibu kepada enam anak,
tetapi juga moyang.

169
00:19:45,267 --> 00:19:48,896
Bayi baharu ini ialah cucu kelimanya,

170
00:19:49,855 --> 00:19:53,358
yang menjadikannya
orang utan betina paling berjaya di sini.

171
00:19:58,280 --> 00:20:02,659
Namun begitu,
hubungan antara cucu kelima dan keempat,

172
00:20:02,743 --> 00:20:05,787
Eden yang berambut cacak, kekal dingin.

173
00:20:19,593 --> 00:20:23,430
Kaedah pengibuan berbeza-beza
antara orang utan.

174
00:20:26,016 --> 00:20:28,352
Kaedah Friska lebih tegas.

175
00:20:30,604 --> 00:20:34,066
Penyelidik menyedari
bahawa berbanding ibu lain,

176
00:20:34,149 --> 00:20:36,860
Friska lebih kerap
membiarkan bayinya menangis

177
00:20:36,944 --> 00:20:40,113
dan kurang mengalah
kepada permintaan anaknya.

178
00:20:42,574 --> 00:20:46,787
Pendekatan yang tegas ini
telah diwarisi oleh Ellie,

179
00:20:46,870 --> 00:20:51,083
yang kini mengaplikasikannya
kepada anak sulungnya, Eden.

180
00:20:52,709 --> 00:20:56,380
Perhatian ibunya
kini tertumpu kepada bayi baharu

181
00:20:56,463 --> 00:20:59,925
yang nampaknya juga memenangi
hati neneknya yang perengus.

182
00:21:05,889 --> 00:21:07,766
Seperti sepupunya, Pepito,

183
00:21:09,101 --> 00:21:13,522
tiba masa untuk Eden berjauhan
daripada ibunya.

184
00:21:15,983 --> 00:21:18,610
Ia akan menjadi pengalaman baharu

185
00:21:18,694 --> 00:21:20,320
untuk bersendirian.

186
00:21:25,284 --> 00:21:27,244
Tanpa ibunya,

187
00:21:27,327 --> 00:21:31,665
Eden perlu berdepan
dengan orang utan yang tidak dikenali.

188
00:21:39,256 --> 00:21:44,344
Salah satu daripadanya akan berminat
dengan Eden yang lebih berdikari.

189
00:21:49,599 --> 00:21:52,227
Sulli, berusia 28 tahun,

190
00:21:52,311 --> 00:21:55,397
sentiasa mencari hubungan baharu.

191
00:21:57,733 --> 00:22:02,112
Jadi, apa-apa pergerakan di pokok
akan menarik perhatiannya.

192
00:22:08,076 --> 00:22:12,956
Walaupun sudah dewasa,
Sulli belum berkembang menjadi matang

193
00:22:13,040 --> 00:22:16,877
dengan pad di pipinya
yang dikenali sebagai bebibir.

194
00:22:19,338 --> 00:22:22,591
Walaupun untuk orang utan jantan
tanpa bebibir,

195
00:22:22,674 --> 00:22:24,343
Sulli masih agak kecil.

196
00:22:31,975 --> 00:22:37,522
Walaupun saiznya kecil,
kesungguhannya besar.

197
00:22:41,902 --> 00:22:46,740
Sulli tanpa bebibir
ternampak wajah yang dikenali.

198
00:22:49,409 --> 00:22:51,745
Lily, berusia 21 tahun.

199
00:22:56,625 --> 00:22:58,502
Sebagai jantan bawahan,

200
00:22:58,585 --> 00:23:02,756
Sulli perlu ambil inisiatif
untuk mendekat orang utan betina.

201
00:23:22,859 --> 00:23:25,153
Lily nampaknya tidak berminat,

202
00:23:25,237 --> 00:23:29,616
tapi orang utan jantan tanpa bebibir
tidak boleh berputus asa.

203
00:23:41,336 --> 00:23:43,380
Dengan fokusnya pada Lily,

204
00:23:43,463 --> 00:23:49,928
Sulli tidak sedar
dirinya diperhatikan oleh Split Lip Otto,

205
00:23:50,011 --> 00:23:54,015
orang utan jantan bebibir di Suaq
yang tua tetapi dominan.

206
00:23:57,727 --> 00:24:00,397
Otto takkan biar
jantan bawahan seperti Sulli

207
00:24:00,480 --> 00:24:03,733
untuk bermesra
dengan betina di kawasannya.

208
00:24:13,743 --> 00:24:16,746
Otto mesti mengingatkan Sulli,
dia yang berkuasa.

209
00:24:27,090 --> 00:24:30,051
Lebih baik Sulli pergi dari situ.

210
00:24:40,103 --> 00:24:43,523
Satu kelebihan
orang utan jantan tanpa bebibir

211
00:24:43,607 --> 00:24:47,903
ialah Sulli boleh bergerak lebih pantas
berbanding Otto yang besar.

212
00:24:57,412 --> 00:25:01,082
Jadi, bukan sukar
untuk berada jauh di depan.

213
00:25:06,213 --> 00:25:09,925
Bagi Otto, sukar untuk menakut-nakutkan
orang utan lain

214
00:25:10,008 --> 00:25:11,843
jika tidak dapat mengejar.

215
00:25:16,598 --> 00:25:18,558
Namun, menggoncang dahan

216
00:25:18,642 --> 00:25:22,479
ialah cara jantan bebibir
untuk mengatakan, "Berambus."

217
00:25:24,856 --> 00:25:25,857
Selesai.

218
00:25:27,317 --> 00:25:28,568
Buat masa sekarang.

219
00:25:48,964 --> 00:25:51,883
Bunyi ini ialah laungan jauh,

220
00:25:53,468 --> 00:25:56,596
dihasilkan oleh jantan bebibir yang lain.

221
00:26:07,941 --> 00:26:08,942
Titan.

222
00:26:09,901 --> 00:26:12,112
Titan mahu gelaran Otto.

223
00:26:16,950 --> 00:26:22,163
Kalau dapat, Titan akan menjadi
pilihan betina yang mahu membiak.

224
00:26:29,129 --> 00:26:32,966
Oleh itu, Titan iaitu pencabarnya,
mula mengejar

225
00:26:34,009 --> 00:26:36,094
dan Otto cabut lari.

226
00:26:45,437 --> 00:26:48,565
Pertempuran mungkin mencederakan
atau lebih teruk.

227
00:26:54,362 --> 00:26:58,116
Maka, jantan bebibir akan berlawan
hanya jika terpaksa.

228
00:27:01,286 --> 00:27:05,790
Lebih baik jika pertandingan ditentukan
dengan menunjukkan kekuatan.

229
00:27:09,377 --> 00:27:12,714
Titan tahu cara
untuk menakutkan si tua itu.

230
00:27:19,387 --> 00:27:24,893
Matlamat Otto sekarang
hanyalah untuk menjauhi Titan.

231
00:27:37,739 --> 00:27:39,866
Titan mungkin menghalau Otto,

232
00:27:40,784 --> 00:27:43,703
tapi Titan belum menjadi jantan dominan.

233
00:27:46,539 --> 00:27:51,336
Untuk gelaran itu, Titan perlu mengalahkan
lawan yang lebih kuat.

234
00:27:58,385 --> 00:28:00,637
Ini bukan lawan tersebut.

235
00:28:05,183 --> 00:28:06,685
Ini Pepito.

236
00:28:07,394 --> 00:28:09,729
Bagi jantan muda yang baru berdikari,

237
00:28:09,813 --> 00:28:14,150
Titan contoh yang baik untuk dipelajari.

238
00:28:18,613 --> 00:28:20,532
Dengan berat hampir 90 kilogram,

239
00:28:21,533 --> 00:28:25,954
Titan boleh guna beratnya
untuk berayun antara pokok

240
00:28:26,037 --> 00:28:27,664
lalu menjimatkan tenaga.

241
00:28:33,503 --> 00:28:35,880
Boleh cuba, bukan?

242
00:28:44,180 --> 00:28:46,516
Masalah jika tubuh ringan.

243
00:29:08,621 --> 00:29:11,541
Tapi ada cara lain untuk merentasi ruang.

244
00:29:15,837 --> 00:29:19,716
Persoalannya, bolehkah pokok menjalar ini
menanggung beratnya?

245
00:29:28,475 --> 00:29:30,143
Mungkin ia agak berisiko.

246
00:29:32,187 --> 00:29:34,731
Paya di bawah sangat jauh.

247
00:29:39,819 --> 00:29:41,070
Cuba sajalah!

248
00:30:17,190 --> 00:30:18,900
Titan tak menyimpan tenaga,

249
00:30:20,485 --> 00:30:24,531
tapi bermain adalah sebahagian
daripada pengalaman pembelajaran.

250
00:30:31,454 --> 00:30:33,873
Titan buat pengumuman.

251
00:30:39,295 --> 00:30:44,217
Tiba masa untuk Pepito kembali mengekori
jantan bebibir yang besar itu.

252
00:30:48,304 --> 00:30:51,599
Jika berjaya melepaskan diri
daripada dahan ini.

253
00:31:06,614 --> 00:31:11,286
Laungan jauh tidak dibuat
untuk tujuan kuasa dan kawasan saja.

254
00:31:11,369 --> 00:31:13,329
Para saintis baru mempelajari,

255
00:31:13,413 --> 00:31:16,791
ia juga menyampaikan
rancangan perjalanan akan datang.

256
00:31:18,751 --> 00:31:24,048
Laungan Titan mengumumkan
arah yang akan ditujunya,

257
00:31:24,841 --> 00:31:26,718
sehingga keesokan harinya.

258
00:31:33,516 --> 00:31:37,937
Amaran kepada mana-mana jantan bebibir
yang berada dalam laluannya.

259
00:31:47,614 --> 00:31:51,075
Ini bukan berita baik
untuk Split Lip Otto.

260
00:32:00,418 --> 00:32:05,965
Dahulunya raja Suaq,
kini Otto mahu bersara dengan tenang.

261
00:32:08,051 --> 00:32:11,471
Itu mungkin boleh dicapai
di seberang sungai,

262
00:32:11,554 --> 00:32:13,222
tapi bagaimana mahu ke sana?

263
00:32:15,850 --> 00:32:19,228
Orang utan takut air.

264
00:32:27,737 --> 00:32:31,866
Jawapannya mungkin jambatan
yang digunakan oleh monyet.

265
00:32:41,000 --> 00:32:45,004
Namun, Otto sepuluh kali lebih berat
daripada monyet langur.

266
00:32:50,718 --> 00:32:53,930
Mungkin sungai di bawahnya juga ada buaya.

267
00:33:20,665 --> 00:33:23,668
Pengusiran Otto
yang ditetapkan sendiri dari Suaq

268
00:33:23,751 --> 00:33:26,129
menandakan tamatnya suatu era.

269
00:33:29,007 --> 00:33:32,427
Tanpa jantan dominan yang diiktiraf,

270
00:33:32,510 --> 00:33:37,473
orang utan jantan muda yang lain
akan merebut gelaran itu.

271
00:33:43,938 --> 00:33:49,152
Jadi lambat-laun,
Titan perlu berdepan dengan lawan lain.

272
00:33:57,827 --> 00:34:02,165
TIGA BULAN KEMUDIAN

273
00:34:10,757 --> 00:34:12,675
Dalam beberapa bulan lepas,

274
00:34:12,759 --> 00:34:16,971
Eden mula menetap
di kawasan hutan payanya sendiri,

275
00:34:17,055 --> 00:34:19,599
tidak jauh daripada ibunya, Ellie.

276
00:34:21,726 --> 00:34:24,228
Eden pulang beberapa kali,

277
00:34:24,312 --> 00:34:27,273
tapi lawatan itu sudah mula berkurangan.

278
00:34:31,778 --> 00:34:34,739
Seperti orang utan lain di kawasan itu,

279
00:34:34,822 --> 00:34:37,575
Eden sudah biasa bersendirian.

280
00:34:42,747 --> 00:34:47,543
Tapi Eden masih ingin tahu perkembangan
apabila penghuni lain muncul,

281
00:34:47,627 --> 00:34:50,588
terutamanya jika keluarga atau kawan.

282
00:34:58,054 --> 00:35:01,432
Ini Olala, betina juvenil.

283
00:35:04,018 --> 00:35:05,812
Olala bukan keluarga,

284
00:35:05,895 --> 00:35:10,650
tapi di Suaq, betina muda bukan bersaudara
selalu bertolak ansur.

285
00:35:16,197 --> 00:35:17,949
Tapi kali ini tidak.

286
00:35:19,492 --> 00:35:23,496
Keluarga Eden dan Olala
telah lama bermusuhan.

287
00:35:27,834 --> 00:35:29,836
Tiada tanda-tanda ia reda.

288
00:35:33,339 --> 00:35:36,968
Eden mesti cuba untuk menghalau Olala.

289
00:36:16,340 --> 00:36:19,927
Berdepan dengan Olala
dan mempertahankan kawasannya

290
00:36:20,011 --> 00:36:23,681
menunjukkan kemajuannya
sejak meninggalkan keluarga.

291
00:36:26,893 --> 00:36:29,103
Dia kembali kepada buah berinya,

292
00:36:30,354 --> 00:36:33,149
tanpa menyedari pelawat baharu.

293
00:36:41,449 --> 00:36:44,410
Sulli, jantan tanpa bebibir.

294
00:36:49,999 --> 00:36:53,127
Sulli datang untuk berkawan dengan Eden.

295
00:37:01,302 --> 00:37:02,929
Eden nampak tidak pasti.

296
00:37:09,227 --> 00:37:13,064
Eden tidak pernah berdua-duaan
dengan jantan.

297
00:37:18,861 --> 00:37:22,907
Eden berhenti seketika,
mungkin untuk menilai situasi itu.

298
00:37:26,160 --> 00:37:27,787
Sulli nampak mesra.

299
00:37:29,538 --> 00:37:31,707
Tapi Eden tidak tahu,

300
00:37:32,333 --> 00:37:35,878
strategi Sulli telah dirancang teliti.

301
00:37:37,296 --> 00:37:39,966
Jika Sulli berkawan dengan Eden sekarang,

302
00:37:40,049 --> 00:37:44,011
peluangnya lebih tinggi
apabila Eden cukup dewasa untuk membiak.

303
00:38:02,655 --> 00:38:07,076
Mungkin pandangan itu
merupakan petanda yang baik.

304
00:38:12,623 --> 00:38:16,669
Eden kembali tenang
dengan dahan yang penuh dengan anai-anai.

305
00:38:24,135 --> 00:38:26,053
Apabila Sulli sampai,

306
00:38:26,637 --> 00:38:28,597
Sulli berkongsi dahan Eden.

307
00:38:34,061 --> 00:38:38,357
Setakat ini, semua yang Eden pelajari
datang daripada ibunya, Ellie.

308
00:38:41,485 --> 00:38:45,865
Tapi memerhatikan Sulli merupakan peluang
untuk belajar kaedah lain

309
00:38:46,449 --> 00:38:50,077
dan mengembangkan pengetahuan
tentang cara hidup di hutan ini.

310
00:38:56,375 --> 00:38:59,503
Walaupun belum memikirkan
untuk menjadi ibu…

311
00:39:02,214 --> 00:39:07,219
mungkin jantan asing ini
lebih menarik daripada yang disangka.

312
00:39:22,401 --> 00:39:28,240
Tak jauh dari situ, ibu Eden, Ellie,
dilihat di atas pokok mangga.

313
00:39:30,534 --> 00:39:32,787
Bayinya membesar dengan baik.

314
00:39:35,206 --> 00:39:38,292
Pemerhati menamakannya Emen.

315
00:39:44,215 --> 00:39:45,341
Pada usia tiga bulan,

316
00:39:45,424 --> 00:39:49,136
banyak yang Emen perlu belajar
tentang dunia di sekelilingnya.

317
00:39:57,937 --> 00:40:01,816
Di Suaq, anai-anai selalu dilihat.

318
00:40:05,736 --> 00:40:09,115
Sebaliknya, burung rimba pong-pong
yang amat pemalu

319
00:40:10,991 --> 00:40:13,452
lebih kerap didengari daripada dilihat.

320
00:40:22,461 --> 00:40:26,340
Ada beribu-ribu spesies haiwan
yang hidup di hutan ini.

321
00:40:34,014 --> 00:40:36,517
Mana-mana saja dua orang utan ini pergi,

322
00:40:37,017 --> 00:40:40,729
pasti ada perkara baharu
yang menghairankan bagi Emen.

323
00:41:11,635 --> 00:41:15,764
Lama-kelamaan,
Emen akan mengenali kebanyakan haiwan ini…

324
00:41:17,933 --> 00:41:20,144
dan membezakan haiwan tidak berbahaya

325
00:41:21,228 --> 00:41:23,147
dan haiwan berbahaya.

326
00:41:27,985 --> 00:41:32,114
Ellie perlu beri amaran kepada anaknya
jika haiwan itu berbahaya

327
00:41:32,198 --> 00:41:34,742
agar Emen tahu cara untuk mengelaknya.

328
00:41:37,453 --> 00:41:40,623
Patukan ular kapak boleh membawa maut.

329
00:41:45,794 --> 00:41:47,338
Seperti Eden sebelumnya,

330
00:41:47,421 --> 00:41:51,592
Emen akan dikawal ketat oleh Ellie
selama beberapa tahun.

331
00:41:55,304 --> 00:41:58,933
Itu sebabnya ketahanan hidup
bayi orang utan lebih tinggi

332
00:41:59,016 --> 00:42:00,809
berbanding beruk besar lain.

333
00:42:18,702 --> 00:42:22,915
Tiba masa Ellie membuat sarang
untuk malam ini.

334
00:42:25,125 --> 00:42:27,378
Ellie sediakan tilam berdaun.

335
00:42:32,800 --> 00:42:37,388
Emen memerlukan beberapa tahun
sebelum boleh membina sarang sendiri.

336
00:42:42,851 --> 00:42:47,064
Cara membinanya adalah sesuatu
yang Emen perlu pelajari daripada ibunya.

337
00:42:49,650 --> 00:42:53,237
Orang utan bina sarang baharu
setiap malam.

338
00:42:56,740 --> 00:43:00,452
Ia sarang paling rumit
oleh mana-mana beruk besar.

339
00:43:02,997 --> 00:43:06,417
Gayanya berbeza bagi setiap orang utan.

340
00:43:08,627 --> 00:43:11,463
Ada juga yang tambah bantal daun.

341
00:43:48,250 --> 00:43:49,960
Sekarang pukul enam pagi.

342
00:43:50,753 --> 00:43:52,087
Masa untuk bangun.

343
00:44:06,268 --> 00:44:10,981
Bagi yang mahu tidur lebih lama,
penggera pagi akan berbunyi.

344
00:44:14,818 --> 00:44:16,153
Siamang.

345
00:44:17,446 --> 00:44:19,156
Laungan pagi di Suaq.

346
00:44:21,492 --> 00:44:25,287
Kantung tekak siamang yang mengembung
menguatkan laungannya.

347
00:44:27,706 --> 00:44:32,503
Ia membingitkan,
jika anda tidur di bawahnya seperti Titan.

348
00:44:48,394 --> 00:44:50,896
Penghuni lain sudah memulakan aktiviti.

349
00:44:56,652 --> 00:45:01,240
Ada lebih 30 spesies anai-anai di Suaq.

350
00:45:01,824 --> 00:45:04,535
Ini anai-anai perarakan.

351
00:45:06,328 --> 00:45:09,123
Anai-anai ini memakan daun,
liken dan kulit kayu

352
00:45:09,206 --> 00:45:11,208
yang dibawa balik ke sarang.

353
00:45:17,923 --> 00:45:21,260
Panjangnya boleh mencapai
beratus-ratus meter.

354
00:45:41,363 --> 00:45:43,866
Anai-anai memainkan peranan penting

355
00:45:43,949 --> 00:45:47,453
dalam mengitar semula nutrien
ke dalam hutan.

356
00:45:55,544 --> 00:46:00,048
Anai-anai juga merupakan makanan
untuk beruk besar berbulu

357
00:46:01,216 --> 00:46:02,426
seperti Titan.

358
00:46:16,398 --> 00:46:19,526
Pepito masih memerhatikan semuanya.

359
00:46:29,912 --> 00:46:32,289
Apa-apa yang dipelajari daripada Titan

360
00:46:32,790 --> 00:46:37,753
akan berguna
apabila Pepito menjadi jantan bebibir.

361
00:46:41,548 --> 00:46:45,010
Namun begitu, Titan memikirkan sesuatu
yang lebih penting

362
00:46:45,093 --> 00:46:47,054
seperti buah yang masak.

363
00:46:48,597 --> 00:46:53,143
Titan tahu lokasi pokok
yang sarat dengannya.

364
00:46:56,522 --> 00:46:58,899
Titan ambil jalan terpendek…

365
00:47:02,736 --> 00:47:06,657
dan hanya berhenti
jika nampak makanan lain.

366
00:47:11,578 --> 00:47:14,998
Titan sudah dewasa
apabila pertama kali muncul di Suaq,

367
00:47:15,082 --> 00:47:16,625
tetapi dalam sedekad ini,

368
00:47:16,708 --> 00:47:19,837
TItan membina peta minda
untuk pokok berbuah.

369
00:47:20,838 --> 00:47:26,260
Bukan saja menghafal lokasinya,
tapi masa buah-buahnya masak.

370
00:47:33,976 --> 00:47:37,396
Jika Titan mahu menambah saiznya
yang sudah pun besar

371
00:47:37,479 --> 00:47:43,902
dan menjadi raja hutan,
Titan perlu makan dengan banyak.

372
00:47:45,487 --> 00:47:48,949
Sebanyak 8,000 kalori sehari.

373
00:48:39,374 --> 00:48:41,627
Kerana tidak dapat mengejar Titan,

374
00:48:41,710 --> 00:48:45,881
Pepito mendekati Olala, si betina muda.

375
00:48:50,302 --> 00:48:54,389
Olala sedang makan buah pokok medang baru.

376
00:49:01,021 --> 00:49:04,816
Kemungkinan besar
Pepito tidak pernah hampir dengannya.

377
00:49:08,153 --> 00:49:10,489
Jadi, Pepito mahu melihat secara dekat.

378
00:49:12,866 --> 00:49:15,577
Olala nampaknya berminat dengannya.

379
00:49:23,585 --> 00:49:26,713
Tapi sama ada
ini perkenalan yang Olala mahu…

380
00:49:29,424 --> 00:49:30,926
susah untuk dikatakan.

381
00:49:33,053 --> 00:49:37,432
Pada jarak ini, Pepito boleh meneliti
teknik pemakanannya.

382
00:49:40,060 --> 00:49:42,521
Mungkin belajar sesuatu yang baharu.

383
00:49:45,899 --> 00:49:49,111
Tapi Olala sudah meluat ditenung.

384
00:49:52,406 --> 00:49:54,992
Bagi Pepito, belajar daripada rakan-rakan

385
00:49:55,075 --> 00:49:57,494
adalah sebahagian daripada pembelajaran,

386
00:49:58,036 --> 00:50:01,623
dan mungkin meningkatkan
ketahanan hidupnya.

387
00:50:10,757 --> 00:50:14,261
Ada perkara lain dalam fikiran Titan.

388
00:50:17,931 --> 00:50:20,600
Nampaknya ia bukan Yulia.

389
00:50:26,898 --> 00:50:28,442
Sebagai jantan utama,

390
00:50:28,525 --> 00:50:32,112
Titan menjadi tarikan
bagi betina dewasa seperti Yulia

391
00:50:32,612 --> 00:50:34,740
yang sedang mencari hubungan.

392
00:50:38,493 --> 00:50:42,414
Anehnya, Yulia menghadapi kesukaran
untuk merangsangnya.

393
00:50:44,041 --> 00:50:48,003
Mungkin membantu jika Yulia menujahnya
di bahagian sensitif.

394
00:51:12,027 --> 00:51:13,779
Masa untuk berfikir semula.

395
00:51:22,079 --> 00:51:24,748
Beberapa helai daun sebagai hadiah?

396
00:51:33,048 --> 00:51:37,260
Baiklah, tidak ada apa-apa lagi
yang boleh dibuat

397
00:51:37,344 --> 00:51:39,179
untuk mendapatkan perhatian.

398
00:51:43,975 --> 00:51:45,519
Atau ada?

399
00:51:52,943 --> 00:51:55,362
Akhirnya Yulia mengalah.

400
00:51:58,115 --> 00:52:01,159
Membiarkan Titan
yang sedang runsing berfikir,

401
00:52:01,243 --> 00:52:05,038
mungkin bimbang
tentang cabaran yang menanti

402
00:52:05,122 --> 00:52:08,500
daripada jantan bebibir
yang lebih berkuasa.

403
00:52:18,009 --> 00:52:21,805
Eden jumpa buah medang barunya sendiri.

404
00:52:24,808 --> 00:52:28,770
Di sampingnya ialah Sulli,
jantan tanpa bebibir.

405
00:52:32,607 --> 00:52:35,443
Kesungguhannya membuahkan hasil.

406
00:52:46,288 --> 00:52:49,207
Untuk mengasingkan bahagian
yang tidak boleh dimakan,

407
00:52:49,291 --> 00:52:52,586
Eden menapis jus buah melalui bulunya.

408
00:53:02,429 --> 00:53:07,309
Yang mengejutkan,
Sulli juga menggunakan bulu Eden.

409
00:53:10,687 --> 00:53:16,318
Tapi adakah Sulli melampaui batas
dengan aksi intim ini?

410
00:53:23,742 --> 00:53:27,329
Eden menjauhkan diri daripadanya.

411
00:53:37,464 --> 00:53:38,798
Sulli ikut.

412
00:53:43,094 --> 00:53:45,472
Sulli tidak mudah berputus asa.

413
00:53:53,563 --> 00:53:58,818
Penyelidik di Suaq tahu,
Sulli sangat peramah dan nakal…

414
00:54:01,821 --> 00:54:05,033
namun Sulli tidak memahami
isyarat daripada Eden.

415
00:54:19,798 --> 00:54:23,677
Sesuatu yang pada mulanya nakal,
kini nampak mengancam,

416
00:54:24,386 --> 00:54:26,888
dan Eden tidak mahukannya lagi.

417
00:54:36,231 --> 00:54:40,819
Hujan ribut yang tiba-tiba pun
tidak boleh mematahkan semangat Sulli.

418
00:54:50,912 --> 00:54:52,956
Ia keterlaluan untuk Eden.

419
00:54:58,962 --> 00:55:02,299
Sulli ditinggalkan bersendirian
untuk berfikir.

420
00:56:22,587 --> 00:56:25,298
Laungan jauh jantan dewasa

421
00:56:25,382 --> 00:56:28,551
adalah unik bagi setiap individu
seperti cap jari,

422
00:56:28,635 --> 00:56:31,179
dan ini bukannya laungan Titan.

423
00:56:48,822 --> 00:56:54,160
Ia laungan seekor lagi jantan bebibir
dengan parut pertempuran baharu.

424
00:57:01,000 --> 00:57:03,169
Ini Rakus.

425
00:57:03,253 --> 00:57:06,965
Sepuluh bulan lalu, Rakus jantan bawahan.

426
00:57:08,174 --> 00:57:13,888
Sejak itu, peningkatan hormon menyebabkan
saiznya membesar dua kali ganda

427
00:57:13,972 --> 00:57:15,890
dan pad pipinya tumbuh.

428
00:57:21,438 --> 00:57:24,357
Rakus mahu tempat teratas,

429
00:57:25,608 --> 00:57:29,070
tapi Rakus masih belum kalahkan
lawannya ketika ini.

430
00:57:30,238 --> 00:57:31,489
Iaitu Titan.

431
00:58:05,773 --> 00:58:09,402
Titan tidak boleh mempertahankan
kedudukannya lagi.

432
00:58:11,321 --> 00:58:15,074
Nampaknya, Rakus menjadi pesaing baharu,

433
00:58:15,825 --> 00:58:18,119
walaupun ada padahnya.

434
00:58:19,996 --> 00:58:21,956
Tangannya luka teruk,

435
00:58:23,208 --> 00:58:24,834
jari tengahnya patah…

436
00:58:27,462 --> 00:58:29,130
dan mukanya terkoyak.

437
00:58:35,303 --> 00:58:38,014
Luka ini akan sembuh,

438
00:58:38,723 --> 00:58:41,768
namun ibu jarinya yang putus
tiada penawarnya.

439
00:58:46,356 --> 00:58:50,860
Walaupun cedera,
Rakus mesti cuba berjaga-jaga.

440
00:58:54,405 --> 00:58:56,908
Titan masih boleh kembali.

441
00:59:04,749 --> 00:59:07,085
Namun, mustahil untuk sentiasa mengawasi.

442
00:59:08,211 --> 00:59:10,880
Keletihan akan memberi kesan.

443
00:59:50,211 --> 00:59:54,674
Sulli, jantan tanpa bebibir,
sedang lalu di atas.

444
00:59:55,508 --> 00:59:59,304
Sepuluh bulan lalu,
semasa Rakus masih tiada bebibir,

445
00:59:59,387 --> 01:00:01,055
Rakus dan Sulli berkawan.

446
01:00:02,599 --> 01:00:04,517
Tidak lagi.

447
01:00:05,143 --> 01:00:07,604
Jantan yang mencabar dominasi

448
01:00:08,730 --> 01:00:10,690
sangat panas baran.

449
01:00:22,660 --> 01:00:27,498
Semasa tergesa-gesa mengejar,
Rakus telah silap menilai.

450
01:00:39,510 --> 01:00:41,054
Namun, Rakus nampak okey.

451
01:01:11,626 --> 01:01:14,128
Rakus amat memerlukan rehat.

452
01:01:16,130 --> 01:01:19,384
Walaupun begitu,
Rakus mencari tenaga untuk menghantar

453
01:01:19,467 --> 01:01:21,928
satu lagi mesej ke kawasan itu.

454
01:01:24,263 --> 01:01:30,144
Amaran kepada jantan bebibir
dan jemputan kepada betina dewasa.

455
01:01:46,786 --> 01:01:51,374
Friska yang tua itu
menjadi penjawab pertama laungan Rakus.

456
01:02:02,051 --> 01:02:06,222
Bunyi Friska bergerak di atas
membuatnya gelisah sekali lagi.

457
01:02:09,934 --> 01:02:12,478
Rakus belum sedar itu Friska.

458
01:02:30,621 --> 01:02:33,541
Rakus dan Friska sudah lama kenal…

459
01:02:36,586 --> 01:02:41,799
namun Friska belum pernah melihat Rakus
sejak menjadi jantan bebibir.

460
01:02:43,760 --> 01:02:46,929
Tapi betina yang tua
dan bijak seperti Friska

461
01:02:47,013 --> 01:02:51,559
pandai menilai orang utan jantan
yang bakal menjadi dominan.

462
01:02:56,189 --> 01:03:00,943
Jadi, lawatannya akan memberi sokongan
kepada pencabar baharu ini.

463
01:03:04,781 --> 01:03:08,993
Jika Friska mahu membiak lagi
dan mendapat anak ketujuh,

464
01:03:09,494 --> 01:03:11,996
kemungkinan besar ia bersama Rakus.

465
01:03:19,504 --> 01:03:22,673
LAPAN BULAN KEMUDIAN

466
01:03:25,009 --> 01:03:28,387
Cucu Friska, Emen,
kini berusia satu tahun,

467
01:03:28,471 --> 01:03:31,265
dan bersedia untuk peringkat seterusnya.

468
01:03:33,601 --> 01:03:36,187
Untuk empat tahun pertama kehidupannya,

469
01:03:36,270 --> 01:03:41,400
bayi orang utan dibawa bersama oleh ibunya
ke mana-mana saja dalam hutan.

470
01:03:42,360 --> 01:03:44,862
Tapi Emen sudah cukup besar

471
01:03:44,946 --> 01:03:48,074
dan ingin meneroka dunia
jauh daripada Ellie.

472
01:04:02,964 --> 01:04:06,592
Emen dapat peluang
setiap kali ibunya berhenti.

473
01:04:08,177 --> 01:04:09,178
Seperti sekarang.

474
01:04:31,033 --> 01:04:33,578
Ia amat tinggi.

475
01:04:35,496 --> 01:04:36,622
Pegang kuat-kuat.

476
01:04:41,419 --> 01:04:43,462
Masa bermain sudah tamat.

477
01:04:47,717 --> 01:04:50,761
Kini, undang-undang fizik mengambil alih.

478
01:04:52,805 --> 01:04:58,311
Ellie mesti menggunakan kuasa yang betul
untuk mengatasi rintangan.

479
01:05:14,827 --> 01:05:16,537
Satu lagi peluang?

480
01:05:20,374 --> 01:05:22,460
Emen curi pergi lagi.

481
01:05:40,519 --> 01:05:44,857
Ini mungkin jarak paling jauh
Emen pernah berjauhan dengan ibunya.

482
01:05:50,237 --> 01:05:53,950
Tiga titik sentuhan biasanya disyorkan…

483
01:05:56,202 --> 01:05:59,705
tapi budak mana
yang tidak cuba melanggar peraturan?

484
01:06:07,171 --> 01:06:12,176
Namun, detik kebebasan Emen
hanyalah ilusi semata-mata.

485
01:06:14,095 --> 01:06:16,097
Seperti ibu-ibu di seluruh dunia,

486
01:06:16,889 --> 01:06:21,185
mengawasi bayi
sudah menjadi kebiasaan bagi Ellie.

487
01:06:23,813 --> 01:06:26,482
Apabila Emen bosan bersendirian,

488
01:06:27,525 --> 01:06:30,903
tubuh ibunya menjadi
tempat permainan yang hebat.

489
01:06:42,081 --> 01:06:44,792
Eden sudah pulang.

490
01:06:48,963 --> 01:06:53,384
Masih ada perkara penting
untuk Eden belajar daripada ibunya.

491
01:07:03,519 --> 01:07:08,774
Melihat Ellie dan Emen bersama
mungkin peluang terbaik Eden

492
01:07:08,858 --> 01:07:13,404
untuk melihat sifat keibuan
sebelum memiliki anak sendiri.

493
01:07:15,448 --> 01:07:17,867
Jadi, adakah gaya pengibuannya

494
01:07:19,326 --> 01:07:20,536
lebih tegas?

495
01:07:24,915 --> 01:07:27,460
Atau gaya yang lebih mengasuh?

496
01:07:32,423 --> 01:07:34,425
Seperti semua orang utan,

497
01:07:35,051 --> 01:07:38,554
melihat dan belajar
akan menjadi kunci kejayaan Eden.

498
01:07:46,937 --> 01:07:51,734
Jika ada satu benda yang menarik perhatian
semua orang utan dewasa,

499
01:07:52,234 --> 01:07:53,944
benda itu ialah lubang pokok.

500
01:07:56,363 --> 01:07:58,866
Ada benda hidup di dalamnya,

501
01:07:58,949 --> 01:08:02,328
kadangkala benda yang boleh dimakan.

502
01:08:03,245 --> 01:08:05,664
Jadi, setiap lubang perlu diperiksa.

503
01:08:11,879 --> 01:08:14,840
Apabila ada sesuatu
yang berdengung di bukaan

504
01:08:14,924 --> 01:08:16,675
seperti kelulut,

505
01:08:16,759 --> 01:08:18,010
ia lebih baik.

506
01:08:20,971 --> 01:08:24,225
Maksudnya ada lundi atau madu.

507
01:08:35,361 --> 01:08:40,282
Lubang kecil memerlukan alat kayu
untuk dimasukkan ke dalam,

508
01:08:41,075 --> 01:08:42,284
tapi bukan yang ini.

509
01:08:54,380 --> 01:08:56,173
Sedap sehingga menjilat jari.

510
01:09:06,517 --> 01:09:08,018
Yang paling bagus,

511
01:09:08,936 --> 01:09:12,690
dapat makan madu tanpa disengat.

512
01:09:16,443 --> 01:09:20,739
Malangnya bagi Eden,
berkongsi bukan satu pilihan.

513
01:09:24,785 --> 01:09:27,705
Eden mesti cari madunya sendiri.

514
01:09:31,292 --> 01:09:32,793
Eden tahu lokasinya.

515
01:09:43,888 --> 01:09:47,391
Seperti lubang Ellie,
serangga berdengung di sekitar bukaan.

516
01:09:49,435 --> 01:09:50,686
Petanda baik.

517
01:09:52,521 --> 01:09:57,026
Tapi serangga ini lebih besar
dan mengancam.

518
01:10:04,658 --> 01:10:07,244
Masa untuk masuk dan rembat.

519
01:10:13,459 --> 01:10:16,754
Apabila memasukkan tangan
ke dalam sarang tebuan,

520
01:10:18,255 --> 01:10:20,799
tebuan akan naik angin.

521
01:10:31,727 --> 01:10:36,482
Segenggam lundi
mungkin tidak berbaloi untuk disengat.

522
01:10:38,901 --> 01:10:41,111
Eden takkan buat lagi.

523
01:10:52,373 --> 01:10:56,627
Beberapa bulan telah berlalu
sejak pertarungan Rakus dengan Titan.

524
01:10:59,004 --> 01:11:01,548
Luka matanya telah sembuh dengan baik.

525
01:11:04,635 --> 01:11:09,807
Rakus juga telah menetapkan statusnya
sebagai raja Suaq yang tidak tercabar.

526
01:11:12,059 --> 01:11:15,229
Untuk kekal di atas,
Rakus mesti cergas dan kuat.

527
01:11:17,398 --> 01:11:20,109
Anai-anai berprotein tinggi akan membantu.

528
01:11:22,736 --> 01:11:27,074
Namun begitu,
mencarinya di kayu reput amat berisiko.

529
01:11:37,167 --> 01:11:38,210
Aduh!

530
01:11:41,088 --> 01:11:43,841
Bukan permulaan hari yang baik
untuk Rakus,

531
01:11:44,425 --> 01:11:48,178
namun kepala yang sakit
mungkin reda selepas minuman sejuk,

532
01:11:49,513 --> 01:11:52,683
dan di hutan ini, ia tak sukar dicari.

533
01:12:00,899 --> 01:12:02,359
Periuk kera.

534
01:12:07,489 --> 01:12:10,409
Periuk air semula jadi hutan.

535
01:12:12,745 --> 01:12:18,500
Setiap satu mengandungi campuran air hujan
dan serangga yang separa dihadam.

536
01:12:19,501 --> 01:12:20,753
Sedap!

537
01:12:34,183 --> 01:12:40,397
Sebagai jantan yang kini dominan,
hidup Rakus berubah sama sekali.

538
01:12:44,318 --> 01:12:47,696
Rakus akan menjalinkan hubungan
dengan wanita di situ

539
01:12:47,780 --> 01:12:49,448
seperti Friska dan Ellie.

540
01:12:52,242 --> 01:12:55,287
Namun, semua orang utan lain akan dijauhi.

541
01:13:03,128 --> 01:13:05,798
Walaupun begitu,
sebagai raja yang diiktiraf,

542
01:13:05,881 --> 01:13:09,510
kehadirannya akan menghalang
jantan tanpa bebibir

543
01:13:09,593 --> 01:13:11,804
daripada mengembangkan bebibir.

544
01:13:15,474 --> 01:13:21,480
Ini akan memanjangkan pemerintahannya,
yang boleh bertahan selama sepuluh tahun.

545
01:13:27,528 --> 01:13:30,322
Keadaan juga sudah beralih untuk Eden.

546
01:13:33,325 --> 01:13:35,911
Eden membuat alat kayu…

547
01:13:40,541 --> 01:13:44,002
untuk mencapai apa-apa saja
di dalam lubang ini.

548
01:13:47,589 --> 01:13:52,469
Buat pertama kalinya,
Eden menemukan cara untuk menggunakan alat

549
01:13:52,553 --> 01:13:55,931
tanpa diajar oleh ibunya, Ellie.

550
01:13:57,349 --> 01:14:01,353
Namun kali ini,
ia tidak memberikan hasil yang betul.

551
01:14:02,604 --> 01:14:05,065
Eden perlu fikir semula.

552
01:14:12,656 --> 01:14:16,076
Eden cuba bersungguh-sungguh
untuk menyelesaikannya.

553
01:14:18,328 --> 01:14:21,457
Jadi, pokok menjalar ini akan membantu?

554
01:14:58,035 --> 01:14:59,620
Kayunya lebih panjang,

555
01:15:01,038 --> 01:15:03,499
tetapi masih tidak cukup panjang.

556
01:15:06,460 --> 01:15:11,048
Eden memerlukan beberapa tahun lagi
untuk menggunakan alat dengan baik,

557
01:15:12,216 --> 01:15:15,135
tapi kemahiran ini
merupakan pencapaian penting

558
01:15:15,219 --> 01:15:16,970
dalam perjalanannya sendiri.

559
01:15:20,474 --> 01:15:25,646
Petanda bahawa Eden sudah bersedia
untuk hidup berdikari di hutan.

560
01:15:29,900 --> 01:15:32,861
Banyak cabaran lain yang menanti Eden,

561
01:15:33,403 --> 01:15:37,574
tapi cabaran terbesar baginya
dan semua orang utan di situ

562
01:15:37,658 --> 01:15:41,078
akan datang dari dunia
di luar sempadan mereka.

563
01:15:47,793 --> 01:15:50,546
Ketika Friska yang tua
sama umur dengan Eden,

564
01:15:50,629 --> 01:15:53,924
ada banyak orang utan di seluruh Sumatera.

565
01:15:56,134 --> 01:15:57,636
Tidak lagi.

566
01:15:58,762 --> 01:16:00,264
Dalam 20 tahun lalu,

567
01:16:00,347 --> 01:16:06,270
80 peratus hutan orang utan
telah musnah di dunia ini.

568
01:16:08,105 --> 01:16:14,611
Jadi, bolehkah hutan Suaq bertahan lama
untuk Pepito membuat laungan jauhnya?

569
01:16:17,990 --> 01:16:21,368
Atau untuk Eden membesarkan
keluarganya sendiri?

570
01:16:27,249 --> 01:16:29,793
Dengan proses pembelajaran yang lama,

571
01:16:30,294 --> 01:16:32,296
beruk yang lambat matang ini

572
01:16:32,379 --> 01:16:36,592
tidak boleh mengejar
perubahan pantas terhadap habitatnya.

573
01:16:39,636 --> 01:16:42,681
Hari ini, Sungai Limbang yang sempit saja

574
01:16:42,764 --> 01:16:47,644
memisahkan tempat tinggal Eden
dan pembangunan manusia yang pesat.

575
01:16:49,771 --> 01:16:53,066
Namun, selagi hutan Suaq dilindungi,

576
01:16:53,734 --> 01:17:00,240
kisah saudara kita yang hebat ini
akan berterusan selama beberapa generasi.

577
01:17:01,491 --> 01:17:05,329
Harapnya, ia bukan sekadar harapan.

578
01:18:27,285 --> 01:18:30,622
Terjemahan sari kata oleh Farhah Zubir