1
00:00:02,000 --> 00:00:07,000
Downloaded from
YTS.MX

2
00:00:08,000 --> 00:00:13,000
Official YIFY movies site:
YTS.MX

3
00:00:11,803 --> 00:00:16,683
Dit bos is het thuis
van de grootste en zwaarste…

4
00:00:16,766 --> 00:00:19,144
…van alle in bomen levende dieren.

5
00:00:32,282 --> 00:00:34,034
Tijdens hun lange leven…

6
00:00:34,117 --> 00:00:37,078
…zetten ze misschien nooit
een voet op de grond.

7
00:00:45,795 --> 00:00:51,801
Daarom was er zo weinig over ze bekend
tot een paar decennia geleden.

8
00:00:57,348 --> 00:01:00,351
Toch zijn ze een
van onze nauwste verwanten…

9
00:01:00,852 --> 00:01:05,273
…en delen ze
bijna dertig fysieke kenmerken met ons.

10
00:01:07,275 --> 00:01:12,614
Zelfs hun naam, orang hutan,
betekent 'persoon van het bos'.

11
00:01:15,450 --> 00:01:18,912
Ondanks hun grote omvang en kracht…

12
00:01:18,995 --> 00:01:24,542
…zijn ze zachtaardige, attente,
probleemoplossende wezens…

13
00:01:26,920 --> 00:01:31,508
…en lijken ze misschien meer op ons
dan elke andere mensaap.

14
00:01:34,552 --> 00:01:36,638
Als we naar een orang-oetan kijken…

15
00:01:36,721 --> 00:01:39,724
…is het moeilijk
om niet iets van onszelf te zien.

16
00:01:40,391 --> 00:01:43,770
En hoewel we misschien nooit
precies weten wat ze denken…

17
00:01:43,853 --> 00:01:46,147
…denken ze zeker en vast.

18
00:02:20,974 --> 00:02:26,104
Ooit leefden er orang-oetans
op heel het Indonesische eiland Sumatra.

19
00:02:26,938 --> 00:02:29,482
Maar veel van hun bos is nu gekapt.

20
00:02:31,025 --> 00:02:33,820
En vandaag zijn
de paar duizend die overblijven…

21
00:02:33,903 --> 00:02:36,197
…beperkt tot het uiterste noorden.

22
00:02:37,782 --> 00:02:40,827
Hier valt één plek op.

23
00:02:41,494 --> 00:02:42,453
Suaq.

24
00:02:43,204 --> 00:02:45,707
Een klein stuk moerasbos…

25
00:02:48,001 --> 00:02:51,796
…dat in het westen begrensd wordt
door de rivier de Limbang…

26
00:02:51,880 --> 00:02:55,175
…die een barrière vormt
voor de menselijke ontwikkeling.

27
00:02:58,219 --> 00:03:02,724
Suaqs bos is
al duizenden jaren onveranderd.

28
00:03:06,603 --> 00:03:09,439
Het is een uitstekende habitat
voor orang-oetans…

29
00:03:11,733 --> 00:03:15,403
…en heeft nu de hoogste dichtheid
van deze roodharige mensapen…

30
00:03:15,486 --> 00:03:17,530
…van de hele planeet.

31
00:03:21,117 --> 00:03:25,955
Het is een buurt met meer
dan 200 identificeerbare individuen.

32
00:03:34,923 --> 00:03:38,593
En de afgelopen dertig jaar
werden ze in de gaten gehouden…

33
00:03:38,676 --> 00:03:42,597
…door wetenschappers
van het Orangutan Research Project.

34
00:03:45,725 --> 00:03:49,562
Maar of de waarnemers
nu veldwetenschappers of filmmakers zijn…

35
00:03:50,855 --> 00:03:55,235
…een glimp opvangen van een orang-oetan
in de boomtoppen vanaf het moeras eronder…

36
00:03:55,318 --> 00:03:56,903
…is niet genoeg.

37
00:03:59,280 --> 00:04:03,243
Je moet ze van dichtbij zien,
hoog in het bladerdak.

38
00:04:09,123 --> 00:04:13,836
En nieuwe filmtechnieken,
zoals kleine drones…

39
00:04:13,920 --> 00:04:16,547
…stellen ons nu in staat om dat te doen…

40
00:04:17,465 --> 00:04:22,512
…en onthullen meer details
van hun privéleven dan ooit tevoren.

41
00:04:25,223 --> 00:04:27,600
Orangs leven normaal alleen…

42
00:04:27,684 --> 00:04:30,812
…maar de dieren die hier wonen
zijn bijzonder sociaal.

43
00:04:33,898 --> 00:04:36,234
Ze kijken en leren van elkaar…

44
00:04:36,317 --> 00:04:40,196
…en hebben zo
een unieke cultuur gecreëerd.

45
00:04:43,366 --> 00:04:47,704
Het gebruik van gereedschap
is elders zeldzaam onder orang-oetans…

46
00:04:47,787 --> 00:04:49,580
…maar niet hier…

47
00:04:50,290 --> 00:04:54,752
…en zulke vaardigheden worden doorgegeven
aan elke nieuwe generatie.

48
00:04:59,841 --> 00:05:05,805
Centraal in dit langlopende onderzoek
staan drie nauw verwante vrouwtjes.

49
00:05:06,681 --> 00:05:09,726
De oudste is Friska…

50
00:05:09,809 --> 00:05:13,688
…bedreven in het zuigen
van termieten uit stokken.

51
00:05:16,190 --> 00:05:21,988
Ze is ouder dan zestig
en een van 's werelds oudste wilde orangs.

52
00:05:23,614 --> 00:05:28,661
Dan is er Friska's dochter Ellie,
die altijd aan het eten is.

53
00:05:30,788 --> 00:05:33,958
En tot slot Ellies kind, Eden…

54
00:05:35,168 --> 00:05:39,255
…die de grootste mijlpaal
in het leven van een orang nadert.

55
00:05:41,507 --> 00:05:44,844
Ze is te herkennen
aan de piek in haar haar…

56
00:05:45,845 --> 00:05:48,556
…die ze al heeft sinds ze een baby was.

57
00:05:55,146 --> 00:05:58,358
Dit is Eden op tweejarige leeftijd…

58
00:05:59,650 --> 00:06:01,527
…bij moeder Ellie.

59
00:06:03,654 --> 00:06:06,783
De band tussen moeder orang-oetan en kind…

60
00:06:06,866 --> 00:06:10,370
…is een van de langste
en sterkste in de natuurlijke wereld…

61
00:06:10,453 --> 00:06:13,289
…en wordt alleen overtroffen
door die van mensen.

62
00:06:16,209 --> 00:06:20,838
Een jonge orang-oetan
zal duizenden uren naar z'n moeder kijken.

63
00:06:31,349 --> 00:06:35,311
Zo leren ze welke
van de vele plantensoorten in de jungle…

64
00:06:35,395 --> 00:06:36,896
…veilig zijn om te eten…

65
00:06:39,273 --> 00:06:42,902
…en, net zo belangrijk, hoe ze te eten.

66
00:06:46,864 --> 00:06:50,159
Het is een opleiding
die tien jaar kan duren.

67
00:06:56,958 --> 00:07:00,044
Maar dat was zes jaar geleden.

68
00:07:02,088 --> 00:07:05,967
Eden is nu acht
en weet best veel over de jungle.

69
00:07:13,391 --> 00:07:17,770
Ze heeft geleerd welke planten in deze zee
van groen goed zijn om te eten.

70
00:07:23,526 --> 00:07:27,822
Wat nog niet veranderd is,
is haar relatie met haar moeder.

71
00:07:31,325 --> 00:07:33,995
Ellie is nooit ver weg…

72
00:07:35,246 --> 00:07:40,376
…en naar haar kijken is nog steeds
Edens snelste manier om voedsel te vinden.

73
00:07:43,337 --> 00:07:45,256
Zoals deze termieten.

74
00:07:53,431 --> 00:07:57,560
Voor Eden is delen met haar moeder
een manier van leven.

75
00:08:00,229 --> 00:08:01,981
Tot nu.

76
00:08:04,233 --> 00:08:06,819
Die klap is geen goed teken.

77
00:08:11,115 --> 00:08:13,201
Er is iets veranderd.

78
00:08:17,288 --> 00:08:19,874
Er is een nieuwkomer.

79
00:08:27,548 --> 00:08:30,343
Hij is half zo groot als een mensenbaby…

80
00:08:30,426 --> 00:08:35,014
…en waarschijnlijk de eerste pasgeborene
die Eden ooit heeft gezien.

81
00:08:46,150 --> 00:08:48,152
Allemaal nogal verbijsterend.

82
00:08:49,237 --> 00:08:52,907
Maar de nieuwkomer
is zeker het bekijken waard.

83
00:09:10,841 --> 00:09:14,053
Maar haar moeder
wil haar niet te dichtbij.

84
00:09:24,146 --> 00:09:29,151
Acht jaar lang hebben moeder
en eerstgeborene alles samen gedaan.

85
00:09:31,862 --> 00:09:35,074
Twee zijn nu drie geworden…

86
00:09:35,700 --> 00:09:38,661
…en het lijkt allemaal anders.

87
00:09:43,791 --> 00:09:47,461
Toch is het nog steeds het beste
om mama te volgen.

88
00:09:57,680 --> 00:10:02,727
Zelfs op achtjarige leeftijd
hield Eden haar moeder altijd in het oog.

89
00:10:10,568 --> 00:10:13,863
Dat is niet makkelijk in de dichte jungle…

90
00:10:15,865 --> 00:10:18,200
…maar verdwalen zou gevaarlijk zijn.

91
00:10:24,290 --> 00:10:28,586
En waar Ellie is, is eten niet ver weg.

92
00:10:34,258 --> 00:10:36,927
Om hun grote hersenen en lichamen
van energie te voorzien…

93
00:10:37,011 --> 00:10:40,681
…brengen orang-oetans
een groot deel van hun dag door met eten.

94
00:10:45,561 --> 00:10:50,524
Deze melaka-vruchten zijn
slechts een van de 300 soorten voedsel…

95
00:10:50,608 --> 00:10:52,735
…die Ellie en Eden zullen eten.

96
00:10:57,073 --> 00:11:00,326
Sommige voedingsmiddelen
vragen speciale technieken.

97
00:11:12,963 --> 00:11:17,051
Voor Eden was mama kopiëren
altijd het beste beleid.

98
00:11:21,889 --> 00:11:24,850
Maar als een snack terug kan bijten…

99
00:11:27,186 --> 00:11:30,106
…moet je de techniek precies goed hebben.

100
00:11:36,445 --> 00:11:39,407
Eden zal snel leren
dat je vingertoppen gebruiken…

101
00:11:39,490 --> 00:11:42,159
…niet de beste manier is
om mieren te pakken.

102
00:11:49,542 --> 00:11:53,462
Zoals altijd komt er niets
tussen Ellie en haar eten…

103
00:11:53,546 --> 00:11:56,465
…en dat geldt ook voor de arm van de baby.

104
00:12:07,727 --> 00:12:14,150
Met een nieuwe baby om voor te zorgen,
moet Ellie 3000 calorieën per dag eten.

105
00:12:17,027 --> 00:12:20,364
Bladeren zijn een belangrijk onderdeel
van hun dieet.

106
00:12:21,991 --> 00:12:25,119
Maar zelfs de juiste soort
heeft wat verwerking nodig.

107
00:12:26,912 --> 00:12:30,583
Dat betekent
de bitter smakende tannines uitspugen.

108
00:12:44,889 --> 00:12:49,268
Pasgeboren orang-oetans
brengen veel tijd slapend door…

109
00:12:49,351 --> 00:12:51,437
…net als mensenbaby's.

110
00:12:52,521 --> 00:12:55,316
Het enige verschil is
dat ze dat moeten doen…

111
00:12:55,399 --> 00:12:57,610
…terwijl ze hun moeder vasthouden.

112
00:13:08,162 --> 00:13:13,125
Na een paar uur eten
doen orang-oetans graag een dutje.

113
00:13:16,629 --> 00:13:21,550
Maar nu lijkt de nieuwe baby Edens plek
in het nest te hebben ingenomen.

114
00:13:32,728 --> 00:13:35,356
Het is moeilijk als je moeder niet meer…

115
00:13:35,439 --> 00:13:38,859
…zo geïnteresseerd
in je lijkt te zijn als vroeger.

116
00:13:47,993 --> 00:13:52,081
Binnenkort moet Eden
een nieuw thuis zoeken in dit bos…

117
00:13:52,164 --> 00:13:54,041
…en voor zichzelf zorgen.

118
00:14:08,180 --> 00:14:09,974
Elders in de buurt…

119
00:14:10,057 --> 00:14:15,145
…staat Edens neef Pepito
voor zijn eigen moment van de waarheid.

120
00:14:21,318 --> 00:14:25,698
Zijn moeder, Piniata,
is klaar voor nog een baby.

121
00:14:27,867 --> 00:14:29,702
Hij is een jaar ouder dan Eden…

122
00:14:29,785 --> 00:14:35,583
…dus dit is een goed teken dat het tijd is
dat Pepito alleen op pad gaat.

123
00:14:46,343 --> 00:14:51,849
Solo gaan is de gevaarlijkste tijd
in het leven van een jonge orang.

124
00:14:53,392 --> 00:14:57,855
Om te slagen heb je kennis, vertrouwen…

125
00:14:59,148 --> 00:15:00,524
…en waakzaamheid nodig.

126
00:15:13,662 --> 00:15:16,290
En hoe kun je beter vertrouwen uitstralen…

127
00:15:18,250 --> 00:15:21,253
…dan door de demonen
in het moeras te onderdrukken?

128
00:15:31,722 --> 00:15:34,642
Ook al is het maar
een onschuldige schildpad.

129
00:15:58,290 --> 00:16:01,794
Deze reactie lijkt
misschien wat overdreven…

130
00:16:03,712 --> 00:16:05,631
…maar in de orang-samenleving…

131
00:16:07,257 --> 00:16:10,511
…zijn jongens onstuimiger dan meisjes.

132
00:16:13,931 --> 00:16:17,726
En dat is niet het enige verschil
tussen de geslachten.

133
00:16:21,897 --> 00:16:24,066
Om hun potentieel te benutten…

134
00:16:24,149 --> 00:16:27,111
…moeten pas onafhankelijk geworden
jonge mannetjes zoals Pepito…

135
00:16:27,194 --> 00:16:31,824
…een volwassen mannetje vinden
als rolmodel van wie ze kunnen leren.

136
00:16:35,869 --> 00:16:39,498
In de tussentijd is er een kans
om het gebruik te bekijken…

137
00:16:39,581 --> 00:16:42,001
…van een belangrijke Suaq-vaardigheid.

138
00:16:49,091 --> 00:16:51,969
De vruchtzetting van cemanangbomen…

139
00:16:52,886 --> 00:16:56,765
…is iets waar volwassen orang-oetans
erg naar uitkijken.

140
00:17:00,728 --> 00:17:03,522
De peulen bevatten zeer voedzame zaden.

141
00:17:06,775 --> 00:17:09,278
Maar je moet weten
hoe je ze kunt bereiken.

142
00:17:11,989 --> 00:17:15,784
Tot ze rijp zijn,
zijn de peulen bijna niet te openen.

143
00:17:21,415 --> 00:17:24,209
Binnenin zitten tientallen zaden…

144
00:17:24,293 --> 00:17:27,921
…beschermd door duizenden
glasachtige haartjes.

145
00:17:30,549 --> 00:17:35,012
Eenmaal geopend zijn de calorierijke zaden
alleen veilig te bereiken…

146
00:17:35,095 --> 00:17:36,638
…met een gereedschap.

147
00:17:39,975 --> 00:17:45,981
Met tientallen jaren ervaring
is de zestigjarige Friska een expert.

148
00:17:53,697 --> 00:17:55,282
Met de juiste maat stok…

149
00:17:55,365 --> 00:18:00,329
…kan ze de zaadjes eruit halen
zonder de irritante haartjes aan te raken.

150
00:18:10,172 --> 00:18:14,843
Suaqs orangs zijn
vrijwel de enigen die dit kunnen…

151
00:18:14,927 --> 00:18:18,555
…maar het kan jaren duren
om de vaardigheid te perfectioneren.

152
00:18:25,771 --> 00:18:30,901
Vrouwtjes kunnen het meestal
als ze ongeveer 14 jaar oud zijn.

153
00:18:33,153 --> 00:18:36,240
De meeste mannetjes
doen er wat langer over.

154
00:18:43,038 --> 00:18:47,543
Jongeren als Pepito en Eden moeten
de volwassenen goed in de gaten houden…

155
00:18:47,626 --> 00:18:52,256
…om de techniek onder de knie te krijgen
en van dit eiwitrijke voedsel te genieten.

156
00:18:55,425 --> 00:18:56,927
En opmerkelijk genoeg…

157
00:18:57,010 --> 00:19:00,097
…zelfs nadat de orang-oetans
erop hebben gekauwd…

158
00:19:00,180 --> 00:19:03,892
…kunnen de zaden nog ontkiemen.

159
00:19:16,071 --> 00:19:19,616
De oude Friska is op reis door de buurt.

160
00:19:24,204 --> 00:19:26,915
Ze komt haar dochter Ellie bezoeken.

161
00:19:28,333 --> 00:19:32,296
Misschien is ze op de hoogte
van de nieuwe aanwinst in haar familie.

162
00:19:39,344 --> 00:19:42,139
Friska is niet alleen
moeder van zes kinderen…

163
00:19:42,222 --> 00:19:44,391
…ze is ook een overgrootmoeder.

164
00:19:45,267 --> 00:19:48,896
En deze nieuwe baby
is haar vijfde kleinkind…

165
00:19:49,855 --> 00:19:53,358
…wat haar het meest succesvolle vrouwtje
van de buurt maakt.

166
00:19:58,280 --> 00:20:02,659
Maar de relatie tussen kleinkind
nummer vijf en nummer vier…

167
00:20:02,743 --> 00:20:05,787
…stekelharige Eden, blijft ijzig.

168
00:20:19,593 --> 00:20:23,430
Moederschapsstijlen
bij orang-oetans variëren.

169
00:20:26,016 --> 00:20:28,352
Friska staat bekend als streng.

170
00:20:30,604 --> 00:20:34,066
De onderzoekers merkten dat ze
in vergelijking met andere moeders…

171
00:20:34,149 --> 00:20:36,860
…haar baby's vaker liet huilen…

172
00:20:36,944 --> 00:20:40,113
…en minder vaak aan hun eisen toegaf.

173
00:20:42,574 --> 00:20:46,787
Een harde aanpak die is geërfd door Ellie…

174
00:20:46,870 --> 00:20:51,083
…die het nu toepast
op haar oudste kind, Eden.

175
00:20:52,709 --> 00:20:56,380
De aandacht van haar moeder
is nu gericht op de nieuwe baby…

176
00:20:56,463 --> 00:21:00,092
…die zelfs de knorrige oma
voor zich lijkt te hebben gewonnen.

177
00:21:05,889 --> 00:21:07,766
Net als neef Pepito…

178
00:21:09,101 --> 00:21:13,522
…is voor Eden het moment aangebroken
om tijd door te brengen zonder mama.

179
00:21:15,983 --> 00:21:18,610
Het wordt een hele nieuwe ervaring…

180
00:21:18,694 --> 00:21:20,320
…om alleen te zijn.

181
00:21:25,284 --> 00:21:27,244
En zonder haar moeder…

182
00:21:27,327 --> 00:21:31,665
…zal ze te maken krijgen
met veel onbekende orang-oetans.

183
00:21:39,256 --> 00:21:44,344
Een van hen zal erg geïnteresseerd zijn
in de meer onafhankelijke Eden.

184
00:21:49,599 --> 00:21:51,393
De 28-jarige Sulli…

185
00:21:52,311 --> 00:21:55,397
…altijd op zoek naar nieuwe relaties.

186
00:21:57,733 --> 00:22:02,112
Dus elke beweging in de bomen
trekt zijn aandacht.

187
00:22:08,076 --> 00:22:12,956
Ondanks zijn leeftijd is Sulli
nog geen volledig volgroeid mannetje…

188
00:22:13,040 --> 00:22:16,877
…met de kussentjes op zijn wangen
die bekend staan als flenzen.

189
00:22:19,838 --> 00:22:24,343
En zelfs voor een mannetje zonder flens
is hij nog vrij klein.

190
00:22:31,975 --> 00:22:37,522
Maar wat hij mist in gestalte,
compenseert hij met vastberadenheid.

191
00:22:41,902 --> 00:22:46,740
En Sulli zonder flens
heeft een bekend gezicht gezien.

192
00:22:49,409 --> 00:22:51,745
De 21-jarige Lily.

193
00:22:56,625 --> 00:22:58,460
Als ondergeschikt mannetje…

194
00:22:58,543 --> 00:23:02,798
…moet Sulli het initiatief nemen
om vriendschap te sluiten met vrouwtjes.

195
00:23:22,859 --> 00:23:25,153
Ze lijkt niet geïnteresseerd…

196
00:23:25,237 --> 00:23:29,616
…maar als je een mannetje
zonder flens bent, moet je volhouden.

197
00:23:41,336 --> 00:23:43,380
Met zijn focus op Lily…

198
00:23:43,463 --> 00:23:49,219
…beseft Sulli niet dat hij in de gaten
wordt gehouden door Split Lip Otto…

199
00:23:50,011 --> 00:23:53,682
…Suaqs oude maar nog steeds dominante
mannetje met flens.

200
00:23:57,727 --> 00:24:00,522
Hij duldt niet
dat een ondergeschikte als Sulli…

201
00:24:00,605 --> 00:24:03,733
…aanpapt met vrouwtjes op zijn terrein.

202
00:24:13,743 --> 00:24:16,746
Otto moet hem eraan herinneren
wie de baas is.

203
00:24:27,591 --> 00:24:30,260
Sulli kan zich maar beter
uit de voeten maken.

204
00:24:40,103 --> 00:24:43,523
Een voordeel
van een mannetje zonder flens zijn…

205
00:24:43,607 --> 00:24:47,486
…is dat je veel sneller kunt bewegen
dan zwaargewichten als Otto.

206
00:24:57,412 --> 00:25:01,082
Een stap voor blijven
is dus niet moeilijk.

207
00:25:06,213 --> 00:25:09,799
Voor Otto is het niet makkelijk
om iemand bang te maken…

208
00:25:09,883 --> 00:25:11,843
…als je niet dichtbij kunt komen.

209
00:25:16,598 --> 00:25:18,558
Maar met takken schudden…

210
00:25:18,642 --> 00:25:22,604
…is de manier van een mannetje met flens
om te zeggen: 'Ophoepelen.'

211
00:25:24,856 --> 00:25:25,857
Klus geklaard.

212
00:25:27,317 --> 00:25:28,568
Voorlopig althans.

213
00:25:48,964 --> 00:25:51,883
Dit geluid is een lange roep…

214
00:25:53,468 --> 00:25:56,596
…gemaakt door een ander
mannetje met flens.

215
00:26:07,941 --> 00:26:08,942
Titan.

216
00:26:09,901 --> 00:26:12,112
Hij wil Otto's titel.

217
00:26:16,950 --> 00:26:22,163
Als hij die krijgt, zal hij de keuze zijn
van de zich voortplantende vrouwtjes.

218
00:26:29,129 --> 00:26:32,966
Titan, de uitdager,
zet de achtervolging in…

219
00:26:34,009 --> 00:26:36,094
…en Otto gaat op de vlucht.

220
00:26:45,437 --> 00:26:48,231
Gevechten riskeren verwondingen of erger.

221
00:26:54,362 --> 00:26:58,116
Dus mannetjes met flens
vechten alleen als het moet.

222
00:27:01,328 --> 00:27:05,790
Het is veel beter als de strijd
kan worden beslist door krachtsvertoon.

223
00:27:09,377 --> 00:27:12,714
En Titan weet
hoe hij de oude man bang kan maken.

224
00:27:19,387 --> 00:27:24,893
Otto's enige doel is nu
om zo ver mogelijk van Titan weg te komen.

225
00:27:37,739 --> 00:27:39,866
Titan heeft Otto dan wel weggejaagd…

226
00:27:40,784 --> 00:27:43,703
…maar hij is nog niet
het dominante mannetje.

227
00:27:46,539 --> 00:27:47,916
Om die titel te winnen…

228
00:27:47,999 --> 00:27:51,336
…zal hij veel sterkere tegenstanders
moeten trotseren.

229
00:27:58,385 --> 00:28:00,637
Dit zal er niet één van zijn.

230
00:28:05,183 --> 00:28:06,601
Het is Pepito.

231
00:28:07,394 --> 00:28:09,729
Voor een pas onafhankelijk mannetje…

232
00:28:09,813 --> 00:28:14,150
…is Titan het perfecte rolmodel
om van te leren.

233
00:28:18,613 --> 00:28:23,159
Met zijn bijna 90 kilo
kan Titan zijn gewicht gebruiken…

234
00:28:23,243 --> 00:28:27,664
…om over ruimtes tussen bomen te slingeren
en zo energie te besparen.

235
00:28:33,503 --> 00:28:35,880
Dat is het proberen waard, toch?

236
00:28:44,180 --> 00:28:46,516
Het probleem van een lichtgewicht zijn.

237
00:29:08,621 --> 00:29:11,624
Er zijn andere manieren
om openingen te overbruggen.

238
00:29:15,837 --> 00:29:19,716
De vraag is of deze liaan
zijn gewicht kan dragen.

239
00:29:28,475 --> 00:29:30,185
Het is misschien wat riskant.

240
00:29:32,145 --> 00:29:34,773
Het is een grote val
naar het moeras beneden.

241
00:29:39,819 --> 00:29:41,070
O, wat maakt het uit.

242
00:30:17,190 --> 00:30:18,900
Hij heeft geen energie bespaard…

243
00:30:20,985 --> 00:30:24,531
…maar spelen hoort bij de leerervaring.

244
00:30:31,454 --> 00:30:33,873
Titan adverteert.

245
00:30:39,295 --> 00:30:44,217
Tijd voor Pepito om het grote mannetje
met flens weer te schaduwen.

246
00:30:48,304 --> 00:30:51,599
Als hij zich kan losmaken van deze takken.

247
00:31:06,614 --> 00:31:11,286
Lange roepen gaan niet alleen
over macht en territorium.

248
00:31:11,369 --> 00:31:13,454
Wetenschappers hebben ontdekt…

249
00:31:13,538 --> 00:31:16,833
…dat ze ook
toekomstige reisplannen communiceren.

250
00:31:18,751 --> 00:31:24,048
Titans roep vertelt andere orang-oetans
in welke richting hij zal reizen…

251
00:31:24,841 --> 00:31:26,718
…zelfs de volgende dag.

252
00:31:33,516 --> 00:31:37,604
Een waarschuwing voor andere mannetjes
met flens op zijn pad.

253
00:31:47,614 --> 00:31:51,075
Het is geen goed nieuws
voor Split Lip Otto.

254
00:32:00,418 --> 00:32:02,587
Hij was ooit de koning van Suaq…

255
00:32:02,670 --> 00:32:05,965
…maar nu heeft hij
een rustig pensioen nodig.

256
00:32:08,051 --> 00:32:11,471
Dat kan aan de andere kant
van de rivier liggen…

257
00:32:11,554 --> 00:32:13,181
…maar hoe komt hij daar?

258
00:32:15,850 --> 00:32:19,228
Orang-oetans zijn bang voor water.

259
00:32:27,737 --> 00:32:31,866
Een brug die door de apen wordt gebruikt
kan het antwoord zijn.

260
00:32:41,000 --> 00:32:45,004
Maar Otto is meer dan tien keer zwaarder
dan een langoer-aap.

261
00:32:50,718 --> 00:32:53,930
En er kunnen krokodillen
in de rivier zitten.

262
00:33:20,665 --> 00:33:26,129
Otto's zelfopgelegde verbanning uit Suaq
markeert het einde van een tijdperk.

263
00:33:29,007 --> 00:33:32,427
En zonder een gevestigd dominant mannetje…

264
00:33:32,510 --> 00:33:35,888
…zullen andere jongere mannetjes
uit de gelederen opstaan…

265
00:33:35,972 --> 00:33:37,515
…om de positie te claimen.

266
00:33:43,938 --> 00:33:49,152
Dus het zal niet lang duren voordat Titan
een andere tegenstander moet trotseren.

267
00:33:57,827 --> 00:34:02,165
DRIE MAANDEN LATER

268
00:34:10,757 --> 00:34:12,675
De afgelopen maanden…

269
00:34:12,759 --> 00:34:16,971
…is Eden neergestreken
in haar eigen stukje moerasbos…

270
00:34:17,055 --> 00:34:19,599
…niet ver van Ellie, haar moeder.

271
00:34:21,726 --> 00:34:24,228
Ze is een paar keer
naar huis teruggekeerd…

272
00:34:24,312 --> 00:34:27,273
…maar zulke bezoeken
komen nu minder vaak voor.

273
00:34:31,778 --> 00:34:37,575
En net als alle orang-oetans in de buurt
went ze eraan om alleen te zijn.

274
00:34:42,747 --> 00:34:47,543
Maar ze wil weten wat er gebeurt
als er andere bewoners verschijnen…

275
00:34:47,627 --> 00:34:50,588
…vooral als het familie of vrienden zijn.

276
00:34:58,054 --> 00:35:01,432
Het is Olala, een jong vrouwtje.

277
00:35:04,018 --> 00:35:05,812
Ze is geen familie…

278
00:35:05,895 --> 00:35:10,650
…maar hier in Suaq tolereren
jonge niet-verwante vrouwtjes elkaar vaak.

279
00:35:16,197 --> 00:35:17,949
Maar deze keer niet.

280
00:35:19,492 --> 00:35:23,496
De families van Eden en Olala
hebben een langdurige vete.

281
00:35:27,834 --> 00:35:29,961
En er is geen teken dat het bekoelt.

282
00:35:33,339 --> 00:35:36,968
Eden moet proberen Olala weg te jagen.

283
00:36:16,340 --> 00:36:19,927
Opkomen tegen Olala
en haar territorium verdedigen…

284
00:36:20,011 --> 00:36:23,764
…laat zien dat ze een lange weg
heeft afgelegd sinds ze thuis wegging.

285
00:36:26,893 --> 00:36:28,811
Ze keert terug naar haar bessen…

286
00:36:30,354 --> 00:36:33,149
…zich nog niet bewust
van een nieuwe bezoeker.

287
00:36:41,449 --> 00:36:44,410
Het is Sulli, het mannetje zonder flens.

288
00:36:49,999 --> 00:36:53,127
Hij is hier
om vrienden te worden met Eden.

289
00:37:01,302 --> 00:37:02,929
Eden lijkt onzeker.

290
00:37:09,227 --> 00:37:13,064
Ze is nog nooit
alleen geweest met een mannetje.

291
00:37:18,861 --> 00:37:22,907
Eden pauzeert,
misschien om de situatie in te schatten.

292
00:37:26,160 --> 00:37:27,787
Hij lijkt vriendelijk.

293
00:37:29,538 --> 00:37:31,290
Maar wat Eden niet weet…

294
00:37:32,333 --> 00:37:35,878
…is dat Sulli's strategie
meer berekend is.

295
00:37:37,296 --> 00:37:39,966
Als hij nu een vriendschap
met haar kan ontwikkelen…

296
00:37:40,049 --> 00:37:44,011
…heeft hij meer kans als ze oud genoeg is
om zich voort te planten.

297
00:38:02,655 --> 00:38:07,076
Misschien was die blik
een bemoedigend teken.

298
00:38:12,623 --> 00:38:16,669
Eden gaat zitten
met een stok vol termieten.

299
00:38:24,135 --> 00:38:28,597
En als Sulli haar inhaalt,
deelt hij haar stok.

300
00:38:34,061 --> 00:38:38,357
Tot nu toe komt alles wat Eden
heeft geleerd van haar moeder, Ellie.

301
00:38:41,444 --> 00:38:45,865
Maar door naar Sulli te kijken, kan ze
andere manieren leren om dingen te doen…

302
00:38:46,449 --> 00:38:49,785
…en haar kennis
over het leven in dit bos vergroten.

303
00:38:56,375 --> 00:38:59,503
En hoewel ze nog niet
aan het moederschap denkt…

304
00:39:02,214 --> 00:39:07,219
…is dit vreemde mannetje misschien
interessanter dan ze eerst dacht.

305
00:39:22,401 --> 00:39:28,240
Niet ver daarvandaan
zit Edens moeder, Ellie, in een mangoboom.

306
00:39:30,534 --> 00:39:32,787
Het gaat goed met haar baby.

307
00:39:35,206 --> 00:39:38,292
De menselijke waarnemers
hebben hem Emen genoemd.

308
00:39:44,215 --> 00:39:49,053
Hij is drie maanden oud en moet
nog veel leren over de wereld om hem heen.

309
00:39:57,937 --> 00:40:01,816
In Suaq zijn termieten
een heel bekend gezicht.

310
00:40:05,736 --> 00:40:09,115
De verlegen stekelrugtimalia daarentegen…

311
00:40:10,991 --> 00:40:13,452
…wordt vaker gehoord dan gezien.

312
00:40:22,461 --> 00:40:26,340
Er zijn duizenden
verschillende diersoorten in dit bos.

313
00:40:34,014 --> 00:40:36,517
En waar de twee orangs ook gaan…

314
00:40:37,017 --> 00:40:40,855
…er zullen nieuwe dingen zijn
waar Emen zich over kan verwonderen.

315
00:41:11,635 --> 00:41:15,764
Emen zal uiteindelijk vertrouwd raken
met de meeste van deze wezens…

316
00:41:17,975 --> 00:41:19,977
…en leren welke ongevaarlijk zijn…

317
00:41:21,228 --> 00:41:23,147
…en welke niet.

318
00:41:27,985 --> 00:41:32,114
Ellie moet haar zoon waarschuwen
als dieren gevaarlijk zijn…

319
00:41:32,198 --> 00:41:34,742
…zodat Emen weet hoe hij ze kan ontwijken.

320
00:41:37,453 --> 00:41:40,623
Een beet van een groefkopadder
kan dodelijk zijn.

321
00:41:45,794 --> 00:41:47,338
Net als Eden voor hem…

322
00:41:47,421 --> 00:41:51,592
…zal Emen de komende jaren goed
in de gaten worden gehouden door Ellie.

323
00:41:55,304 --> 00:41:58,974
Daarom is de overlevingskans
van baby's hoger bij orang-oetans…

324
00:41:59,058 --> 00:42:00,893
…dan bij elke andere mensaap.

325
00:42:18,702 --> 00:42:22,915
Het is tijd voor Ellie
om een nest te maken voor de nacht.

326
00:42:25,042 --> 00:42:27,378
Ze maakt een matras van bladeren klaar.

327
00:42:32,800 --> 00:42:37,388
Het zal nog jaren duren
voor Emen zelf een nest kan bouwen.

328
00:42:42,851 --> 00:42:47,064
Hoe dat precies moet,
zal hij van zijn moeder leren.

329
00:42:49,650 --> 00:42:53,237
Orang-oetans bouwen
elke nacht nieuwe nesten.

330
00:42:56,740 --> 00:43:00,452
En ze zijn de meest complexe
gemaakt door een mensaap.

331
00:43:02,997 --> 00:43:06,417
De stijl verschilt
van individu tot individu.

332
00:43:08,627 --> 00:43:11,463
Sommige voegen zelfs
kussens van bladeren toe.

333
00:43:48,250 --> 00:43:49,960
Het is zes uur 's morgens.

334
00:43:50,753 --> 00:43:52,254
Tijd om wakker te worden.

335
00:44:06,268 --> 00:44:10,981
Voor degene die uitslapen,
gaat de ochtendwekker zo af.

336
00:44:14,818 --> 00:44:16,153
Siamang-gibbons.

337
00:44:17,446 --> 00:44:19,156
Suaqs ochtendkoor.

338
00:44:21,492 --> 00:44:25,287
Hun opblaasbare keelzakken
versterken hun roep.

339
00:44:27,706 --> 00:44:32,503
En het is oorverdovend als je,
zoals Titan, eronder hebt geslapen.

340
00:44:48,394 --> 00:44:50,896
Andere bewoners zijn al in beweging.

341
00:44:56,652 --> 00:45:01,240
Er zijn meer dan dertig
verschillende soorten termieten in Suaq.

342
00:45:01,824 --> 00:45:04,535
Dit zijn processietermieten.

343
00:45:06,328 --> 00:45:11,208
Ze voeden zich met bladeren, korstmos
en bast, die ze meenemen naar hun nest.

344
00:45:17,923 --> 00:45:21,260
Hun colonnes kunnen
honderden meters lang zijn.

345
00:45:41,363 --> 00:45:43,949
Termieten spelen een cruciale rol…

346
00:45:44,032 --> 00:45:47,453
…bij het recyclen
van voedingsstoffen in het bos…

347
00:45:55,544 --> 00:46:00,048
…en zijn zelf ook voedsel
voor grote, harige mensapen…

348
00:46:01,216 --> 00:46:02,426
…zoals Titan.

349
00:46:16,398 --> 00:46:19,109
Pepito kijkt nog steeds
naar wat er gebeurt.

350
00:46:29,912 --> 00:46:32,289
Alles wat hij van Titan leert…

351
00:46:32,790 --> 00:46:37,753
…zal nuttig zijn als hij uiteindelijk
een mannetje met flens wordt.

352
00:46:41,548 --> 00:46:45,010
Titan heeft belangrijkere zaken
aan zijn hoofd…

353
00:46:45,093 --> 00:46:47,054
…zoals rijp fruit.

354
00:46:48,597 --> 00:46:53,143
En hij weet
waar er een goed gevulde boom is.

355
00:46:56,522 --> 00:46:58,899
Hij neemt de kortste route…

356
00:47:02,736 --> 00:47:06,657
…en stopt alleen
als hij onderweg andere lekkernijen ziet.

357
00:47:11,537 --> 00:47:14,915
Titan was volwassen
toen hij in Suaq verscheen…

358
00:47:14,998 --> 00:47:16,708
…maar de afgelopen tien jaar…

359
00:47:16,792 --> 00:47:20,254
…heeft hij een mentale kaart
van de vruchtbomen gemaakt.

360
00:47:20,838 --> 00:47:25,801
Hij weet niet alleen waar ze zijn,
maar ook wanneer ze geplukt kunnen worden.

361
00:47:33,976 --> 00:47:37,396
Als hij zijn toch al
indrukwekkende lichaam wil versterken…

362
00:47:37,479 --> 00:47:43,902
…en koning van de jungle wil worden,
moet hij eten.

363
00:47:45,487 --> 00:47:48,949
Maar liefst 8000 calorieën per dag.

364
00:48:39,374 --> 00:48:41,627
Pepito kan Titan niet bijhouden…

365
00:48:41,710 --> 00:48:45,881
…en heeft Olala,
het jonge vrouwtje, in het oog.

366
00:48:50,302 --> 00:48:54,389
Ze is de vruchten
van een medang baru-boom aan het eten.

367
00:49:01,021 --> 00:49:04,733
Pepito is waarschijnlijk
nog nooit bij haar geweest.

368
00:49:08,153 --> 00:49:10,489
Ze is het bekijken dus waard.

369
00:49:12,866 --> 00:49:15,577
En ze lijkt in hem geïnteresseerd.

370
00:49:23,502 --> 00:49:26,713
Maar of dit de introductie was
die ze in gedachten had…

371
00:49:29,424 --> 00:49:30,926
…is moeilijk te zeggen.

372
00:49:33,053 --> 00:49:37,432
Op deze afstand kan Pepito
haar voertechniek goed bekijken.

373
00:49:40,060 --> 00:49:42,521
En misschien iets nieuws leren.

374
00:49:45,899 --> 00:49:49,152
Maar Olala heeft er genoeg van
om aangestaard te worden.

375
00:49:52,406 --> 00:49:57,327
Voor Pepito is leren van leeftijdsgenoten
een ander deel van zijn opleiding…

376
00:49:58,036 --> 00:50:01,623
…en kan het zelfs
zijn overlevingskansen vergroten.

377
00:50:10,757 --> 00:50:14,261
Er is iets anders wat Titan bezighoudt.

378
00:50:17,931 --> 00:50:20,600
En het lijkt niet Yulia te zijn.

379
00:50:26,898 --> 00:50:31,945
Het leidende mannetje is een magneet
voor volwassen vrouwtjes zoals Yulia…

380
00:50:32,612 --> 00:50:34,740
…die op zoek zijn naar een relatie.

381
00:50:38,493 --> 00:50:42,414
Vreemd genoeg krijgt ze hem
moeilijk in de juiste stemming.

382
00:50:44,041 --> 00:50:47,586
Misschien helpt het om hem
op een gevoelige plek te porren.

383
00:51:12,027 --> 00:51:13,779
Tijd om opnieuw na te denken.

384
00:51:22,079 --> 00:51:24,748
Een geschenk
van een paar bladeren, misschien?

385
00:51:33,048 --> 00:51:39,262
Er is een limiet aan wat je kunt doen
om iemands aandacht te krijgen.

386
00:51:43,975 --> 00:51:45,519
Of niet?

387
00:51:52,943 --> 00:51:55,362
Yulia snapt het eindelijk.

388
00:51:58,115 --> 00:52:01,159
Ze laat de afgeleide Titan
aan zijn gedachten over…

389
00:52:01,243 --> 00:52:05,038
…die misschien bezorgd is
over de mogelijkheid van een uitdaging…

390
00:52:05,122 --> 00:52:08,500
…van een sterker mannetje met flens.

391
00:52:18,009 --> 00:52:21,805
Eden heeft haar eigen
medang baru-vruchten gevonden.

392
00:52:24,808 --> 00:52:28,770
Aan haar zijde is Sulli,
het mannetje zonder flens.

393
00:52:32,607 --> 00:52:35,569
Zijn doorzettingsvermogen
lijkt te hebben geloond.

394
00:52:46,204 --> 00:52:49,291
Om de onsmakelijke stukjes
uit het fruit te filteren…

395
00:52:49,374 --> 00:52:52,586
…zeeft Eden het sap door haar vacht.

396
00:53:02,429 --> 00:53:07,309
Verrassend genoeg gebruikt Sulli
Edens vacht voor dezelfde taak.

397
00:53:10,687 --> 00:53:16,318
Maar is hij over de schreef gegaan
met deze ogenschijnlijk intieme actie?

398
00:53:23,742 --> 00:53:27,329
Ze creëert wat afstand tussen hen.

399
00:53:37,464 --> 00:53:38,798
Sulli volgt.

400
00:53:43,094 --> 00:53:45,472
Hij is erg volhardend.

401
00:53:53,563 --> 00:53:58,902
Onderzoekers in Suaq
kennen Sulli als vriendelijk en speels…

402
00:54:01,821 --> 00:54:05,033
…maar hij leest de signalen van Eden niet.

403
00:54:19,798 --> 00:54:23,677
Wat speelsheid zou kunnen zijn,
begint er dreigender uit te zien…

404
00:54:24,386 --> 00:54:26,888
…en Eden wil er niets meer van weten.

405
00:54:36,231 --> 00:54:40,819
Zelfs een plotselinge regenbui
kan Sulli's enthousiasme niet temperen.

406
00:54:50,912 --> 00:54:52,956
Het wordt Eden allemaal te veel.

407
00:54:58,962 --> 00:55:02,299
En Sulli wordt alleen gelaten
om na te denken.

408
00:56:22,587 --> 00:56:28,134
De lange roep van volwassen mannetjes
is zo individueel als vingerafdrukken…

409
00:56:28,635 --> 00:56:31,179
…en deze is niet van Titan.

410
00:56:48,822 --> 00:56:53,743
Het is een ander mannetje met flens,
en een met verse littekens van de strijd.

411
00:57:01,000 --> 00:57:02,710
Dit is Rakus.

412
00:57:03,294 --> 00:57:06,965
Tien maanden geleden
was hij een ondergeschikt mannetje.

413
00:57:08,174 --> 00:57:11,136
Sindsdien is hij
door een enorme golf van hormonen…

414
00:57:11,219 --> 00:57:15,890
…bijna verdubbeld in omvang
en heeft hij wangkussens gekregen.

415
00:57:21,438 --> 00:57:24,357
Rakus wil nu de toppositie…

416
00:57:25,525 --> 00:57:29,070
…maar hij heeft z'n huidige tegenstander
nog niet weggejaagd.

417
00:57:30,238 --> 00:57:31,489
Het is Titan.

418
00:58:05,773 --> 00:58:09,235
Titans titelverdediging kan voorbij zijn.

419
00:58:11,321 --> 00:58:14,824
En Rakus lijkt
de nieuwe kandidaat te zijn…

420
00:58:15,825 --> 00:58:18,119
…maar dat heeft hem wel wat gekost.

421
00:58:19,996 --> 00:58:22,081
Hij heeft een zwaar gehavende hand…

422
00:58:23,208 --> 00:58:24,834
…een gebroken middelvinger…

423
00:58:27,462 --> 00:58:29,130
…en een verscheurd gezicht.

424
00:58:35,303 --> 00:58:38,014
Deze wonden zullen
na verloop van tijd genezen…

425
00:58:38,723 --> 00:58:41,768
…maar zijn afgerukte duim
is een andere zaak.

426
00:58:46,356 --> 00:58:50,860
Ondanks zijn verwondingen
moet Rakus alert blijven.

427
00:58:54,405 --> 00:58:56,908
Titan kan nog terugkeren.

428
00:59:04,749 --> 00:59:07,001
Hij kan niet eeuwig de wacht houden.

429
00:59:08,211 --> 00:59:10,880
Uitputting zal zijn tol eisen.

430
00:59:50,211 --> 00:59:54,674
Boven hem passeert Sulli,
het mannetje zonder flens.

431
00:59:55,508 --> 01:00:01,055
Tien maanden geleden, toen Rakus
nog geen flens had, waren ze vrienden.

432
01:00:02,599 --> 01:00:04,517
Nu niet meer.

433
01:00:05,143 --> 01:00:07,604
En mannetjes die vechten om dominantie…

434
01:00:08,730 --> 01:00:10,690
…hebben een erg kort lontje.

435
01:00:22,660 --> 01:00:27,498
In zijn haast om hem te achtervolgen,
maakt Rakus een inschattingsfout.

436
01:00:39,510 --> 01:00:41,054
Maar hij lijkt in orde.

437
01:01:11,626 --> 01:01:14,128
Hij heeft dringend rust nodig.

438
01:01:16,130 --> 01:01:18,633
Maar zelfs nu vindt Rakus de energie…

439
01:01:18,716 --> 01:01:21,928
…om nog een boodschap
naar de buurt te sturen.

440
01:01:24,263 --> 01:01:26,683
Het is een waarschuwing
voor mannetjes met flens…

441
01:01:26,766 --> 01:01:30,144
…en een uitnodiging
voor volwassen vrouwtjes.

442
01:01:46,786 --> 01:01:51,374
De oude Friska
reageert als eerste op Rakus' roep.

443
01:02:02,051 --> 01:02:06,347
Het geluid van haar beweging
in de bomen maakt hem weer kwaad.

444
01:02:09,934 --> 01:02:12,478
Hij beseft nog niet dat het Friska is.

445
01:02:30,621 --> 01:02:33,541
De twee kennen elkaar al jaren…

446
01:02:36,544 --> 01:02:39,547
…maar Friska heeft Rakus
misschien niet meer gezien…

447
01:02:39,630 --> 01:02:41,799
…sinds hij mannetje met flens werd.

448
01:02:43,760 --> 01:02:46,929
Maar wijze oude vrouwtjes zoals Friska…

449
01:02:47,013 --> 01:02:51,559
…weten heel goed wie het volgende
dominante mannetje zal zijn.

450
01:02:56,189 --> 01:03:00,943
Haar bezoek is dus een blijk
van vertrouwen voor de nieuwe kandidaat.

451
01:03:04,781 --> 01:03:08,993
En als Friska zich weer gaat voortplanten
en haar zevende kind krijgt…

452
01:03:09,494 --> 01:03:11,829
…is het waarschijnlijk met hem.

453
01:03:19,504 --> 01:03:22,673
ACHT MAANDEN LATER

454
01:03:25,009 --> 01:03:28,387
Friska's kleinzoon, Emen, is één…

455
01:03:28,471 --> 01:03:31,265
…en klaar
voor zijn volgende grote mijlpaal.

456
01:03:33,601 --> 01:03:36,187
De eerste vier jaar van zijn leven…

457
01:03:36,270 --> 01:03:41,400
…wordt een baby-orang door zijn moeder
gedragen waar ze ook gaat in het bos.

458
01:03:42,360 --> 01:03:44,946
Maar Emen heeft een leeftijd bereikt…

459
01:03:45,029 --> 01:03:48,074
…waarop hij de wereld
weg van Ellie wil verkennen.

460
01:04:02,964 --> 01:04:06,592
En hij krijgt een kans
telkens als ze stopt.

461
01:04:08,177 --> 01:04:09,178
Zoals nu.

462
01:04:31,033 --> 01:04:33,578
Het is een heel eind naar beneden.

463
01:04:35,496 --> 01:04:37,206
Hou je maar goed vast.

464
01:04:41,419 --> 01:04:43,462
Maar de speeltijd is voorbij.

465
01:04:47,717 --> 01:04:50,970
Nu komen de wetten van de natuurkunde
om de hoek kijken.

466
01:04:52,805 --> 01:04:58,311
Ellie moet de juiste kracht gebruiken
om de weerstand te overwinnen.

467
01:05:14,827 --> 01:05:16,537
Nog een kans?

468
01:05:20,374 --> 01:05:22,460
Emen glipt weer weg.

469
01:05:40,519 --> 01:05:44,857
Dit is misschien wel het verste
dat Emen van zijn moeder is weggegaan.

470
01:05:50,237 --> 01:05:53,950
Drie contactpunten
worden meestal aanbevolen…

471
01:05:56,202 --> 01:05:59,705
…maar welke peuter
verlegt z'n grenzen niet?

472
01:06:07,171 --> 01:06:12,176
Emens moment van vrijheid
is echter grotendeels een illusie.

473
01:06:14,011 --> 01:06:16,138
Net als moeders over de hele wereld…

474
01:06:16,889 --> 01:06:21,185
…is het een tweede natuur voor Ellie
om de baby in de gaten te houden.

475
01:06:23,813 --> 01:06:26,482
En als hij het beu wordt om solo te gaan…

476
01:06:27,525 --> 01:06:30,903
…is mama's lichaam
een uitstekende speeltuin.

477
01:06:42,081 --> 01:06:44,792
Eden is terug thuis.

478
01:06:48,963 --> 01:06:53,134
Er zijn nog belangrijke dingen
die Eden van moeder kan leren.

479
01:07:03,519 --> 01:07:08,774
Ellie en Emen samen zien is misschien wel
de beste kans die Eden heeft…

480
01:07:08,858 --> 01:07:13,404
…om moederschap in actie te zien
voordat ze haar eigen baby krijgt.

481
01:07:15,448 --> 01:07:17,867
Wordt haar stijl…

482
01:07:19,326 --> 01:07:20,536
…de harde aanpak?

483
01:07:24,915 --> 01:07:27,460
Of zorgzamer?

484
01:07:32,423 --> 01:07:34,258
Zoals bij alle orangs…

485
01:07:35,551 --> 01:07:38,554
…is kijken en leren
de sleutel tot Edens succes.

486
01:07:46,937 --> 01:07:51,525
En als er één ding is dat de aandacht
van alle volwassen orangs trekt…

487
01:07:52,234 --> 01:07:53,944
…dan is het een boomgat.

488
01:07:56,363 --> 01:07:58,324
Er leven dingen in.

489
01:07:58,949 --> 01:08:01,911
Soms eetbare dingen.

490
01:08:03,245 --> 01:08:05,956
Dus het is de moeite waard
om elk gat te bekijken.

491
01:08:11,879 --> 01:08:18,010
En als er iets zoemt rond de opening,
zoals angelloze bijen, is het nog beter.

492
01:08:20,971 --> 01:08:24,225
Want dat betekent larven of honing.

493
01:08:35,361 --> 01:08:40,074
Voor kleine gaatjes
heb je stokken nodig om erin te komen…

494
01:08:41,075 --> 01:08:42,284
…maar niet deze.

495
01:08:54,380 --> 01:08:56,215
Om je vingers bij af te likken.

496
01:09:06,517 --> 01:09:08,018
En het beste…

497
01:09:08,936 --> 01:09:12,690
…is dat het een honingmaaltijd is
zonder bijkomende steken.

498
01:09:16,443 --> 01:09:20,739
Helaas voor Eden is delen geen optie.

499
01:09:24,785 --> 01:09:27,705
Eden moet haar eigen honingpot zoeken.

500
01:09:31,292 --> 01:09:32,793
En ze kent er een.

501
01:09:43,888 --> 01:09:47,391
Net als bij die van Ellie
zoemen er insecten rond de ingang.

502
01:09:49,435 --> 01:09:50,686
Een goed teken.

503
01:09:52,521 --> 01:09:57,026
Maar deze lijken groter en dreigender.

504
01:10:04,658 --> 01:10:07,244
Het is tijd voor een snelle overval.

505
01:10:13,459 --> 01:10:16,754
Als je je hand in een wespennest steekt…

506
01:10:18,255 --> 01:10:20,799
…maak je ze heel boos.

507
01:10:31,727 --> 01:10:36,482
Het handjevol larven
was misschien niet alle steken waard.

508
01:10:38,901 --> 01:10:41,111
De volgende keer weet ze beter.

509
01:10:52,373 --> 01:10:56,627
Er zijn enkele maanden verstreken
sinds Rakus' gevecht met Titan.

510
01:10:59,004 --> 01:11:01,548
Zijn oogwond is mooi genezen.

511
01:11:04,635 --> 01:11:09,807
En hij heeft zijn status gevestigd
als de onbetwiste koning van Suaq.

512
01:11:12,059 --> 01:11:15,229
Om aan de top te blijven,
moet hij fit en sterk blijven.

513
01:11:17,398 --> 01:11:20,109
Eiwitrijke termieten helpen.

514
01:11:22,736 --> 01:11:27,074
Maar werken rond rot hout
brengt risico's met zich mee.

515
01:11:37,167 --> 01:11:38,210
Au.

516
01:11:41,088 --> 01:11:43,841
Het is geen goed begin van Rakus' dag…

517
01:11:44,425 --> 01:11:48,178
…maar een pijnlijk hoofd
voelt beter na een koel drankje…

518
01:11:49,513 --> 01:11:52,683
…en in dit bos
is dat niet moeilijk te vinden.

519
01:12:00,899 --> 01:12:02,359
Bekerplanten.

520
01:12:07,489 --> 01:12:10,409
De natuurlijke waterpotten van het bos.

521
01:12:12,745 --> 01:12:18,500
Elk bevat een mengsel van regenwater
en gedeeltelijk verteerde insecten.

522
01:12:19,501 --> 01:12:20,753
Lekker.

523
01:12:34,183 --> 01:12:36,810
Als het nu dominante mannetje…

524
01:12:36,894 --> 01:12:40,356
…zal Rakus' leven
nooit meer hetzelfde zijn.

525
01:12:44,318 --> 01:12:47,696
Hij zal relaties aangaan
met vrouwtjes uit de buurt…

526
01:12:47,780 --> 01:12:49,448
…zoals Friska en Ellie.

527
01:12:52,242 --> 01:12:55,287
Maar hij zal
alle andere orang-oetans mijden.

528
01:13:03,128 --> 01:13:07,883
Maar als de gevestigde koning
zal zijn aanwezigheid voorkomen…

529
01:13:07,966 --> 01:13:11,762
…dat mannetjes zonder flens
flenzen ontwikkelen.

530
01:13:15,474 --> 01:13:21,480
En dit verlengt zijn regeerperiode,
die wel tien jaar kan duren.

531
01:13:27,528 --> 01:13:30,322
Ook voor Eden is er veel geëvolueerd.

532
01:13:33,325 --> 01:13:35,911
Ze maakt een gereedschapsstok…

533
01:13:40,541 --> 01:13:44,002
…in een poging om te bereiken
wat er in dit gat zit.

534
01:13:47,589 --> 01:13:52,469
Voor het eerst weet ze
hoe ze een gereedschap moet gebruiken…

535
01:13:52,553 --> 01:13:55,931
…zonder dat haar moeder Ellie
haar laat zien hoe.

536
01:13:57,349 --> 01:14:01,353
Deze heeft echter niet
het juiste resultaat opgeleverd.

537
01:14:02,604 --> 01:14:05,065
Ze moet nog eens nadenken.

538
01:14:12,656 --> 01:14:15,617
Ze probeert het probleem
echt op te lossen.

539
01:14:18,328 --> 01:14:21,457
Zou het met deze stengel lukken?

540
01:14:58,035 --> 01:14:59,620
De stok is langer…

541
01:15:01,038 --> 01:15:03,582
…maar misschien
nog steeds niet lang genoeg.

542
01:15:06,460 --> 01:15:11,048
Het duurt een paar jaar voordat Eden
een ervaren gereedschapsgebruiker is…

543
01:15:12,216 --> 01:15:15,177
…maar deze vaardigheid
is een belangrijke mijlpaal…

544
01:15:15,260 --> 01:15:16,803
…in haar eigen reis.

545
01:15:20,474 --> 01:15:25,646
Een teken dat ze klaar is
voor een zelfstandig leven in de jungle.

546
01:15:29,900 --> 01:15:32,611
Er komen nog andere uitdagingen voor Eden…

547
01:15:33,403 --> 01:15:37,574
…maar de grootste uitdaging
voor haar en alle orangs in de buurt…

548
01:15:37,658 --> 01:15:41,078
…zal van de wereld
buiten hun grenzen komen.

549
01:15:47,793 --> 01:15:53,924
Toen Friska zo oud was als Eden,
waren er orang-oetans op heel Sumatra.

550
01:15:56,134 --> 01:15:57,636
Nu niet.

551
01:15:58,762 --> 01:16:02,349
In de afgelopen twintig jaar
is maar liefst 80%…

552
01:16:02,432 --> 01:16:06,270
…van de orang-oetan-jungles
op aarde verdwenen.

553
01:16:08,105 --> 01:16:14,361
Zal Suaqs bos lang genoeg meegaan
om Pepito te laten roepen?

554
01:16:17,990 --> 01:16:21,368
Of om Eden
haar eigen gezin te laten stichten?

555
01:16:27,249 --> 01:16:32,337
Met hun langdurige opleiding
kunnen deze langzaam groeiende mensapen…

556
01:16:32,421 --> 01:16:36,383
…geen snelle veranderingen aan
in hun leefgebied.

557
01:16:39,636 --> 01:16:42,681
Tegenwoordig staat alleen
de smalle Limbang-rivier…

558
01:16:42,764 --> 01:16:47,477
…tussen Edens thuis en de meedogenloze
menselijke ontwikkeling.

559
01:16:49,771 --> 01:16:53,066
Maar zolang Suaqs bos beschermd blijft…

560
01:16:53,734 --> 01:16:57,154
…zal het verhaal
van deze opmerkelijke verwanten van ons…

561
01:16:57,237 --> 01:16:59,990
…nog generaties lang doorgaan.

562
01:17:01,491 --> 01:17:05,329
Dat is toch niet te veel om op te hopen?

563
01:18:27,285 --> 01:18:30,622
Ondertiteld door: Mieke Vanhengel