1 00:00:15,348 --> 00:00:19,227 GOSZEN 2 00:00:27,193 --> 00:00:28,361 Mojżeszu. 3 00:00:28,945 --> 00:00:30,071 Panie. 4 00:00:31,156 --> 00:00:33,700 Dzisiejsza noc jest inna niż wszystkie. 5 00:00:33,783 --> 00:00:35,243 Jak to, Panie? 6 00:00:35,326 --> 00:00:38,246 Wszystko, co pierworodne w ziemi egipskiej, umrze. 7 00:00:39,205 --> 00:00:41,499 Od pierworodnego syna faraona 8 00:00:41,583 --> 00:00:44,544 po pierworodnego syna najbiedniejszej służącej. 9 00:00:44,627 --> 00:00:46,212 A co z Hebrajczykami? 10 00:00:46,296 --> 00:00:47,338 Słuchaj uważnie. 11 00:00:49,382 --> 00:00:52,969 Każda rodzina ma spożyć baranka ofiarnego, 12 00:00:53,053 --> 00:00:55,055 przyrządzonego z gorzkimi ziołami. 13 00:00:55,555 --> 00:01:00,351 Macie go spożyć z chlebem niekwaszonym, bo nie ma czasu, by wyrósł. 14 00:01:03,188 --> 00:01:07,317 Weźcie krew baranka i oznaczcie nią dookoła drzwi waszych domów, 15 00:01:07,400 --> 00:01:12,739 by pokazać, gdzie mieszkacie, co ochroni was przed moją zemstą. 16 00:01:17,994 --> 00:01:19,871 Szukam domu Mojżesza. 17 00:01:22,791 --> 00:01:24,501 Boję się, Mojżeszu. 18 00:01:24,584 --> 00:01:26,503 Musi być inny sposób. 19 00:01:26,586 --> 00:01:29,130 Jestem niszczycielem. 20 00:01:32,383 --> 00:01:33,885 Wejdźcie. Szybko. 21 00:01:34,594 --> 00:01:35,428 Szybko. 22 00:01:37,639 --> 00:01:40,809 I tak zaczyna się dziesiąta plaga. 23 00:01:40,892 --> 00:01:43,478 Śmierć pierworodnych. 24 00:01:48,358 --> 00:01:53,530 TESTAMENT: HISTORIA MOJŻESZA 25 00:01:54,280 --> 00:01:59,828 CZĘŚĆ TRZECIA: ZIEMIA OBIECANA 26 00:02:05,625 --> 00:02:08,670 Ostatnia plaga sieje istne spustoszenie, 27 00:02:08,753 --> 00:02:13,133 bo oznacza, że każdy pierworodny w Egipcie 28 00:02:13,216 --> 00:02:18,471 od pierworodnego syna faraona po pierworodnego syna biedaka 29 00:02:18,555 --> 00:02:21,015 aż po bydło, wszyscy zginą. 30 00:02:21,933 --> 00:02:27,605 Dla chrześcijaństwa to zapowiedź Nowego Testamentu i Jezusa Chrystusa. 31 00:02:27,689 --> 00:02:28,731 Krew Baranka. 32 00:02:28,815 --> 00:02:30,275 Ofiara baranka. 33 00:02:30,358 --> 00:02:34,404 I tylko jego krew was ocali. 34 00:02:34,487 --> 00:02:37,407 Exodus jest możliwy tylko dzięki krwi baranka 35 00:02:37,490 --> 00:02:39,492 na odrzwiach. To wasze ocalenie. 36 00:02:39,576 --> 00:02:41,161 Proszę. Jedzcie. 37 00:02:41,703 --> 00:02:42,620 Pijcie. 38 00:02:43,246 --> 00:02:46,166 To dzięki oznaczeniu hebrajskich domów 39 00:02:46,249 --> 00:02:48,793 krwią baranka na odrzwiach 40 00:02:48,877 --> 00:02:53,214 anioł przeszedł obok tych domów. 41 00:02:54,215 --> 00:02:56,843 To stąd pochodzi określenie Pascha. 42 00:02:56,926 --> 00:03:01,306 Przechodzi obok ich domów, a zamiast tego karze Egipcjan. 43 00:03:01,890 --> 00:03:05,685 PI-RAMZES STOLICA EGIPTU 44 00:03:13,985 --> 00:03:15,945 To jest pyszne. 45 00:03:29,500 --> 00:03:33,046 Amen? 46 00:03:33,963 --> 00:03:35,006 Amen! 47 00:03:58,112 --> 00:04:00,531 Można uznać, że to oko za oko. 48 00:04:00,615 --> 00:04:04,244 Na początku Księgi Wyjścia faraon zabija dzieci płci męskiej. 49 00:04:05,787 --> 00:04:08,706 A teraz ofiarą padają pierworodni. 50 00:04:09,874 --> 00:04:11,584 Historia zatoczyła koło. 51 00:04:11,668 --> 00:04:14,003 To, co próbowałeś zrobić mnie, ja zrobię tobie. 52 00:04:32,981 --> 00:04:35,817 Starożytna tradycja rabiniczna nie cieszy się z cierpienia, 53 00:04:35,900 --> 00:04:36,734 RABIN 54 00:04:36,818 --> 00:04:41,239 które plagi przynoszą mieszkańcom Egiptu. 55 00:04:46,828 --> 00:04:52,375 Gdy podczas sederu przychodzi moment, 56 00:04:52,458 --> 00:04:55,878 gdy śpiewamy o dziesięciu plagach, 57 00:04:55,962 --> 00:05:01,884 powinniśmy wybrać palcem kroplę wina z kubków 58 00:05:01,968 --> 00:05:05,972 i przenieść ją na krawędź talerzy. 59 00:05:09,475 --> 00:05:14,564 Nie powinniśmy czerpać radości z cierpienia innych. 60 00:05:16,733 --> 00:05:19,444 Nieważne, czy to ktoś, kto nas skrzywdził, 61 00:05:19,527 --> 00:05:21,738 czy ktoś niewinny. 62 00:05:21,821 --> 00:05:25,325 Dlatego symbolicznie pomniejszamy naszą radość. 63 00:05:42,508 --> 00:05:44,969 Mojżeszu! 64 00:05:49,015 --> 00:05:52,727 W rozdziale 12 przychodzi niszczyciel. 65 00:05:52,810 --> 00:05:55,605 Czasem interpretuje się go jako Anioła Śmierci. 66 00:05:55,688 --> 00:05:57,398 Nie wiadomo, czy to Bóg. 67 00:05:58,900 --> 00:05:59,984 Mojżeszu! 68 00:06:00,068 --> 00:06:02,737 Ale tuż potem jest napisane, że zrobił to Bóg. 69 00:06:02,820 --> 00:06:05,406 Nie wiem, czy to ma postawić granicę 70 00:06:05,490 --> 00:06:09,369 między Bogiem a tym, co Bóg robi. 71 00:06:09,452 --> 00:06:12,955 Mojżeszu. 72 00:06:14,791 --> 00:06:17,460 „I podniósł się wielki krzyk w Egipcie, 73 00:06:17,543 --> 00:06:18,795 KSIĘGA WYJŚCIA 12, 30 74 00:06:18,878 --> 00:06:22,632 gdyż nie było domu, w którym nie byłoby umarłego”. 75 00:06:23,883 --> 00:06:25,093 Mojżeszu! 76 00:06:28,346 --> 00:06:30,765 Proszę cię! Musimy iść! 77 00:06:30,848 --> 00:06:34,310 Myślę, że redaktorzy i autorzy biblijni 78 00:06:34,394 --> 00:06:36,813 wprowadzili anioła śmierci, 79 00:06:36,896 --> 00:06:40,316 by nie przypisywać Bogu takich cech 80 00:06:40,400 --> 00:06:43,694 jak gwałtowność i mściwość, 81 00:06:43,778 --> 00:06:46,572 kojarzących się z każdym bogiem, 82 00:06:46,656 --> 00:06:50,910 który odbiera życie dzieciom i niewinnym ludziom. 83 00:06:53,704 --> 00:06:54,872 Co my zrobiliśmy? 84 00:06:56,499 --> 00:06:58,751 To, co kazał ci Bóg. 85 00:08:05,193 --> 00:08:07,612 Ta ostatnia plaga 86 00:08:08,362 --> 00:08:10,615 wydaje mi się naprawdę druzgocąca. 87 00:08:11,491 --> 00:08:16,204 To dlatego słyszymy tyle argumentów przeciwko Bogu. 88 00:08:16,287 --> 00:08:19,165 Czemu łaskawy Bóg pozwolił na coś takiego? 89 00:08:19,248 --> 00:08:21,459 Co za mściwy Bóg by to zrobił? 90 00:08:21,542 --> 00:08:25,463 Zabiłeś wszystkich pierworodnych? Co z ciebie za bezlitosny Bóg? 91 00:08:26,005 --> 00:08:30,009 I szczerze mówiąc, nie ma na to dobrej odpowiedzi. 92 00:08:31,385 --> 00:08:35,389 Ale z ludzkiego punktu widzenia to po prostu druzgocące. 93 00:08:40,436 --> 00:08:41,521 Mojżeszu. 94 00:08:45,066 --> 00:08:46,442 Gdzie jesteś, Mojżeszu? 95 00:08:47,109 --> 00:08:50,404 Mojżeszu! 96 00:08:51,989 --> 00:08:53,157 Gdzie jesteś? 97 00:08:53,950 --> 00:08:54,825 Odpowiedz! 98 00:08:54,909 --> 00:08:56,619 - To mój brat. - Zarygluj drzwi. 99 00:08:56,702 --> 00:08:58,579 - Muszę do niego iść. - Nie! 100 00:08:58,663 --> 00:08:59,830 Odpowiedz! 101 00:09:01,249 --> 00:09:02,124 Ja to zrobię. 102 00:09:11,467 --> 00:09:12,593 Mojżesza tu nie ma. 103 00:09:13,386 --> 00:09:16,222 Wstydzisz się stanąć ze mną twarzą w twarz? 104 00:09:19,600 --> 00:09:21,143 Mój syn nie żyje! 105 00:09:22,061 --> 00:09:25,398 Nasze dzieci też zginęły z twoich rąk. 106 00:09:27,858 --> 00:09:29,026 Ostrzegaliśmy cię. 107 00:09:30,319 --> 00:09:32,488 Żaden człowiek nie może stać na drodze Boga. 108 00:09:32,572 --> 00:09:35,533 Wasz Bóg to morderca. 109 00:09:35,616 --> 00:09:37,243 On daje życie. 110 00:09:38,911 --> 00:09:39,829 I je odbiera. 111 00:09:40,746 --> 00:09:41,872 Mój syn… 112 00:09:47,378 --> 00:09:48,421 Mój syn. 113 00:10:04,437 --> 00:10:05,646 Idźcie na pustynię. 114 00:10:06,897 --> 00:10:07,940 Teraz. 115 00:10:08,608 --> 00:10:09,859 Bez żadnych warunków? 116 00:10:11,402 --> 00:10:12,278 Bez. 117 00:10:13,571 --> 00:10:15,323 Tylko już stąd idźcie. 118 00:10:35,551 --> 00:10:36,636 Zostań z nami. 119 00:10:40,348 --> 00:10:41,182 Nie. 120 00:10:44,477 --> 00:10:47,188 Muszę razem z nim opłakiwać stratę Egiptu. 121 00:10:51,901 --> 00:10:53,069 Jego stratę. 122 00:11:09,627 --> 00:11:11,379 Musimy iść. Szybko. 123 00:11:13,047 --> 00:11:14,674 Zanim się rozmyśli. 124 00:11:53,337 --> 00:11:54,755 Kochany chłopcze. 125 00:11:55,881 --> 00:11:59,009 To ty sprowadziłaś wroga do mojego domu. 126 00:11:59,969 --> 00:12:02,179 Zmusiłeś Mojżesza do tego… 127 00:12:03,931 --> 00:12:04,932 okropieństwa. 128 00:12:05,433 --> 00:12:07,268 I zobacz, co się stało. 129 00:12:08,769 --> 00:12:10,855 Myślałeś, że jesteś niezwyciężony. 130 00:12:10,938 --> 00:12:11,814 Nietykalny. 131 00:12:11,897 --> 00:12:13,858 Obcuję z bogami. 132 00:12:14,650 --> 00:12:15,818 Naprawdę? 133 00:12:32,168 --> 00:12:34,128 Oddaj mi pokłon. 134 00:12:39,633 --> 00:12:41,677 - Posłuchaj, błagam. - Pokłoń się! 135 00:12:51,353 --> 00:12:53,105 Jestem faraonem! 136 00:12:54,440 --> 00:12:56,859 Królem Nilu! 137 00:13:01,655 --> 00:13:04,158 GOSZEN 138 00:13:04,241 --> 00:13:08,537 „I nalegali Egipcjanie na lud, aby jak najprędzej wyszli z kraju, 139 00:13:08,621 --> 00:13:13,167 gdyż mówili: »Wszyscy pomrzemy«”. 140 00:13:14,502 --> 00:13:16,962 Wszystko dzieje się teraz bardzo szybko. 141 00:13:17,046 --> 00:13:20,132 Jakby nastąpiło załamanie czasu. 142 00:13:20,216 --> 00:13:23,219 Jesteście tu tyle lat. Dwa, dziesięć, czterysta? 143 00:13:23,302 --> 00:13:26,096 Stracili rachubę. Niewolnik nie jest panem swojego czasu. 144 00:13:26,180 --> 00:13:28,390 Niewolnikowi mówi się, gdzie i kiedy. 145 00:13:28,891 --> 00:13:31,268 Teraz po raz pierwszy słyszą: „Chodźmy”. 146 00:13:31,811 --> 00:13:35,105 Nie są już niewolnikami czasu. Teraz sami będą zarządzać swym czasem. 147 00:13:43,864 --> 00:13:47,660 „Wypożyczali od Egipcjan przedmioty srebrne 148 00:13:47,743 --> 00:13:50,162 i złote oraz szaty”. 149 00:13:51,247 --> 00:13:56,252 „Pan dał ludowi łaskę w oczach Egipcjan, 150 00:13:56,335 --> 00:13:59,380 i pożyczyli im. 151 00:14:00,214 --> 00:14:03,467 I w ten sposób złupili Egipcjan”. 152 00:14:04,927 --> 00:14:08,514 „Łupienie” to słowo, które zwykle słyszę po hebrajsku. 153 00:14:08,597 --> 00:14:11,642 Ale nie owijajmy w bawełnę. Sens jest ten sam. 154 00:14:11,725 --> 00:14:13,310 „Teraz się obłowimy”. 155 00:14:14,186 --> 00:14:17,314 To był problem wczesnego judaizmu, 156 00:14:17,398 --> 00:14:19,692 że żydowski filozof Filon twierdził: 157 00:14:19,775 --> 00:14:23,904 „Nie, to była tylko zapłata za usługi”. 158 00:14:23,988 --> 00:14:25,990 To nie była grabież ani rabunek. 159 00:14:26,073 --> 00:14:27,992 Zasłużyliśmy na to 160 00:14:28,075 --> 00:14:30,369 i dostaliśmy to ze względu na nasze przejścia. 161 00:14:30,953 --> 00:14:33,080 Szkoda, że Biblia nie ma przypisów. 162 00:14:33,163 --> 00:14:35,916 „Co to ma przekazywać 163 00:14:36,000 --> 00:14:39,378 poza tym, że sytuacja się odwróciła?” 164 00:15:04,695 --> 00:15:05,821 Czy to… 165 00:15:07,114 --> 00:15:09,992 Czy to jest to, czym mamy się stać? 166 00:15:10,075 --> 00:15:11,118 Tym? 167 00:15:12,703 --> 00:15:13,829 Mojżeszu! 168 00:15:15,456 --> 00:15:18,375 Czy nie dałeś mi klejnotów, gdy się zaręczyliśmy? 169 00:15:19,793 --> 00:15:22,588 Dziś też są zaręczyny. 170 00:15:23,088 --> 00:15:25,966 Czterysta lat, Mojżeszu. 171 00:15:26,842 --> 00:15:28,510 Niech świętują. 172 00:15:38,979 --> 00:15:40,773 Nie cieszy go nasze szczęście. 173 00:16:00,376 --> 00:16:02,419 Ten dzień przepowiedziano dawno temu. 174 00:16:03,087 --> 00:16:05,130 Nasze wyjście do Kanaanu. 175 00:16:05,214 --> 00:16:07,341 Do krainy mlekiem i miodem płynącej. 176 00:16:08,926 --> 00:16:13,222 Po 400 latach ten dzień w końcu nadszedł. 177 00:16:14,640 --> 00:16:17,810 Przez ten czas znosiliśmy trudy. 178 00:16:18,811 --> 00:16:22,564 Trudy, znoje i cierpienie. 179 00:16:24,066 --> 00:16:25,859 Zapomnieliśmy, kim jesteśmy. 180 00:16:26,902 --> 00:16:27,861 Dzięki Bogu… 181 00:16:28,445 --> 00:16:30,364 Bóg przemówił do mnie na górze. 182 00:16:31,156 --> 00:16:32,408 I dotarliśmy tutaj. 183 00:16:33,117 --> 00:16:36,286 Stoimy tu w ten piękny poranek 184 00:16:36,787 --> 00:16:38,038 u bram wolności. 185 00:16:38,122 --> 00:16:40,958 Czy nagle ufamy faraonowi, że nas puści? 186 00:16:41,792 --> 00:16:44,169 Ile razy zmieniał plany? 187 00:16:44,837 --> 00:16:46,630 To wszystko może być pułapką. 188 00:16:46,714 --> 00:16:47,548 Nie. 189 00:16:48,048 --> 00:16:52,011 Teraz jedyna pułapka jest tu, w naszych umysłach. 190 00:16:53,137 --> 00:16:57,391 Od dziś nasz Bóg jest naszym oblubieńcem, 191 00:16:58,308 --> 00:16:59,935 a my Jego oblubienicą. 192 00:17:00,019 --> 00:17:00,936 Mojżeszu! 193 00:17:04,106 --> 00:17:05,983 - Hej! - To księżniczka. 194 00:17:14,992 --> 00:17:17,911 Dokądkolwiek pójdziesz, pójdę tam i ja. 195 00:17:18,746 --> 00:17:21,540 A gdzie ty zostaniesz, zostanę i ja. 196 00:17:23,584 --> 00:17:28,672 Gdy Mojżesz wyprowadza tę grupę z Egiptu, 197 00:17:29,548 --> 00:17:34,344 Bitia dołącza do nich w tym exodusie. 198 00:17:34,428 --> 00:17:36,221 Myślę, że to wymowne. 199 00:17:36,305 --> 00:17:40,768 I myślę, że to mówi wiele o tym, kim stał się Mojżesz 200 00:17:40,851 --> 00:17:46,273 i że imponował nawet własnej rodzinie tak bardzo, że dała mu się prowadzić. 201 00:17:47,900 --> 00:17:51,445 Midrasz zawiera przejmującą wersję wydarzeń, 202 00:17:51,528 --> 00:17:55,949 według której córka faraona była pierworodna 203 00:17:57,117 --> 00:18:02,164 i umarłaby wskutek plagi, która dotknęła pierworodnych. 204 00:18:03,707 --> 00:18:08,545 Ale Bóg mówi: „Uratowałaś Mojżesza, dlatego ja uratuję ciebie”. 205 00:18:08,629 --> 00:18:14,802 Wtedy Bóg ją adoptował i uratował przed ostatnią plagą. 206 00:18:14,885 --> 00:18:19,473 Wielu muzułmanów uważa, że przybrana matka Mojżesza 207 00:18:19,556 --> 00:18:23,644 również była gnębiona przez faraona. 208 00:18:23,727 --> 00:18:26,355 W literaturze pozakoranicznej mówi się nawet, 209 00:18:26,438 --> 00:18:28,607 że kiedy Mojżesz wraca, 210 00:18:28,690 --> 00:18:32,319 ona jako jedna z pierwszych osób przyjmuje jego przesłanie. 211 00:18:32,820 --> 00:18:36,365 Opowieść głosi, że faraon następnie zaczyna ją torturować 212 00:18:36,448 --> 00:18:40,369 i że Bóg ratuje ją z okropnych tortur, 213 00:18:40,452 --> 00:18:43,372 jakich doświadczyła z ręki samego faraona. 214 00:18:43,455 --> 00:18:46,166 Dlatego w tradycji islamskiej 215 00:18:46,708 --> 00:18:50,712 stała się inspiracją dla kobiet, które padły ofiarą przemocy domowej, 216 00:18:51,255 --> 00:18:52,589 które musiały uciekać, 217 00:18:52,673 --> 00:18:55,134 i można obrać ją sobie za wzór. 218 00:19:06,728 --> 00:19:09,815 Mojżeszu, nie traćmy czasu. 219 00:19:11,483 --> 00:19:14,361 Mój brat postradał zmysły. 220 00:19:22,244 --> 00:19:23,495 Izraelici! 221 00:19:24,663 --> 00:19:29,001 Chodźmy stąd! 222 00:20:01,909 --> 00:20:04,870 W wieczór Paschy wypowiadamy taki werset, 223 00:20:04,953 --> 00:20:08,248 że gdyby Bóg nie uwolnił nas z Egiptu, wciąż bylibyśmy tam niewolnikami. 224 00:20:08,332 --> 00:20:11,376 Nie dosłownie, ale psychologicznie. 225 00:20:12,169 --> 00:20:15,839 Psychologicznie wciąż bylibyśmy zobowiązani wobec naszego pana. 226 00:20:16,673 --> 00:20:17,883 Syndrom sztokholmski. 227 00:20:17,966 --> 00:20:21,178 Jednym ze sposobów na wyleczenie się z syndromu sztokholmskiego 228 00:20:21,261 --> 00:20:23,013 jest deprecjacja porywacza, 229 00:20:23,680 --> 00:20:25,766 zauważenie, że nie był wartościowy. 230 00:20:25,849 --> 00:20:28,644 Ci ludzie nie chcą naszego dobra. Nie są dobrzy. 231 00:20:28,727 --> 00:20:30,354 Gdy tylko to widzą, 232 00:20:30,437 --> 00:20:31,897 syndrom sztokholmski znika. 233 00:20:33,357 --> 00:20:35,025 Są wolni. Są wyzwoleni. 234 00:20:53,585 --> 00:20:56,255 Złożyłem ofiarę Amonowi. 235 00:20:56,880 --> 00:21:00,384 Nareszcie uratował nas od tego zła. 236 00:21:00,467 --> 00:21:03,595 Nie, to my źle oceniliśmy sytuację, Haman! 237 00:21:05,097 --> 00:21:08,475 Jeśli jedno plemię robotników odejdzie, inni też odejdą. 238 00:21:08,976 --> 00:21:11,395 Nubijczycy, Hetyci. 239 00:21:11,478 --> 00:21:13,438 Fundamenty się rozpadną. 240 00:21:13,522 --> 00:21:14,940 Przygotuj wojsko. 241 00:21:15,649 --> 00:21:18,277 Wasza Wysokość, błagam. 242 00:21:19,820 --> 00:21:21,613 Przygotuj wojsko. 243 00:21:35,377 --> 00:21:37,379 Sądzę, że to wymowne, 244 00:21:37,462 --> 00:21:42,342 że to ta dziesiąta zaraza, która osobiście dotknęła faraona, 245 00:21:42,426 --> 00:21:46,972 była kroplą, która przelała czarę, że tak to ujmę. 246 00:21:47,723 --> 00:21:52,436 Myślę, że gdy faraon zdaje sobie sprawę, że jego syn nie żyje, 247 00:21:52,519 --> 00:21:55,814 jego serce przepełnia pragnienie zemsty. 248 00:21:55,897 --> 00:21:58,692 A potem faraon zmienia zdanie i ich ściga. 249 00:21:59,651 --> 00:22:02,029 Czasem myślę o zabawie w kotka i myszkę, 250 00:22:02,112 --> 00:22:04,364 w której kot goni mysz 251 00:22:04,865 --> 00:22:07,659 i trzyma ją w pysku, potem puszcza ją na chwilę, 252 00:22:07,743 --> 00:22:10,120 a potem wraca i znów się nią bawi. 253 00:22:10,203 --> 00:22:12,873 Taki obraz Boga wyciągnąłem z tej historii. 254 00:22:31,183 --> 00:22:33,310 Kanaan jest na północ. Tędy. 255 00:22:34,144 --> 00:22:36,146 Przejdziemy przez kraj Filistynów. 256 00:22:36,229 --> 00:22:37,230 Mogą nas zaatakować. 257 00:22:40,317 --> 00:22:41,860 Wtedy będziemy walczyć. 258 00:22:42,694 --> 00:22:44,237 To jedyna droga, Mojżeszu. 259 00:22:44,988 --> 00:22:46,031 A więc na północ. 260 00:22:47,032 --> 00:22:50,118 Przez pustynię do Ziemi Obiecanej! 261 00:23:00,295 --> 00:23:02,881 Aaronie! 262 00:23:04,091 --> 00:23:05,550 Wskazuje nam drogę! 263 00:23:05,634 --> 00:23:07,761 Nie, ta droga prowadzi do morza! 264 00:23:07,844 --> 00:23:09,513 Między Migdol a Baal-Sefon! 265 00:23:09,596 --> 00:23:12,265 - Już to widziałem! - Ale będziemy uwięzieni! 266 00:23:12,349 --> 00:23:15,352 - Przywiodło mnie do was! - Mówię ci, bracie! 267 00:23:15,435 --> 00:23:16,728 To znak! 268 00:23:17,896 --> 00:23:21,858 Będziemy potrzebować tysiąca statków, by opuścić Egipt w ten sposób! 269 00:23:26,029 --> 00:23:28,407 „Gdy faraon uwolnił lud, 270 00:23:28,490 --> 00:23:32,285 nie wiódł go Bóg drogą prowadzącą do ziemi filistyńskiej, 271 00:23:32,369 --> 00:23:33,870 chociaż była najkrótsza. 272 00:23:34,913 --> 00:23:37,541 Powiedział bowiem Bóg: »Żeby lud 273 00:23:37,624 --> 00:23:41,420 na widok czekających go walk nie żałował i nie wrócił do Egiptu«. 274 00:23:41,503 --> 00:23:46,800 Bóg więc prowadził lud okrężną drogą pustynną ku Morzu Czerwonemu”. 275 00:23:48,552 --> 00:23:51,388 Jest wiele interpretacji, czemu Bóg prowadził lud 276 00:23:51,471 --> 00:23:53,932 w tak dziwnym kierunku. 277 00:23:54,015 --> 00:23:56,768 Podaje się różne powody: od militarnych 278 00:23:56,852 --> 00:24:01,815 po obietnicę przeprowadzenia ich przez źródła wody, której potrzebowali. 279 00:24:01,898 --> 00:24:04,443 W każdym z nich może być ziarno prawdy. 280 00:24:04,985 --> 00:24:09,448 Ale Tora ma być tekstem, który przemawia do nas po dziś dzień. 281 00:24:09,531 --> 00:24:12,451 Dlatego najistotniejszym przesłaniem z tej drogi, 282 00:24:12,534 --> 00:24:17,205 w którą Bóg ich zabrał, jest to, że jeśli chcesz iść w życiu jakąś ścieżką, 283 00:24:17,289 --> 00:24:21,793 Bóg mówi: „Jestem z tobą. Wiem, czego potrzebujesz. Idź za Mną”. 284 00:24:23,003 --> 00:24:24,004 KSIĘGA WYJŚCIA 13, 21 285 00:24:24,087 --> 00:24:27,591 „A Pan szedł przed nimi podczas dnia, jako słup obłoku, 286 00:24:27,674 --> 00:24:29,384 by ich prowadzić drogą, 287 00:24:31,761 --> 00:24:35,515 podczas nocy zaś jako słup ognia, aby im świecić, 288 00:24:37,809 --> 00:24:41,771 żeby mogli iść we dnie i w nocy”. 289 00:24:44,232 --> 00:24:46,735 „A Egipcjanie ścigali ich”. 290 00:25:19,601 --> 00:25:20,769 Mówiłem ci, bracie. 291 00:25:21,520 --> 00:25:23,313 Tu nie ma nic oprócz morza. 292 00:25:24,940 --> 00:25:26,066 Musimy zawrócić. 293 00:25:28,401 --> 00:25:29,903 Musi w tym być jakiś cel. 294 00:25:40,205 --> 00:25:41,122 KSIĘGA WYJŚCIA 14, 9 295 00:25:41,206 --> 00:25:45,877 „Egipcjanie – wszystkie konie i rydwany faraona, jeźdźcy 296 00:25:45,961 --> 00:25:47,170 i całe wojsko jego 297 00:25:47,254 --> 00:25:50,340 ścigali ich i dopędzili 298 00:25:50,423 --> 00:25:53,552 obozujących nad morzem pod Pi-Hachirot 299 00:25:53,635 --> 00:25:55,428 naprzeciw Baal-Sefon”. 300 00:26:07,399 --> 00:26:10,277 Powiedz nam, Mojżeszu, co mówi Bóg? 301 00:26:13,196 --> 00:26:14,698 Mówiłem, że to podstęp. 302 00:26:17,867 --> 00:26:18,994 Rozbijemy tu obóz. 303 00:26:21,871 --> 00:26:23,164 Rozbijemy tu obóz! 304 00:26:23,790 --> 00:26:25,709 Faraon od razu nas pozabija. 305 00:26:25,792 --> 00:26:26,960 Rozbijemy tu obóz! 306 00:26:34,884 --> 00:26:35,927 Nie. 307 00:26:36,928 --> 00:26:38,138 Spójrzcie, ma rację. 308 00:26:38,805 --> 00:26:40,223 Mojżesz ma rację! 309 00:26:50,191 --> 00:26:54,321 Bóg daje im tę zbawczą łaskę. 310 00:26:54,404 --> 00:26:59,117 Ta niewiarygodna wizualna obecność, 311 00:26:59,200 --> 00:27:00,994 którą oni też rozpoznają, 312 00:27:01,077 --> 00:27:04,205 jest nie tylko kompasem, 313 00:27:04,289 --> 00:27:07,167 ale także siłą ochronną. 314 00:27:12,505 --> 00:27:14,466 Każ im go ominąć! 315 00:27:14,549 --> 00:27:16,176 Nie możemy, panie. 316 00:27:16,259 --> 00:27:19,638 Gdy staramy się przemieścić, przemieszcza się wraz z nami. 317 00:27:21,556 --> 00:27:25,018 Panie, wygląda na to, że to coś żyje. 318 00:27:40,700 --> 00:27:43,119 Ten, kto znajdzie sposób, by to obejść, 319 00:27:43,828 --> 00:27:45,413 będzie moim dziedzicem. 320 00:28:21,783 --> 00:28:24,577 Musiałeś mieć jakiś cel, przyprowadzając nas tu. 321 00:28:30,583 --> 00:28:33,294 Powiedz mi, Panie. Co to za cel? Pokaż mi go. 322 00:28:56,234 --> 00:28:57,318 Mojżeszu. 323 00:29:05,618 --> 00:29:07,912 Podnieś swą laskę. 324 00:29:19,632 --> 00:29:21,426 Wyciągnij rękę. 325 00:29:25,096 --> 00:29:26,514 KSIĘGA WYJŚCIA 14, 21 326 00:29:26,598 --> 00:29:29,809 „Mojżesz wyciągnął rękę nad morze, 327 00:29:31,102 --> 00:29:37,108 a Pan cofnął wody gwałtownym wiatrem wschodnim, który wiał przez całą noc”. 328 00:29:43,239 --> 00:29:45,617 Dlaczego Morze Czerwone się rozstąpiło? 329 00:29:45,700 --> 00:29:49,037 Niektórzy bibliści twierdzą, że jeśli to się stało, 330 00:29:49,120 --> 00:29:51,581 jak to opisuje Biblia, 331 00:29:51,664 --> 00:29:54,417 to sprawiło to trzęsienie ziemi, 332 00:29:54,501 --> 00:29:56,211 które otworzyło szczelinę, 333 00:29:56,294 --> 00:30:00,048 i cała woda odpłynęła z morza. 334 00:30:00,632 --> 00:30:03,426 Przypisują to zjawisku zachodzącemu w naturze. 335 00:30:06,471 --> 00:30:09,015 Nie to miał na myśli autor biblijny. 336 00:30:09,724 --> 00:30:11,518 Biblia mówi to jasno. 337 00:30:11,601 --> 00:30:14,270 Bóg nakazuje Mojżeszowi, 338 00:30:14,896 --> 00:30:17,440 by ten podniósł laskę, i dzieje się cud. 339 00:30:50,932 --> 00:30:52,433 Co się dzieje? 340 00:30:52,517 --> 00:30:54,727 - Nie przeżyjemy! - Wracajmy! 341 00:30:54,811 --> 00:30:56,604 Morze nas zmiecie! 342 00:30:57,689 --> 00:31:00,024 - Zginiemy! - Wracajmy! 343 00:31:08,700 --> 00:31:11,661 Ich Bóg może wszystko, Wasza Wysokość. 344 00:31:12,495 --> 00:31:14,330 Nasi bogowie na to nie pozwolą. 345 00:31:15,248 --> 00:31:16,749 Widzicie to? 346 00:31:18,376 --> 00:31:19,502 To Bóg. 347 00:31:20,670 --> 00:31:22,922 Widzicie? To Bóg! 348 00:31:23,756 --> 00:31:25,300 Nie traćcie wiary! 349 00:31:35,518 --> 00:31:36,519 Sam zobaczysz. 350 00:31:40,773 --> 00:31:43,818 Uratowalibyście siebie, zostawiając dzieci? 351 00:31:44,485 --> 00:31:46,779 Nie. On też nie. 352 00:31:47,280 --> 00:31:49,824 Bóg potrzebuje nas wszystkich. 353 00:31:50,783 --> 00:31:52,201 Wszystkich swych dzieci. 354 00:31:53,244 --> 00:31:54,287 Nas wszystkich! 355 00:32:10,219 --> 00:32:12,347 Wracajmy, póki jest czas. 356 00:32:12,430 --> 00:32:14,474 Nie przeżyjemy tego. 357 00:32:15,558 --> 00:32:16,851 Wolę utonąć. 358 00:32:31,574 --> 00:32:35,078 Jest wiele wspaniałych nauk midraszowych związanych z rozstąpieniem się morza. 359 00:32:35,161 --> 00:32:37,705 Według jednej z nich aniołowie spojrzeli i spytali: 360 00:32:37,789 --> 00:32:39,624 „To tych ludzi ratujesz? 361 00:32:39,707 --> 00:32:42,168 Czcili bożki, jak Egipcjanie. 362 00:32:42,835 --> 00:32:45,213 Ludzie to śmieci. Wszyscy są tacy sami”. 363 00:32:45,713 --> 00:32:49,217 Bóg odrzekł: „Coś pominęliście”. Spytali: „Co?”. On na to: „Patrzcie. 364 00:32:49,300 --> 00:32:50,969 Idą razem”. 365 00:32:51,803 --> 00:32:53,096 W tym całe sedno. 366 00:32:53,763 --> 00:32:57,016 Zapomnijmy o tym, co zrobili. Każdy w swym życiu błądzi. 367 00:32:57,100 --> 00:32:59,602 Ale dopóki ludzie umieją trzymać się razem 368 00:32:59,686 --> 00:33:01,187 i współpracować, 369 00:33:01,270 --> 00:33:02,772 Bóg na to czeka. 370 00:33:06,901 --> 00:33:10,071 Zginą w morzu. To szaleństwo iść za nimi! 371 00:33:11,406 --> 00:33:12,281 Nie. 372 00:33:16,494 --> 00:33:18,079 Ich bóg ucieka! 373 00:33:18,621 --> 00:33:23,126 Wątpicie w to, co sami widzicie? 374 00:33:23,209 --> 00:33:24,293 Wasza Wysokość. 375 00:33:24,919 --> 00:33:27,588 Nasze dzieci już zostały nam odebrane. 376 00:33:28,339 --> 00:33:30,633 To twoi najlepsi wojownicy. 377 00:33:32,385 --> 00:33:33,636 Przygotuj mój rydwan. 378 00:33:34,387 --> 00:33:35,221 Panie… 379 00:33:36,222 --> 00:33:39,142 Dogonimy ich i wszystkich zabijemy. 380 00:33:48,234 --> 00:33:49,902 KSIĘGA WYJŚCIA 14, 22-23 381 00:33:49,986 --> 00:33:52,113 „A Izraelici 382 00:33:52,196 --> 00:33:55,742 szli przez środek morza po suchej ziemi, 383 00:33:56,868 --> 00:33:59,537 mając mur z wód 384 00:33:59,620 --> 00:34:02,999 po prawej i po lewej stronie. 385 00:34:09,255 --> 00:34:11,591 Egipcjanie ścigali ich”. 386 00:34:36,407 --> 00:34:37,325 Szybko! 387 00:34:37,992 --> 00:34:39,660 - Idź. - Nie! 388 00:34:39,744 --> 00:34:40,870 Rób, co mówię. 389 00:34:40,953 --> 00:34:41,788 Idź. 390 00:34:45,666 --> 00:34:47,043 Idźcie! Szybko! 391 00:34:50,254 --> 00:34:51,255 Idźcie! 392 00:34:55,676 --> 00:34:56,677 Dalej! 393 00:35:12,485 --> 00:35:13,903 KSIĘGA WYJŚCIA 14, 27-28 394 00:35:13,986 --> 00:35:17,115 „Wyciągnął Mojżesz rękę nad morze, 395 00:35:18,825 --> 00:35:22,370 które o brzasku dnia wróciło na swoje miejsce”. 396 00:35:24,956 --> 00:35:29,335 „Powracające fale zatopiły rydwany i jeźdźców 397 00:35:36,801 --> 00:35:39,554 całego wojska faraona, 398 00:35:39,637 --> 00:35:42,932 którzy weszli w morze, ścigając tamtych. 399 00:35:44,892 --> 00:35:47,103 Nie ocalał z nich ani jeden”. 400 00:35:52,108 --> 00:35:54,235 Jedna z moich córek, gdy miała dziesięć lat 401 00:35:54,318 --> 00:35:57,196 wróciła ze szkółki niedzielnej, w której czytali tę historię. 402 00:35:57,280 --> 00:36:02,034 O Morzu Czerwonym i o tym, że wszyscy umierają w Morzu Czerwonym. 403 00:36:02,535 --> 00:36:04,537 Była wstrząśnięta. 404 00:36:04,620 --> 00:36:07,748 Spytała: „Dlaczego Bóg to zrobił? 405 00:36:08,249 --> 00:36:10,251 Czy oni też nie są dziećmi Boga?”. 406 00:36:11,002 --> 00:36:14,797 Pomyślałem sobie: „Kurczę, dziewczyno. To bardzo dobre pytanie”. 407 00:36:14,881 --> 00:36:16,632 Dlaczego Bóg to zrobił? 408 00:36:20,803 --> 00:36:23,472 Ta historia w Koranie 409 00:36:23,556 --> 00:36:25,933 kończy się utonięciem faraona. 410 00:36:26,017 --> 00:36:27,727 W tej historii 411 00:36:27,810 --> 00:36:32,940 faraon mówi: „Wierzę w Boga Aarona i Mojżesza”. 412 00:36:33,566 --> 00:36:35,234 Ale wtedy jest już za późno. 413 00:36:37,153 --> 00:36:39,030 Jest pewna ciekawa historia. 414 00:36:39,530 --> 00:36:42,783 Gabriel, jeden z wielkich aniołów, 415 00:36:42,867 --> 00:36:48,289 powiedział Mahometowi: „Dwóch osób nienawidzę najbardziej”. 416 00:36:48,372 --> 00:36:50,249 DOKTOR, PROFESOR NADZWYCZAJNY HARVARD 417 00:36:50,333 --> 00:36:52,585 „Szatana i faraona”. 418 00:36:53,461 --> 00:36:59,592 Gabriel mówi: „Tak się bałem, że faraon nawróci się na islam 419 00:36:59,675 --> 00:37:01,010 tuż przed śmiercią, 420 00:37:01,093 --> 00:37:03,679 że zacząłem wkładać mu błoto w usta, 421 00:37:04,805 --> 00:37:07,808 by nie nawrócił się na islam i nie uwierzył w Boga”. 422 00:37:53,271 --> 00:37:55,731 Wśród zwojów znad Morza Martwego 423 00:37:55,815 --> 00:37:57,149 jest jeden krótki fragment, 424 00:37:57,233 --> 00:37:58,150 PROFESOR EMERYTOWANY 425 00:37:58,234 --> 00:38:03,030 zwój, który stanowi część Księgi Wyjścia. 426 00:38:03,114 --> 00:38:06,951 To uszkodzony fragment, ale wyraźnie była to długa pieśń 427 00:38:07,034 --> 00:38:09,370 przypisywana Miriam. 428 00:38:13,207 --> 00:38:14,750 To pieśń zwycięstwa. 429 00:38:15,668 --> 00:38:17,211 Ludzie uciekli, 430 00:38:17,295 --> 00:38:20,715 a Bóg jest wojownikiem, który pokonał Egipcjan 431 00:38:20,798 --> 00:38:21,841 i ocalił lud. 432 00:38:35,604 --> 00:38:41,027 Słowa brzmią: „Któż jest jak Ty, Jahwe, pośród bogów?” 433 00:38:41,527 --> 00:38:43,988 Innymi słowy: „Tyś jest największy Bóg”. 434 00:38:47,033 --> 00:38:50,494 To pierwsze ważne przesłanie teologiczne 435 00:38:50,578 --> 00:38:52,997 tradycji żydowskiej, chrześcijańskiej i muzułmańskiej. 436 00:38:53,080 --> 00:38:56,083 I przypisuje się je kobiecie. 437 00:39:07,053 --> 00:39:07,887 Adonai. 438 00:39:10,848 --> 00:39:13,351 Mojżesz uratował świat, jak wcześniej Noe. 439 00:39:13,893 --> 00:39:16,937 W historii Noego woda opada 440 00:39:17,021 --> 00:39:19,523 i lud wychodzi na ląd, by zacząć od nowa. 441 00:39:20,232 --> 00:39:23,402 A potem mamy Morze Czerwone, gdzie woda się rozdziela, 442 00:39:23,486 --> 00:39:25,946 ukazując suchy ląd, który oznacza życie. 443 00:39:26,030 --> 00:39:29,909 Przechodzą na drugą stronę i zaczynają nowe życie jako naród. 444 00:39:29,992 --> 00:39:31,410 Widzę tu związek. 445 00:39:31,494 --> 00:39:36,040 Myślę, że polega on na tym, że gdy Bóg zbawia, 446 00:39:36,123 --> 00:39:38,292 angażuje w ten proces stworzenie. 447 00:39:43,130 --> 00:39:44,340 Bracie… 448 00:39:47,468 --> 00:39:48,469 jesteśmy wolni. 449 00:39:51,055 --> 00:39:51,889 Tak? 450 00:40:05,319 --> 00:40:06,570 KSIĘGA WYJŚCIA 15, 22 451 00:40:06,654 --> 00:40:10,825 „Mojżesz polecił Izraelitom wyruszyć od Morza Czerwonego, 452 00:40:10,908 --> 00:40:13,411 i szli w kierunku pustyni Szur. 453 00:40:15,788 --> 00:40:20,876 Szli trzy dni przez pustynię, a nie znaleźli wody”. 454 00:40:22,420 --> 00:40:25,673 Oto zszokowani, straumatyzowani ludzie, 455 00:40:25,756 --> 00:40:28,509 którzy znaleźli się w dziczy 456 00:40:29,677 --> 00:40:33,347 i mają pełne prawo czuć niepewność, 457 00:40:33,848 --> 00:40:36,267 przerażenie, mieć wątpliwości. 458 00:40:38,269 --> 00:40:41,605 Dosłownie nie wiedzą, gdzie są. 459 00:40:43,983 --> 00:40:49,029 Mają mnóstwo doświadczeń, które jasno pokazują im, 460 00:40:49,113 --> 00:40:53,200 że ich Bóg istnieje i że ich uratował. 461 00:40:54,660 --> 00:40:57,746 Ale oczekuje się od nich, by wyobrazili sobie coś, 462 00:40:57,830 --> 00:41:01,292 co przekracza ich wyobrażenie. 463 00:41:02,126 --> 00:41:04,628 Moje dzieci nic nie jadły od trzech dni. 464 00:41:04,712 --> 00:41:06,881 Idą za Mojżeszem, 465 00:41:06,964 --> 00:41:09,884 ale wiedzą, że to przekracza też jego wyobrażenie. 466 00:41:11,927 --> 00:41:13,596 Daj mi znak, Panie. 467 00:41:14,722 --> 00:41:16,557 Przyprowadził nas tu na śmierć? 468 00:41:16,640 --> 00:41:19,268 - To szaleństwo! - Mogliśmy zostać w Egipcie. 469 00:41:23,063 --> 00:41:24,815 Właśnie wyszli z niewoli. 470 00:41:24,899 --> 00:41:27,860 Gdy już myśleli, że to koniec, to nie był koniec. 471 00:41:27,943 --> 00:41:29,403 To oddaje istotę rzeczy. 472 00:41:29,487 --> 00:41:30,488 Takie jest życie. 473 00:41:30,571 --> 00:41:34,408 Zdałeś jeden test i nauczyłeś się czegoś, 474 00:41:34,492 --> 00:41:36,035 ale cel wciąż przed tobą. 475 00:41:36,118 --> 00:41:39,330 A przesłanie Tory jest takie, że nigdy go nie osiągasz. 476 00:41:40,789 --> 00:41:43,000 Liczy się podróż, a nie cel. 477 00:41:52,551 --> 00:41:54,053 Panie, gdzie jesteś? 478 00:41:54,887 --> 00:41:56,972 Moi ludzie są spragnieni i głodni. 479 00:42:04,188 --> 00:42:05,773 Odezwij się! 480 00:42:25,167 --> 00:42:27,419 Ludzie się boją, Mojżeszu. 481 00:42:41,392 --> 00:42:43,143 Już do mnie nie przemawia. 482 00:42:44,270 --> 00:42:45,145 Kto? 483 00:42:46,647 --> 00:42:47,773 Bóg. 484 00:42:49,024 --> 00:42:50,109 Odszedł. 485 00:42:55,573 --> 00:42:56,657 A może nie. 486 00:42:57,491 --> 00:42:59,243 Może poddaje cię próbie. 487 00:42:59,326 --> 00:43:00,995 Tym razem to zbyt wiele. 488 00:43:03,956 --> 00:43:06,667 Nie. 489 00:43:28,939 --> 00:43:30,649 Pokaż im drogę. 490 00:43:51,337 --> 00:43:53,464 Jeśli Bóg da, znajdziemy dziś wodę. 491 00:43:58,302 --> 00:43:59,303 Skręcamy na południe. 492 00:44:01,388 --> 00:44:03,724 - Kanaan jest na północ, bracie. - Wiem. 493 00:44:04,266 --> 00:44:06,143 Idziemy na południe do Midianu. 494 00:44:06,226 --> 00:44:07,227 Do Midianu? 495 00:44:07,311 --> 00:44:10,230 Na górę, gdzie po raz pierwszy przemówił do mnie. 496 00:44:10,314 --> 00:44:12,107 Idziemy do Ziemi Obiecanej. 497 00:44:12,191 --> 00:44:13,567 Dotrzemy tam. 498 00:44:18,030 --> 00:44:19,239 Jak to przetrwamy? 499 00:44:21,700 --> 00:44:23,452 Co powiemy ludziom? 500 00:44:26,372 --> 00:44:27,498 On o nas zadba. 501 00:44:33,087 --> 00:44:36,006 „I zaczęło szemrać na pustyni całe zgromadzenie Izraelitów 502 00:44:36,090 --> 00:44:37,925 przeciw Mojżeszowi i Aaronowi”. 503 00:44:38,008 --> 00:44:39,093 KSIĘGA WYJŚCIA 16, 2-3 504 00:44:39,176 --> 00:44:41,178 „Izraelici mówili im: 505 00:44:41,261 --> 00:44:45,349 »Obyśmy pomarli z ręki Pana w ziemi egipskiej, 506 00:44:45,432 --> 00:44:50,187 gdzieśmy zasiadali przed garnkami mięsa i jadali chleb do sytości! 507 00:44:50,771 --> 00:44:56,527 Wyprowadziliście nas na tę pustynię, aby głodem umorzyć całą tę rzeszę«”. 508 00:44:59,905 --> 00:45:01,824 Droga jest długa i pełna trudów. 509 00:45:01,907 --> 00:45:04,576 Widzisz zmęczenie, które ogarnia tych ludzi, 510 00:45:04,660 --> 00:45:07,955 a gdy narzekają, pytasz: „Jak mogą być tacy niewdzięczni? 511 00:45:08,038 --> 00:45:09,957 Nie widzieli tych znaków?”. 512 00:45:10,040 --> 00:45:13,127 Mówisz to, wychodząc z klimatyzowanego pokoju. 513 00:45:13,210 --> 00:45:16,213 Ci ludzie w kółko cierpią i są ratowani. 514 00:45:16,296 --> 00:45:18,382 Są tak wykończeni, 515 00:45:18,465 --> 00:45:21,301 że byłoby dziwne, gdyby nie narzekali. 516 00:45:39,403 --> 00:45:43,198 „A nazajutrz rano warstwa rosy leżała dokoła obozu”. 517 00:45:43,282 --> 00:45:44,533 KSIĘGA WYJŚCIA 16, 13-14, 4 518 00:45:44,616 --> 00:45:46,410 „Gdy się warstwa rosy uniosła, 519 00:45:46,493 --> 00:45:51,165 wówczas na pustyni leżało coś drobnego, ziarnistego, niby szron na ziemi”. 520 00:45:53,167 --> 00:45:58,547 „Pan powiedział: »Oto ześlę wam chleb z nieba, na kształt deszczu«”. 521 00:46:02,301 --> 00:46:04,970 Izraelici narzekają, że są głodni, 522 00:46:05,053 --> 00:46:10,017 a Bóg dokonuje cudu, zsyłając mannę z nieba. 523 00:46:11,518 --> 00:46:13,520 Naukowcy powiedzieli nam, 524 00:46:13,604 --> 00:46:17,191 że istnieje pewien gatunek mszyc 525 00:46:17,274 --> 00:46:20,235 żywiących się tamaryszkiem, 526 00:46:20,319 --> 00:46:22,279 który rośnie na Synaju. 527 00:46:22,362 --> 00:46:26,533 Wydzielają one żywiczną substancję, 528 00:46:26,617 --> 00:46:30,120 która jest biała i ma słodki smak. 529 00:46:34,041 --> 00:46:35,584 Jest na roślinach. 530 00:46:36,210 --> 00:46:39,046 Można ją zebrać, suszyć i upiec z niej chleb. 531 00:46:43,008 --> 00:46:44,134 Przemówił. 532 00:46:46,595 --> 00:46:50,390 Na Synaju, w dzikim otoczeniu 533 00:46:52,810 --> 00:46:54,937 widzimy matczyną stronę Boga, 534 00:46:55,771 --> 00:46:59,942 bo to kobiety przetwarzały produkty rolne 535 00:47:00,025 --> 00:47:01,819 w ich jadalną formę. 536 00:47:02,569 --> 00:47:04,947 Widzisz, bracie? To znak. 537 00:47:07,616 --> 00:47:11,411 Mamy Boga wojownika obecnego w znakach i cudach, 538 00:47:11,495 --> 00:47:13,372 walczącego z wojskami faraona. 539 00:47:13,455 --> 00:47:18,168 A teraz, przynajmniej w przenośni, mamy Boga matkę, która karmi dzieci. 540 00:47:21,421 --> 00:47:22,673 Przestańcie! 541 00:47:26,009 --> 00:47:28,220 Przestańcie, mówię! Tak nie można! 542 00:47:28,303 --> 00:47:30,055 - Puszczaj! Dość! - Stać! 543 00:47:32,683 --> 00:47:34,893 Ty samolubie. 544 00:47:36,186 --> 00:47:37,145 Cofnąć się! 545 00:47:38,272 --> 00:47:39,314 Przestańcie! 546 00:47:40,941 --> 00:47:42,067 Jak śmiecie? 547 00:47:42,150 --> 00:47:45,946 Dawid i Amram robili zapasy. Teraz nie wystarczy dla wszystkich. 548 00:47:48,073 --> 00:47:49,408 Weźcie to na wymianę. 549 00:47:51,076 --> 00:47:53,120 Wystarczy na dwa dni, nie więcej. 550 00:47:58,375 --> 00:48:01,587 Bóg nas obdarzył swoją łaską i tak się Mu odpłacacie? 551 00:48:06,967 --> 00:48:09,303 Wypędźcie ich. Niech sami sobie radzą. 552 00:48:12,306 --> 00:48:15,517 Nie, stójcie! 553 00:48:16,518 --> 00:48:17,394 Rób, co mówię. 554 00:48:19,354 --> 00:48:21,523 Gniew już cię kiedyś zniszczył. 555 00:48:22,649 --> 00:48:24,902 Bóg okazał współczucie. 556 00:48:25,402 --> 00:48:26,862 My też je okażmy. 557 00:48:33,911 --> 00:48:35,329 Ona ma rację, bracie. 558 00:48:37,164 --> 00:48:38,582 Czego On od nas chce? 559 00:48:39,082 --> 00:48:40,709 Jak możesz mnie o to pytać, 560 00:48:41,376 --> 00:48:43,378 skoro tylko tego zawsze szukało moje serce? 561 00:48:43,462 --> 00:48:45,672 Więc niech twój umysł też tego szuka. 562 00:48:56,475 --> 00:49:00,395 Nie nauczysz się niczego, póki nie zrewidujesz tego, co już umiesz. 563 00:49:01,021 --> 00:49:03,857 Dla mnie to nie miejsce, gdzie żyją drapieżniki. 564 00:49:03,941 --> 00:49:05,943 To pustkowie. 565 00:49:07,110 --> 00:49:10,113 Nic tam nie ma. 566 00:49:10,197 --> 00:49:13,241 Czy są tam wrogowie? Zagrożenia? Tak, są. 567 00:49:13,325 --> 00:49:14,534 Ale nie o to chodzi. 568 00:49:14,618 --> 00:49:18,372 Chodzi o to, że tej lekcji, wartości, których chcę was nauczyć, 569 00:49:18,455 --> 00:49:19,998 nie nauczę was w Egipcie. 570 00:49:20,082 --> 00:49:21,208 Tam za dużo się działo. 571 00:49:21,291 --> 00:49:23,293 Ani w Izraelu. Tam za dużo trzeba zbudować. 572 00:49:24,294 --> 00:49:26,630 Myślę, że pustynia jest właśnie tym. 573 00:49:26,713 --> 00:49:28,090 Dzieci Izraela. 574 00:49:29,299 --> 00:49:32,260 Przez pięć dni codziennie rano zbieramy jedzenie. 575 00:49:33,303 --> 00:49:35,305 Tylko tyle, ile potrzeba na ten dzień. 576 00:49:38,725 --> 00:49:40,018 A szóstego dnia… 577 00:49:42,521 --> 00:49:46,441 szóstego dnia zbieramy tyle, żebyśmy mogli odpocząć siódmego. 578 00:49:49,486 --> 00:49:53,031 Zostaliśmy stworzeni na obraz Boga. 579 00:49:53,699 --> 00:49:55,909 A siódmego dnia On odpoczywał. Tak? 580 00:49:55,993 --> 00:49:58,203 - Tak. - Tak. 581 00:50:02,958 --> 00:50:03,917 To dzień święty. 582 00:50:09,589 --> 00:50:15,095 Dzień, w którym przypominamy sobie, ile Mu zawdzięczamy. 583 00:50:21,768 --> 00:50:23,020 Uczyńmy z tego prawo. 584 00:50:23,895 --> 00:50:26,815 Sabat to bardzo ciekawy pomysł 585 00:50:26,898 --> 00:50:30,610 w kontekście starożytnych Izraelitów i świata biblijnego. 586 00:50:30,694 --> 00:50:33,363 Z tego, co wiemy, nie ma niczego podobnego 587 00:50:33,447 --> 00:50:36,366 w kulturach sąsiadujących ze starożytnym Izraelem. 588 00:50:36,450 --> 00:50:40,287 W tym sensie możemy nazwać to wymysłem Izraelitów. 589 00:50:43,165 --> 00:50:47,085 Pierwsza wzmianka o szabacie jest w Księdze Wyjścia w rozdziale 16, 590 00:50:47,169 --> 00:50:49,629 gdzie jest „Zbieranie manny”. 591 00:50:49,713 --> 00:50:53,967 Szóstego dnia zbierzcie dwa razy więcej. 592 00:50:54,051 --> 00:50:58,346 A siódmego dnia odpocznijcie, tak jak Bóg. 593 00:51:01,183 --> 00:51:02,601 Mamy takie wyrażenie. 594 00:51:02,684 --> 00:51:06,188 „Bardziej niż Żydzi święcili szabat, szabat uświęcił Żydów”. 595 00:51:06,271 --> 00:51:08,815 Tego właśnie potrzebowali ludzie. 596 00:51:08,899 --> 00:51:11,610 Bóg przez Mojżesza musiał w końcu ogłosić: 597 00:51:11,693 --> 00:51:13,320 „Już dość. Koniec pracy. 598 00:51:13,403 --> 00:51:15,405 Podsumujcie, co macie. 599 00:51:15,489 --> 00:51:18,700 Jeśli zobaczycie, że niczego nam nie brakuje, 600 00:51:18,784 --> 00:51:19,993 to damy sobie radę”. 601 00:51:23,705 --> 00:51:27,042 Izraelici przetrwali głód i gniew faraona, 602 00:51:27,542 --> 00:51:33,006 lecz wkrótce napotkają nowego wroga na swej drodze do góry Synaj. 603 00:51:37,260 --> 00:51:38,345 Nie jesteśmy sami. 604 00:51:43,558 --> 00:51:44,851 Ludzie pustyni. 605 00:51:45,519 --> 00:51:46,895 To ich ziemia. 606 00:51:50,607 --> 00:51:57,030 Wielu mieszkańców starożytnego Bliskiego Wschodu nie było Izraelitami. 607 00:51:57,114 --> 00:51:59,241 Byli wrogami Izraelitów. 608 00:51:59,783 --> 00:52:03,245 Dobrym przykładem są Amalekici. 609 00:52:10,293 --> 00:52:12,963 Idź! Mojżeszu! 610 00:52:14,923 --> 00:52:15,924 Łajdaki! 611 00:52:16,800 --> 00:52:18,593 Zakradli się do nas po ciemku. 612 00:52:18,677 --> 00:52:20,846 Walczyliśmy, ale było ich za dużo. 613 00:52:20,929 --> 00:52:22,430 Zabrali kobiety i dzieci. 614 00:52:23,598 --> 00:52:24,683 Potrzebuję ludzi. 615 00:52:27,602 --> 00:52:30,397 Amalekici. Handlarze niewolnikami. 616 00:52:32,065 --> 00:52:33,984 Rozbijemy tu obóz. Wydaj rozkaz. 617 00:52:34,484 --> 00:52:36,153 Odzyskajmy naszych ludzi. 618 00:52:51,293 --> 00:52:55,589 OBÓZ AMALEKITÓW 619 00:52:59,551 --> 00:53:01,970 Szybko. Szybko na pozycje. 620 00:53:07,851 --> 00:53:13,023 Czy Izraelici odeszli z mieczami, tarczami i strzałami 621 00:53:13,106 --> 00:53:17,444 i jak mogli walczyć z Amalekitami? 622 00:53:18,445 --> 00:53:21,156 Starożytny żydowski midrasz mówi, 623 00:53:21,239 --> 00:53:25,243 że zabrali całą broń 624 00:53:25,827 --> 00:53:28,997 żołnierzom egipskim, którzy zginęli w Morzu Czerwonym, 625 00:53:29,080 --> 00:53:31,082 a ich ciała wypłynęły na brzeg, 626 00:53:31,166 --> 00:53:32,834 a oni ukradli ich rzeczy. 627 00:53:32,918 --> 00:53:36,296 To świetna odpowiedź. Biblia nic o tym nie mówi. 628 00:53:36,379 --> 00:53:40,342 Biblia to przemilcza, ale można się zastanawiać, jak do tego doszło. 629 00:53:41,676 --> 00:53:42,928 Panie… 630 00:53:46,223 --> 00:53:48,433 poprowadź Twoje dzieci do zwycięstwa. 631 00:53:53,438 --> 00:53:57,442 Bóg mówi: „Wyprowadziłem was z Egiptu 632 00:53:57,525 --> 00:54:03,031 wyciągniętym ramieniem i mocną ręką”. 633 00:54:10,664 --> 00:54:14,459 A ramiona Mojżesza robią to samo. 634 00:54:21,091 --> 00:54:23,468 Stanowi symbol. 635 00:54:23,551 --> 00:54:25,053 Jest jak przekaźnik. 636 00:54:27,973 --> 00:54:29,391 Jozue! 637 00:54:29,474 --> 00:54:30,392 Jesteśmy tutaj. 638 00:54:31,351 --> 00:54:32,227 Są tu! 639 00:54:34,312 --> 00:54:38,400 Dopóki ich oczy skierowane są ku niebu, 640 00:54:38,483 --> 00:54:40,819 będą mieć przewagę w bitwie. 641 00:54:42,445 --> 00:54:44,531 Szybko, trzymajcie się blisko mnie. 642 00:54:45,782 --> 00:54:48,076 A jeśli nie, poniosą porażkę. 643 00:54:49,369 --> 00:54:50,203 Szybko! 644 00:54:52,664 --> 00:54:54,374 Mojżesz jest zmęczony. 645 00:55:01,506 --> 00:55:03,883 Ale wytrwale trzyma wyciągnięte ręce. 646 00:55:13,810 --> 00:55:17,397 Izraelici wychodzą z walki zwycięsko. 647 00:56:02,275 --> 00:56:04,778 - O co chodzi? - Walczą o łupy. 648 00:56:05,362 --> 00:56:08,948 Dość tego! 649 00:56:10,450 --> 00:56:13,912 Następny człowiek, który zada cios, zginie! 650 00:56:16,498 --> 00:56:17,499 Zginie! 651 00:56:21,169 --> 00:56:23,171 Pamiętajcie, kim jesteśmy! 652 00:56:28,385 --> 00:56:29,511 Narodem! 653 00:56:30,762 --> 00:56:32,972 Narodem wiernych! 654 00:56:35,934 --> 00:56:36,851 Z drogi! 655 00:57:03,002 --> 00:57:04,712 Jak mam przewodzić takim ludziom? 656 00:57:05,213 --> 00:57:06,881 Krocz wśród nich z miłością. 657 00:57:07,966 --> 00:57:09,342 A jeśli jej nie znajdę? 658 00:57:09,426 --> 00:57:11,553 Wtedy wina będzie po twojej stronie. 659 00:57:14,305 --> 00:57:16,975 Miłość odebrano nam w dzieciństwie, pamiętasz? 660 00:57:20,895 --> 00:57:23,940 Sama miłość nie wyprowadziłaby nas z Egiptu. 661 00:57:39,998 --> 00:57:44,127 Opowieść o wędrówce po pustyni mówi w zasadzie o gromadzie… 662 00:57:44,210 --> 00:57:45,628 RABIN, AUTOR KSIĄŻKI O MOJŻESZU 663 00:57:45,712 --> 00:57:51,176 mocno straumatyzowanych, poturbowanych i zaburzonych uwolnionych niewolników, 664 00:57:52,343 --> 00:57:53,928 którzy brną do przodu. 665 00:57:56,723 --> 00:57:59,851 Po części płynie stąd nauka, że Bóg może dać ci wizję. 666 00:57:59,934 --> 00:58:01,603 Bóg może dać ci marzenie. 667 00:58:03,146 --> 00:58:06,524 Zwykle nie urzeczywistni się ono tak, 668 00:58:06,608 --> 00:58:08,735 jak byś tego chciał, 669 00:58:08,818 --> 00:58:10,612 ale jeszcze lepiej. 670 00:58:13,698 --> 00:58:15,992 Lud Boży wypatrywał Ziemi Obiecanej 671 00:58:16,075 --> 00:58:18,286 i myślał, że dostał bilet na ekspres. 672 00:58:18,369 --> 00:58:19,412 Ale nie. 673 00:58:19,496 --> 00:58:23,458 Musicie popracować nad pewnymi sprawami wewnątrz, 674 00:58:23,541 --> 00:58:26,628 zanim zabiorę was na zewnątrz. 675 00:58:28,963 --> 00:58:32,717 Izrael przechodzi od jednej formy poddaństwa do innej, 676 00:58:32,800 --> 00:58:34,219 tym razem wobec Jahwe. 677 00:58:34,302 --> 00:58:38,264 Morał historii z Księgi Wyjścia nie brzmi: „Bądź wolny”. 678 00:58:40,308 --> 00:58:42,894 Brzmi raczej: „Idź w góry, by wielbić Boga”. 679 00:58:45,104 --> 00:58:47,106 MIDIAN 680 00:58:47,190 --> 00:58:49,776 „Zdobądź Przykazania, a wraz z nimi prawo, 681 00:58:49,859 --> 00:58:52,570 byś wiedział, jak postępować i jak czcić Boga”. 682 00:58:54,864 --> 00:58:57,951 Nadal muszą znosić duchową walkę. 683 00:58:58,034 --> 00:59:00,119 Mimo że są wyzwoleni politycznie, 684 00:59:00,203 --> 00:59:03,498 wciąż mają za zadanie wyzwolić się duchowo. 685 00:59:20,306 --> 00:59:23,226 Przyszedłem z Nim porozmawiać. Znowu Go odnaleźć. 686 00:59:26,604 --> 00:59:28,565 Już cię widziałem w takim stanie. 687 00:59:32,318 --> 00:59:34,445 Nie mogę prowadzić ludu bez Boga. 688 00:59:36,781 --> 00:59:40,034 Jak mam iść z nimi i jednocześnie Go szukać? 689 00:59:44,414 --> 00:59:45,540 Wiele lat temu 690 00:59:46,499 --> 00:59:48,418 zabrałeś moje owce na pastwisko, 691 00:59:49,419 --> 00:59:52,297 żebym mógł być wolny i zająć się moimi ludźmi. 692 00:59:55,174 --> 00:59:57,051 Byłeś dobrym sługą. 693 00:59:58,595 --> 01:00:00,013 Ty też masz służących. 694 01:00:01,598 --> 01:00:04,851 Wybieraj ich mądrze. Posługuj się nimi. 695 01:00:06,269 --> 01:00:10,898 A potem z czystym sumieniem udaj się do Niego 696 01:00:11,691 --> 01:00:12,942 i poproś Go o pomoc. 697 01:00:14,485 --> 01:00:15,903 Jetro znów się pojawia. 698 01:00:16,404 --> 01:00:19,699 A potem patrzy, jak Mojżesz zarządza, 699 01:00:19,782 --> 01:00:23,828 jak przyjmuje różnych ludzi, którzy toczą ze sobą spory, 700 01:00:23,911 --> 01:00:26,623 a Mojżesz jest ich jedynym rozjemcą. 701 01:00:26,706 --> 01:00:30,918 Jetro obserwuje Mojżesza i mówi mu: 702 01:00:31,002 --> 01:00:33,212 „Nie możesz dalej tak robić. 703 01:00:33,296 --> 01:00:35,465 Wypalisz się”. 704 01:00:35,548 --> 01:00:38,217 A potem Jetro mówi: „Oto co musisz zrobić”. 705 01:00:38,301 --> 01:00:41,429 I opisuje mu, jak stworzyć system sądów. 706 01:00:41,512 --> 01:00:43,973 Jetro jest moim zdaniem 707 01:00:44,766 --> 01:00:46,893 wspaniałym przykładem tego, 708 01:00:46,976 --> 01:00:50,980 jak ktoś, kto nie jest Żydem, 709 01:00:51,064 --> 01:00:53,733 wnosi najlepsze pomysły 710 01:00:53,816 --> 01:00:58,613 i rozwiązania z jego tradycji religijnych po to, by pomóc. 711 01:00:59,280 --> 01:01:03,743 A Mojżesz ma dość rozumu, by przyjąć tę mądrość, 712 01:01:03,826 --> 01:01:07,372 mimo że pochodzi ona z innej kultury. 713 01:01:09,666 --> 01:01:10,792 Nadal tu jest. 714 01:01:20,593 --> 01:01:22,095 Historia naszego życia. 715 01:01:26,808 --> 01:01:28,351 Jak to się skończy? 716 01:01:34,899 --> 01:01:36,693 Muszę iść prosić o Jego pomoc. 717 01:01:38,528 --> 01:01:39,487 Znajdziesz ją. 718 01:02:00,007 --> 01:02:03,219 Opowiedz o tym naszym dzieciom, żeby zrozumiały. 719 01:02:06,973 --> 01:02:07,807 Idź. 720 01:02:17,984 --> 01:02:24,073 Po raz kolejny Mojżesz wchodzi na wielką górę, by rozmawiać z Bogiem. 721 01:02:36,085 --> 01:02:37,253 KSIĘGA WYJŚCIA 19, 16, 18 722 01:02:37,336 --> 01:02:41,716 „Rozległy się grzmoty z błyskawicami, a gęsty obłok rozpostarł się nad górą”. 723 01:02:43,009 --> 01:02:45,678 „Góra zaś Synaj była cała spowita dymem, 724 01:02:45,762 --> 01:02:49,098 gdyż Pan zstąpił na nią w ogniu 725 01:02:50,308 --> 01:02:54,061 i uniósł się dym z niej jakby z pieca, 726 01:02:54,145 --> 01:02:58,191 i cała góra bardzo się trzęsła”. 727 01:03:11,037 --> 01:03:12,121 Gdzie jesteś? 728 01:03:14,624 --> 01:03:16,876 Przebyłem długą drogę, by Cię znaleźć! 729 01:03:18,795 --> 01:03:20,046 Przemów do mnie! 730 01:03:23,800 --> 01:03:25,301 Skończyłeś ze mną? 731 01:03:26,260 --> 01:03:27,845 Ja nie skończyłem z tobą! 732 01:03:29,722 --> 01:03:30,848 Słyszysz mnie? 733 01:03:43,194 --> 01:03:44,904 Nie wiem, co robić, Boże. 734 01:03:46,739 --> 01:03:48,282 Nie wiem, gdzie iść. 735 01:03:49,033 --> 01:03:50,660 Bez ciebie jestem zgubiony. 736 01:03:56,958 --> 01:03:59,752 Niosłem was na skrzydłach orlich 737 01:03:59,836 --> 01:04:01,629 i przywiodłem was do Mnie. 738 01:04:02,338 --> 01:04:05,842 Jeśli słuchać będziecie głosu mego i strzec mego przymierza, 739 01:04:05,925 --> 01:04:11,305 będziecie Mi królestwem kapłanów i ludem świętym. 740 01:04:12,390 --> 01:04:16,561 Takie to słowa powiedz synom Izraela. 741 01:04:21,732 --> 01:04:23,192 Mijają tygodnie. 742 01:04:26,070 --> 01:04:30,867 Izraelici czekają w cieniu góry Synaj na powrót Mojżesza. 743 01:04:49,093 --> 01:04:51,470 Nie ma go od 40 dni i nocy. 744 01:04:54,599 --> 01:04:55,683 Wróci! 745 01:05:08,905 --> 01:05:11,282 Ci ludzie żyją w wielkiej niepewności. 746 01:05:11,365 --> 01:05:14,327 Po raz pierwszy ich przywódca nie stoi przed nimi. 747 01:05:14,410 --> 01:05:16,037 Ten, który ich wyprowadził, 748 01:05:16,120 --> 01:05:18,539 który był dla nich ojcem narodu, 749 01:05:19,206 --> 01:05:20,333 zniknął. 750 01:05:20,416 --> 01:05:22,877 Patrzą w górę i doświadczają czegoś, 751 01:05:22,960 --> 01:05:25,796 co jest niesamowite i przerażające. 752 01:05:25,880 --> 01:05:28,841 Kiedy nie jesteś pewny jutra i swego przetrwania, 753 01:05:28,925 --> 01:05:30,635 tego, co się wydarzy, 754 01:05:30,718 --> 01:05:32,970 możesz popełnić wiele błędów. 755 01:05:44,649 --> 01:05:45,733 Co to ma znaczyć? 756 01:05:46,776 --> 01:05:50,321 Potrzebujemy boga, którego uznają inni. 757 01:05:50,404 --> 01:05:52,448 Takiego jak inni bogowie. 758 01:05:52,531 --> 01:05:54,116 Mamy egipskie złoto. 759 01:05:54,951 --> 01:05:58,746 Zanim odejdziemy, stopimy je i stworzymy boga, który nas ochroni. 760 01:05:58,829 --> 01:06:00,289 Mojżesz nas chronił. 761 01:06:03,042 --> 01:06:06,295 Naprawdę wierzysz, że twój brat żyje? 762 01:06:09,298 --> 01:06:10,341 Wierzysz w to? 763 01:06:20,393 --> 01:06:22,228 Jesteś pierworodnym bratem. 764 01:06:24,313 --> 01:06:26,649 Czas, byś odzyskał swoją pozycję. 765 01:06:56,595 --> 01:06:57,638 KSIĘGA RODZAJU 32, 2, 4 766 01:06:57,722 --> 01:06:59,473 „Aaron powiedział im: 767 01:06:59,557 --> 01:07:03,978 »Pozdejmujcie złote kolczyki, które są w uszach waszych żon, 768 01:07:04,061 --> 01:07:07,773 waszych synów i córek, i przynieście je do mnie«”. 769 01:07:12,194 --> 01:07:15,406 „A wziąwszy je z ich rąk 770 01:07:15,489 --> 01:07:21,162 nakazał je przetopić i uczynić z tego posąg cielca ulany z metalu”. 771 01:07:25,374 --> 01:07:29,545 Pamiętajcie, że to nieposłuszeństwo wywołało plagi w Egipcie. 772 01:07:29,628 --> 01:07:33,132 Ale to nieposłuszeństwo ludzi po drugiej stronie pustyni, 773 01:07:33,215 --> 01:07:35,384 gdzie budują tego boga, 774 01:07:35,468 --> 01:07:39,972 to właśnie nieposłuszeństwo sprawiło, że podróż, 775 01:07:40,056 --> 01:07:42,641 która powinna trwać najdłużej dziesięć dni, 776 01:07:42,725 --> 01:07:44,560 trwała 40 lat. 777 01:07:53,903 --> 01:07:58,574 Aaron, brat Mojżesza, arcykapłan Izraela, 778 01:07:58,657 --> 01:08:00,951 to on robi złotego cielca, 779 01:08:01,035 --> 01:08:04,288 bo czuje się zagrożony 780 01:08:04,371 --> 01:08:08,292 z powodu poruszenia wśród Izraelitów. 781 01:08:08,375 --> 01:08:12,755 Żeby ich uspokoić, robi dla nich bożka. 782 01:08:27,978 --> 01:08:31,315 I mamy tę słynną scenę, gdy Mojżesz schodzi z góry Synaj 783 01:08:31,398 --> 01:08:35,319 właśnie w chwili, kiedy lud oddaje cześć złotemu cielcowi. 784 01:08:37,530 --> 01:08:39,657 To niezwykle bolesne. 785 01:08:49,250 --> 01:08:50,126 To Mojżesz. 786 01:08:54,505 --> 01:08:56,006 - Mojżeszu! - Mojżeszu! 787 01:09:16,068 --> 01:09:16,902 Mojżeszu. 788 01:09:36,046 --> 01:09:36,922 Na nic. 789 01:09:38,716 --> 01:09:40,342 To wszystko na nic. 790 01:10:02,990 --> 01:10:05,993 Mojżesz jest tak zbulwersowany i oburzony, 791 01:10:06,076 --> 01:10:10,372 że bierze dwie tablice, na których zapisano Dziesięć Przykazań, 792 01:10:10,956 --> 01:10:12,166 i roztrzaskuje je. 793 01:10:12,833 --> 01:10:14,460 Niepanowanie nad gniewem. 794 01:10:14,543 --> 01:10:18,172 To motyw, który ciągle towarzyszy Mojżeszowi. 795 01:10:20,466 --> 01:10:24,678 Ta walka z gniewem to coś, co może nas wiele nauczyć. 796 01:10:26,347 --> 01:10:30,809 Mojżesz to ktoś, kto wybucha, traci panowanie nad sobą, 797 01:10:31,435 --> 01:10:36,774 a potem musi znowu złożyć elementy w całość. 798 01:10:41,070 --> 01:10:41,904 Pomóżcie mi. 799 01:10:59,129 --> 01:11:00,047 Co to jest? 800 01:11:06,428 --> 01:11:07,304 Odpowiedział. 801 01:11:09,765 --> 01:11:11,100 Odpowiedział mi. 802 01:11:13,894 --> 01:11:16,021 Dał mi swój najwspanialszy dar. 803 01:11:19,275 --> 01:11:20,150 Jego prawa. 804 01:11:23,779 --> 01:11:24,613 A wy… 805 01:11:27,074 --> 01:11:29,285 wy wszyscy złamaliście mi serce. 806 01:11:33,664 --> 01:11:35,165 Więc ja też je połamałem. 807 01:11:36,625 --> 01:11:38,711 By zmienić przeszłość… 808 01:11:40,796 --> 01:11:42,548 trzeba wybaczyć. 809 01:11:43,674 --> 01:11:44,633 Pamiętasz? 810 01:11:45,426 --> 01:11:46,385 Zostawcie mnie. 811 01:11:49,471 --> 01:11:50,389 Natychmiast. 812 01:12:10,868 --> 01:12:12,536 Panie, co ja zrobiłem? 813 01:12:16,415 --> 01:12:17,374 Odejdź. 814 01:12:23,213 --> 01:12:24,214 Boże. 815 01:12:28,844 --> 01:12:30,471 Zawiodłem Cię, Panie. 816 01:12:31,347 --> 01:12:32,806 Już czas. 817 01:12:33,640 --> 01:12:36,852 Raz już spuściłem potop i oszczędziłem tylko Noego. 818 01:12:37,353 --> 01:12:41,273 Teraz mogę spuścić ogień i oszczędzić tylko ciebie. 819 01:12:41,357 --> 01:12:44,193 Spalić ich? Wszystkich? 820 01:12:45,486 --> 01:12:46,612 Ale, Panie, 821 01:12:47,988 --> 01:12:49,865 mogliśmy już dotrzeć do Ziemi Obiecanej, 822 01:12:49,948 --> 01:12:51,909 gdybyś mnie tędy nie poprowadził. 823 01:12:52,743 --> 01:12:54,244 To wszystko by się nie wydarzyło. 824 01:12:54,328 --> 01:12:59,041 Po co dotrzeć do Ziemi Obiecanej, jeśli nie wiecie, jak tam żyć? 825 01:12:59,750 --> 01:13:03,003 Może i macie wolność, ale nie zachowacie jej bez prawdy. 826 01:13:04,213 --> 01:13:05,881 Zaczniemy od nowa. 827 01:13:05,964 --> 01:13:06,965 Nie! 828 01:13:08,634 --> 01:13:11,845 Wybacz im. Wybacz nam. Wybacz mi. 829 01:13:13,806 --> 01:13:14,640 Wybacz. 830 01:13:27,277 --> 01:13:28,570 Bóg znowu miał dosyć. 831 01:13:28,654 --> 01:13:31,698 „Zabiję wszystkich i zacznę od nowa, tylko z tobą”. 832 01:13:32,199 --> 01:13:33,992 Mojżesz odwodzi go od tego. 833 01:13:34,076 --> 01:13:36,745 To by było pochopne. Przemyśl to jeszcze. 834 01:13:36,829 --> 01:13:38,205 Co powiedzą Egipcjanie? 835 01:13:38,288 --> 01:13:40,916 Wyprowadziłeś nas na pustynię, aby nas zabić? 836 01:13:55,097 --> 01:13:56,181 Puść ich. 837 01:13:59,184 --> 01:14:00,561 Zbuntowali się przeciw tobie. 838 01:14:01,854 --> 01:14:02,688 Przeciw Bogu. 839 01:14:02,771 --> 01:14:03,897 Puść ich. 840 01:14:05,732 --> 01:14:06,942 Zasługują na śmierć. 841 01:14:09,069 --> 01:14:11,321 Powinniśmy ukarać ich dla przykładu. 842 01:14:11,405 --> 01:14:13,866 Nie zabijaj. 843 01:14:15,284 --> 01:14:16,368 Takie jest prawo. 844 01:14:16,994 --> 01:14:17,870 Jakie prawo? 845 01:14:20,706 --> 01:14:22,791 To, które zniszczyłem. Puść ich. 846 01:14:41,602 --> 01:14:43,520 Powtórz nam te prawa, Mojżeszu. 847 01:14:44,605 --> 01:14:46,565 Powtarzajmy je sobie nawzajem, 848 01:14:47,858 --> 01:14:49,651 aż już nie będziemy musieli. 849 01:14:53,071 --> 01:14:55,157 Bo te prawa zostaną zapisane w nas. 850 01:14:59,161 --> 01:15:04,458 Nie będziesz czynił żadnej rzeźby. 851 01:15:09,505 --> 01:15:12,758 Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie. 852 01:15:17,804 --> 01:15:21,517 Nie będziesz wzywał imienia Pana, Boga twego, do czczych rzeczy. 853 01:15:33,904 --> 01:15:35,239 Nie pożądaj. 854 01:15:45,332 --> 01:15:46,500 Nie będziesz… 855 01:16:06,270 --> 01:16:10,440 Tym, co naprawdę wyobcowało dzieci Izraela na pustyni, 856 01:16:10,524 --> 01:16:11,858 był brak przymierza. 857 01:16:11,942 --> 01:16:15,946 Pozostali na pustyni tak długo właśnie po to, 858 01:16:16,029 --> 01:16:17,823 by przypieczętować przymierze. 859 01:16:18,323 --> 01:16:22,953 Bóg mógł zabrać ich do ziemi Kanaan w każdej chwili, ale nie byli gotowi. 860 01:16:28,000 --> 01:16:29,918 Pamiętaj o dniu szabatu, 861 01:16:31,336 --> 01:16:32,629 aby go uświęcić. 862 01:16:34,006 --> 01:16:35,882 Czcij ojca swego i matkę swoją. 863 01:16:38,093 --> 01:16:41,179 Nie cudzołóż. 864 01:16:49,229 --> 01:16:51,940 Nie mów fałszywego świadectwa. 865 01:16:52,024 --> 01:16:55,068 Biblia nie używa słowa „przykazania”. 866 01:16:55,152 --> 01:16:58,238 Mówi o dziesiątce, ale jest to dziesiątka czegoś, 867 01:16:58,322 --> 01:17:01,950 dziesięć d’varim, dziesięć kwestii, dziesięć zasad. 868 01:17:02,034 --> 01:17:08,248 Pięć pierwszych dotyczy relacji człowieka z Bogiem. 869 01:17:08,332 --> 01:17:10,459 Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną. 870 01:17:10,959 --> 01:17:13,587 Nie będziesz brał imienia Pana Boga twego nadaremno. 871 01:17:13,670 --> 01:17:16,798 Ostatnie pięć przykazań ma charakter społeczny. 872 01:17:16,882 --> 01:17:20,677 Dotyczą relacji międzyludzkich, 873 01:17:20,761 --> 01:17:22,304 wzajemnej dobroci. 874 01:17:23,013 --> 01:17:28,435 Nie pożądaj domu bliźniego swego ani niczego, co należy do niego. 875 01:17:28,518 --> 01:17:30,729 Bóg mówi: „Musicie mieć jakąś strukturę. 876 01:17:30,812 --> 01:17:33,482 Nie wyprowadziłem was, żebyście byli niczym, 877 01:17:33,565 --> 01:17:35,275 ale po to, żebyście byli czymś. 878 01:17:35,359 --> 01:17:38,820 Dlatego te prawa są początkiem kodeksu moralnego, 879 01:17:38,904 --> 01:17:41,239 który zrewolucjonizuje cały świat”. 880 01:17:53,001 --> 01:17:53,835 Matko? 881 01:18:09,893 --> 01:18:12,062 Czemu jesteś smutny, Mojżeszu? 882 01:18:16,608 --> 01:18:18,235 Przez wszystkie moje błędy. 883 01:18:24,116 --> 01:18:26,785 Przez wszystko, co mam jeszcze do zrobienia. 884 01:18:28,078 --> 01:18:29,579 Zrobiłeś dużo dobra. 885 01:18:36,503 --> 01:18:40,173 Wyprowadziłeś ich z Egiptu, jak Bóg ci kazał. 886 01:18:42,676 --> 01:18:45,721 Dałeś im prawa, które ich prowadzą. 887 01:18:48,849 --> 01:18:50,308 Dałeś im życie. 888 01:18:58,191 --> 01:18:59,901 Czego więcej 889 01:19:01,486 --> 01:19:04,072 mógłbyś chcieć? 890 01:19:06,324 --> 01:19:09,870 Muszę ich zaprowadzić do Ziemi Obiecanej. 891 01:19:12,372 --> 01:19:14,458 Sami tam dotrą. 892 01:19:17,461 --> 01:19:18,295 Bez ciebie. 893 01:19:22,591 --> 01:19:25,635 Trzej główni gracze w tej historii: 894 01:19:25,719 --> 01:19:27,304 Mojżesz, Aaron i Miriam 895 01:19:28,513 --> 01:19:32,809 nie dotrą do Ziemi Obiecanej. 896 01:19:35,395 --> 01:19:36,563 Chodź. 897 01:19:39,316 --> 01:19:42,694 Według mnie najbardziej przejmującym i tragicznym motywem 898 01:19:42,778 --> 01:19:45,572 w całej Biblii jest to, że Mojżesz, 899 01:19:45,655 --> 01:19:48,533 któremu Bóg powierzył 900 01:19:48,617 --> 01:19:53,205 wykonanie tego trudnego, niebezpiecznego zadania, 901 01:19:53,288 --> 01:19:57,292 prowadził Izraelitów przez pustynię przez 40 lat 902 01:19:57,375 --> 01:20:02,339 i wiernie wypełnił tę misję, aż do końca, 903 01:20:03,215 --> 01:20:08,011 ale nie mógł dołączyć do Izraela w Ziemi Obiecanej. 904 01:20:09,596 --> 01:20:10,764 To bardzo smutne. 905 01:20:14,100 --> 01:20:15,393 Spójrz, Mojżeszu. 906 01:20:18,897 --> 01:20:19,898 Oto ona. 907 01:20:21,358 --> 01:20:26,238 Odmowa Mojżeszowi wstępu do Ziemi Obiecanej 908 01:20:26,321 --> 01:20:29,282 znajduje według mnie odzwierciedlenie współcześnie 909 01:20:29,366 --> 01:20:32,369 w życiu Martina Luthera Kinga. 910 01:20:34,412 --> 01:20:39,000 W noc przed śmiercią powtarzał odczucia Mojżesza. 911 01:20:39,084 --> 01:20:42,128 Mówił: „Byłem na szczycie góry. 912 01:20:42,212 --> 01:20:44,005 Widziałem Ziemię Obiecaną. 913 01:20:44,089 --> 01:20:46,633 Może nie dojdę tam z wami, ale chcę wam powiedzieć, 914 01:20:46,716 --> 01:20:48,301 że wy tam dotrzecie”. 915 01:20:48,385 --> 01:20:52,305 To prawie tak, jakby wtedy przemawiał przez niego Mojżesz. 916 01:20:52,389 --> 01:20:54,349 Jeśli historia Mojżesza coś znaczy, 917 01:20:54,432 --> 01:20:57,602 to to, że nawet gdy dotrzesz do Kanaanu, 918 01:20:57,686 --> 01:21:01,147 nawet gdy nazywasz siebie wolnym, 919 01:21:01,231 --> 01:21:03,400 to wciąż wymaga walki. 920 01:21:03,483 --> 01:21:05,902 To, czego potrzeba, by zyskać wolność, 921 01:21:05,986 --> 01:21:09,030 różni się od tego, czego trzeba, by pozostać wolnym. 922 01:21:16,872 --> 01:21:18,081 Ziemia Obiecana. 923 01:21:21,543 --> 01:21:23,295 A ja nigdy tam nie dotrę. 924 01:21:26,172 --> 01:21:27,007 Nie. 925 01:21:29,676 --> 01:21:31,136 Ale twoje dzieci tak. 926 01:21:33,263 --> 01:21:34,264 Mojżeszu? 927 01:21:39,185 --> 01:21:40,562 Chodź już do środka. 928 01:21:53,491 --> 01:21:54,326 Chodź. 929 01:21:59,956 --> 01:22:02,667 „Umarł Mojżesz, sługa Pański, 930 01:22:02,751 --> 01:22:05,670 w krainie Moabu, według postanowienia Pana”. 931 01:22:05,754 --> 01:22:07,505 KSIĘGA POWTÓRZONEGO PRAWA 34, 5, 10-12 932 01:22:07,589 --> 01:22:11,843 „Nie powstał więcej w Izraelu prorok podobny do Mojżesza, 933 01:22:11,927 --> 01:22:14,262 który by poznał Pana twarzą w twarz… 934 01:22:16,389 --> 01:22:21,686 ani równy we wszystkich znakach i cudach, które Pan kazał mu czynić w Egipcie, 935 01:22:21,770 --> 01:22:26,274 wobec faraona, wszystkich sług jego i całego jego kraju, 936 01:22:28,443 --> 01:22:32,113 ani równy mocą ręki 937 01:22:32,197 --> 01:22:35,784 i całą wielką grozą, jaką wywołał Mojżesz 938 01:22:35,867 --> 01:22:38,620 na oczach całego Izraela”. 939 01:26:37,734 --> 01:26:39,611 Napisy: Joanna Rychlik