1 00:00:15,348 --> 00:00:19,227 GOSEN 2 00:00:27,110 --> 00:00:28,361 Mozes. 3 00:00:28,862 --> 00:00:30,196 Heer… 4 00:00:31,156 --> 00:00:33,700 Deze avond is anders dan andere. 5 00:00:33,783 --> 00:00:35,243 Hoe, Heer? 6 00:00:35,326 --> 00:00:38,413 Alle eerstgeborenen in Egypte zullen sterven. 7 00:00:39,205 --> 00:00:41,499 Van de eerstgeborene van de farao… 8 00:00:41,583 --> 00:00:44,544 …tot de eerstgeborene van de armste dienstmaagd. 9 00:00:45,295 --> 00:00:48,173 En de Hebreeën? -Luister goed. 10 00:00:49,382 --> 00:00:55,013 Elke familie moet eten van een offerlam, met bittere kruiden. 11 00:00:55,555 --> 00:01:00,560 Eet het met brood, zonder gist, er is geen tijd om het te laten rijzen. 12 00:01:03,104 --> 00:01:07,317 Daarna smeer je het bloed van het lam rond de deuren… 13 00:01:07,400 --> 00:01:12,906 …zodat ik kan zien waar jullie wonen, en beschermen tegen mijn wraak. 14 00:01:17,911 --> 00:01:19,871 Ik zoek het huis van Mozes. 15 00:01:22,749 --> 00:01:24,501 Ik ben bang, Mozes. 16 00:01:24,584 --> 00:01:26,503 Er moet een andere manier zijn. 17 00:01:26,586 --> 00:01:29,214 Ik ben de vernietiger. 18 00:01:32,383 --> 00:01:34,094 Naar binnen. Vlug. 19 00:01:34,594 --> 00:01:35,428 Vlug. 20 00:01:37,639 --> 00:01:40,809 En zo begint de tiende plaag. 21 00:01:40,892 --> 00:01:43,603 De dood van de eerstgeborenen. 22 00:01:54,280 --> 00:01:59,828 Deel 3 - The Promised Land 23 00:02:05,625 --> 00:02:08,670 De laatste plaag is zo verwoestend… 24 00:02:08,753 --> 00:02:13,133 …omdat elke eerstgeborene in Egypte… 25 00:02:13,216 --> 00:02:15,718 …de eerstgeborene van de farao… 26 00:02:15,802 --> 00:02:19,597 …of van een onbeduidend iemand, zelfs van het vee… 27 00:02:19,681 --> 00:02:21,850 Ze moeten allemaal dood. 28 00:02:21,933 --> 00:02:27,605 Voor het christendom is dit de voorbode van 't Nieuwe Testament en Jezus. 29 00:02:27,689 --> 00:02:30,275 Bloed van 't lam. Het offerlam. 30 00:02:30,358 --> 00:02:34,404 En alleen dankzij dat bloed word je gered. 31 00:02:34,487 --> 00:02:39,492 In Exodus: door het bloed van dat lam op de deurpost word je gered. 32 00:02:39,576 --> 00:02:42,620 Alsjeblieft, eet. Drink. 33 00:02:43,246 --> 00:02:46,166 Door het markeren van Hebreeuwse huizen… 34 00:02:46,249 --> 00:02:48,793 …met het bloed van het lam… 35 00:02:48,877 --> 00:02:53,214 …kon de engel zien welk huis hij moest overslaan. 36 00:02:54,215 --> 00:02:56,843 Daar komt de term Pesach vandaan. 37 00:02:56,926 --> 00:03:01,306 Afgeleid van 'sloeg over'. Hij kwam dus alleen bij de Egyptenaren. 38 00:03:01,890 --> 00:03:05,685 PI-RAMESSE HOOFDSTAD VAN EGYPTE 39 00:03:13,985 --> 00:03:15,945 Deze. Wat verrukkelijk. 40 00:03:29,417 --> 00:03:30,710 Amen? 41 00:03:31,794 --> 00:03:33,087 Amen? 42 00:03:33,963 --> 00:03:35,256 Amen. 43 00:03:58,112 --> 00:04:00,531 Je kan dit zien als 'met gelijke munt'. 44 00:04:00,615 --> 00:04:04,244 In het begin doodt de farao de mannelijke kinderen. 45 00:04:05,787 --> 00:04:08,706 En hier gaan de eerstgeborenen eraan. 46 00:04:09,874 --> 00:04:11,584 De cirkel is rond. 47 00:04:11,668 --> 00:04:14,003 Wat jij mij aandoet, doe ik jou aan. 48 00:04:32,897 --> 00:04:36,401 De oude rabbijnse traditie viert niet het lijden… 49 00:04:36,484 --> 00:04:41,239 …van de Egyptenaren als gevolg van de plagen. 50 00:04:46,828 --> 00:04:50,581 Als we aankomen bij het stuk… 51 00:04:50,665 --> 00:04:55,878 …over Pesach, de sederavond, als we over de tien plagen zingen… 52 00:04:55,962 --> 00:05:01,884 …dan moet je een druppel wijn uit je beker halen. 53 00:05:01,968 --> 00:05:05,972 Met je vinger, en die leg je dan op de rand van je bord. 54 00:05:09,392 --> 00:05:14,689 Het is verkeerd om plezier te beleven aan het lijden van anderen. 55 00:05:16,691 --> 00:05:19,444 Of ze ons nou kwaad hebben gedaan… 56 00:05:19,527 --> 00:05:21,738 …of dat ze onschuldig waren. 57 00:05:21,821 --> 00:05:25,325 En zo temperen we symbolisch onze vreugde. 58 00:05:42,425 --> 00:05:43,509 Mozes. 59 00:05:44,260 --> 00:05:45,303 Mozes. 60 00:05:49,015 --> 00:05:52,727 In hoofdstuk 12 daalt de vernietiger neer. 61 00:05:52,810 --> 00:05:57,398 Soms wordt die de Doodsengel genoemd, maar niet God. 62 00:05:58,900 --> 00:06:00,026 Mozes. 63 00:06:00,109 --> 00:06:02,737 Daarna wordt wel gezegd dat het God was. 64 00:06:02,820 --> 00:06:06,240 Ik weet niet of ze zo een verschil willen maken… 65 00:06:06,324 --> 00:06:09,369 …tussen God zelf en wat God doet. 66 00:06:09,452 --> 00:06:10,745 Mozes. 67 00:06:11,829 --> 00:06:12,955 Mozes. 68 00:06:14,791 --> 00:06:17,627 'In Egypte werd luid gehuild. 69 00:06:18,795 --> 00:06:22,882 Want er was geen huis zonder een dode.' 70 00:06:23,883 --> 00:06:25,093 Mozes. 71 00:06:28,388 --> 00:06:30,765 Alsjeblieft, we moeten gaan. 72 00:06:30,848 --> 00:06:34,310 Ik denk dat redacteuren en bijbelschrijvers… 73 00:06:34,394 --> 00:06:36,813 …een doodsengel hebben opgevoerd… 74 00:06:36,896 --> 00:06:40,316 …om God niet te betitelen… 75 00:06:40,400 --> 00:06:43,694 …als een wraakzuchtig personage. 76 00:06:43,778 --> 00:06:46,572 Want zo noem je elke god… 77 00:06:46,656 --> 00:06:51,411 …die de levens van kinderen en onschuldigen neemt. 78 00:06:53,621 --> 00:06:55,164 Wat hebben we gedaan? 79 00:06:56,499 --> 00:06:58,918 Wat God je heeft gevraagd. 80 00:08:05,193 --> 00:08:08,196 Als ik naar die laatste plaag kijk… 81 00:08:08,279 --> 00:08:10,740 …dan is die echt verwoestend. 82 00:08:11,491 --> 00:08:16,204 Daarom hoor je zo vaak argumenten tegen God. 83 00:08:16,287 --> 00:08:19,165 Hoe kan een liefhebbende God dit toestaan? 84 00:08:19,248 --> 00:08:21,459 Welke wraakzuchtige God doet zoiets? 85 00:08:21,542 --> 00:08:25,838 Dood alle eerstgeborenen? Hoe genadeloos kan je zijn? 86 00:08:25,922 --> 00:08:30,051 En als ik eerlijk ben, daar is geen goed antwoord op. 87 00:08:31,385 --> 00:08:35,806 Maar menselijk gezien, is het echt verwoestend. 88 00:08:40,436 --> 00:08:41,771 Mozes. 89 00:08:45,066 --> 00:08:46,526 Waar ben je, Mozes? 90 00:08:47,109 --> 00:08:48,194 Mozes. 91 00:08:49,487 --> 00:08:50,530 Mozes. 92 00:08:51,906 --> 00:08:53,241 Waar ben je? 93 00:08:53,866 --> 00:08:54,784 Geef antwoord. 94 00:08:54,867 --> 00:08:56,702 Mijn broer. -Vergrendel de deur. 95 00:08:56,786 --> 00:08:58,579 Ik ga wel. -Nee. 96 00:08:58,663 --> 00:09:00,039 Geef antwoord. 97 00:09:01,249 --> 00:09:02,542 Ik ga. 98 00:09:11,467 --> 00:09:13,261 Mozes is hier niet. 99 00:09:13,344 --> 00:09:16,222 Durft hij mij niet onder ogen te komen? 100 00:09:19,517 --> 00:09:21,143 Mijn zoon is dood. 101 00:09:22,061 --> 00:09:25,398 Wij hebben ook kinderen verloren, door u. 102 00:09:27,858 --> 00:09:29,318 U was gewaarschuwd. 103 00:09:30,319 --> 00:09:32,488 Niemand kan God in de weg staan. 104 00:09:32,572 --> 00:09:35,533 Jullie God is een moordenaar. 105 00:09:35,616 --> 00:09:37,660 Hij geeft leven. 106 00:09:38,911 --> 00:09:40,663 En hij neemt het. 107 00:09:40,746 --> 00:09:42,373 Mijn zoon… 108 00:09:47,211 --> 00:09:48,421 Mijn zoon. 109 00:10:04,353 --> 00:10:05,980 Ga naar de woestijn. 110 00:10:06,897 --> 00:10:09,900 Nu meteen. -Geen voorwaarden? 111 00:10:11,402 --> 00:10:12,570 Nee. 112 00:10:13,571 --> 00:10:15,448 Als jullie maar weggaan. 113 00:10:35,468 --> 00:10:36,844 Blijf bij ons. 114 00:10:40,348 --> 00:10:41,432 Nee. 115 00:10:44,477 --> 00:10:47,563 Ik moet met hem rouwen om het verlies van Egypte. 116 00:10:51,901 --> 00:10:53,277 Zijn verlies. 117 00:11:09,543 --> 00:11:11,379 We moeten gaan. Snel. 118 00:11:13,047 --> 00:11:15,007 Voordat hij zich bedenkt. 119 00:11:53,337 --> 00:11:55,256 O, geliefde jongen. 120 00:11:55,881 --> 00:11:59,176 Jij hebt dit kwaad in mijn huis gebracht. 121 00:11:59,969 --> 00:12:02,638 Jij dwong Mozes tot deze… 122 00:12:03,931 --> 00:12:05,349 …ramp. 123 00:12:05,433 --> 00:12:07,560 En dit is het resultaat. 124 00:12:08,686 --> 00:12:11,814 Je dacht dat je onoverwinnelijk was. Onkwetsbaar. 125 00:12:11,897 --> 00:12:13,941 Ik praat met goden. 126 00:12:14,650 --> 00:12:15,818 Is dat zo? 127 00:12:32,168 --> 00:12:34,170 Buig voor me. 128 00:12:39,633 --> 00:12:41,677 Luister nou naar me. -Buig. 129 00:12:51,353 --> 00:12:53,230 Ik ben de farao. 130 00:12:54,440 --> 00:12:56,901 Koning van de Nijl. 131 00:13:01,655 --> 00:13:04,158 GOSEN 132 00:13:04,241 --> 00:13:08,537 'De Egyptenaren smeekten het volk het land te verlaten. 133 00:13:08,621 --> 00:13:13,167 "Anders gaan we allemaal dood", zeiden ze.' 134 00:13:14,502 --> 00:13:16,962 Alles gaat nu heel snel. 135 00:13:17,046 --> 00:13:20,132 Alsof alles als het ware ineens gebeurt. 136 00:13:20,216 --> 00:13:23,219 Hoelang zijn jullie hier al? Twee, tien, 400 jaar? 137 00:13:23,302 --> 00:13:26,096 Slaven gaan niet over hun eigen tijd. 138 00:13:26,180 --> 00:13:28,808 Ze krijgen te horen waar en wanneer. 139 00:13:28,891 --> 00:13:31,268 Nu horen ze voor het eerst: 'Ga weg.' 140 00:13:31,811 --> 00:13:35,105 Ze zijn nu de baas over hun eigen tijd. 141 00:13:43,864 --> 00:13:47,660 'Ze vroegen de Egyptenaren om voorwerpen van zilver… 142 00:13:47,743 --> 00:13:50,663 …en goud, en kleren. 143 00:13:51,247 --> 00:13:56,252 En omdat de Egyptenaren zagen dat de Heer hen genade schonk… 144 00:13:56,335 --> 00:13:59,505 …gaven ze hen waar ze om vroegen. 145 00:14:00,214 --> 00:14:03,509 Zo beroofden zij de Egyptenaren.' 146 00:14:04,969 --> 00:14:08,514 In het Hebreeuws wordt het woord plunderen gebruikt. 147 00:14:08,597 --> 00:14:11,642 Maar het komt op hetzelfde neer. 148 00:14:11,725 --> 00:14:13,310 Ze halen hun gram. 149 00:14:14,186 --> 00:14:17,314 Dit was wel een probleem in het oude Jodendom. 150 00:14:17,398 --> 00:14:20,901 De Joodse filosoof Philo zei: 151 00:14:20,985 --> 00:14:23,904 'Nee, dit was de betaling voor bewezen diensten. 152 00:14:23,988 --> 00:14:27,992 Het was geen roven of plunderen, we hadden er recht op… 153 00:14:28,075 --> 00:14:30,369 …om wat we hebben doorgemaakt.' 154 00:14:30,953 --> 00:14:33,080 Ik wou dat de Bijbel voetnoten had. 155 00:14:33,163 --> 00:14:35,916 Wat wil je hiermee duidelijk maken… 156 00:14:36,000 --> 00:14:39,378 …in plaats van dat de rollen nu omgedraaid zijn? 157 00:15:04,695 --> 00:15:05,905 Is dit… 158 00:15:07,114 --> 00:15:09,992 Is dit hoe wij gaan worden? 159 00:15:10,075 --> 00:15:11,118 Dit? 160 00:15:12,703 --> 00:15:13,829 Mozes. 161 00:15:15,372 --> 00:15:18,584 Jij gaf me toch ook sieraden toen we ons verloofden? 162 00:15:19,793 --> 00:15:23,005 Dit is ook een soort verloving. 163 00:15:23,088 --> 00:15:25,966 Vierhonderd jaar, Mozes. 164 00:15:26,842 --> 00:15:28,761 Laat ze het vieren. 165 00:15:38,979 --> 00:15:40,981 Hij kan niet blij voor ons zijn. 166 00:16:00,376 --> 00:16:02,294 Dit is lang geleden voorspeld. 167 00:16:03,087 --> 00:16:05,130 Onze uittocht naar Kanaän. 168 00:16:05,214 --> 00:16:07,341 Het land van melk en honing. 169 00:16:08,759 --> 00:16:13,222 Na 400 jaar is die dag eindelijk aangebroken. 170 00:16:14,556 --> 00:16:17,935 We hebben in die jaren te maken gehad met strijd. 171 00:16:18,811 --> 00:16:22,773 Zwoegen, ontberingen, lijden. 172 00:16:23,565 --> 00:16:25,859 We waren vergeten wie we waren. 173 00:16:26,819 --> 00:16:30,364 En God sprak tot mij op de berg. 174 00:16:31,156 --> 00:16:32,950 En hier staan we nu. 175 00:16:33,033 --> 00:16:38,038 Op deze prachtige ochtend, voor de poort naar de vrijheid. 176 00:16:38,122 --> 00:16:41,083 En vertrouwen we de farao nu wel? 177 00:16:41,792 --> 00:16:44,753 Hoe vaak heeft hij zich niet bedacht? 178 00:16:44,837 --> 00:16:46,630 Misschien is het wel een val. 179 00:16:46,714 --> 00:16:52,094 Nee, de enige val zit hier, in onze geest. 180 00:16:53,137 --> 00:16:57,558 Vanaf vandaag is onze God onze verloofde… 181 00:16:58,308 --> 00:16:59,935 …en wij zijn zijn bruid. 182 00:17:00,019 --> 00:17:01,103 Mozes. 183 00:17:04,106 --> 00:17:05,983 Hé. -De prinses. 184 00:17:14,992 --> 00:17:17,911 Waar jij ook gaat, ik ga mee. 185 00:17:18,746 --> 00:17:21,749 En waar jij blijft, blijf ik ook. 186 00:17:23,584 --> 00:17:28,839 Als Mozes deze groep uit Egypte leidt… 187 00:17:29,548 --> 00:17:34,344 …gaat Bitja mee, met de uittocht uit Egypte. 188 00:17:34,428 --> 00:17:36,221 En dat is veelzeggend. 189 00:17:36,305 --> 00:17:40,768 Dat zegt heel veel over wie Mozes is geworden… 190 00:17:40,851 --> 00:17:46,273 …en de mate waarop hij indruk heeft gemaakt op zijn familie. 191 00:17:47,900 --> 00:17:51,445 In de midrasj staat een aangrijpende versie… 192 00:17:51,528 --> 00:17:56,158 …die zegt dat de dochter van de farao de eerstgeborene was. 193 00:17:57,117 --> 00:18:02,289 En dan was zij omgebracht tijdens die bewuste plaag. 194 00:18:03,707 --> 00:18:08,545 Maar God zegt: 'Omdat jij Mozes hebt gered, red ik jou.' 195 00:18:08,629 --> 00:18:14,802 Ze wordt door God geadopteerd en gered van de laatste plaag. 196 00:18:14,885 --> 00:18:19,473 Voor veel moslims, als ze denken aan de geadopteerde moeder van Mozes… 197 00:18:19,556 --> 00:18:23,644 …zien ze haar als iemand die door de farao werd onderdrukt. 198 00:18:23,727 --> 00:18:28,607 In extra Koran-literatuur staat dat als Mozes terugkeert… 199 00:18:28,690 --> 00:18:32,653 …zij de eerste is die zijn boodschap aanvaardt. 200 00:18:32,736 --> 00:18:36,365 En daarom ging de farao haar martelen… 201 00:18:36,448 --> 00:18:40,369 …en dat God haar daarvan heeft gered. 202 00:18:40,452 --> 00:18:43,372 Dat de farao zelf haar martelde. 203 00:18:43,455 --> 00:18:46,542 En volgens de islamitische traditie… 204 00:18:46,625 --> 00:18:51,088 …is ze een inspiratie voor vrouwen die thuis mishandeld worden… 205 00:18:51,171 --> 00:18:55,134 …en willen vluchten. Die zien in haar een voorbeeld. 206 00:19:06,728 --> 00:19:10,065 Mozes, we mogen geen tijd verspillen. 207 00:19:11,483 --> 00:19:14,778 Mijn broer is gek geworden. 208 00:19:22,161 --> 00:19:23,620 Israëlieten. 209 00:19:24,663 --> 00:19:26,039 We gaan. 210 00:19:27,249 --> 00:19:29,001 We gaan. 211 00:20:01,283 --> 00:20:04,870 Met Pesach zeggen we altijd: 212 00:20:04,953 --> 00:20:08,248 'Als God ons niet had bevrijd, waren we nu nog slaven.' 213 00:20:08,332 --> 00:20:11,501 Niet dat we nog slaven zijn, maar psychologisch. 214 00:20:12,169 --> 00:20:15,631 Psychologisch gezien hebben we nog steeds een meester. 215 00:20:16,381 --> 00:20:17,883 Het stockholmsyndroom. 216 00:20:17,966 --> 00:20:23,013 Eén manier om daarvan te genezen is de ontvoerders klein maken. 217 00:20:23,722 --> 00:20:25,766 Zien dat ze niet waardevol zijn. 218 00:20:25,849 --> 00:20:28,644 Dat 't geen goede mensen zijn. 219 00:20:28,727 --> 00:20:31,897 En als ze dat zien, is het syndroom verdwenen. 220 00:20:33,357 --> 00:20:35,108 En dan zijn ze bevrijd. 221 00:20:53,585 --> 00:20:56,797 Ik heb een offer gebracht aan Amun. 222 00:20:56,880 --> 00:21:00,384 Hij heeft ons eindelijk verlost van dit kwaad. 223 00:21:00,467 --> 00:21:03,971 Nee, we hebben 't fout ingeschat, Haman. 224 00:21:05,097 --> 00:21:08,767 Als de ene stam vertrekt, volgt de andere. 225 00:21:08,850 --> 00:21:13,438 De Nubiërs, de Hettieten. Fundamenten zullen afbrokkelen. 226 00:21:13,522 --> 00:21:15,482 Bereid het leger voor. 227 00:21:15,565 --> 00:21:18,277 Majesteit, ik smeek u. 228 00:21:19,820 --> 00:21:21,613 Bereid het leger voor. 229 00:21:35,377 --> 00:21:39,131 Ik denk dat die tiende plaag… 230 00:21:39,214 --> 00:21:42,342 …die de farao persoonlijk raakt… 231 00:21:42,426 --> 00:21:46,972 …de druppel was die de emmer doet overlopen. 232 00:21:47,723 --> 00:21:52,436 Als de farao eindelijk beseft dat zijn zoon dood is… 233 00:21:52,519 --> 00:21:55,814 …stroomt zijn hart vol vergeldingsdrang. 234 00:21:55,897 --> 00:21:58,692 En dan zet de farao de achtervolging in. 235 00:21:59,651 --> 00:22:04,781 Het is een kat-en-muisspel. De kat zit achter de muis aan… 236 00:22:04,865 --> 00:22:07,659 …en laat hem steeds ontsnappen. 237 00:22:07,743 --> 00:22:10,120 Hij speelt er gewoon mee. 238 00:22:10,203 --> 00:22:12,998 Dat is het beeld dat ik hier van God heb. 239 00:22:31,183 --> 00:22:34,019 Kanaän ligt in het noorden. Die kant op. 240 00:22:34,102 --> 00:22:37,230 Dat is Filistijnen-gebied. Die kunnen ons aanvallen. 241 00:22:40,317 --> 00:22:42,027 Dan moeten we vechten. 242 00:22:42,694 --> 00:22:44,821 Het is de enige manier, Mozes. 243 00:22:44,905 --> 00:22:46,448 Naar het noorden. 244 00:22:47,032 --> 00:22:50,118 Door de woestijn naar het Beloofde Land. 245 00:23:00,295 --> 00:23:01,713 Aäron. 246 00:23:01,797 --> 00:23:03,048 Aäron. 247 00:23:04,091 --> 00:23:05,550 Hij wijst ons de weg. 248 00:23:05,634 --> 00:23:09,513 Nee, zo ga je naar de zee. Tussen Migdol en Baäl-Sefon. 249 00:23:09,596 --> 00:23:12,265 Ik heb dit eerder gezien. -Dan zitten we klem. 250 00:23:12,349 --> 00:23:15,352 Zo kwam ik bij jullie. -Luister nou. 251 00:23:15,435 --> 00:23:16,728 Het is een teken. 252 00:23:17,813 --> 00:23:21,566 We hebben duizend boten nodig om zo te vluchten. 253 00:23:26,029 --> 00:23:28,407 'Toen de farao het volk liet gaan… 254 00:23:28,490 --> 00:23:32,285 …leidde God ze niet door het land van de Filistijnen… 255 00:23:32,369 --> 00:23:34,162 …hoewel dat korter was. 256 00:23:34,913 --> 00:23:37,541 God sprak: "Als ze zien dat er strijd komt… 257 00:23:37,624 --> 00:23:41,336 …keren ze misschien wel terug naar Egypte." 258 00:23:41,420 --> 00:23:46,800 Dus God leidde zijn volk door de woestijn naar de Rode Zee.' 259 00:23:48,677 --> 00:23:53,932 Er zijn veel theorieën waarom God ze zo'n vreemde route liet lopen. 260 00:23:54,015 --> 00:23:56,768 Ze lopen uiteen van militaire redenen… 261 00:23:56,852 --> 00:24:01,815 …of een route langs waterbronnen die ze nodig hadden. 262 00:24:01,898 --> 00:24:04,818 Overal zit wel een kern van waarheid in. 263 00:24:04,901 --> 00:24:09,448 Maar de Thora is bedoeld om nu ook nog tot ons te spreken. 264 00:24:09,531 --> 00:24:13,660 Dus de belangrijkste boodschap van die reis… 265 00:24:13,743 --> 00:24:17,205 …is dat de weg waarvan jij dacht dat je die moest volgen… 266 00:24:17,289 --> 00:24:21,793 God zegt: 'Ik weet welke weg je moet volgen. Volg mij maar.' 267 00:24:24,004 --> 00:24:27,591 'Overdag ging de Heer voor ze uit in een wolkkolom… 268 00:24:27,674 --> 00:24:29,634 …om ze de weg te wijzen. 269 00:24:31,761 --> 00:24:35,640 En 's nachts als een lichtende vuurzuil. 270 00:24:37,809 --> 00:24:41,897 Zo konden ze dag en nacht doorreizen. 271 00:24:44,232 --> 00:24:46,735 En de Egyptenaren volgden ze.' 272 00:25:19,518 --> 00:25:20,769 Ik zei 't. 273 00:25:21,520 --> 00:25:23,522 Hier is alleen de zee. 274 00:25:24,856 --> 00:25:26,316 We moeten terug. 275 00:25:28,401 --> 00:25:29,945 Het heeft een doel. 276 00:25:41,206 --> 00:25:47,170 'De Egyptenaren met hun paarden, strijdwagens, ruiters en troepen… 277 00:25:47,254 --> 00:25:51,216 …sloegen toe toen de Israëlieten hun kamp opsloegen… 278 00:25:51,299 --> 00:25:55,470 …bij de zee bij Pi-hachiroth, tegenover Baäl-Sefon. 279 00:26:07,399 --> 00:26:10,694 Vertel, Mozes. Wat zegt God? 280 00:26:13,196 --> 00:26:14,698 Het is een valstrik. 281 00:26:17,867 --> 00:26:19,369 We overnachten hier. 282 00:26:21,871 --> 00:26:23,707 We overnachten hier. 283 00:26:23,790 --> 00:26:26,960 Dan slacht de farao ons af. -We overnachten hier. 284 00:26:34,884 --> 00:26:36,052 Nee. 285 00:26:37,012 --> 00:26:38,138 Hij heeft gelijk. 286 00:26:38,805 --> 00:26:40,557 Mozes heeft gelijk. 287 00:26:50,191 --> 00:26:54,321 God komt nu met zijn reddende genade. 288 00:26:54,404 --> 00:26:59,117 Deze visueel onmogelijke aanwezigheid… 289 00:26:59,200 --> 00:27:04,205 …die ze niet alleen erkennen als een kompas… 290 00:27:04,289 --> 00:27:07,167 …maar ook als beschermende kracht. 291 00:27:12,505 --> 00:27:14,466 We gaan eromheen. 292 00:27:14,549 --> 00:27:16,259 Dat kan niet. 293 00:27:16,343 --> 00:27:19,638 Steeds als we dat doen, beweegt het met ons mee. 294 00:27:21,556 --> 00:27:25,018 Heer, het is net of het leeft. 295 00:27:40,700 --> 00:27:43,119 De man die dat weet te omzeilen… 296 00:27:43,828 --> 00:27:45,622 …wordt m'n erfgenaam. 297 00:28:21,783 --> 00:28:24,577 U moet hiermee een doel hebben. 298 00:28:30,583 --> 00:28:33,294 Heer, vertel me wat dat is. 299 00:28:56,234 --> 00:28:57,444 Mozes. 300 00:29:05,618 --> 00:29:08,037 Hef je staf. 301 00:29:19,632 --> 00:29:21,593 Strek je hand uit. 302 00:29:26,514 --> 00:29:30,059 'Mozes strekte zijn hand uit over de zee. 303 00:29:31,102 --> 00:29:37,233 En de Heer zorgde ervoor dat er de hele nacht een oostenwind waaide.' 304 00:29:43,239 --> 00:29:45,617 Waarom spleet de Rode Zee? 305 00:29:45,700 --> 00:29:51,581 Sommige bijbelgeleerden beweren dat als het echt zo was gegaan… 306 00:29:51,664 --> 00:29:56,211 …dan was het door een aardbeving, waardoor een spleet ontstond… 307 00:29:56,294 --> 00:30:00,131 …waarin al het water uit de zee wegstroomde. 308 00:30:00,632 --> 00:30:03,676 Dan was het een soort natuurincident geweest. 309 00:30:06,471 --> 00:30:09,557 Dat wilde de schrijver van de Bijbel niet. 310 00:30:09,641 --> 00:30:14,270 De Bijbel windt er geen doekjes om. God laat Mozes… 311 00:30:14,896 --> 00:30:17,440 …zijn staf heffen, en het is een wonder. 312 00:30:50,932 --> 00:30:52,433 Wat gebeurt er? 313 00:30:52,517 --> 00:30:54,727 Dat overleven we niet. -We gaan terug. 314 00:30:54,811 --> 00:30:56,855 De zee verplettert ons. 315 00:30:57,689 --> 00:31:00,316 We gaan eraan. -Laten we teruggaan. 316 00:31:08,700 --> 00:31:11,661 Hun God kent geen grenzen, majesteit. 317 00:31:12,495 --> 00:31:14,622 Die van ons accepteren dat niet. 318 00:31:15,748 --> 00:31:17,083 Zien jullie dat? 319 00:31:18,376 --> 00:31:19,752 Dat is God. 320 00:31:20,670 --> 00:31:22,922 En dat? Dat is God. 321 00:31:23,756 --> 00:31:25,300 Heb geloof. 322 00:31:35,518 --> 00:31:37,186 Wacht maar af. 323 00:31:40,773 --> 00:31:43,818 Wil je jezelf redden en je kinderen achterlaten? 324 00:31:44,485 --> 00:31:47,196 Nee. En hij ook niet. 325 00:31:47,280 --> 00:31:49,824 God heeft ons allemaal nodig. 326 00:31:50,783 --> 00:31:52,160 Al zijn kinderen. 327 00:31:53,244 --> 00:31:54,287 Ons allemaal. 328 00:32:10,219 --> 00:32:12,347 We kunnen nu nog terug. 329 00:32:12,430 --> 00:32:14,891 Dat overleven we nooit. 330 00:32:15,558 --> 00:32:17,268 Ik verdrink liever. 331 00:32:31,574 --> 00:32:35,078 De midrasj leert ons zo veel over het splijten van de zee. 332 00:32:35,161 --> 00:32:39,040 Dat de engelen tegen God zeiden: 'Wilt u dat volk redden? 333 00:32:39,123 --> 00:32:42,168 Ze vereerden afgoden, net als de Egyptenaren. 334 00:32:42,835 --> 00:32:45,630 Mensen zijn allemaal hetzelfde.' 335 00:32:45,713 --> 00:32:49,217 En God sprak: 'Jullie zien iets niet. Kijk maar. 336 00:32:49,300 --> 00:32:51,010 Ze gaan samen.' 337 00:32:51,803 --> 00:32:53,680 Daar gaat het om. 338 00:32:53,763 --> 00:32:57,016 Vergeet wat ze gedaan hebben. Iedereen maakt fouten. 339 00:32:57,100 --> 00:32:59,602 Maar als mensen leren samen te zijn… 340 00:32:59,686 --> 00:33:02,772 …en samen te werken, dat is waar God op wacht. 341 00:33:06,901 --> 00:33:10,488 Ze zullen omkomen in de zee. Ze volgen is waanzin. 342 00:33:11,406 --> 00:33:12,281 Nee. 343 00:33:16,494 --> 00:33:18,538 Hun god vlucht. 344 00:33:18,621 --> 00:33:23,126 Twijfelen jullie aan wat je met je eigen ogen ziet? 345 00:33:23,209 --> 00:33:24,752 Majesteit. 346 00:33:24,836 --> 00:33:27,755 Onze kinderen zijn al gesneuveld. 347 00:33:28,339 --> 00:33:30,633 Dit zijn uw beste krijgers. 348 00:33:32,385 --> 00:33:34,220 Zet mijn strijdwagen klaar. 349 00:33:34,303 --> 00:33:35,638 Majesteit. 350 00:33:36,222 --> 00:33:39,434 We vallen aan en doden ze allemaal. 351 00:33:49,986 --> 00:33:52,113 'De kinderen van Israël… 352 00:33:52,196 --> 00:33:55,867 …gingen dwars door de zee, over het droge stuk. 353 00:33:56,868 --> 00:33:59,537 En het water stond als een muur… 354 00:33:59,620 --> 00:34:02,999 …rechts en links van hen. 355 00:34:09,255 --> 00:34:12,050 En de Egyptenaren achtervolgden ze.' 356 00:34:36,407 --> 00:34:37,450 Vlug. 357 00:34:37,992 --> 00:34:39,660 Ga. -Nee. 358 00:34:39,744 --> 00:34:41,788 Doe wat ik zeg. Ga. 359 00:34:45,666 --> 00:34:47,043 Ga, snel. 360 00:34:50,254 --> 00:34:51,255 Ga. 361 00:34:55,676 --> 00:34:56,803 Ga. 362 00:35:13,986 --> 00:35:17,198 'Mozes strekte zijn hand uit over de zee. 363 00:35:18,825 --> 00:35:22,662 Bij dageraad keerde het water terug… 364 00:35:24,956 --> 00:35:29,335 …en bedolf de strijdwagens en paarden. 365 00:35:36,801 --> 00:35:39,554 Het totale leger van de farao… 366 00:35:39,637 --> 00:35:43,015 …dat achter de Israëlieten aan was gegaan. 367 00:35:44,892 --> 00:35:47,186 Niemand overleefde het.' 368 00:35:52,108 --> 00:35:55,736 Toen mijn dochter van tien van de zondagsschool kwam… 369 00:35:55,820 --> 00:35:59,657 …was dit het verhaal dat ze gelezen hadden. 370 00:35:59,740 --> 00:36:02,368 Over al die doden in de Rode Zee. 371 00:36:02,451 --> 00:36:05,329 Ze was nogal van streek. Ze zei: 372 00:36:06,247 --> 00:36:10,334 'Waarom zou God zoiets doen? Zij zijn toch ook Gods kinderen?' 373 00:36:11,002 --> 00:36:16,757 Ik dacht: kind, dat zie je goed. Waarom zou God dat doen? 374 00:36:20,803 --> 00:36:23,472 Het verhaal, zoals verteld in de Koran… 375 00:36:23,556 --> 00:36:25,933 …eindigt met de farao die verdrinkt. 376 00:36:26,017 --> 00:36:29,020 En volgens het verhaal zegt hij: 377 00:36:29,103 --> 00:36:32,982 'Ik geloof in de god van Aäron en Mozes.' 378 00:36:33,566 --> 00:36:35,526 Maar dan is het al te laat. 379 00:36:37,153 --> 00:36:39,447 Er is nog iets interessants. 380 00:36:39,530 --> 00:36:42,783 Gabriël, een van de grote engelen… 381 00:36:42,867 --> 00:36:48,539 …zegt tegen Mohammed: 'Er zijn twee mensen die ik echt haat. 382 00:36:50,333 --> 00:36:52,877 Satan en de farao.' 383 00:36:53,461 --> 00:36:59,592 Gabriël zegt: 'Ik was zo bang dat de farao zich tot de islam zou bekeren… 384 00:36:59,675 --> 00:37:01,010 …vlak voor zijn dood. 385 00:37:01,093 --> 00:37:03,930 Ik stopte modder in zijn mond… 386 00:37:04,805 --> 00:37:07,808 …zodat hij niet in God zou gaan geloven.' 387 00:37:53,271 --> 00:37:55,731 Tussen de Dode Zeerollen… 388 00:37:55,815 --> 00:38:00,611 …zit een kort geschrift dat staat voor… 389 00:38:00,695 --> 00:38:03,030 …het boek van Exodus. 390 00:38:03,114 --> 00:38:06,951 Een beschadigd fragment, maar met een lang lied… 391 00:38:07,034 --> 00:38:09,662 …toegedicht aan Mirjam. 392 00:38:13,207 --> 00:38:14,917 Een overwinningslied. 393 00:38:15,668 --> 00:38:18,963 Het volk is ontsnapt en God is de krijger… 394 00:38:19,046 --> 00:38:21,841 …die de Egyptenaren versloeg en 't volk redde. 395 00:38:35,604 --> 00:38:41,444 Het zegt: 'Wie kan aan u tippen, Jahweh, van alle goden?' 396 00:38:41,527 --> 00:38:43,988 Oftewel: 'U bent de grootste god.' 397 00:38:47,033 --> 00:38:50,119 Dit is de eerste belangrijke theologische boodschap… 398 00:38:50,202 --> 00:38:52,997 …uit de joodse, christelijke en moslimtraditie. 399 00:38:53,080 --> 00:38:56,083 En die komt uit de mond van een vrouw. 400 00:39:07,053 --> 00:39:08,262 Adonai. 401 00:39:10,848 --> 00:39:13,726 Net als Noach redde Mozes de wereld. 402 00:39:13,809 --> 00:39:16,937 Bij Noach heb je het water dat zich terugtrekt… 403 00:39:17,021 --> 00:39:19,523 …waarna alles weer opnieuw begint. 404 00:39:20,232 --> 00:39:25,571 En dan heb je de Rode Zee die splijt. Via de droge strook… 405 00:39:25,654 --> 00:39:29,909 …gaan ze naar de andere kant en beginnen daar een nieuw leven. 406 00:39:29,992 --> 00:39:33,287 Er is een connectie. En die connectie is… 407 00:39:33,371 --> 00:39:38,292 …dat als God redt, de schepping erbij betrokken is. 408 00:39:43,130 --> 00:39:44,465 Broer… 409 00:39:47,468 --> 00:39:48,761 …we zijn vrij. 410 00:39:51,013 --> 00:39:52,264 Is dat zo? 411 00:40:06,570 --> 00:40:10,825 'Mozes leidde het volk van Israël door de Rode Zee… 412 00:40:10,908 --> 00:40:13,744 …naar de woestijn van Sur. 413 00:40:15,788 --> 00:40:20,960 Drie dagen liepen ze door de woestijn zonder water te vinden.' 414 00:40:22,420 --> 00:40:25,673 Een geschokt, getraumatiseerd volk… 415 00:40:25,756 --> 00:40:28,634 …dat nu in de wildernis is. 416 00:40:29,677 --> 00:40:33,681 Ze hebben alle reden om verward te zijn… 417 00:40:33,764 --> 00:40:36,392 …en bang, en onzeker. 418 00:40:38,269 --> 00:40:42,022 Ze weten letterlijk niet waar ze zijn. 419 00:40:43,983 --> 00:40:49,029 Ze hebben veel ervaringen die duidelijk lieten zien… 420 00:40:49,113 --> 00:40:53,200 …dat hun God echt is, en dat hun God ze heeft gered. 421 00:40:54,660 --> 00:40:57,746 Maar ze moeten zich op iets richten… 422 00:40:57,830 --> 00:41:01,292 …dat ze zich niet kunnen voorstellen. 423 00:41:02,126 --> 00:41:04,044 Mijn kinderen hebben geen eten. 424 00:41:04,128 --> 00:41:09,800 Ze volgen Mozes, maar ze weten dat die het ook niet weet. 425 00:41:11,844 --> 00:41:13,721 Geef me een teken, Heer. 426 00:41:14,763 --> 00:41:16,557 Gaan we hier sterven? 427 00:41:16,640 --> 00:41:19,185 We hadden in Egypte moeten blijven. 428 00:41:23,063 --> 00:41:24,815 Ze zijn net vrij. 429 00:41:24,899 --> 00:41:27,860 Ze dachten dat het klaar was, maar niet dus. 430 00:41:27,943 --> 00:41:30,488 Maar zo is het leven. 431 00:41:30,571 --> 00:41:34,408 Je slaagt voor een test, en je leert er iets van… 432 00:41:34,492 --> 00:41:39,330 …maar je bent er nog niet. De Thora zegt ook dat dat nooit gebeurt. 433 00:41:40,706 --> 00:41:43,334 Het gaat om de reis, niet om de bestemming. 434 00:41:52,551 --> 00:41:54,053 Heer, waar bent u? 435 00:41:54,803 --> 00:41:57,306 Mijn volk heeft dorst en honger. 436 00:42:04,188 --> 00:42:05,898 Spreek tot mij. 437 00:42:25,167 --> 00:42:27,836 De mensen zijn bang, Mozes. 438 00:42:41,392 --> 00:42:43,310 Hij praat niet meer tegen me. 439 00:42:44,270 --> 00:42:45,396 Wie? 440 00:42:46,564 --> 00:42:47,773 God. 441 00:42:49,024 --> 00:42:50,359 Hij is weg. 442 00:42:55,489 --> 00:42:56,657 Misschien niet. 443 00:42:57,408 --> 00:43:00,995 Misschien is het een beproeving. -Het is te veel. 444 00:43:03,956 --> 00:43:04,957 Nee. 445 00:43:08,752 --> 00:43:09,920 Nee. 446 00:43:28,939 --> 00:43:30,649 Wijs ze de weg. 447 00:43:51,337 --> 00:43:53,631 Als God het wil, vinden we water. 448 00:43:58,302 --> 00:43:59,720 We gaan naar 't zuiden. 449 00:44:01,388 --> 00:44:04,183 Kanaän ligt in het noorden. -Ik weet 't. 450 00:44:04,266 --> 00:44:07,227 We gaan naar Midjan. -Naar Midjan? 451 00:44:07,811 --> 00:44:10,230 Naar de berg, waar hij tot me sprak. 452 00:44:10,314 --> 00:44:13,776 We gaan naar het Beloofde Land. -Daar komen we ook. 453 00:44:17,946 --> 00:44:19,573 Hoe overleven we dat? 454 00:44:21,659 --> 00:44:23,744 Wat zeggen we tegen onze mensen? 455 00:44:26,372 --> 00:44:27,831 Hij zorgt voor ze. 456 00:44:33,045 --> 00:44:38,300 'In de woestijn mopperde iedereen tegen Mozes en Aäron. 457 00:44:39,176 --> 00:44:45,349 Ze zeiden: "Waren we maar in Egypte door de Heer gedood. 458 00:44:45,432 --> 00:44:50,604 Toen hadden we tenminste vlees, en al het voedsel dat we wilden. 459 00:44:50,688 --> 00:44:56,652 Jullie hebben ons in de woestijn gebracht om van de honger om te komen."' 460 00:44:59,905 --> 00:45:01,824 Het is een lange weg. 461 00:45:01,907 --> 00:45:06,495 En je ziet wat de vermoeidheid met de mensen doet en je denkt: 462 00:45:06,578 --> 00:45:09,498 hebben ze dan niet gezien wat er gebeurd is? 463 00:45:09,581 --> 00:45:13,127 Maar jij komt net uit een kamer met airconditioning. 464 00:45:13,210 --> 00:45:16,213 Deze mensen werden gered en lijden nu weer. 465 00:45:16,296 --> 00:45:21,301 Ze waren kapot en het zou raar zijn als ze niet zouden klagen. 466 00:45:39,319 --> 00:45:43,407 'De volgende morgen lag er dauw rondom de tenten. 467 00:45:44,616 --> 00:45:46,368 Toen die weg was… 468 00:45:46,452 --> 00:45:51,248 …lagen er dunne witte vlokken in het zand van de woestijn. 469 00:45:53,167 --> 00:45:58,589 De Heer zei: "Ik zal het brood laten regenen."' 470 00:46:02,301 --> 00:46:04,970 De Israëlieten klagen dat ze honger hebben… 471 00:46:05,053 --> 00:46:10,142 …en God verricht een wonder door manna te laten vallen. 472 00:46:11,518 --> 00:46:13,520 Wetenschappers zeiden… 473 00:46:13,604 --> 00:46:17,191 …dat er een soort plantenluis bestaat… 474 00:46:17,274 --> 00:46:20,235 …die zich voedt met de tamarisk… 475 00:46:20,319 --> 00:46:22,279 …die in de Sinaï groeit. 476 00:46:22,362 --> 00:46:26,533 En ze scheiden een substantie uit… 477 00:46:26,617 --> 00:46:30,245 …die zoet smaakt en wit van kleur is. 478 00:46:34,041 --> 00:46:36,043 Het zit op de struiken. 479 00:46:36,126 --> 00:46:39,338 We kunnen het drogen en er brood van bakken. 480 00:46:42,508 --> 00:46:44,259 Hij heeft gesproken. 481 00:46:46,595 --> 00:46:50,557 In de Sinaï, of in die wildernis… 482 00:46:52,810 --> 00:46:54,937 …zien we Gods moederlijke kant. 483 00:46:55,771 --> 00:46:59,942 Want normaal veranderen de vrouwen agrarische producten… 484 00:47:00,025 --> 00:47:01,819 …in voedsel. 485 00:47:02,569 --> 00:47:04,947 Zie je, broer? Een teken. 486 00:47:07,616 --> 00:47:09,326 We zien God de strijder… 487 00:47:09,409 --> 00:47:13,372 …in de tekenen en wonderen, en vechtend tegen de farao. 488 00:47:13,455 --> 00:47:18,335 En nu, metaforisch dan, zien we de God de moeder. 489 00:47:21,421 --> 00:47:22,673 Stop. 490 00:47:26,009 --> 00:47:28,220 Stoppen. Zo doen we dat niet. 491 00:47:28,303 --> 00:47:30,055 Laat los. Stop. 492 00:47:32,683 --> 00:47:34,893 Egoïstische kerel. 493 00:47:36,186 --> 00:47:37,312 Opzij. 494 00:47:38,272 --> 00:47:39,314 Stoppen. 495 00:47:40,941 --> 00:47:42,067 Hoe durf je? 496 00:47:42,150 --> 00:47:45,946 David en Amram hebben gehamsterd. Nu is er te weinig. 497 00:47:48,073 --> 00:47:49,616 Het is om te ruilen. 498 00:47:51,076 --> 00:47:53,120 Het is hooguit voor twee dagen. 499 00:47:58,375 --> 00:48:01,587 God schonk ons overvloed, en dan bedank je hem zo? 500 00:48:06,967 --> 00:48:09,303 Stuur ze weg. 501 00:48:12,306 --> 00:48:15,517 Nee, stop. Stop. 502 00:48:16,435 --> 00:48:17,394 Doe wat ik zeg. 503 00:48:19,354 --> 00:48:21,523 Woede heeft je al eens verzwakt. 504 00:48:22,649 --> 00:48:25,319 God was barmhartig. 505 00:48:25,402 --> 00:48:27,237 Dat moeten wij ook zijn. 506 00:48:34,453 --> 00:48:35,954 Ze heeft gelijk. 507 00:48:37,164 --> 00:48:38,999 Wat wil hij van ons? 508 00:48:39,082 --> 00:48:41,209 Hoe kun je me dat vragen… 509 00:48:41,293 --> 00:48:43,378 …als mijn hart dat juist zoekt? 510 00:48:43,462 --> 00:48:45,631 Laat je geest dan ook zoeken. 511 00:48:56,475 --> 00:49:00,938 Je kan niks leren als je niet alles wat je daarvoor hebt geleerd vergeet. 512 00:49:01,021 --> 00:49:03,857 Dit is geen plek met roofdieren. 513 00:49:03,941 --> 00:49:06,234 Het is een lege ruimte. 514 00:49:07,110 --> 00:49:10,113 Het is niets. Er is daar niets. 515 00:49:10,197 --> 00:49:13,283 Zijn er vijanden? Gevaren? Ja, dat is er allemaal. 516 00:49:13,367 --> 00:49:15,243 Maar waar het om gaat… 517 00:49:15,327 --> 00:49:18,372 …is dat de lessen en waarden die je moet leren… 518 00:49:18,455 --> 00:49:21,208 Dat gaat niet in Egypte. Te veel geschiedenis. 519 00:49:21,291 --> 00:49:23,293 En Israël moet nog te veel bouwen. 520 00:49:24,294 --> 00:49:26,213 Dat is de wildernis. 521 00:49:26,713 --> 00:49:28,382 Kinderen van Israël. 522 00:49:29,299 --> 00:49:32,469 Al vijf dagen verzamelen we elke ochtend voedsel. 523 00:49:33,303 --> 00:49:35,514 Wat we die dag nodig hebben. 524 00:49:38,600 --> 00:49:40,435 En op de zesde dag… 525 00:49:42,521 --> 00:49:46,650 …verzamelen we genoeg om de zevende dag te kunnen rusten. 526 00:49:49,486 --> 00:49:53,115 Wij zijn geschapen naar Gods beeld. 527 00:49:53,657 --> 00:49:55,909 En op de zevende dag rusten we, hè? 528 00:49:55,993 --> 00:49:58,203 Ja. -Ja. 529 00:50:02,874 --> 00:50:04,209 Een heilige dag. 530 00:50:09,589 --> 00:50:15,303 Een dag om ons eraan te herinneren hoeveel we hem verschuldigd zijn. 531 00:50:21,768 --> 00:50:23,186 Laat dat een wet zijn. 532 00:50:23,895 --> 00:50:26,815 De sabbat is een interessant instituut… 533 00:50:26,898 --> 00:50:30,610 …als je denkt aan de oude Israëlieten. 534 00:50:30,694 --> 00:50:33,488 Voor zover we weten bestaat die niet… 535 00:50:33,572 --> 00:50:36,324 …in de andere culturen rondom Israël. 536 00:50:36,408 --> 00:50:40,495 Je kan het dus een uitvinding van de Israëlieten noemen. 537 00:50:43,206 --> 00:50:47,085 De eerste verwijzing naar de sabbat staat in Exodus 16… 538 00:50:47,169 --> 00:50:49,629 …met het verzamelen van de manna. 539 00:50:49,713 --> 00:50:53,967 Op de zesde dag moet je het dubbele verzamelen. 540 00:50:54,051 --> 00:50:58,513 En op de zevende dag rust je, net zoals God dat deed. 541 00:51:01,183 --> 00:51:02,601 We hebben een zin. 542 00:51:02,684 --> 00:51:06,188 'De Joden houden geen sabbat, de sabbat houdt de Joden.' 543 00:51:06,271 --> 00:51:08,815 En dit hadden de mensen nodig. 544 00:51:08,899 --> 00:51:13,320 God die via Mozes zei: 'Stop. Niet meer werken. 545 00:51:13,403 --> 00:51:15,405 Kijk gewoon wat je hebt. 546 00:51:15,489 --> 00:51:18,700 En je erbij bent en je ziet dat er niets mis is… 547 00:51:18,784 --> 00:51:20,535 …dan kunnen we dat.' 548 00:51:23,705 --> 00:51:27,459 De Israëlieten hebben de honger en toorn van de farao overleefd. 549 00:51:27,542 --> 00:51:33,006 Maar er duikt een nieuwe vijand op op hun reis naar de Sinaïberg. 550 00:51:37,260 --> 00:51:38,637 We zijn niet alleen. 551 00:51:43,558 --> 00:51:47,145 Woestijnbewoners. Dit is hun land. 552 00:51:50,690 --> 00:51:57,030 Veel mensen in het oude Nabije Oosten waren geen Israëlieten. 553 00:51:57,114 --> 00:51:59,616 Het waren juist hun vijanden. 554 00:51:59,699 --> 00:52:03,537 Een goed voorbeeld zijn de Amalekieten. 555 00:52:10,293 --> 00:52:12,963 Weg hier. Mozes. 556 00:52:14,923 --> 00:52:18,593 Bandieten. Ze beslopen ons in het donker. 557 00:52:18,677 --> 00:52:22,430 Het waren er te veel. Ze hebben vrouwen en kinderen ontvoerd. 558 00:52:23,473 --> 00:52:24,683 Ik heb mensen nodig. 559 00:52:27,602 --> 00:52:30,605 Amalekieten. Slavenhandelaren. 560 00:52:31,982 --> 00:52:34,401 We overnachten hier. Geef het door. 561 00:52:34,484 --> 00:52:36,403 We halen onze mensen terug. 562 00:52:51,293 --> 00:52:55,589 KAMP VAN DE AMELEKIETEN 563 00:52:59,551 --> 00:53:02,137 Vlug. Stelling innemen. 564 00:53:07,851 --> 00:53:13,023 Hadden de Israëlieten zwaarden, schilden en pijlen bij zich? 565 00:53:13,106 --> 00:53:17,444 Hoe konden ze oorlog voeren tegen de Amalekieten? 566 00:53:18,445 --> 00:53:21,156 Dit is een oude Joodse midrasj… 567 00:53:21,239 --> 00:53:25,243 …die zegt dat ze die geroofd hebben… 568 00:53:25,827 --> 00:53:28,997 …van de Egyptische soldaten in de Rode Zee. 569 00:53:29,080 --> 00:53:32,834 Hun lichamen spoelden aan, en die spullen hebben ze gepakt. 570 00:53:32,918 --> 00:53:36,296 Maar dat is niet wat er in de Bijbel staat. 571 00:53:36,379 --> 00:53:40,133 Die zegt daar niets over. Maar hoe kan het anders? 572 00:53:41,676 --> 00:53:42,928 Heer… 573 00:53:46,223 --> 00:53:48,642 …leid uw kinderen naar de overwinning. 574 00:53:53,438 --> 00:53:57,442 God zegt: 'Ik heb jullie Egypte uit geleid… 575 00:53:57,525 --> 00:54:03,073 …met uitgestrekte arm en een sterke hand.' 576 00:54:10,664 --> 00:54:14,793 En de armen van Mozes doen precies hetzelfde. 577 00:54:21,091 --> 00:54:23,468 Hij fungeert als een symbool. 578 00:54:23,551 --> 00:54:25,053 Een geleider. 579 00:54:27,973 --> 00:54:29,391 Joshua. 580 00:54:29,474 --> 00:54:30,392 We zijn hier. 581 00:54:31,351 --> 00:54:32,560 Ze zijn hier. 582 00:54:34,312 --> 00:54:38,400 En zolang ze hun ogen op de hemel richten… 583 00:54:38,483 --> 00:54:40,819 …winnen ze de strijd. 584 00:54:42,445 --> 00:54:44,030 Vlug, blijf dicht bij me. 585 00:54:45,782 --> 00:54:48,076 Zo niet, dan verliezen ze. 586 00:54:49,369 --> 00:54:50,370 Snel. 587 00:54:52,664 --> 00:54:54,791 Mozes wordt moe. 588 00:55:01,506 --> 00:55:04,050 Maar zijn armen houden vol. 589 00:55:13,810 --> 00:55:17,814 De Israëlieten komen als winnaars uit de strijd. 590 00:56:02,275 --> 00:56:04,778 Wat is er? -Ze vechten om de buit. 591 00:56:05,362 --> 00:56:09,074 Genoeg. Genoeg. Genoeg. 592 00:56:10,450 --> 00:56:14,329 De eerste die nog een klap uitdeelt, zal sterven. 593 00:56:16,498 --> 00:56:17,749 Sterven. 594 00:56:21,169 --> 00:56:23,338 Onthoud wie we zijn. 595 00:56:28,385 --> 00:56:29,761 Een volk. 596 00:56:30,762 --> 00:56:33,139 Een volk van gelovigen. 597 00:56:35,934 --> 00:56:37,268 Opzij. 598 00:57:03,044 --> 00:57:05,130 Hoe moet ik ze leiden? 599 00:57:05,213 --> 00:57:07,382 Met liefde. 600 00:57:07,966 --> 00:57:11,719 En als ik dat niet kan vinden? -Dan ligt dat aan jou. 601 00:57:14,305 --> 00:57:17,267 Liefde werd ons als kind ontnomen. 602 00:57:20,812 --> 00:57:23,940 Alleen liefde had ons nooit bevrijd. 603 00:57:39,914 --> 00:57:44,377 De zwerftocht door de wildernis gaat feitelijk over een groep… 604 00:57:45,670 --> 00:57:51,176 …getraumatiseerde, beschadigde, niet functionerende, bevrijde slaven… 605 00:57:52,343 --> 00:57:54,345 …die er doorheen strompelden. 606 00:57:56,723 --> 00:57:59,851 Een deel van de les is dat God je een visioen geeft. 607 00:57:59,934 --> 00:58:01,811 God geeft je een droom. 608 00:58:03,146 --> 00:58:06,524 En meestal betekent dat niet… 609 00:58:06,608 --> 00:58:10,612 …dat het is wat jij graag wil, maar het is iets beters. 610 00:58:13,698 --> 00:58:18,286 Ze dachten dat ze meteen naar het Beloofde Land konden… 611 00:58:18,369 --> 00:58:19,412 …maar nee. 612 00:58:19,496 --> 00:58:23,458 Je moet eerst werken aan de binnenkant… 613 00:58:23,541 --> 00:58:26,628 …en daarna komt pas de buitenkant. 614 00:58:28,963 --> 00:58:32,717 Israël gaat van de ene vorm van dienen naar de andere. 615 00:58:32,800 --> 00:58:34,219 En dat is Jahweh. 616 00:58:34,302 --> 00:58:38,306 Het doel van de uittocht is niet vrijheid… 617 00:58:40,308 --> 00:58:42,894 …maar naar de berg gaan om God te eren. 618 00:58:45,104 --> 00:58:47,106 MIDJAN 619 00:58:47,190 --> 00:58:49,776 De geboden vormen de wet… 620 00:58:49,859 --> 00:58:52,487 …zodat je weet hoe je moet eren. 621 00:58:54,864 --> 00:58:57,951 Ze moeten een spirituele worsteling doorstaan. 622 00:58:58,034 --> 00:59:00,119 Ook al zijn ze politiek bevrijd… 623 00:59:00,203 --> 00:59:03,498 …ze moeten nog steeds geestelijk bevrijd worden. 624 00:59:20,306 --> 00:59:23,601 Ik kom om met hem te praten. Ik wil hem weer vinden. 625 00:59:26,729 --> 00:59:28,982 Ik heb je eerder zo gezien. 626 00:59:32,318 --> 00:59:34,779 Ik kan mijn volk niet leiden zonder God. 627 00:59:36,698 --> 00:59:40,159 Hoe kan ik hen leiden en tegelijkertijd God zoeken? 628 00:59:44,330 --> 00:59:45,873 Jaren geleden… 629 00:59:46,499 --> 00:59:49,335 …ging je met mijn schapen naar de wei. 630 00:59:49,419 --> 00:59:52,547 Zodat ik voor mijn volk kon zorgen. 631 00:59:55,091 --> 00:59:57,260 Je was een goede dienaar. 632 00:59:58,469 --> 01:00:00,430 Jij hebt ook dienaren. 633 01:00:01,598 --> 01:00:04,976 Kies verstandig. Gebruik ze. 634 01:00:06,102 --> 01:00:10,982 Dan kan je naar hem toe met een goed geweten… 635 01:00:11,691 --> 01:00:13,484 …en om zijn hulp vragen. 636 01:00:14,485 --> 01:00:16,321 Jetro duikt weer op. 637 01:00:16,404 --> 01:00:19,699 Hij ziet hoe Mozes te werk gaat… 638 01:00:19,782 --> 01:00:23,828 …en mensen ontvangt die meningsverschillen hebben. 639 01:00:23,911 --> 01:00:26,623 En Mozes is jury en rechter. 640 01:00:26,706 --> 01:00:30,918 Jetro ziet dat allemaal en zegt tegen hem: 641 01:00:31,002 --> 01:00:35,465 'Zo kan je niet doorgaan. Dan ben je straks opgebrand.' 642 01:00:35,548 --> 01:00:38,217 Jetro vertelt hem wat hij moet doen. 643 01:00:38,301 --> 01:00:41,429 Hij legt uit hoe je een gerechtshof inricht. 644 01:00:41,512 --> 01:00:44,599 Jetro is, zoals ik het zie… 645 01:00:44,682 --> 01:00:46,893 …een prachtig voorbeeld… 646 01:00:46,976 --> 01:00:50,980 …van iemand die niet joods is… 647 01:00:51,064 --> 01:00:53,733 …die met de beste ideeën komt… 648 01:00:53,816 --> 01:00:59,197 …en inzichten van zijn religieuze tradities, om hem te helpen. 649 01:00:59,280 --> 01:01:03,743 En Mozes is slim genoeg om die wijsheid te accepteren… 650 01:01:03,826 --> 01:01:07,497 …ook al komt die dan uit een andere cultuur. 651 01:01:09,666 --> 01:01:10,792 Het is er nog. 652 01:01:20,593 --> 01:01:22,261 Ons levensverhaal. 653 01:01:26,808 --> 01:01:28,976 Hoe loopt het af? 654 01:01:34,899 --> 01:01:36,651 Ik ga zijn hulp zoeken. 655 01:01:38,528 --> 01:01:40,321 Dat lukt je wel. 656 01:01:59,882 --> 01:02:03,219 Vertel alles aan onze kinderen, dan begrijpen ze het. 657 01:02:06,973 --> 01:02:08,015 Ga maar. 658 01:02:17,984 --> 01:02:24,115 En weer beklimt Mozes de berg, voor een gesprek met God. 659 01:02:37,128 --> 01:02:41,716 'Het donderde en bliksemde en er hing een dikke wolk. 660 01:02:43,009 --> 01:02:45,678 De Sinaïberg was gehuld in rook… 661 01:02:45,762 --> 01:02:49,098 …want de Heer was in vuur neergedaald. 662 01:02:50,308 --> 01:02:54,061 De rook steeg op als de rook van een oven… 663 01:02:54,145 --> 01:02:58,191 …en de hele berg beefde enorm.' 664 01:03:11,037 --> 01:03:12,413 Waar bent u? 665 01:03:14,624 --> 01:03:17,084 Ik kom helemaal hier om u te vinden. 666 01:03:18,795 --> 01:03:20,254 Spreek tot mij. 667 01:03:23,800 --> 01:03:25,384 Bent u klaar met me? 668 01:03:26,260 --> 01:03:27,929 Ik niet met u. 669 01:03:29,722 --> 01:03:30,973 Hoort u mij? 670 01:03:43,194 --> 01:03:44,904 Ik weet 't niet meer, God. 671 01:03:46,739 --> 01:03:48,282 Waar moet ik heen? 672 01:03:49,033 --> 01:03:50,785 Zonder u ben ik verloren. 673 01:03:56,958 --> 01:03:59,752 Ik droeg je op de vleugels van de arend… 674 01:03:59,836 --> 01:04:01,754 …en bracht je naar mij. 675 01:04:02,338 --> 01:04:05,842 Als je mijn stem gehoorzaamt en mijn verbond nakomt… 676 01:04:05,925 --> 01:04:11,556 …dan zijn jullie voor mij een koninkrijk van priesters en een heilig volk. 677 01:04:12,390 --> 01:04:17,144 Dat zijn de woorden die je tot de kinderen van Israël zal spreken. 678 01:04:21,732 --> 01:04:23,317 Weken gaan voorbij. 679 01:04:25,987 --> 01:04:31,033 De Israëlieten wachten in de schaduw van de berg op de terugkeer van Mozes. 680 01:04:49,093 --> 01:04:51,596 Hij is nu al 40 dagen en nachten weg. 681 01:04:54,515 --> 01:04:55,975 Hij komt terug. 682 01:05:08,905 --> 01:05:11,282 Hun leven was al zo onzeker. 683 01:05:11,365 --> 01:05:14,327 En voor 't eerst is hun leider ook weg. 684 01:05:14,410 --> 01:05:18,539 De persoon die diende als de vader van het volk… 685 01:05:19,206 --> 01:05:22,877 …is er niet. Ze kijken omhoog en zien iets… 686 01:05:22,960 --> 01:05:25,796 …dat zo indrukwekkend en griezelig is. 687 01:05:25,880 --> 01:05:30,635 Als je niet weet wat morgen brengt en of je het wel overleeft… 688 01:05:30,718 --> 01:05:32,970 …dan ga je foute dingen doen. 689 01:05:44,649 --> 01:05:46,150 Wat is dit? 690 01:05:46,776 --> 01:05:50,321 We hebben een god nodig die mensen herkennen. 691 01:05:50,404 --> 01:05:52,448 Een god zoals andere goden. 692 01:05:52,531 --> 01:05:54,367 We hebben Egyptisch goud. 693 01:05:54,951 --> 01:05:58,746 We smelten het om en maken een god die ons beschermt. 694 01:05:58,829 --> 01:06:00,706 Mozes heeft ons beschermd. 695 01:06:03,042 --> 01:06:06,420 Denk je echt dat je broer nog leeft? 696 01:06:09,298 --> 01:06:10,341 Nou? 697 01:06:20,393 --> 01:06:22,520 Jij bent de eerstgeborene broer. 698 01:06:24,313 --> 01:06:26,649 Je moet je positie weer opeisen. 699 01:06:57,638 --> 01:06:59,473 'En Aäron sprak: 700 01:06:59,557 --> 01:07:03,978 "Haal de gouden oorringen uit de oren van jullie vrouwen… 701 01:07:04,061 --> 01:07:07,773 …zoons en dochters en geef ze aan mij." 702 01:07:12,194 --> 01:07:15,406 En hij kreeg het goud van ze… 703 01:07:15,489 --> 01:07:18,909 …en bewerkte dat met hamer en beitel… 704 01:07:18,993 --> 01:07:21,579 …tot een gegoten kalf.' 705 01:07:25,374 --> 01:07:29,545 Het was ongehoorzaamheid die voor de plagen zorgde. 706 01:07:29,628 --> 01:07:32,548 En het is de ongehoorzaamheid van dit volk… 707 01:07:32,631 --> 01:07:35,384 …dat een god maakt. 708 01:07:35,468 --> 01:07:39,972 Door die ongehoorzaamheid zou hun reis… 709 01:07:40,056 --> 01:07:44,560 …in plaats van hooguit tien dagen, nu wel 40 jaar gaan duren. 710 01:07:53,903 --> 01:07:58,574 Aäron, de broer van Mozes, en de hogepriester van Israël… 711 01:07:58,657 --> 01:08:00,951 …maakt het gouden kalf. 712 01:08:01,035 --> 01:08:04,288 Hij voelt zich namelijk bedreigd… 713 01:08:04,371 --> 01:08:08,292 …door de oproer onder de Israëlieten. 714 01:08:08,375 --> 01:08:12,880 Om ze tot rust te brengen, maakt hij die god voor ze. 715 01:08:27,978 --> 01:08:31,315 En dan komt Mozes van de berg… 716 01:08:31,398 --> 01:08:35,528 …op het moment dat ze een offer brengen aan het gouden kalf. 717 01:08:37,530 --> 01:08:39,657 Het is hartverscheurend. 718 01:08:49,125 --> 01:08:50,126 Het is Mozes. 719 01:08:54,505 --> 01:08:56,006 Mozes. 720 01:08:57,883 --> 01:08:59,135 Mozes. 721 01:08:59,635 --> 01:09:00,886 Mozes. 722 01:09:16,068 --> 01:09:17,153 Mozes. 723 01:09:35,963 --> 01:09:37,047 Voor niets. 724 01:09:38,716 --> 01:09:40,634 Alles voor niets. 725 01:10:02,907 --> 01:10:05,993 Mozes is zo ontzet en boos… 726 01:10:06,076 --> 01:10:10,372 …dat hij de twee tafels met de Tien Geboden… 727 01:10:10,956 --> 01:10:12,750 …stuk smijt. 728 01:10:12,833 --> 01:10:14,460 Geen woedebeheersing. 729 01:10:14,543 --> 01:10:18,172 Dat is een thema dat je in zijn hele leven terugziet. 730 01:10:20,466 --> 01:10:25,221 Dat gevecht met woede is iets waar we veel van kunnen leren. 731 01:10:26,347 --> 01:10:30,809 Mozes is iemand die zich niet kan beheersen… 732 01:10:31,435 --> 01:10:37,066 …en dan moet bedenken hoe je de brokstukken weer oppakt. 733 01:10:41,070 --> 01:10:41,904 Help me. 734 01:10:59,129 --> 01:11:00,381 Wat zijn dat? 735 01:11:06,428 --> 01:11:07,805 Hij antwoordde. 736 01:11:09,682 --> 01:11:11,100 Hij antwoordde mij. 737 01:11:13,894 --> 01:11:16,272 Hij gaf me zijn grootste geschenk. 738 01:11:19,275 --> 01:11:20,442 Zijn wetten. 739 01:11:23,779 --> 01:11:24,947 En jullie… 740 01:11:27,074 --> 01:11:29,451 …allemaal, braken mijn hart. 741 01:11:33,580 --> 01:11:35,332 En dus brak ik ze ook. 742 01:11:36,625 --> 01:11:39,003 Om het verleden te veranderen… 743 01:11:40,713 --> 01:11:42,548 …heb je vergiffenis nodig. 744 01:11:43,590 --> 01:11:44,842 Weet je nog? 745 01:11:45,426 --> 01:11:47,136 Laat me alleen. 746 01:11:49,888 --> 01:11:50,973 Nu. 747 01:12:10,868 --> 01:12:12,745 Wat heb ik gedaan, Heer? 748 01:12:16,415 --> 01:12:17,624 Ga weg. 749 01:12:23,213 --> 01:12:24,340 Heer… 750 01:12:28,844 --> 01:12:30,637 Ik heb u teleurgesteld. 751 01:12:31,347 --> 01:12:33,015 Het is tijd. 752 01:12:33,640 --> 01:12:37,269 Ik heb de zondvloed gezonden en alleen Noach gespaard. 753 01:12:37,353 --> 01:12:41,273 Ik kan nu het vuur zenden en alleen jou sparen. 754 01:12:41,357 --> 01:12:44,193 Om ze allemaal te laten verbranden? 755 01:12:45,486 --> 01:12:46,945 Maar, Heer… 756 01:12:47,988 --> 01:12:51,784 …we hadden naar het Beloofde Land kunnen gaan. 757 01:12:52,785 --> 01:12:56,580 Dan was dit niet gebeurd. -Wat heeft 't Beloofde Land voor zin… 758 01:12:56,663 --> 01:12:59,583 …als je niet weet hoe je daar moet leven? 759 01:12:59,666 --> 01:13:03,170 Vrijheid kun je niet behouden zonder de waarheid. 760 01:13:04,213 --> 01:13:06,965 Dan begint alles opnieuw. -Nee. 761 01:13:08,634 --> 01:13:12,054 Vergeef ze. Vergeef ons. Vergeef mij. 762 01:13:13,722 --> 01:13:14,932 Vergeef. 763 01:13:27,277 --> 01:13:28,570 God is 't zat. 764 01:13:28,654 --> 01:13:32,032 'Ik dood iedereen en begin opnieuw met jou.' 765 01:13:32,116 --> 01:13:33,992 En Mozes praat hem om. 766 01:13:34,076 --> 01:13:38,205 Denk er eens over na. Wat zeggen de Egyptenaren dan? 767 01:13:38,288 --> 01:13:40,833 U bracht ons hier om ons te doden? 768 01:13:55,013 --> 01:13:56,181 Laat ze gaan. 769 01:13:59,184 --> 01:14:00,561 Ze kwamen in opstand. 770 01:14:01,854 --> 01:14:03,897 Tegen God. -Laat ze gaan. 771 01:14:05,732 --> 01:14:07,526 Ze verdienen te sterven. 772 01:14:09,069 --> 01:14:11,321 We moeten een voorbeeld stellen. 773 01:14:11,405 --> 01:14:14,366 Je mag niet moorden. 774 01:14:15,284 --> 01:14:16,910 Dat is de wet. 775 01:14:16,994 --> 01:14:17,870 Welke wet? 776 01:14:20,706 --> 01:14:23,167 Die ik kapot heb gegooid. Laat ze gaan. 777 01:14:41,602 --> 01:14:43,520 Vertel ons de wetten, Mozes. 778 01:14:44,605 --> 01:14:46,982 Dan zeggen wij ze hardop na… 779 01:14:47,858 --> 01:14:49,943 …tot het niet meer nodig is. 780 01:14:53,071 --> 01:14:55,449 Dan staan de wetten in ons geschreven. 781 01:14:59,286 --> 01:15:04,458 Je zult geen beelden van afgoden maken. 782 01:15:09,505 --> 01:15:12,758 Je zult geen andere goden dan de Heer vereren.. 783 01:15:17,804 --> 01:15:21,600 Je zult niet de naam van de Heer, jullie God, misbruiken. 784 01:15:33,904 --> 01:15:35,656 Je zult niet begeren. 785 01:15:45,332 --> 01:15:46,792 Je zult niet… 786 01:16:06,270 --> 01:16:09,189 Wat de kinderen van Israël echt vervreemdde… 787 01:16:09,273 --> 01:16:11,858 …was het gebrek aan verbond. 788 01:16:11,942 --> 01:16:15,988 En de reden waarom ze zo lang in de wildernis bleven… 789 01:16:16,071 --> 01:16:18,240 …was om een verbond te verzegelen. 790 01:16:18,323 --> 01:16:23,120 God had ze zo naar Kanaän kunnen leiden, maar ze waren er nog niet klaar voor. 791 01:16:28,000 --> 01:16:30,127 Denk aan de sabbat… 792 01:16:31,336 --> 01:16:32,963 …en houd die heilig. 793 01:16:33,922 --> 01:16:36,216 Eer je vader en moeder. 794 01:16:38,093 --> 01:16:41,388 Je zult geen overspel plegen. 795 01:16:49,229 --> 01:16:51,940 Beschuldig nooit op valse gronden. 796 01:16:52,024 --> 01:16:55,068 De Bijbel gebruikt het woord 'geboden' niet. 797 01:16:55,152 --> 01:16:58,238 Ze hebben het over tien dingen. 798 01:16:58,322 --> 01:17:01,950 Tien d'varim, tien zaken, tien regels. 799 01:17:02,034 --> 01:17:08,248 De eerste vijf gaan over de menselijke relatie tot God. 800 01:17:08,332 --> 01:17:10,792 Vereer naast mij geen andere goden. 801 01:17:10,876 --> 01:17:13,587 Misbruik de naam van God niet. 802 01:17:13,670 --> 01:17:16,798 De laatste vijf gaan over de omgang. 803 01:17:16,882 --> 01:17:20,677 Over hoe je met elkaar omgaat. 804 01:17:20,761 --> 01:17:22,429 Met elkaar overweg kunnen. 805 01:17:23,013 --> 01:17:28,435 Je zult het huis van je naaste niet begeren. 806 01:17:28,518 --> 01:17:30,729 God zegt: 'Je moet structuur hebben. 807 01:17:30,812 --> 01:17:34,775 Ik heb jullie bevrijd om iets te worden. 808 01:17:34,858 --> 01:17:38,820 Die wetten vormen het begin van een morele code… 809 01:17:38,904 --> 01:17:41,239 …die voor een revolutie gaat zorgen.' 810 01:17:53,001 --> 01:17:54,252 Moeder. 811 01:18:09,810 --> 01:18:12,062 Waarom ben je verdrietig? 812 01:18:16,608 --> 01:18:18,652 Ik heb zo veel verkeerd gedaan. 813 01:18:24,116 --> 01:18:26,952 Ik heb nog zo veel te doen. 814 01:18:28,078 --> 01:18:30,038 Je hebt het goed gedaan. 815 01:18:36,420 --> 01:18:40,257 Je hebt ze uit Egypte gehaald omdat God je dat vroeg. 816 01:18:42,676 --> 01:18:45,721 Jij gaf ze leefregels. 817 01:18:48,849 --> 01:18:50,559 Je gaf ze leven. 818 01:18:58,191 --> 01:18:59,985 Wat nog meer… 819 01:19:01,486 --> 01:19:04,072 …verlang je van jezelf? 820 01:19:06,324 --> 01:19:09,870 Ik moet ze leiden naar het Beloofde Land. 821 01:19:12,372 --> 01:19:14,708 Dat kunnen ze zelf wel. 822 01:19:17,461 --> 01:19:18,837 Zonder jou. 823 01:19:22,591 --> 01:19:27,304 De drie hoofdrolspelers in dit verhaal, Mozes, Aäron en Mirjam… 824 01:19:28,513 --> 01:19:32,809 …komen nooit in het Beloofde Land. 825 01:19:35,395 --> 01:19:36,563 Kom. 826 01:19:39,316 --> 01:19:43,862 Het meest tragische moment in de hele Bijbel… 827 01:19:43,945 --> 01:19:48,533 …is dat Mozes, die van God de opdracht krijgt… 828 01:19:48,617 --> 01:19:53,205 …deze moeilijke en gevaarlijke taak uit te voeren… 829 01:19:53,288 --> 01:19:57,292 …en 40 jaar de Israëlieten door de woestijn leidt… 830 01:19:57,375 --> 01:20:02,339 …en uiteindelijk die taak volbrengt… 831 01:20:03,215 --> 01:20:08,011 …zelf het Beloofde Land niet mag binnengaan. 832 01:20:09,596 --> 01:20:10,972 Hartverscheurend. 833 01:20:14,100 --> 01:20:15,560 Kijk, Mozes. 834 01:20:18,814 --> 01:20:19,981 Daar is het. 835 01:20:21,358 --> 01:20:26,238 Het feit dat Mozes het Beloofde Land niet mag binnengaan… 836 01:20:26,321 --> 01:20:29,282 …zie ik terug in iets uit onze tijd. 837 01:20:29,366 --> 01:20:32,369 Het leven van Martin Luther King Jr. 838 01:20:34,412 --> 01:20:39,000 De avond voor zijn dood, herhaalde hij de gevoelens van Mozes. 839 01:20:39,084 --> 01:20:44,005 Hij zei: 'Ik ben op de berg geweest. Ik heb het Beloofde Land gezien. 840 01:20:44,089 --> 01:20:48,301 Misschien zonder mij, maar jullie gaan naar het Beloofde Land.' 841 01:20:48,385 --> 01:20:52,305 Alsof hij op dat moment één was met Mozes. 842 01:20:52,389 --> 01:20:55,684 Als het verhaal van Mozes één ding betekent… 843 01:20:55,767 --> 01:21:01,147 …ook al heb je Kanaän bereikt, ook al heb je je vrijheid terug… 844 01:21:01,231 --> 01:21:03,400 …het vereist strijd. 845 01:21:03,483 --> 01:21:09,447 Om vrij te worden vereist iets anders dan om vrij te blijven. 846 01:21:16,788 --> 01:21:18,415 Het Beloofde Land. 847 01:21:21,459 --> 01:21:23,461 Ik zal er nooit komen. 848 01:21:26,172 --> 01:21:27,173 Nee. 849 01:21:29,593 --> 01:21:31,428 Maar je kinderen wel. 850 01:21:33,179 --> 01:21:34,347 Mozes? 851 01:21:39,102 --> 01:21:40,812 Ga mee naar binnen. 852 01:21:53,408 --> 01:21:54,451 Kom. 853 01:21:56,953 --> 01:21:59,873 DEUTERONOMIUM 34:5, 10-12 854 01:21:59,956 --> 01:22:02,667 'En Mozes, de dienaar van de Heer… 855 01:22:02,751 --> 01:22:06,212 …stierf in het land Moab, zoals de Heer had gezegd. 856 01:22:07,505 --> 01:22:11,843 Er is nooit meer een profeet zoals Mozes geweest… 857 01:22:11,927 --> 01:22:14,471 …die de Heer zo persoonlijk kende. 858 01:22:16,389 --> 01:22:21,686 Die al die tekenen gaf en wonderen verrichtte in Egypte. 859 01:22:21,770 --> 01:22:26,399 Tegen de farao, zijn mensen en zijn land. 860 01:22:28,443 --> 01:22:34,199 Niemand heeft ooit zulke machtige en indrukwekkende dingen gedaan… 861 01:22:34,282 --> 01:22:38,620 …als Mozes voor heel Israël deed. 862 01:26:43,531 --> 01:26:45,658 Ondertiteld door: Richard Bovelander