1
00:00:09,759 --> 00:00:14,556
Ten serial to ekranizacja
historii Mojżesza i Księgi Wyjścia

2
00:00:14,639 --> 00:00:18,601
uwzględniająca komentarze
teologów i historyków różnych wyznań

3
00:00:18,685 --> 00:00:20,979
i z różnych kręgów kulturowych.

4
00:00:21,062 --> 00:00:24,232
Ich uwagi mają służyć
wzbogaceniu narracji,

5
00:00:24,315 --> 00:00:27,736
nie powinny jednak być odbierane
jako wyraz jednomyślności.

6
00:00:40,498 --> 00:00:42,083
Jestem, który jestem…

7
00:00:44,335 --> 00:00:45,962
i będę, który będę.

8
00:00:55,972 --> 00:00:58,933
Biblia mówi o skromnym pasterzu

9
00:00:59,017 --> 00:01:01,686
wezwanym na tajemniczą górę

10
00:01:02,228 --> 00:01:04,773
gdzieś na półwyspie Synaj.

11
00:01:10,320 --> 00:01:14,783
GÓRA SYNAJ

12
00:01:14,866 --> 00:01:16,701
Podróż jest niebezpieczna.

13
00:01:17,869 --> 00:01:19,871
I pasterz bardzo się boi.

14
00:01:21,289 --> 00:01:25,085
Ale potężna siła,
której jeszcze nie rozumie,

15
00:01:25,585 --> 00:01:27,128
ciągnie go naprzód.

16
00:01:29,297 --> 00:01:30,465
Wiara.

17
00:01:37,722 --> 00:01:40,225
Mężczyzna ma sekretną przeszłość.

18
00:01:42,936 --> 00:01:46,481
Mój brat, nie Egipcjanin, ale jeden z nas.

19
00:01:46,564 --> 00:01:47,398
Jestem Izraelitą?

20
00:01:48,233 --> 00:01:51,736
Każdy krok przybliża go
do jego prawdziwego przeznaczenia.

21
00:01:53,696 --> 00:01:55,073
Bóg do mnie przemówił.

22
00:01:55,573 --> 00:01:57,534
Mówiłam, żebyś go nie sprowadzał.

23
00:01:57,617 --> 00:01:59,452
Nie jesteś jednym z nich, Mojżeszu.

24
00:02:02,622 --> 00:02:04,374
Czas uwolnić mój lud.

25
00:02:05,416 --> 00:02:07,752
Wyzwoliciel Izraelitów.

26
00:02:08,253 --> 00:02:09,963
Pokaż im drogę.

27
00:02:12,549 --> 00:02:14,676
Wysłannik Boży.

28
00:02:16,970 --> 00:02:20,849
Jestem, który jestem i będę, który będę.

29
00:02:24,435 --> 00:02:29,691
TESTAMENT: HISTORIA MOJŻESZA

30
00:02:31,401 --> 00:02:36,072
CZĘŚĆ PIERWSZA:
PROROK

31
00:02:44,164 --> 00:02:45,790
W czasie wielkiego głodu

32
00:02:46,416 --> 00:02:49,711
Izraelici, potomkowie Abrahama,

33
00:02:49,794 --> 00:02:51,462
osiedlili się w Egipcie…

34
00:02:53,840 --> 00:02:57,844
gdzie żyli w niewoli przez 400 lat.

35
00:03:01,639 --> 00:03:05,602
Cierpieli przez wieki,
ale ich liczba rosła.

36
00:03:08,271 --> 00:03:10,773
Z obawy przed ich buntem

37
00:03:11,274 --> 00:03:15,320
król rozkazał, by wszystkich
nowo narodzonych hebrajskich chłopców

38
00:03:15,403 --> 00:03:17,280
utopić w Nilu.

39
00:03:27,957 --> 00:03:31,252
Adoptowany potajemnie przez córkę faraona…

40
00:03:36,132 --> 00:03:38,593
wychowuje się na dworze królewskim…

41
00:03:40,929 --> 00:03:44,599
u boku swojego wuja, przyszłego króla.

42
00:03:50,480 --> 00:03:53,524
Ma na imię Mojżesz.

43
00:03:56,694 --> 00:03:58,655
Choć był księciem Egiptu

44
00:03:58,738 --> 00:04:01,366
i korzystał z dobrodziejstw domu faraona,

45
00:04:01,449 --> 00:04:06,454
dorastając w jego domu
i będąc członkiem rodziny królewskiej,

46
00:04:06,537 --> 00:04:10,208
myślę, że w głębi duszy wiedział,
że jest w nim coś odmiennego.

47
00:04:10,291 --> 00:04:12,794
Wiedział, że urodził się inny.

48
00:04:17,799 --> 00:04:20,927
Tora nie podaje jego hebrajskiego imienia.

49
00:04:21,010 --> 00:04:24,973
To jedna z tajemnic tej historii.

50
00:04:25,056 --> 00:04:31,145
To także opowieść o Mojżeszu,
który stopniowo odkrywał

51
00:04:31,229 --> 00:04:33,398
swoją tożsamość i przeznaczenie.

52
00:04:36,859 --> 00:04:38,152
KSIĘGA WYJŚCIA 2, 11

53
00:04:38,236 --> 00:04:42,657
„W tym czasie Mojżesz dorósł.

54
00:04:43,157 --> 00:04:46,619
Ujrzał też Egipcjanina
bijącego pewnego Hebrajczyka”.

55
00:04:46,703 --> 00:04:48,496
Nie!

56
00:05:01,175 --> 00:05:02,135
Do roboty!

57
00:05:06,764 --> 00:05:11,311
Jestem przekonany, że w Mojżeszu
drzemał wrodzony duch

58
00:05:11,394 --> 00:05:14,230
utożsamiający się z uciskiem,

59
00:05:14,731 --> 00:05:17,692
jakiego doświadczył wtedy
ów hebrajski niewolnik,

60
00:05:18,401 --> 00:05:21,654
i myślę, że była to chwila przebudzenia.

61
00:05:31,289 --> 00:05:32,665
Ty! Przestań!

62
00:05:32,749 --> 00:05:33,833
Przestań!

63
00:05:43,760 --> 00:05:44,719
Zostaw go.

64
00:05:48,556 --> 00:05:49,849
Zostaw go, mówię.

65
00:05:54,479 --> 00:05:55,438
Tak jest.

66
00:05:59,692 --> 00:06:00,693
Koniec dnia!

67
00:06:57,667 --> 00:06:58,668
KSIĘGA WYJŚCIA 2, 15

68
00:06:58,751 --> 00:07:01,212
„Także faraon usłyszał o tej sprawie

69
00:07:01,879 --> 00:07:04,132
i usiłował stracić Mojżesza.

70
00:07:05,550 --> 00:07:08,386
Uciekł więc Mojżesz przed faraonem”.

71
00:07:12,598 --> 00:07:17,061
PUSTYNIA SYNAJSKA

72
00:07:20,148 --> 00:07:24,777
TRZY MIESIĄCE PÓŹNIEJ

73
00:07:25,862 --> 00:07:28,906
Wędruje na wschód przez pustynię
w kierunku Midianu.

74
00:07:30,658 --> 00:07:33,494
Obcy w obcym kraju.

75
00:07:34,745 --> 00:07:36,747
Nie jest już egipskim księciem

76
00:07:36,831 --> 00:07:40,376
ani nie jest jeszcze prorokiem,
który wyzwoli Izraelitów.

77
00:07:41,252 --> 00:07:44,630
Spora część religii judeochrześcijańskiej
opiera się na Mojżeszu.

78
00:07:44,714 --> 00:07:45,882
To ojciec założyciel.

79
00:07:45,965 --> 00:07:50,720
Wszystko, czego można się dowiedzieć
na temat Biblii,

80
00:07:50,803 --> 00:07:52,263
w pewien sposób

81
00:07:52,346 --> 00:07:55,224
łączy się z Mojżeszem,
jego życiem i służbą.

82
00:07:56,726 --> 00:08:01,731
Mojżesz jest wyjątkiem w tradycji
judeo-chrześcijańsko-islamskiej,

83
00:08:01,814 --> 00:08:04,400
bo pojawia się w każdej z trzech religii.

84
00:08:04,484 --> 00:08:08,321
Te wszystkie trzy religie
uznają go jako proroka.

85
00:08:09,322 --> 00:08:13,075
Prorok Mojżesz jest wspominany w Koranie
ponad sto razy.

86
00:08:13,159 --> 00:08:16,454
Jest to wyjątek w tym sensie,
że niewielu proroków

87
00:08:16,537 --> 00:08:20,166
ma w Koranie opisaną całą historię życia.

88
00:08:21,125 --> 00:08:25,046
Każdy z aspektów jego życia, to,
co przeżył, wyzwania, którym sprostał,

89
00:08:25,129 --> 00:08:26,005
i jego dokonania,

90
00:08:26,088 --> 00:08:26,923
RABIN

91
00:08:27,006 --> 00:08:29,592
to wszystko ma dziś dla nas znaczenie.

92
00:08:30,718 --> 00:08:32,929
Co robisz, gdy inni cierpią?

93
00:08:33,012 --> 00:08:34,388
Reagujesz czy milczysz?

94
00:08:35,014 --> 00:08:36,307
Sprawiedliwość społeczna?

95
00:08:36,390 --> 00:08:38,518
Zaczęła się od Mojżesza.

96
00:08:39,185 --> 00:08:42,313
Od Mojżesza mordercy
do Mojżesza wyzwoliciela.

97
00:08:42,897 --> 00:08:44,690
To fascynująca historia.

98
00:09:06,087 --> 00:09:08,506
Patrz. Ktoś idzie.

99
00:09:22,937 --> 00:09:24,188
Kim jesteś?

100
00:09:30,653 --> 00:09:32,989
Mogę pracować w zamian za chleb i wodę.

101
00:09:40,746 --> 00:09:42,164
Możesz pić za darmo.

102
00:10:09,025 --> 00:10:11,027
Komu mam podziękować za tę dobroć?

103
00:10:12,653 --> 00:10:16,115
Jetrowi. Właścicielowi studni.
Kapłanowi tej góry.

104
00:10:18,284 --> 00:10:19,785
Chodziło mi o twoje imię.

105
00:10:21,287 --> 00:10:22,580
Jestem jego córką.

106
00:10:23,164 --> 00:10:24,123
Jestem Sefora.

107
00:10:27,251 --> 00:10:29,545
Kiedy Mojżesz uciekł z Egiptu,

108
00:10:29,629 --> 00:10:36,135
trafił pod opiekę
koczowniczego klanu pasterskiego

109
00:10:36,719 --> 00:10:39,680
na pustkowiu niedaleko góry Synaj.

110
00:10:40,264 --> 00:10:44,060
Tam Mojżesz znajduje schronienie.

111
00:11:04,830 --> 00:11:07,541
Zabawiasz zalotników naszym kosztem?

112
00:11:07,625 --> 00:11:09,502
Naszym kosztem, Naim.

113
00:11:09,585 --> 00:11:12,713
A nasi zalotnicy to nie twoja sprawa.

114
00:11:16,217 --> 00:11:18,010
Szczury pustynne nie są mile widziane.

115
00:11:26,519 --> 00:11:27,937
Ten prosi się o śmierć.

116
00:11:28,729 --> 00:11:31,816
Może, ale chętnie zabierze was ze sobą.

117
00:11:34,610 --> 00:11:35,444
Zabij go.

118
00:11:44,954 --> 00:11:46,038
Nie dziś.

119
00:12:05,182 --> 00:12:06,016
Chodź.

120
00:12:10,813 --> 00:12:14,275
To właśnie kobiety
widzą w Mojżeszu coś wyjątkowego,

121
00:12:14,358 --> 00:12:16,861
bo przyjmują jego pomoc.

122
00:12:16,944 --> 00:12:20,531
Dostrzegają w nim siłę i wiarygodność.

123
00:12:24,326 --> 00:12:27,538
W Koranie jest taka zabawna historia,
w której Sefora,

124
00:12:27,621 --> 00:12:30,166
czyli po arabsku Sephora,

125
00:12:30,249 --> 00:12:32,543
idzie przed nim,

126
00:12:32,626 --> 00:12:36,922
aż nagle zrywa się wiatr
i unosi nieco jej spódnicę.

127
00:12:37,006 --> 00:12:39,925
A Mojżesz oczywiście
nie chce na nią patrzeć.

128
00:12:40,009 --> 00:12:44,138
Dlatego idzie przed nią,
żeby nie patrzeć na nią z tyłu.

129
00:12:44,221 --> 00:12:46,849
Zaimponowało im to, jaki jest szarmancki.

130
00:12:47,850 --> 00:12:50,519
Córki wróciły do ojca

131
00:12:50,603 --> 00:12:53,564
i powiedziały mu, że Mojżesz,

132
00:12:53,647 --> 00:12:56,609
godny zaufania i silny mężczyzna,
im pomógł.

133
00:13:19,924 --> 00:13:21,425
Co cię sprowadza do Midianu?

134
00:13:23,803 --> 00:13:25,346
Nasz faraon buduje miasto.

135
00:13:26,180 --> 00:13:29,475
Ludzie mieli pracować jak niewolnicy
albo płacić podatki.

136
00:13:30,267 --> 00:13:32,102
- Więc odszedłem.
- Na pustynię?

137
00:13:35,105 --> 00:13:36,524
Tam można być wolnym.

138
00:13:37,191 --> 00:13:39,109
Egipcjanie nie żyją tak jak my.

139
00:13:39,819 --> 00:13:43,614
Ale w dowód wdzięczności za twą odwagę,
ze względu na moje córki,

140
00:13:44,615 --> 00:13:46,200
możesz zostać na noc.

141
00:13:51,372 --> 00:13:56,126
Jetro to jedna z moich ulubionych postaci
w całej sadze o Mojżeszu.

142
00:13:56,752 --> 00:13:59,797
Wiemy o nim,
że jest kochającym człowiekiem,

143
00:13:59,880 --> 00:14:03,551
że daje schronienie
i że właściwie ocenia ludzi.

144
00:14:03,634 --> 00:14:07,888
Nie ma dla niego znaczenia,
czy ktoś jest Egipcjaninem, czy Midianitą,

145
00:14:07,972 --> 00:14:09,765
czy kimkolwiek innym.

146
00:14:09,849 --> 00:14:13,227
Przyszedł innym z pomocą,
a teraz sam jest w potrzebie.

147
00:14:14,728 --> 00:14:18,899
Jetro jest kapłanem Midianitów.

148
00:14:19,817 --> 00:14:21,902
Byli to politeiści,

149
00:14:21,986 --> 00:14:24,697
którzy żyli w czasach starożytnego Egiptu,

150
00:14:24,780 --> 00:14:26,740
a później starożytnego Izraela.

151
00:14:27,950 --> 00:14:31,912
Nie sądzę, by wtedy żyli jacyś monoteiści.

152
00:14:31,996 --> 00:14:35,082
Wszyscy raczej wierzyli,
że istnieje wielu bogów.

153
00:14:35,165 --> 00:14:37,376
Pytanie brzmi: którego czcisz?

154
00:14:37,459 --> 00:14:39,545
Określa się to terminem monolatrii.

155
00:14:39,628 --> 00:14:42,339
To nie monoteizm,
czyli wiara w jednego Boga.

156
00:14:42,423 --> 00:14:44,925
Monolatria oznacza,
że czcisz tylko jednego Boga.

157
00:14:45,009 --> 00:14:47,845
Przyznajesz, że istnieją też inni.

158
00:14:47,928 --> 00:14:50,180
Ale jest tylko jeden, którego czcisz.

159
00:14:51,640 --> 00:14:54,602
Jeśli potraktujemy Biblię dosłownie,

160
00:14:55,102 --> 00:14:58,439
Bóg daje jasno do zrozumienia,

161
00:14:58,522 --> 00:15:02,902
że jest jedynym Bogiem,
którego powinni czcić Izraelici.

162
00:15:04,153 --> 00:15:08,991
Niekoniecznie daje jasno do zrozumienia,
że jest jedynym Bogiem w ogóle.

163
00:15:10,743 --> 00:15:12,912
W dziesięciu przykazaniach mówi:

164
00:15:12,995 --> 00:15:16,749
„Nie będziesz miał
bogów cudzych przede Mną”.

165
00:15:17,291 --> 00:15:19,418
Można to zinterpretować tak,

166
00:15:19,501 --> 00:15:23,339
że istnieją inni bogowie
i inni ludzie ich czczą,

167
00:15:23,422 --> 00:15:26,759
ale ty, ludu wybrany,
powinieneś czcić tylko Mnie.

168
00:15:34,850 --> 00:15:36,769
Pokaż im drogę.

169
00:15:44,693 --> 00:15:46,320
Twoje posłanie jest gotowe.

170
00:15:49,365 --> 00:15:50,574
Co widzisz?

171
00:15:53,202 --> 00:15:54,787
Kto mieszka w górach?

172
00:15:55,621 --> 00:15:57,247
Nikt. Dlaczego?

173
00:15:59,291 --> 00:16:01,251
Widziałem ogień na szczycie.

174
00:16:02,628 --> 00:16:04,004
To niemożliwe.

175
00:16:04,088 --> 00:16:06,590
To ziemia święta. Nikt nie może tam wejść.

176
00:16:09,385 --> 00:16:10,928
To co tam widziałem?

177
00:16:26,276 --> 00:16:32,408
Góra jest bardzo ważnym miejscem
w wielu tradycjach religijnych.

178
00:16:32,491 --> 00:16:36,495
Są bogowie, którzy według wierzeń
mieszkają na szczytach gór,

179
00:16:36,578 --> 00:16:40,499
bo szczyt jest położony wysoko
i trudno dostępny

180
00:16:41,000 --> 00:16:43,168
i może być zakryty chmurami,

181
00:16:43,252 --> 00:16:48,048
zza których od czasu do czasu
widać przebłyski światła.

182
00:16:48,716 --> 00:16:54,054
Można sobie wyobrazić, jakie wrażenie
to musi robić na kimś na dole,

183
00:16:54,138 --> 00:16:55,931
jawiąc się jako wielka tajemnica.

184
00:17:02,938 --> 00:17:09,903
Pokaż im drogę.

185
00:17:18,579 --> 00:17:20,080
Kim jestem, matko?

186
00:17:21,665 --> 00:17:23,333
Co to za pytanie?

187
00:17:24,960 --> 00:17:26,670
Jesteś księciem Egiptu.

188
00:17:29,506 --> 00:17:30,424
Czemu pytasz?

189
00:17:32,885 --> 00:17:34,970
Inni chłopcy się ze mnie śmieją.

190
00:17:35,512 --> 00:17:36,972
Mówią, że jestem inny.

191
00:17:37,931 --> 00:17:40,059
Że nie mam królewskiego pochodzenia.

192
00:17:50,986 --> 00:17:54,448
To najważniejszy symbol w tym kraju.

193
00:17:55,866 --> 00:17:59,036
W naszej rodzinie od zarania dziejów.

194
00:18:01,789 --> 00:18:03,874
Nie zapominaj, kim jesteś.

195
00:18:05,459 --> 00:18:08,128
Jesteś królewskim synem jak inni.

196
00:18:10,547 --> 00:18:11,715
Śpij już.

197
00:18:18,138 --> 00:18:19,681
Mój kochany Mojżeszu.

198
00:19:16,989 --> 00:19:20,284
Od śmierci Mahara jest nam ciężko.

199
00:19:21,285 --> 00:19:24,204
Siedem córek i żadnego syna.

200
00:19:24,288 --> 00:19:26,415
Był moim najlepszym pasterzem.

201
00:19:30,294 --> 00:19:32,212
Może ten nieznajomy mógłby go zastąpić?

202
00:19:34,965 --> 00:19:38,594
Człowiek, który ryzykuje życie dla obcych,
jest na wpół zakochany w śmierci.

203
00:19:46,226 --> 00:19:48,854
Jeśli wróci na pustynię, umrze.

204
00:19:49,605 --> 00:19:51,690
Jego krew będzie na naszych rękach.

205
00:19:56,987 --> 00:19:58,822
Jesteś przebiegła po matce.

206
00:20:07,331 --> 00:20:08,248
Mojżeszu!

207
00:20:09,124 --> 00:20:10,709
Proszę, nie odchodź.

208
00:20:11,960 --> 00:20:14,504
Mój ojciec zaoferuje ci pracę.

209
00:20:22,846 --> 00:20:25,307
Midian był dla Mojżesza schronieniem,

210
00:20:25,390 --> 00:20:28,143
które pozwalało mu

211
00:20:28,227 --> 00:20:31,021
cieszyć się spokojem i wygodą.

212
00:20:31,813 --> 00:20:33,982
To jego schronienie

213
00:20:34,066 --> 00:20:36,818
przed egipskimi władzami,
które go szukają,

214
00:20:36,902 --> 00:20:38,904
bo jest poszukiwany za morderstwo.

215
00:20:41,990 --> 00:20:46,745
Kiedyś książę Egiptu,
teraz jest pasterzem.

216
00:20:48,080 --> 00:20:51,500
Stracił status wysoko postawionego,
potężnego człowieka,

217
00:20:51,583 --> 00:20:54,127
by zostać skromną, nieznaną nikomu osobą.

218
00:20:54,211 --> 00:20:58,715
Opiekuje się stadem na pustyni Midian.

219
00:20:59,591 --> 00:21:01,885
I wtedy słyszy wezwanie.

220
00:21:16,566 --> 00:21:19,111
Pokaż im drogę.

221
00:21:25,450 --> 00:21:27,369
Pokaż im ją.

222
00:22:01,695 --> 00:22:03,488
Przyniosłam śniadanie.

223
00:22:13,206 --> 00:22:15,167
Widziałam już kiedyś takie znaki.

224
00:22:17,461 --> 00:22:19,546
Używają ich poborcy podatkowi.

225
00:22:22,049 --> 00:22:24,009
Nauczyłeś się ich w Egipcie?

226
00:22:27,429 --> 00:22:28,638
Służą do robienia spisów?

227
00:22:29,639 --> 00:22:31,141
I opowiadania historii.

228
00:22:35,604 --> 00:22:37,606
Jaką historię opowiadają te znaki?

229
00:22:41,610 --> 00:22:42,527
Twoją i moją.

230
00:22:57,209 --> 00:22:58,710
Boże gór.

231
00:23:00,420 --> 00:23:01,546
Bądź nam świadkiem.

232
00:23:05,509 --> 00:23:10,972
Dziś świętujemy zaślubiny
twoich sług Mojżesza i Sefory.

233
00:23:25,153 --> 00:23:27,614
Wobec majestatu twego mieszkania

234
00:23:27,697 --> 00:23:29,866
nasze życie jest niczym.

235
00:23:29,950 --> 00:23:33,745
Tak kruche i cienkie
jak ten kawałek szkła.

236
00:23:35,914 --> 00:23:38,917
Niech związek twoich sług

237
00:23:40,001 --> 00:23:42,838
wyda ci się dobry.

238
00:23:45,048 --> 00:23:46,299
I obfitujący w łaski.

239
00:24:23,837 --> 00:24:25,881
To intrygująca myśl,

240
00:24:26,381 --> 00:24:32,137
że Mojżesz miał kontakt
z wieloma kulturami i tradycjami.

241
00:24:32,220 --> 00:24:33,638
Był księciem Egiptu.

242
00:24:33,722 --> 00:24:37,100
Był zięciem arcykapłana Midianitów.

243
00:24:37,684 --> 00:24:41,104
Był wyzwolicielem Izraelitów.

244
00:24:43,815 --> 00:24:49,571
I myślę, że liczne powiązania
z ludźmi w świecie, w którym żył,

245
00:24:50,071 --> 00:24:53,200
mają znaczenie dla świata,
w którym my żyjemy,

246
00:24:53,700 --> 00:24:59,122
bo to pokazuje, że posiadanie
więcej niż jednej tożsamości jest możliwe,

247
00:24:59,206 --> 00:25:00,957
a może nawet nieuniknione.

248
00:25:33,532 --> 00:25:38,703
Mojżesz i Sefora zakładają rodzinę
w Midian i mają dwóch synów.

249
00:25:39,204 --> 00:25:41,248
Gerszoma i Eliezera.

250
00:25:48,797 --> 00:25:52,217
To pierworodny,
jego imię jest bardzo ważne.

251
00:25:52,801 --> 00:25:55,845
Mojżesz daje mu na imię Gerszom…

252
00:25:57,264 --> 00:26:00,225
RABIN, PROFESOR NADZWYCZAJNY
BIBLII HEBRAJSKIEJ, HEBREW COLLEGE

253
00:26:00,308 --> 00:26:04,980
„Bo jestem cudzoziemcem w obcej ziemi”.

254
00:26:05,063 --> 00:26:11,820
To świadczy o poczuciu
braku przynależności u Mojżesza.

255
00:26:11,903 --> 00:26:13,863
Braku przynależności do Midianu.

256
00:26:13,947 --> 00:26:16,241
Braku przynależności do Egiptu.

257
00:26:23,206 --> 00:26:26,334
PI-RAMZES
STOLICA EGIPTU

258
00:26:26,418 --> 00:26:27,919
W następnych latach

259
00:26:28,003 --> 00:26:32,591
stary egipski król umiera,
a wuj Mojżesza przejmuje tron.

260
00:26:34,259 --> 00:26:35,969
To faraon,

261
00:26:36,678 --> 00:26:39,306
najpotężniejszy władca epoki.

262
00:26:45,520 --> 00:26:48,898
Gdybyśmy mieli porównać
faraona z Księgi Wyjścia

263
00:26:48,982 --> 00:26:51,526
z którymś faraonem
znanym z historii Egiptu,

264
00:26:51,610 --> 00:26:53,945
to mógłby to być Ramzes Wielki,

265
00:26:54,029 --> 00:26:57,949
bo Księga Wyjścia
mówi o tym, że Izraelitów

266
00:26:58,033 --> 00:26:59,367
zmuszano do pracy,

267
00:26:59,451 --> 00:27:01,745
każąc im zbudować dwa wielkie miasta.

268
00:27:02,370 --> 00:27:06,082
Jednym z nich był Pi-Ramzes,
czyli Dom Ramzesa,

269
00:27:06,166 --> 00:27:09,836
który był stolicą
Ramzesa Wielkiego w Delcie

270
00:27:09,919 --> 00:27:11,713
za panowania XIX dynastii.

271
00:27:13,131 --> 00:27:14,883
Po dojściu do władzy

272
00:27:14,966 --> 00:27:18,261
prowadzi kilka kampanii
na terenie Syropalestyny.

273
00:27:18,345 --> 00:27:22,807
Podbija ziemie aż do Bejrutu w Libanie.

274
00:27:23,767 --> 00:27:27,479
Panowanie Ramzesa Wielkiego
było jednym z okresów największych wpływów

275
00:27:27,562 --> 00:27:29,022
i największej potęgi.

276
00:27:29,105 --> 00:27:31,858
Było szczytem świetności
imperium egipskiego.

277
00:27:33,568 --> 00:27:34,819
Co mówią wróżby?

278
00:27:36,571 --> 00:27:38,823
Zawsze znajdą się niepokorni poddani.

279
00:27:40,033 --> 00:27:40,992
Gdzie dokładnie?

280
00:27:49,167 --> 00:27:50,794
Na pustyni, Wasza Wysokość.

281
00:27:51,336 --> 00:27:55,256
Koczownicy spóźniają się z daniną.

282
00:27:55,340 --> 00:27:56,591
Są mało istotni.

283
00:27:58,510 --> 00:28:00,553
Nawet żebraka można oświecić.

284
00:28:01,554 --> 00:28:02,597
To prawda, panie.

285
00:28:03,723 --> 00:28:05,016
Zaklęcie, czarowniku.

286
00:28:05,600 --> 00:28:07,686
Niech poczują nasze niezadowolenie.

287
00:28:08,478 --> 00:28:11,981
By przyszli do nas z błaganiem i pokorą.

288
00:28:12,774 --> 00:28:14,567
Wedle rozkazu, Wasza Wysokość.

289
00:28:18,571 --> 00:28:22,492
Był okrutny wobec każdego,
kto próbował zagrozić jego królestwu.

290
00:28:22,575 --> 00:28:25,704
Był bezlitosny, brutalny, zabijał ludzi.

291
00:28:25,787 --> 00:28:29,082
Dbał tylko o swoje…
O utrzymanie bogactwa i władzy.

292
00:28:29,165 --> 00:28:32,335
Jeśli chcecie opisać kogoś jako tyrana,
po arabsku byłoby to…

293
00:28:34,504 --> 00:28:37,132
Zachowywać się jak faraon, być jak faraon.

294
00:28:37,215 --> 00:28:41,553
To słowo stało się
synonimem działań faraona.

295
00:28:42,721 --> 00:28:46,850
Nowy faraon
ma wielu wrogów poza królestwem.

296
00:28:46,933 --> 00:28:51,396
Ale największym zagrożeniem
dla jego rządów jest jego siostrzeniec,

297
00:28:52,564 --> 00:28:55,483
który jest teraz
skromnym pasterzem w Midianie.

298
00:29:05,744 --> 00:29:07,120
Gerszom!

299
00:29:07,829 --> 00:29:10,999
Co ci mówiłem? Nie spuszczaj stada z oczu.

300
00:29:11,875 --> 00:29:13,042
Tak, ojcze.

301
00:29:15,170 --> 00:29:16,671
Na co tak patrzyłeś?

302
00:29:17,630 --> 00:29:20,800
Na trzech jeźdźców
zmierzających do naszej wioski.

303
00:29:21,301 --> 00:29:23,553
- To Izmaelici szukają kłopotów.
- Nie.

304
00:29:24,971 --> 00:29:26,598
Mieli białe konie.

305
00:29:32,270 --> 00:29:34,773
Cóż to za miła niespodzianka.

306
00:29:39,110 --> 00:29:41,196
Proszę się rozgościć.

307
00:29:41,905 --> 00:29:42,739
Dziękuję.

308
00:29:51,372 --> 00:29:52,415
To mój nadzorca.

309
00:29:53,625 --> 00:29:55,293
A to ambasadorzy z Egiptu.

310
00:30:00,882 --> 00:30:03,134
Uklęknij przed wysłannikami
Jego Wysokości!

311
00:30:06,679 --> 00:30:07,514
Na kolana!

312
00:30:10,850 --> 00:30:13,436
Przepraszam. Urodził się za granicą.

313
00:30:14,813 --> 00:30:16,314
Musisz mu to powiedzieć.

314
00:30:18,358 --> 00:30:20,693
Stary faraon dołączył do bogów.

315
00:30:20,777 --> 00:30:23,279
Jego pierworodny syn jest nowym faraonem.

316
00:30:28,618 --> 00:30:31,496
Wszystkie plemiona pustyni
muszą złożyć daninę.

317
00:30:35,208 --> 00:30:37,418
Jesteśmy błogosławieni i zaszczyceni,

318
00:30:37,961 --> 00:30:39,420
ale jesteśmy też biedni.

319
00:30:44,509 --> 00:30:45,844
Widzieliśmy twe stado.

320
00:30:46,427 --> 00:30:49,138
Jest całkiem zdrowe i dorodne.

321
00:30:50,765 --> 00:30:53,268
Proszę. Odpocznijcie po podróży.

322
00:30:53,977 --> 00:30:55,812
Musimy kontynuować naszą misję.

323
00:30:59,691 --> 00:31:00,900
Ale wrócimy.

324
00:31:11,119 --> 00:31:13,371
Jak mamy płacić, skoro już mamy długi?

325
00:31:13,454 --> 00:31:15,373
Zwlekamy i negocjujemy, jak zawsze.

326
00:31:15,456 --> 00:31:16,791
Nie z tym faraonem.

327
00:31:19,252 --> 00:31:20,128
Znasz go?

328
00:31:44,736 --> 00:31:45,862
Morderca.

329
00:31:52,744 --> 00:31:53,620
Zostaw mnie.

330
00:32:02,795 --> 00:32:04,213
Zostaw mnie w spokoju!

331
00:32:30,990 --> 00:32:32,909
Przestań! Ty! Przestań!

332
00:32:41,542 --> 00:32:44,045
Mojżeszu!

333
00:32:49,509 --> 00:32:51,552
Jesteś tu już od kilku dni.

334
00:32:53,096 --> 00:32:54,347
Zejdź już na dół.

335
00:32:56,224 --> 00:32:57,642
To moje miejsce.

336
00:33:01,562 --> 00:33:04,565
Masz teraz dwóch synów.

337
00:33:05,692 --> 00:33:06,651
I żonę.

338
00:33:06,734 --> 00:33:08,277
Nie zasługuję na nich.

339
00:33:08,861 --> 00:33:10,780
A jak to ma nam pomóc?

340
00:33:23,584 --> 00:33:26,379
Pokaż im drogę.

341
00:33:29,924 --> 00:33:31,759
Pokaż im ją.

342
00:34:20,725 --> 00:34:22,727
Jest coś, czego o mnie nie wiesz.

343
00:34:28,649 --> 00:34:31,861
Wychowano mnie jako księcia
w rodzinie królewskiej.

344
00:34:35,281 --> 00:34:36,199
Księcia?

345
00:34:41,662 --> 00:34:43,206
Czemu nie mówiłeś?

346
00:34:43,289 --> 00:34:45,958
Egipska rodzina królewska
nie jest lubiana na pustyni.

347
00:34:47,293 --> 00:34:48,920
Ciągle to ukrywałeś?

348
00:34:49,003 --> 00:34:52,090
Gdyby twój ojciec wiedział,
nie pozwoliłby mi zostać.

349
00:34:59,222 --> 00:35:00,306
Zabiłem człowieka.

350
00:35:03,726 --> 00:35:04,685
Nadzorcę.

351
00:35:08,231 --> 00:35:10,108
To dlatego opuściłeś Egipt?

352
00:35:15,196 --> 00:35:16,906
Ukaraliby cię.

353
00:35:17,490 --> 00:35:18,783
A nawet gorzej.

354
00:35:18,866 --> 00:35:21,285
Dowiedzieliby się tego,
co zawsze podejrzewałem.

355
00:35:22,286 --> 00:35:27,208
Że nie jestem jednym z nich,
tak jak nie jestem jednym z was.

356
00:35:28,459 --> 00:35:30,378
- A więc kim jesteś?
- Nie wiem.

357
00:35:32,255 --> 00:35:33,506
Muszę się dowiedzieć.

358
00:35:35,716 --> 00:35:37,468
Na górze znów jest znak.

359
00:35:37,969 --> 00:35:39,178
Muszę tam iść.

360
00:35:42,265 --> 00:35:43,975
Nikt tam nigdy nie był.

361
00:35:45,059 --> 00:35:46,602
Możesz już nie wrócić.

362
00:36:12,253 --> 00:36:13,838
Kocham cię nad życie.

363
00:36:42,825 --> 00:36:45,912
Bóg wzywa nas na różne sposoby.

364
00:36:47,330 --> 00:36:51,000
Czasem nasze powołanie
jest wynikiem zmagań.

365
00:36:51,083 --> 00:36:54,837
Ale czasem nasze powołanie
jest odrzuceniem

366
00:36:54,921 --> 00:36:58,966
komfortu i wygody, którymi się cieszymy.

367
00:37:00,635 --> 00:37:03,471
Myślę, że to właśnie reprezentuje Mojżesz.

368
00:37:11,687 --> 00:37:14,815
Mojżesz był niedoskonały
i niezwykle wytrzymały.

369
00:37:15,942 --> 00:37:18,361
Miał wątpliwości co do swojej tożsamości.

370
00:37:19,070 --> 00:37:20,905
Był adoptowanym dzieckiem.

371
00:37:21,447 --> 00:37:24,283
W przeszłości popełnił przestępstwo.

372
00:37:24,951 --> 00:37:28,454
Przez część życia był bezdomny.

373
00:37:28,537 --> 00:37:33,709
Jego porażki są dla nas równie pouczające,
jak jego osiągnięcia.

374
00:37:35,169 --> 00:37:37,964
Bóg powołuje, kogo chce.

375
00:37:38,047 --> 00:37:42,343
Nie przychodzi mi do głowy
ani jedna osoba z Biblii, poza Jezusem,

376
00:37:42,426 --> 00:37:48,474
która nie miałaby jakiejś rażącej wady
albo przeszkody na swej drodze,

377
00:37:48,557 --> 00:37:52,270
budząc w nas pytanie: „Naprawdę?”.

378
00:37:52,770 --> 00:37:54,730
Ale Bóg się w tym specjalizuje.

379
00:37:54,814 --> 00:37:58,150
Bóg z Pisma Świętego to Bóg,

380
00:37:58,234 --> 00:38:03,239
który specjalizuje się
nie tylko w naprawianiu tego, co zepsute,

381
00:38:03,322 --> 00:38:06,284
ale w nadawaniu mu nowej,
wspanialszej funkcji.

382
00:40:25,005 --> 00:40:26,590
Zdejmij buty.

383
00:40:29,051 --> 00:40:30,010
Kim jesteś?

384
00:40:31,554 --> 00:40:33,514
To święta ziemia, Mojżeszu.

385
00:40:34,306 --> 00:40:35,766
Zdejmij buty.

386
00:40:38,894 --> 00:40:41,272
- Czego ode mnie chcesz?
- Rób, co mówię.

387
00:40:47,111 --> 00:40:50,406
Jestem, który jestem i będę, który będę.

388
00:40:51,574 --> 00:40:54,785
Jestem Bogiem Abrahama, Izaaka i Jakuba.

389
00:40:55,911 --> 00:40:57,538
Bogiem Izraelitów.

390
00:40:58,122 --> 00:40:59,874
Bogiem wszystkiego.

391
00:41:02,001 --> 00:41:04,920
A ty jesteś tym, kim jesteś

392
00:41:05,004 --> 00:41:06,630
i kim będziesz…

393
00:41:08,132 --> 00:41:09,800
moim posłańcem.

394
00:41:11,218 --> 00:41:14,555
Biblia hebrajska zdecydowanie podkreśla,

395
00:41:15,181 --> 00:41:18,809
że ludzie nie widzą Boga.

396
00:41:18,893 --> 00:41:21,604
Nie mogą widzieć Boga w fizycznej postaci.

397
00:41:22,271 --> 00:41:23,981
Jest jeden ważny wyjątek.

398
00:41:24,064 --> 00:41:25,816
A jest nim Mojżesz.

399
00:41:27,401 --> 00:41:28,861
Naprawdę jesteś Bogiem?

400
00:41:28,944 --> 00:41:32,323
Jestem, który jestem i będę, który będę.

401
00:41:33,032 --> 00:41:35,951
Mamy krzew, który płonie,
ale się nie spala.

402
00:41:36,035 --> 00:41:40,039
Żydowski filozof Filon,
który żył w czasach Chrystusa,

403
00:41:40,122 --> 00:41:41,540
widzi w tym alegorię.

404
00:41:41,624 --> 00:41:45,503
Mówi, że to symbol zniewolenia Izraela,

405
00:41:45,586 --> 00:41:47,838
czyli to, że naród płonie,
ale się nie spala.

406
00:41:47,922 --> 00:41:49,340
Żyje dalej.

407
00:41:49,882 --> 00:41:52,301
Obserwuję cię od lat, Mojżeszu.

408
00:41:53,010 --> 00:41:55,554
Szukasz. Pytasz.

409
00:41:56,055 --> 00:41:59,725
Przyprowadziłem cię tu,
by ujawnić twoją misję.

410
00:42:00,726 --> 00:42:02,436
Wrócisz do Egiptu.

411
00:42:03,145 --> 00:42:05,814
Przekonasz Hebrajczyków,
by poszli za tobą.

412
00:42:06,649 --> 00:42:11,153
W moim imieniu zażądasz
uwolnienia ich od faraona.

413
00:42:12,530 --> 00:42:14,365
Faraon nigdy ich nie uwolni.

414
00:42:14,907 --> 00:42:16,367
Będzie się opierał.

415
00:42:16,450 --> 00:42:18,827
I ukarzę go za to.

416
00:42:20,371 --> 00:42:22,164
Co ja mam wspólnego z Hebrajczykami?

417
00:42:23,332 --> 00:42:26,710
Nie jestem przywódcą ani uczonym.

418
00:42:27,670 --> 00:42:29,797
Dopóki nie znajdziesz swej drogi,

419
00:42:29,880 --> 00:42:32,967
twój brat, Aaron,
będzie mówił w twoim imieniu.

420
00:42:35,261 --> 00:42:36,178
Mój brat?

421
00:42:38,013 --> 00:42:39,181
Udaj się do Egiptu.

422
00:42:40,015 --> 00:42:42,851
Przedstaw się Hebrajczykom
jako mój posłaniec.

423
00:42:43,602 --> 00:42:45,729
Powiem ci, jakie jest moje imię.

424
00:42:46,480 --> 00:42:48,274
Imię, pod którym jestem znany.

425
00:42:49,024 --> 00:42:51,944
I poznają, że mówisz w moim imieniu.

426
00:42:53,487 --> 00:42:55,364
Jestem, który jestem.

427
00:42:56,657 --> 00:42:59,785
Mojżesz nie wie, czy będzie przekonujący.

428
00:42:59,868 --> 00:43:04,039
A Bóg mówi: „Nie martw się,
podam ci moje imię.

429
00:43:04,665 --> 00:43:05,499
Brzmi ono…”.

430
00:43:07,084 --> 00:43:09,169
„Będę, który będę”

431
00:43:09,253 --> 00:43:11,338
lub „Stanę się tym, kim się stanę”.

432
00:43:11,922 --> 00:43:13,340
Co to za imię?

433
00:43:13,424 --> 00:43:15,593
To imię jest czasownikiem.

434
00:43:16,302 --> 00:43:17,928
Bóg to czasownik.

435
00:43:19,430 --> 00:43:21,765
Nie nadaję się do tego zadania.

436
00:43:23,392 --> 00:43:25,352
Nawet nie jestem dobrym człowiekiem.

437
00:43:25,853 --> 00:43:27,938
Wybrałem ciebie.

438
00:43:28,856 --> 00:43:29,940
Mojżeszu.

439
00:43:34,945 --> 00:43:38,741
MIDIAN

440
00:43:40,534 --> 00:43:42,578
Seforo! Seforo, musimy iść!

441
00:43:47,458 --> 00:43:48,834
Widziałem Boga.

442
00:43:48,917 --> 00:43:51,420
Boga? Którego Boga?

443
00:43:51,503 --> 00:43:53,964
Boga Hebrajczyków. Boga wszystkiego.

444
00:43:54,673 --> 00:43:56,091
Ma dla mnie zadanie.

445
00:43:58,010 --> 00:44:00,679
Spakuj ubrania dla siebie i dzieci.
Wyruszamy natychmiast.

446
00:44:04,558 --> 00:44:05,768
KSIĘGA WYJŚCIA 4, 19-20

447
00:44:05,851 --> 00:44:08,395
„Pan powiedział do Mojżesza w Midian:

448
00:44:08,479 --> 00:44:10,189
»Wracajże do Egiptu,

449
00:44:10,272 --> 00:44:13,484
gdyż umarli wszyscy ci,
którzy czyhali na twe życie«”.

450
00:44:18,947 --> 00:44:22,284
PUSTYNIA SYNAJSKA

451
00:44:26,205 --> 00:44:28,707
„Wziął Mojżesz swą żonę i synów,

452
00:44:28,791 --> 00:44:32,670
wsadził ich na osła
i powracał do ziemi egipskiej”.

453
00:44:43,222 --> 00:44:44,431
Zgubiliśmy się!

454
00:44:45,015 --> 00:44:46,684
Bóg pokazuje nam drogę.

455
00:44:59,071 --> 00:45:00,698
Już tylko trzy tygodnie do Goszen.

456
00:45:02,199 --> 00:45:03,242
I co potem?

457
00:45:03,951 --> 00:45:05,953
Zatrzymamy się w wiosce. Jest tam gospoda.

458
00:45:06,036 --> 00:45:08,372
Spotkamy tam mojego brata, Aarona.

459
00:45:09,081 --> 00:45:12,626
Brata, o którym mówił ci Bóg?
Którego istnienia nie jesteś pewien?

460
00:45:13,210 --> 00:45:15,003
To słowo Boże. Wierzę w nie.

461
00:45:15,963 --> 00:45:17,965
- Jeśli nie będzie żadnego brata…
- Będzie.

462
00:45:18,048 --> 00:45:20,259
…gdy dotrzemy do Goszen, wrócimy do domu?

463
00:45:20,342 --> 00:45:22,803
- On tam będzie.
- Ale co, jeśli nie?

464
00:45:22,886 --> 00:45:24,722
On tam będzie.

465
00:45:24,805 --> 00:45:26,807
A co, jeśli nie?!

466
00:45:31,019 --> 00:45:32,187
Podaj mi mięso.

467
00:45:33,689 --> 00:45:35,816
Nie wierzę w tego Boga.

468
00:45:36,400 --> 00:45:39,194
- Hebrajczycy cierpią.
- Wierzę w naszą rodzinę.

469
00:45:39,278 --> 00:45:40,404
Jestem twoim mężem!

470
00:45:44,324 --> 00:45:46,827
Może z tobą u mego boku
zdołam ich uwolnić.

471
00:46:02,634 --> 00:46:04,595
Mojżesz słucha Bożych poleceń

472
00:46:06,013 --> 00:46:10,768
i podróżuje przez pustynię,
by spotkać się z bratem, Aaronem.

473
00:46:25,240 --> 00:46:27,534
Jak rozpoznasz swojego brata?

474
00:46:30,078 --> 00:46:30,913
To on?

475
00:46:55,521 --> 00:46:56,355
Siadaj.

476
00:47:01,485 --> 00:47:02,361
Szybko.

477
00:47:04,112 --> 00:47:04,988
Ty też.

478
00:47:16,875 --> 00:47:19,419
We śnie przemówił do mnie głos,

479
00:47:20,295 --> 00:47:22,256
który mówił, że jeśli tu przyjdę,

480
00:47:22,881 --> 00:47:23,966
spotkam ciebie.

481
00:47:25,884 --> 00:47:27,261
Skąd wiesz, kim jestem?

482
00:47:28,679 --> 00:47:30,138
Znam cię od dziecka.

483
00:47:31,974 --> 00:47:33,809
Jestem Aaron, syn Amrama.

484
00:47:35,811 --> 00:47:36,645
Hebrajczyk.

485
00:47:38,313 --> 00:47:39,523
Twój starszy brat.

486
00:47:44,152 --> 00:47:45,070
Jestem Izreaelitą?

487
00:47:48,615 --> 00:47:52,411
To dziwna i cudowna historia.

488
00:47:55,497 --> 00:47:57,040
Gdy byłem małym chłopcem,

489
00:47:58,208 --> 00:48:01,587
faraon obawiał się,
że Hebrajczyków za bardzo przybywa

490
00:48:02,170 --> 00:48:04,590
i że pewnego dnia przejmą jego królestwo.

491
00:48:05,716 --> 00:48:09,595
Zarządził, że wszyscy nowo narodzeni
hebrajscy chłopcy mają być zabijani.

492
00:48:12,014 --> 00:48:15,100
Jeszcze się nie urodziłeś,
gdy zaczęło się zabijanie.

493
00:48:19,980 --> 00:48:23,442
Oprócz plemion, które pojawiły
się na początku rozdziału pierwszego,

494
00:48:23,525 --> 00:48:27,654
dwie pierwsze osoby wymienione
w Księdze Wyjścia to Szifra i Pua.

495
00:48:27,738 --> 00:48:29,239
Są położnymi.

496
00:48:29,323 --> 00:48:31,533
Robią coś niezwykłego.

497
00:48:31,617 --> 00:48:36,622
Przeciwstawiają się rozkazom
najpotężniejszego człowieka na świecie,

498
00:48:36,705 --> 00:48:38,165
faraona Egiptu,

499
00:48:39,291 --> 00:48:42,169
bo odmawiają wykonania jego rozkazów.

500
00:48:42,961 --> 00:48:47,257
Można uznać, że to pierwszy przykład
obywatelskiego nieposłuszeństwa.

501
00:48:47,341 --> 00:48:50,427
W Księdze Wyjścia
są opisane po hebrajsku jako…

502
00:48:52,554 --> 00:48:56,141
co może znaczyć
„położne u kobiet hebrajskich”

503
00:48:56,224 --> 00:48:59,102
albo „położne hebrajskie”.

504
00:48:59,186 --> 00:49:01,521
Gramatyka nie pozwala potwierdzić

505
00:49:01,605 --> 00:49:02,981
żadnego z tych znaczeń.

506
00:49:03,065 --> 00:49:06,526
Te dwie kobiety, które same
być może nie są Hebrajkami,

507
00:49:06,610 --> 00:49:09,947
nadstawiają karku za Hebrajczyków.

508
00:49:12,616 --> 00:49:15,535
Nie wiedzą, co właśnie rozpoczynają.

509
00:49:15,619 --> 00:49:16,954
Ale my wiemy.

510
00:49:17,579 --> 00:49:23,835
Jedną z rzeczy,
które bardzo mnie poruszają, jest to,

511
00:49:23,919 --> 00:49:28,465
że być może ludzkie odkupienie
na wielką skalę zaczyna się,

512
00:49:28,548 --> 00:49:32,052
gdy ludzie z odwagą podejmują się

513
00:49:32,552 --> 00:49:35,681
robienia czegoś dla kogoś innego.

514
00:49:37,933 --> 00:49:40,310
Nasza matka, Jokebet,

515
00:49:41,103 --> 00:49:42,980
urodziła cię w tajemnicy.

516
00:49:45,440 --> 00:49:49,403
Według midraszu gdy rodzi,

517
00:49:49,987 --> 00:49:52,864
cały pokój wypełnia światło.

518
00:49:55,200 --> 00:49:59,454
Gdy widzi dziecko, widzi, że jest dobre.

519
00:49:59,538 --> 00:50:00,706
Po hebrajsku to…

520
00:50:03,333 --> 00:50:04,835
Widzi, że jest dobry.

521
00:50:04,918 --> 00:50:08,338
Nie słyszeliśmy tego wyrażenia:
„że jest dobry”,

522
00:50:08,422 --> 00:50:11,591
od czasu pierwszego rozdziału
Księgi Rodzaju.

523
00:50:11,675 --> 00:50:16,013
Od pierwszych siedmiu dni
stworzenia świata.

524
00:50:18,890 --> 00:50:20,642
I mówi: „Jest wyjątkowy.

525
00:50:21,727 --> 00:50:24,938
Trzeba go ukryć. Trzeba go uratować”.

526
00:50:30,610 --> 00:50:33,739
Gdy egipscy żołnierze
szli od drzwi do drzwi w Goszen,

527
00:50:34,614 --> 00:50:36,616
obmyśliliśmy plan, by cię chronić.

528
00:50:44,499 --> 00:50:46,043
Wiemy, że jest tu dziecko.

529
00:50:46,126 --> 00:50:47,878
Nadchodzą.

530
00:50:47,961 --> 00:50:50,839
Aaron, idź do kryjówki. Idź!

531
00:50:52,174 --> 00:50:54,384
To ja miałem się tobą opiekować.

532
00:50:54,468 --> 00:50:55,969
Ukrywać cię.

533
00:51:05,062 --> 00:51:06,104
Mówiłam ci.

534
00:51:06,688 --> 00:51:08,106
Urodziło się martwe.

535
00:51:09,900 --> 00:51:11,234
Pokaż nam ciało!

536
00:51:13,236 --> 00:51:14,905
Pochowano go wczoraj.

537
00:51:15,781 --> 00:51:18,408
Musisz trapić matkę w żałobie?

538
00:51:23,330 --> 00:51:25,165
Zaczekaj.

539
00:51:30,712 --> 00:51:31,546
Posłuchaj.

540
00:51:38,512 --> 00:51:42,557
Trzymałem cię bardzo mocno
z obawy, że zapłaczesz.

541
00:51:54,569 --> 00:51:55,737
Jeszcze wrócimy.

542
00:51:57,197 --> 00:51:58,073
Chodźmy.

543
00:52:08,792 --> 00:52:12,337
Nie!

544
00:52:13,088 --> 00:52:14,339
O nie!

545
00:52:17,134 --> 00:52:18,093
Nie!

546
00:52:49,833 --> 00:52:50,876
Byłeś bezpieczny.

547
00:52:51,585 --> 00:52:55,881
Ale wiedzieliśmy, że powrót żołnierzy
to tylko kwestia czasu.

548
00:52:59,467 --> 00:53:03,763
Ciekawe, że w tych pierwszych rozdziałach

549
00:53:03,847 --> 00:53:05,265
Księgi Wyjścia,

550
00:53:05,348 --> 00:53:09,769
tekst skupia się tak bardzo na mądrych,

551
00:53:09,853 --> 00:53:14,024
przemyślnych i odważnych
aktach nieposłuszeństwa kobiet,

552
00:53:15,650 --> 00:53:19,321
Hebrajek i nie tylko,

553
00:53:19,988 --> 00:53:23,491
które podejmują z odwagą takie ryzyko

554
00:53:23,575 --> 00:53:27,913
wbrew prawom i dekretom faraona.

555
00:53:33,251 --> 00:53:39,591
Matka Mojżesza podejmuje bolesną decyzję,
by włożyć to dziecko do kosza

556
00:53:40,383 --> 00:53:44,512
i wysłać je z rozpaczą w dół wód Nilu.

557
00:53:44,596 --> 00:53:46,556
Cóż to za akt desperacji.

558
00:53:46,640 --> 00:53:47,766
O Boże.

559
00:53:49,059 --> 00:53:53,813
Boże, mam nadzieję, że gdzieś jest ktoś,
kto nie jest okropny.

560
00:53:55,690 --> 00:53:58,610
A jeśli ktoś taki jest,
niech znajdzie to dziecko.

561
00:53:59,611 --> 00:54:00,946
To druzgocąca myśl.

562
00:54:09,913 --> 00:54:12,290
Nasza matka posłała cię w dół rzeki Nil…

563
00:54:13,291 --> 00:54:16,127
nie wiedząc, jaki los cię czeka.

564
00:54:19,589 --> 00:54:22,550
Ukrywają go przez trzy miesiące.

565
00:54:22,634 --> 00:54:26,763
Po trzech miesiącach budują małą arkę.

566
00:54:26,846 --> 00:54:31,643
To tebah po hebrajsku.
Tym samym słowem określano arkę Noego.

567
00:54:32,936 --> 00:54:36,398
Arka Noego to tebah,
również wyłożona smołą.

568
00:54:36,481 --> 00:54:37,941
Mamy te dwie historie.

569
00:54:38,024 --> 00:54:40,151
Jedna jest na początku Księgi Rodzaju,

570
00:54:40,235 --> 00:54:45,031
a druga na początku Księgi Wyjścia,
gdzie wydarzy się coś wielkiego,

571
00:54:45,115 --> 00:54:46,533
a stanie się to z powodu tebah.

572
00:54:51,121 --> 00:54:56,251
Tebah niesie kogoś,
kto będzie reprezentował nowy początek.

573
00:55:11,975 --> 00:55:13,727
Miasto Pi-Ramzes.

574
00:55:16,479 --> 00:55:19,524
PI-RAMZES
STOLICA EGIPTU

575
00:55:19,607 --> 00:55:20,650
Urosło.

576
00:55:21,735 --> 00:55:22,819
To potwór.

577
00:55:23,361 --> 00:55:24,696
Karmiony ludzką krwią.

578
00:55:25,530 --> 00:55:26,489
Naszą.

579
00:55:39,836 --> 00:55:41,129
Będzie wspaniałe.

580
00:55:42,130 --> 00:55:43,840
Jesteś zbyt dumny, bracie.

581
00:55:45,550 --> 00:55:48,053
Nasz ojciec zbudował świątynię Amona,

582
00:55:48,553 --> 00:55:51,598
by jego imię zostało zapamiętane na wieki.

583
00:55:51,681 --> 00:55:56,895
A ty usuwasz dedykację
i zastępujesz ją własną?

584
00:55:58,271 --> 00:56:00,982
Ojciec zrobił tę inskrypcję
przed ukończeniem świątyni.

585
00:56:02,650 --> 00:56:05,570
Nasz lud wspomina ojca z czcią.

586
00:56:06,738 --> 00:56:07,947
Ojciec był tyranem.

587
00:56:08,531 --> 00:56:11,993
Polował na hebrajskie dzieci,
bo bał się buntu.

588
00:56:14,037 --> 00:56:18,375
Haman, jak wygląda nasza siła robocza?

589
00:56:18,458 --> 00:56:20,668
Jedna piąta jest z Egiptu, panie.

590
00:56:21,169 --> 00:56:23,588
Jedna piąta to jeńcy wojenni.

591
00:56:23,671 --> 00:56:25,382
Reszta to Hebrajczycy.

592
00:56:25,465 --> 00:56:27,926
Energiczni, zdolni robotnicy.

593
00:56:28,009 --> 00:56:32,347
Chciał zredukować ich liczbę,
bo bał się buntu.

594
00:56:36,059 --> 00:56:37,852
Ja mam inną naturę.

595
00:56:38,812 --> 00:56:41,606
A gdy nasze miasto
pnie się ku niebu, to owszem,

596
00:56:43,233 --> 00:56:45,193
nasi bogowie pławią się w chwale.

597
00:56:46,444 --> 00:56:49,447
W Egipcie nie istniało
pojęcie niewolników.

598
00:56:50,240 --> 00:56:51,533
Do roboty!

599
00:56:51,616 --> 00:56:55,453
Ale mieliśmy jeńców wojennych.
Mieliśmy służących.

600
00:56:55,537 --> 00:56:57,205
To była praca przymusowa.

601
00:56:58,248 --> 00:57:01,292
Dla egipskich królów
to był dzień jak co dzień.

602
00:57:11,678 --> 00:57:15,140
Niewolnicza praca

603
00:57:15,640 --> 00:57:18,351
miała kluczowe znaczenie
dla gospodarki Egiptu.

604
00:57:18,435 --> 00:57:21,646
Więc kiedy mówisz: „Wypuśćcie mój lud”,

605
00:57:21,729 --> 00:57:26,860
naturalną reakcją faraona
i całej egipskiej gospodarki będzie:

606
00:57:26,943 --> 00:57:28,445
„A kto będzie pracował?

607
00:57:28,528 --> 00:57:31,448
Kto podoła tak ciężkiej robocie?”.

608
00:57:32,490 --> 00:57:34,534
Tak samo w 1863 roku

609
00:57:34,617 --> 00:57:37,120
Proklamacja Emancypacji zrodziła pytanie:

610
00:57:37,203 --> 00:57:41,040
„Jeśli wypuścicie wszystkich niewolników,
kto zbierze bawełnę?”.

611
00:57:46,588 --> 00:57:48,131
GOSZEN

612
00:57:48,214 --> 00:57:52,010
Goszen leży na przedmieściach
miasta Pi-Ramzes.

613
00:57:53,011 --> 00:57:58,183
Wnuk i prawnuk Abrahama
osiedlili się tam cztery wieki wcześniej,

614
00:57:58,808 --> 00:58:01,352
gdy głód zmusił ich
do opuszczenia Kanaanu.

615
00:58:06,649 --> 00:58:09,694
Faraon mówi „Świetnie,
niech tu przyjdą. Zasiedlą ziemię”.

616
00:58:09,777 --> 00:58:11,321
Z biegiem czasu

617
00:58:11,404 --> 00:58:13,531
Izraelici są postrzegani jako zagrożenie.

618
00:58:13,615 --> 00:58:15,909
Rosną w siłę.
Mają poczucie własnej tożsamości.

619
00:58:15,992 --> 00:58:18,161
Nie asymilują się tak, jak byśmy chcieli.

620
00:58:18,244 --> 00:58:19,579
Musimy na nich uważać.

621
00:58:20,622 --> 00:58:24,834
Wprowadzono więc system, według którego
nie są jeszcze niewolnikami,

622
00:58:24,918 --> 00:58:26,586
ale takie rzeczy zachodzą stopniowo.

623
00:58:26,669 --> 00:58:30,340
Powoli odbierają ci prawa.
Zanim się obejrzysz,

624
00:58:30,423 --> 00:58:32,926
zapominasz, jak to było mieć własne prawa.

625
00:58:33,426 --> 00:58:34,844
Hej.

626
00:58:42,810 --> 00:58:43,645
Miriam.

627
00:58:47,899 --> 00:58:49,526
To nasz brat, Mojżesz.

628
00:58:55,281 --> 00:58:57,242
Mówiłam, żebyś go nie sprowadzał.

629
00:59:01,955 --> 00:59:02,789
Chodź.

630
00:59:05,166 --> 00:59:07,961
W porządku. Chodź. Proszę.

631
00:59:10,088 --> 00:59:10,922
Proszę.

632
00:59:12,257 --> 00:59:14,050
Pewnie umieracie z pragnienia.

633
00:59:18,179 --> 00:59:19,639
Chcecie coś zjeść?

634
00:59:19,722 --> 00:59:21,683
Napijcie się, a potem odejdźcie.

635
00:59:24,018 --> 00:59:25,728
Kiedy ostatnio coś jedliście?

636
00:59:30,358 --> 00:59:32,110
Tego chciała matka.

637
00:59:32,193 --> 00:59:33,820
Posłuchaj go, Miriam.

638
00:59:34,612 --> 00:59:36,030
Bóg do niego przemówił.

639
00:59:37,532 --> 00:59:39,492
Bóg nawiedza nas wszystkich w snach.

640
00:59:39,576 --> 00:59:40,702
To nie był sen.

641
00:59:42,287 --> 00:59:43,871
Rozmawiał ze mną w górach.

642
00:59:43,955 --> 00:59:46,165
Kazał mi tu przyjść, uwolnić nasz lud

643
00:59:46,833 --> 00:59:48,376
i poprowadzić ich znów do Kanaanu.

644
00:59:50,712 --> 00:59:54,048
Nasz Bóg nie przemówił do nikogo
od setek lat.

645
00:59:54,132 --> 00:59:55,508
To prawda.

646
01:00:01,556 --> 01:00:05,059
Hebrajczycy są w Egipcie od 430 lat.

647
01:00:05,143 --> 01:00:09,105
Większość tego czasu
spędzili jako niewolnicy.

648
01:00:09,188 --> 01:00:14,861
Co się stało z relacją
między Bogiem a ludem Izraela

649
01:00:14,944 --> 01:00:19,157
podczas tych beznadziejnych,
niekończących się wieków niewoli?

650
01:00:19,240 --> 01:00:21,075
Czyżby się poddali?

651
01:00:21,159 --> 01:00:25,038
Czy doszli do wniosku,
że opowiadane im historie

652
01:00:25,121 --> 01:00:27,457
o ich przodku Abrahamie

653
01:00:27,540 --> 01:00:31,336
i obietnicy zostania wolnym ludem
w Ziemi Obiecanej

654
01:00:31,419 --> 01:00:34,297
były nieprawdziwe?

655
01:00:34,797 --> 01:00:37,091
Tora nam tego nie mówi.

656
01:00:37,175 --> 01:00:41,971
Ale jednym z wersetów,
które naprawdę mnie uderzają,

657
01:00:42,055 --> 01:00:47,101
jest ten, w którym Bóg mówi Mojżeszowi:
„Wspomniałem na mój lud.

658
01:00:47,769 --> 01:00:50,647
Usłyszałem ich jęk”.

659
01:00:50,730 --> 01:00:56,944
Gdy to czytam,
moja pierwsza reakcja to: „Co tak długo?”.

660
01:01:03,284 --> 01:01:04,160
Matka.

661
01:01:10,375 --> 01:01:11,292
Matko.

662
01:01:12,293 --> 01:01:14,712
- Zabiorę cię do…
- Nikogo nie rozpoznaje.

663
01:01:36,484 --> 01:01:38,194
Mój mały Mojżeszu.

664
01:01:39,404 --> 01:01:41,614
Wróciłeś?

665
01:01:45,743 --> 01:01:47,495
Dziękuję.

666
01:01:50,540 --> 01:01:52,041
Dziękuję ci.

667
01:01:53,126 --> 01:01:54,335
Dziękuję.

668
01:02:08,933 --> 01:02:10,351
Nie mów nadzorcy.

669
01:02:10,435 --> 01:02:14,439
Oni swoją pozycję zawdzięczają Egipcjanom.
Na razie zbierz starszych.

670
01:02:15,523 --> 01:02:18,735
Mojżeszu, gdy przyjdą,
możesz do nich przemówić.

671
01:02:20,278 --> 01:02:22,238
Nie ja. Aaron.

672
01:02:26,909 --> 01:02:31,664
W Koranie gdy Mojżesz rozmawiał z Bogiem
na górze, powiedział Bogu:

673
01:02:31,748 --> 01:02:34,876
„Poślij ze mną Aarona,
bo jest bardziej wymowny

674
01:02:34,959 --> 01:02:37,462
i potrafi wypowiadać się lepiej niż ja”.

675
01:02:37,545 --> 01:02:42,967
Wyrażenie z Koranu to uczucie spięcia
albo węzeł na języku.

676
01:02:43,468 --> 01:02:47,138
W zależności od interpretacji
może to być wada fizyczna

677
01:02:47,221 --> 01:02:49,557
albo po prostu psychologiczna.

678
01:02:49,640 --> 01:02:52,643
Że naprawdę bał się wrócić do faraona

679
01:02:52,727 --> 01:02:55,897
i pewnie nie był tak elokwentny jak Aaron.

680
01:02:56,814 --> 01:03:00,234
To piękna chwila, bo mówi Bogu:

681
01:03:00,318 --> 01:03:03,613
„Słuchaj, przyda mi się pomoc
w tej ważnej misji”.

682
01:03:03,696 --> 01:03:08,367
Bóg odpowiada, a Aaron
zostaje wywyższony do rangi proroka.

683
01:03:08,451 --> 01:03:13,873
Współpracuje z Mojżeszem,
pomagając w tej misji.

684
01:03:14,999 --> 01:03:17,460
To Mojżesz, mój brat.

685
01:03:18,336 --> 01:03:19,504
Nie Egipcjanin.

686
01:03:21,047 --> 01:03:22,298
Ale jeden z nas.

687
01:03:23,174 --> 01:03:25,259
Przyszedł do nas z wiadomością.

688
01:03:28,179 --> 01:03:29,222
Jaką wiadomością?

689
01:03:35,228 --> 01:03:37,563
To Datan, główny nadzorca.

690
01:03:38,231 --> 01:03:39,732
Pamiętasz mojego brata.

691
01:03:40,942 --> 01:03:42,068
To dobry człowiek.

692
01:03:42,652 --> 01:03:44,403
Choć żył jako Egipcjanin.

693
01:03:44,487 --> 01:03:46,823
Zabił strażnika, który pobił Bukkiego.

694
01:03:48,825 --> 01:03:50,076
Dobrze to pamiętam.

695
01:03:51,202 --> 01:03:52,119
A Bóg…

696
01:03:54,747 --> 01:03:55,581
nasz Bóg…

697
01:03:57,124 --> 01:03:58,501
Bóg Abrahama

698
01:03:59,168 --> 01:04:01,462
przyszedł do mojego brata

699
01:04:01,546 --> 01:04:05,299
i kazał mu wyprowadzić nas z niewoli,

700
01:04:06,092 --> 01:04:09,637
żebyśmy mogli wrócić do kraju,
z którego przybyliśmy.

701
01:04:12,348 --> 01:04:13,474
Czy mówił jak?

702
01:04:16,519 --> 01:04:17,478
Zapytaj go jak.

703
01:04:19,522 --> 01:04:22,108
Poprosimy faraona,
by pozwolił nam opuścić miasto.

704
01:04:22,191 --> 01:04:23,776
- Boże!
- Nie!

705
01:04:23,860 --> 01:04:24,944
Nam wszystkim.

706
01:04:25,903 --> 01:04:29,073
Powiemy, że musimy
złożyć ofiarę naszemu Bogu.

707
01:04:29,156 --> 01:04:32,618
Ofiary ze zwierząt,
które rozzłościłyby Egipcjan.

708
01:04:33,452 --> 01:04:36,497
Faraon wypuści nas na pustynię
na trzy dni.

709
01:04:36,581 --> 01:04:38,833
Gdy znikniemy z oczu, uciekniemy.

710
01:04:42,712 --> 01:04:46,132
Synu Amrama,
chcę wierzyć w opowieść twojego brata.

711
01:04:46,632 --> 01:04:49,135
Ale jeśli pójdziesz do faraona
z tą prośbą,

712
01:04:49,218 --> 01:04:50,761
on cię wyśmieje.

713
01:04:57,059 --> 01:05:00,062
Mój brat rozmawiał z Bogiem.

714
01:05:00,146 --> 01:05:01,105
Co?

715
01:05:04,233 --> 01:05:07,194
Kazał mi was uwolnić.

716
01:05:10,281 --> 01:05:11,616
Uwolnić naszych ludzi.

717
01:05:12,533 --> 01:05:14,243
Skoro Bóg każe nam to zrobić,

718
01:05:15,661 --> 01:05:16,996
to się uda.

719
01:05:27,256 --> 01:05:28,299
Mojżeszu.

720
01:05:29,967 --> 01:05:31,469
Czy podał ci swoje imię?

721
01:05:32,762 --> 01:05:34,764
Tak. Znam je.

722
01:05:39,101 --> 01:05:40,686
Każdemu pokoleniu

723
01:05:41,687 --> 01:05:44,357
przekazywano imię naszego Boga.

724
01:05:45,316 --> 01:05:48,027
Żebyśmy je znali,
gdy nadejdzie taka chwila.

725
01:05:50,404 --> 01:05:51,238
Serah.

726
01:05:53,115 --> 01:05:58,120
„Skonsultujmy się z naszą nestorką,
Serach Bat Aser”.

727
01:05:59,163 --> 01:06:01,666
Czy zna te szczególne słowa?

728
01:06:02,541 --> 01:06:04,460
Znasz to imię, prawda?

729
01:06:06,837 --> 01:06:08,255
Matka ci je przekazała.

730
01:06:12,009 --> 01:06:14,178
Jeśli Mojżesz zna to imię,

731
01:06:15,221 --> 01:06:17,264
to widział naszego Boga.

732
01:06:19,141 --> 01:06:20,017
Mojżeszu.

733
01:07:02,852 --> 01:07:03,978
Bóg jest z nami.

734
01:07:04,854 --> 01:07:08,858
Powiedziała: „Zna te szczególne słowa,
słowa odkupienia.

735
01:07:08,941 --> 01:07:10,651
Mówi prawdę.

736
01:07:12,361 --> 01:07:15,865
Jest wyzwolicielem.
Wybranym przez Boga prorokiem”.

737
01:07:22,830 --> 01:07:24,290
To by było na tyle z tajemnicy.

738
01:07:41,265 --> 01:07:43,559
To prawda? Nasz Bóg powrócił?

739
01:07:48,189 --> 01:07:49,315
Opowiedz nam o Nim.

740
01:07:55,279 --> 01:07:56,363
Pokaż im.

741
01:08:03,746 --> 01:08:06,248
To jedyny prawdziwy Bóg.

742
01:08:07,750 --> 01:08:10,169
To Bóg, który chronił Józefa,

743
01:08:11,378 --> 01:08:13,547
gdy jego bracia go zdradzili.

744
01:08:14,757 --> 01:08:16,425
To Bóg, który mu powiedział,

745
01:08:17,343 --> 01:08:22,723
że pewnego dnia jego kości
zostaną zwrócone do Kanaanu.

746
01:08:24,225 --> 01:08:28,896
To ten sam Bóg,
który zawarł przymierze z Abrahamem,

747
01:08:28,979 --> 01:08:30,981
pradziadkiem Józefa.

748
01:08:32,525 --> 01:08:35,152
By nasz lud już na zawsze
do niego należał.

749
01:08:35,236 --> 01:08:36,987
Czy to Abraham walczył z Bogiem?

750
01:08:37,822 --> 01:08:41,492
Nie, to był Jacob, ojciec Józefa.

751
01:08:41,575 --> 01:08:44,954
Spotkał Pana w nocy
i mocowali się do świtu.

752
01:08:45,538 --> 01:08:48,374
I nie puścił Pana,
póki On go nie pobłogosławił.

753
01:08:48,457 --> 01:08:53,129
A gdy Bóg mu pobłogosławił,
nazwał go „Izrael”.

754
01:08:54,130 --> 01:08:55,840
Ten, który zwycięża z Bogiem.

755
01:08:56,757 --> 01:08:58,467
Jaka jest nasza ojczyzna?

756
01:08:58,551 --> 01:09:00,010
Czy to prawda, że był potop?

757
01:09:00,094 --> 01:09:01,637
A co ze zwierzętami?

758
01:09:03,055 --> 01:09:04,598
Tak, był potop.

759
01:09:05,307 --> 01:09:08,102
A człowiek, który nas ocalił,
nazywał się Noe.

760
01:09:08,185 --> 01:09:09,353
Zbudował arkę.

761
01:09:09,436 --> 01:09:11,438
Ile dni trwał potop?

762
01:09:11,522 --> 01:09:13,315
Padało przez 40 dni i 40 nocy.

763
01:09:13,399 --> 01:09:14,859
Jak powstał świat?

764
01:09:14,942 --> 01:09:17,444
Nasz Bóg stworzył go w sześć dni.

765
01:09:18,863 --> 01:09:20,906
Mówi o Adamie i Ewie,

766
01:09:20,990 --> 01:09:24,618
Noem, Izaaku, Izmaelu,

767
01:09:24,702 --> 01:09:26,328
Jakubie i Ezawie.

768
01:09:27,705 --> 01:09:32,710
Człowiek, który uciekł z Egiptu
jako zbieg, wraca do domu jako prorok.

769
01:09:37,756 --> 01:09:39,842
Skąd wiedziałaś, że znam imię Boga?

770
01:09:41,427 --> 01:09:42,636
Jestem położną.

771
01:09:44,263 --> 01:09:45,556
Jesteśmy blisko Boga.

772
01:09:46,432 --> 01:09:49,268
Przy narodzinach i śmierci
czujesz Jego obecność.

773
01:09:51,103 --> 01:09:53,063
Ale nie masz własnych dzieci.

774
01:09:54,607 --> 01:09:56,692
Gdy nadszedł czas, bym wzięła męża,

775
01:09:58,235 --> 01:10:00,112
wciąż zabijali chłopców.

776
01:10:04,909 --> 01:10:06,619
Wolę pomagać innym.

777
01:10:13,626 --> 01:10:15,127
Ty byłeś tam.

778
01:10:18,923 --> 01:10:21,008
W pobliżu ogrodu kobiecego pałacu.

779
01:10:22,176 --> 01:10:24,094
Wtedy księżniczka cię zabrała.

780
01:10:26,305 --> 01:10:27,139
Widziałaś to?

781
01:10:31,644 --> 01:10:33,145
To się stało dzięki mnie.

782
01:11:53,517 --> 01:11:56,687
Matka Mojżesza
powiedziała jego siostrze jedno słowo.

783
01:11:57,187 --> 01:11:58,272
„Idź za nim”.

784
01:11:58,772 --> 01:12:01,525
Po arabsku to jedno słowo.

785
01:12:02,067 --> 01:12:06,530
Dlatego odważnie podąża za tym dzieckiem.

786
01:12:06,613 --> 01:12:09,742
Szifro, muszę ci coś powiedzieć.

787
01:12:10,534 --> 01:12:12,870
Wykazuje się szybkim myśleniem

788
01:12:12,953 --> 01:12:17,499
i znajduje sposób, by jej brat
powrócił do biologicznej matki.

789
01:12:19,335 --> 01:12:21,170
Wybacz mi, pani.

790
01:12:21,920 --> 01:12:25,049
Znam mamkę dla dziecka księżniczki.

791
01:12:34,266 --> 01:12:38,812
Księżniczka, córka faraona,
nigdy nie pyta:

792
01:12:40,064 --> 01:12:41,065
„Kim jesteś?”.

793
01:12:41,815 --> 01:12:43,901
Przypuszczalnie nie wie,

794
01:12:43,984 --> 01:12:47,237
że to biologiczna matka dziecka.

795
01:12:50,616 --> 01:12:56,455
Czyli biologiczna matka ma zostać tą,

796
01:12:56,538 --> 01:12:58,123
która go wykarmi piersią,

797
01:12:58,207 --> 01:13:02,544
a on spędzi pierwsze dwa, trzy lata

798
01:13:03,087 --> 01:13:04,963
przy piersi swej matki.

799
01:13:05,464 --> 01:13:12,054
To znaczy, że jego mame-loshn,
ojczysty język, słyszy od dzieciństwa.

800
01:13:13,347 --> 01:13:15,933
Kołysanki po hebrajsku.

801
01:13:16,433 --> 01:13:18,769
Wyobrażam sobie piosenkę,

802
01:13:18,852 --> 01:13:23,357
kołysankę, którą zabrał ze sobą
w podświadomości.

803
01:13:28,153 --> 01:13:30,781
Podoba mi się, że ta historia zaczyna się

804
01:13:30,864 --> 01:13:34,618
od karmiącej kobiety i jej dziecka.

805
01:13:34,701 --> 01:13:37,996
Kto by pomyślał,

806
01:13:38,080 --> 01:13:42,334
że rewolucja zacznie się
od matki karmiącej?

807
01:13:46,839 --> 01:13:48,507
Była w tym siła wyższa.

808
01:13:49,091 --> 01:13:50,050
Zawsze.

809
01:13:50,968 --> 01:13:53,595
Zabrała cię z domu,
a potem sprowadziła z powrotem.

810
01:13:55,722 --> 01:13:57,474
Jesteś naszym ogniwem.

811
01:13:58,851 --> 01:14:00,394
Tym, które łączy.

812
01:14:05,732 --> 01:14:08,652
Moja matka pomoże mi jutro
porozmawiać z faraonem.

813
01:14:11,738 --> 01:14:13,949
Siostra faraona nie jest twoją matką.

814
01:14:15,868 --> 01:14:18,704
Nie jest, a jednak jest.

815
01:14:36,430 --> 01:14:38,098
Ktoś się zbliża, pani.

816
01:14:39,641 --> 01:14:41,059
Wraca z długiej podróży.

817
01:14:45,355 --> 01:14:46,315
To ktoś obcy.

818
01:14:47,608 --> 01:14:49,318
Ale dobrze cię zna, o pani.

819
01:14:51,695 --> 01:14:53,238
Zbladłaś, pani.

820
01:14:53,739 --> 01:14:55,073
Co się stało?

821
01:14:58,702 --> 01:15:00,287
Mój syn powrócił.

822
01:15:07,586 --> 01:15:08,837
To Mojżesz.

823
01:19:03,905 --> 01:19:06,116
Napisy: Joanna Rychlik