1 00:00:09,759 --> 00:00:14,556 Ang seryeng ito ay isang pagtuklas ng kuwento ni Moises at ng Exodo, 2 00:00:14,639 --> 00:00:17,892 na isinasama ang pananaw ng mga teologo at mananalaysay 3 00:00:17,976 --> 00:00:20,979 mula sa iba't ibang pananampalataya at kultura. 4 00:00:21,062 --> 00:00:24,232 Ang ambag nila ay para pagyamanin ang salaysay, 5 00:00:24,315 --> 00:00:27,485 pero hindi dapat unawain na napagkasunduan. 6 00:00:40,498 --> 00:00:42,083 Ako ay kung ano ako… 7 00:00:44,335 --> 00:00:46,046 at kung ano ang magiging ako. 8 00:00:55,972 --> 00:00:58,933 Binanggit sa Bibliya ang isang hamak na pastol 9 00:00:59,017 --> 00:01:01,686 na tinawag sa isang misteryosong bundok 10 00:01:02,228 --> 00:01:04,773 sa isang lugar sa Sinai Peninsula. 11 00:01:10,320 --> 00:01:14,783 BUNDOK NG SINAI 12 00:01:14,866 --> 00:01:16,284 Mapanganib ang biyahe. 13 00:01:17,869 --> 00:01:19,871 At puno siya ng takot. 14 00:01:21,289 --> 00:01:25,085 Pero isang malakas na puwersa na hindi pa niya nauunawaan 15 00:01:25,585 --> 00:01:27,128 ang humihila sa kanya. 16 00:01:29,297 --> 00:01:30,465 Pananampalataya. 17 00:01:37,722 --> 00:01:40,225 May dalang lihim na nakaraan ang lalaki. 18 00:01:42,936 --> 00:01:46,481 Ang kapatid ko, hindi isang Ehipsiyo, pero kabilang sa atin. 19 00:01:46,564 --> 00:01:47,398 Hebreo ako? 20 00:01:48,233 --> 00:01:51,986 Bawat hakbang ang naglalapit sa kanya sa tunay niyang kapalaran. 21 00:01:53,696 --> 00:01:55,073 Kinausap siya ng Diyos. 22 00:01:55,573 --> 00:01:57,534 Sabi kong huwag mo siyang ibalik. 23 00:01:57,617 --> 00:01:59,452 Hindi ka isa sa kanila, Moises. 24 00:02:02,622 --> 00:02:04,374 Oras na para palayain ang mga tao ko. 25 00:02:05,416 --> 00:02:07,752 Tagapaghatid ng mga Israelita. 26 00:02:08,253 --> 00:02:09,963 Ituro mo sa kanila ang daan. 27 00:02:12,549 --> 00:02:14,676 Sugo ng Diyos. 28 00:02:16,970 --> 00:02:20,849 Ako ay kung ano ako at kung ano ang magiging ako. 29 00:02:44,164 --> 00:02:45,790 Sa panahon ng matinding taggutom, 30 00:02:46,416 --> 00:02:49,711 ang mga Israelita, mga apo ni Abraham, 31 00:02:49,794 --> 00:02:51,462 ay nanirahan sa Ehipto… 32 00:02:53,840 --> 00:02:57,844 kung saan sila ay inalipin nang 400 taon. 33 00:03:01,639 --> 00:03:05,602 Ilang siglo silang nagdusa, pero dumami ang kanilang bilang. 34 00:03:08,271 --> 00:03:10,773 Dahil sa takot na kakalabanin siya, 35 00:03:11,274 --> 00:03:15,320 inutusan ng hari na lunurin sa Nile 36 00:03:15,403 --> 00:03:17,780 ang lahat ng lalaking sanggol na Hebreo. 37 00:03:27,957 --> 00:03:31,252 Nang inampon nang palihim ng anak ni Paraon… 38 00:03:36,132 --> 00:03:38,593 pinalaki siya sa korte ng hari 39 00:03:40,929 --> 00:03:44,599 kasama ang kanyang tiyuhin, ang magiging hari. 40 00:03:50,480 --> 00:03:53,524 Ang pangalan niya ay Moises. 41 00:03:56,694 --> 00:03:58,655 Kahit siya ay prinsipe ng Ehipto 42 00:03:58,738 --> 00:04:01,366 at nasa kanya ang lahat ng benepisyo ng bahay ni Paraon, 43 00:04:01,449 --> 00:04:06,496 ang paglaki sa tahanan na iyon, isang miyembro ng maharlikang pamilya, 44 00:04:06,579 --> 00:04:10,208 sa tingin ko sa loob niya, alam niya na may kakaiba sa kanya. 45 00:04:10,291 --> 00:04:12,794 Alam niyang ipinanganak siyang kakaiba. 46 00:04:17,799 --> 00:04:20,927 Di sinasabi ng Torah kung ano ang pangalan niyang pang-Hebreo. 47 00:04:21,010 --> 00:04:24,973 Isa ito sa mga misteryong nakabalot sa kuwentong ito. 48 00:04:25,056 --> 00:04:31,145 At isa rin itong bahagi ng kuwento tungkol sa pagtuklas ni Moises 49 00:04:31,229 --> 00:04:33,398 sa kanyang pagkatao at kapalaran. 50 00:04:38,236 --> 00:04:42,657 "At nangyari noong mga araw na iyon, noong malaki na si Moises, 51 00:04:43,157 --> 00:04:46,703 nakita niya ang isang Ehipsiyo na nananakit ng isang Hebreo." 52 00:04:46,786 --> 00:04:48,496 Huwag! 53 00:05:01,175 --> 00:05:02,218 Balik sa trabaho! 54 00:05:06,764 --> 00:05:11,311 Kumbinsido ako na may likas na espiritu sa loob ni Moises 55 00:05:11,394 --> 00:05:14,230 na kinilala ang pang-aapi 56 00:05:14,731 --> 00:05:17,692 na pinagdadaanan ng aliping Hebreo noon, 57 00:05:18,401 --> 00:05:21,654 at sa tingin ko may sandali ng paggising. 58 00:05:31,289 --> 00:05:32,665 Ikaw! Tigil! 59 00:05:32,749 --> 00:05:33,833 Tigil! 60 00:05:43,760 --> 00:05:44,719 Pakawalan mo siya. 61 00:05:48,556 --> 00:05:50,183 Sabi ko, pakawalan mo siya. 62 00:05:54,479 --> 00:05:55,438 Opo, ginoo. 63 00:05:59,692 --> 00:06:01,110 Tapos na ang araw! 64 00:06:58,751 --> 00:07:01,212 "Ngayon, nang marinig ito ni Paraon, 65 00:07:01,879 --> 00:07:04,132 hinangad niyang patayin si Moises. 66 00:07:05,550 --> 00:07:09,011 Ngunit si Moises ay tumakas mula sa lugar ni Paraon." 67 00:07:12,598 --> 00:07:17,061 DISYERTO NG SINAI 68 00:07:20,148 --> 00:07:24,777 MAKALIPAS ANG TATLONG BUWAN 69 00:07:25,862 --> 00:07:29,031 Lumaboy siya sa silangan sa disyerto patungong Midian. 70 00:07:30,658 --> 00:07:33,494 Isang estranghero sa kakaibang lupain. 71 00:07:34,745 --> 00:07:36,747 Hindi na isang prinsipe ng Ehipto, 72 00:07:36,831 --> 00:07:40,376 at hindi pa ang propetang magpapalaya sa mga Israelita. 73 00:07:41,252 --> 00:07:44,630 Karamihan sa Hudyong Kristiyanismo na relihiyon ay nakadepende kay Moises. 74 00:07:44,714 --> 00:07:45,882 Siya ang pasimuno. 75 00:07:45,965 --> 00:07:50,720 Lahat ng posibleng alam mo tungkol sa Bibliya, 76 00:07:50,803 --> 00:07:52,263 anumang paraan, hugis, o anyo, 77 00:07:52,346 --> 00:07:55,224 ay maaaring bumalik kay Moises, sa buhay niya, at ministeryo. 78 00:07:56,726 --> 00:08:01,731 Kakaiba si Moises sa Hudyong Kristiyanismo-Islam na tradisyon 79 00:08:01,814 --> 00:08:04,400 at kasama siya sa tatlong 'yon. 80 00:08:04,484 --> 00:08:08,321 Binigyan siya ng karangalan bilang propeta sa tatlong 'yon. 81 00:08:09,322 --> 00:08:13,075 Ang propetang si Moises ay binanggit sa Qur'an nang 100 beses. 82 00:08:13,159 --> 00:08:16,454 At kakaiba ito dahil kaunti lang ang mga propeta 83 00:08:16,537 --> 00:08:20,166 na sinabi ang buong buhay nila sa Qur'an. 84 00:08:21,125 --> 00:08:25,046 Lahat ng tungkol sa buhay niya, mga pinagdaanan, mga pagsubok, 85 00:08:25,129 --> 00:08:26,255 at mga ginawa niya, 86 00:08:26,923 --> 00:08:29,592 wala ni isa roon ang hindi mahalaga ngayon. 87 00:08:30,718 --> 00:08:32,929 Ano'ng ginagawa mo pag nahihirapan ang ibang tao? 88 00:08:33,012 --> 00:08:34,388 Tatayo o manahimik? 89 00:08:35,014 --> 00:08:36,390 Katarungang panlipunan? 90 00:08:36,474 --> 00:08:38,518 Nagsimula 'yon kay Moises. 91 00:08:39,185 --> 00:08:42,313 Si Moises ang mamamatay-tao na naging si Moises na tagapagpalaya. 92 00:08:42,897 --> 00:08:44,815 Isang kamangha-manghang kuwento. 93 00:09:06,087 --> 00:09:08,506 Tingnan ninyo. May paparating. 94 00:09:22,937 --> 00:09:24,188 Sino ka? 95 00:09:30,653 --> 00:09:33,155 Magtatrabaho ako para sa tinapay at tubig. 96 00:09:40,746 --> 00:09:42,540 Puwede kang uminom nang libre. 97 00:10:09,025 --> 00:10:11,068 Sino ang dapat pasalamatan sa kabaitang ito? 98 00:10:12,653 --> 00:10:16,115 Si Jethro. Ang may-ari ng balon. Pari ng bundok. 99 00:10:18,284 --> 00:10:19,827 Pangalan mo ang tinutukoy ko. 100 00:10:21,287 --> 00:10:22,121 Ang anak niya. 101 00:10:23,164 --> 00:10:24,123 Zipporah. 102 00:10:27,251 --> 00:10:29,545 Nang tumakas si Moises sa Ehipto, 103 00:10:29,629 --> 00:10:36,135 napunta siya sa pangangalaga ng lagalag na angkan 104 00:10:36,719 --> 00:10:39,680 sa disyerto malapit sa Bundok ng Sinai. 105 00:10:40,264 --> 00:10:44,060 Iyon ang lugar kung saan makakahanap si Moises ng pagliligtas. 106 00:11:04,830 --> 00:11:07,541 Umaaliw ng manliligaw gamit ang pag-aari namin? 107 00:11:07,625 --> 00:11:09,502 Pag-aari namin, Naim. 108 00:11:09,585 --> 00:11:12,713 At wala kang pakialam sa mga manliligaw namin. 109 00:11:16,217 --> 00:11:18,010 Di tanggap ang mga daga sa disyerto. 110 00:11:26,519 --> 00:11:27,937 Gustong mamatay nito. 111 00:11:28,729 --> 00:11:32,024 Marahil, pero malugod niyang isasama ang dalawa sa inyo. 112 00:11:34,610 --> 00:11:35,444 Patayin siya. 113 00:11:44,954 --> 00:11:46,038 Hindi ngayon. 114 00:12:05,182 --> 00:12:06,016 Halika. 115 00:12:10,813 --> 00:12:14,275 Ang mga babae mismo ang may nakitang espesyal kay Moises 116 00:12:14,358 --> 00:12:16,861 dahil tinatanggap nila ang tulong niya. 117 00:12:16,944 --> 00:12:20,531 Nakikita nila sa kanya ang mga katangian ng lakas at mapagkakatiwalaan. 118 00:12:24,160 --> 00:12:27,538 Sa Qur'an, may nakakatuwang kuwento kung saan si Zipporah… 119 00:12:27,621 --> 00:12:30,166 Sa Arabic, ito ay Sephora. 120 00:12:30,249 --> 00:12:32,543 Naglalakad siya sa harap niya, 121 00:12:32,626 --> 00:12:36,922 tapos umihip ang hangin, at umangat ng kaunti ang palda niya. 122 00:12:37,006 --> 00:12:39,925 At si Moises, siyempre, ayaw niyang tingnan siya, 123 00:12:40,009 --> 00:12:44,138 kaya naglakad siya sa unahan niya para di niya makita ang likod niya. 124 00:12:44,221 --> 00:12:46,432 At humanga sila sa kagitingan niya. 125 00:12:47,808 --> 00:12:50,519 Ang mga anak na babae, bumalik sila sa ama nila 126 00:12:50,603 --> 00:12:53,564 at sinabi sa kanya na si Moises, 127 00:12:53,647 --> 00:12:56,609 ang mapagkakatiwalaan at malakas, ay tinulungan kami. 128 00:13:19,924 --> 00:13:21,842 Ano'ng nagdala sa 'yo sa Midian? 129 00:13:23,803 --> 00:13:25,346 Nagtatayo ang paraon ng lungsod. 130 00:13:26,180 --> 00:13:29,350 Sinabihan ang mga tao na magtrabaho bilang alipin o magbayad ng buwis. 131 00:13:30,267 --> 00:13:32,645 -Kaya umalis ako. -Para sa disyerto? 132 00:13:35,105 --> 00:13:36,524 Puwedeng maging malaya roon. 133 00:13:37,107 --> 00:13:39,735 Magkaiba ang pamamalakad ng Ehipsiyo sa amin. 134 00:13:39,819 --> 00:13:43,447 Pero para sa katapangan mo, sa ngalan ng mga anak ko, 135 00:13:44,615 --> 00:13:46,450 maaari kang magpalipas ng gabi rito. 136 00:13:51,372 --> 00:13:56,126 Isa si Jethro sa mga paborito kong tauhan sa buong kuwento ni Moises. 137 00:13:56,752 --> 00:13:59,797 Ang alam natin kay Jethro ay mapagmahal siya, 138 00:13:59,880 --> 00:14:03,551 na nagbibigay siya ng tirahan, na magaling siyang manghusga ng pagkatao. 139 00:14:03,634 --> 00:14:07,888 Di mahalaga sa kanya kung ang lalaking ito ay Ehipsiyo o Madianita, 140 00:14:07,972 --> 00:14:09,765 o kung anuman siya. 141 00:14:09,849 --> 00:14:13,227 May ginawa siya para tumulong at nangangailangan siya. 142 00:14:14,728 --> 00:14:18,899 Si Jethro ay isang pari ng mga Madianita. 143 00:14:19,817 --> 00:14:21,902 Sila ay mga polytheistic na tao 144 00:14:21,986 --> 00:14:24,697 na nabuhay kasabay ng sinaunang Ehipto 145 00:14:24,780 --> 00:14:27,032 at kalaunan, bilang sinaunang Israel. 146 00:14:27,950 --> 00:14:31,745 Sa tingin ko, wala talaga silang monoteista noon. 147 00:14:31,829 --> 00:14:35,082 Palagay ko, halos lahat ay naniniwala na maraming diyos. 148 00:14:35,165 --> 00:14:37,376 Pero ang tanong, alin ang sinasamba mo? 149 00:14:37,459 --> 00:14:39,545 Ang tawag ay monolatry. 150 00:14:39,628 --> 00:14:42,339 Di ito monoteismo na naniniwala kang iisa ang Diyos. 151 00:14:42,423 --> 00:14:44,925 Ang monolatry ay isang Diyos lang ang sinasamba mo. 152 00:14:45,009 --> 00:14:47,845 Kinikilala mo ang eksistensya ng iba, tama? 153 00:14:47,928 --> 00:14:50,180 Pero isa lang ang sinasamba mo. 154 00:14:51,640 --> 00:14:54,602 Kung iintindihin mo ng literal ang Bibliya, 155 00:14:55,102 --> 00:14:58,439 nililinaw ng Diyos 156 00:14:58,522 --> 00:15:02,902 na siya lang ang Diyos na dapat sambahin ng mga Israelita. 157 00:15:04,153 --> 00:15:08,991 Hindi naman niya nililinaw na siya lang ang natatanging Diyos. 158 00:15:10,743 --> 00:15:12,912 Sa Sampung Utos, sabi niya, 159 00:15:12,995 --> 00:15:16,749 "Huwag kang magkakaroon ng ibang diyos sa harap mo." 160 00:15:17,291 --> 00:15:19,418 Puwede mong isipin na ang ibig sabihin no'n 161 00:15:19,501 --> 00:15:23,339 ay may iba pang diyos, at sinasamba ng ibang tao ang mga 'yon, 162 00:15:23,422 --> 00:15:27,176 pero kayo, aking mga pinili, ay dapat ako lamang ang sambahin. 163 00:15:34,850 --> 00:15:36,769 Ituro mo sa kanila ang daan. 164 00:15:44,693 --> 00:15:46,028 Handa na ang kama mo. 165 00:15:49,365 --> 00:15:50,574 Ano'ng nakikita mo? 166 00:15:53,202 --> 00:15:54,828 Sino'ng nakatira sa bundok? 167 00:15:55,621 --> 00:15:57,247 Wala. Bakit? 168 00:15:59,291 --> 00:16:01,251 May nakita akong apoy sa tuktok. 169 00:16:02,628 --> 00:16:04,004 Imposible 'yon. 170 00:16:04,088 --> 00:16:06,465 Banal na lugar 'yon. Bawal pumunta roon. 171 00:16:09,385 --> 00:16:11,220 Kung ganoon, ano ang nakita ko? 172 00:16:26,276 --> 00:16:32,408 Napakahalaga ng bundok sa maraming tradisyon ng relihiyon. 173 00:16:32,491 --> 00:16:36,495 May mga diyos silang iniisip na nakatira sa tuktok ng bundok 174 00:16:36,578 --> 00:16:40,499 dahil mataas ang bundok at mahirap abutin 175 00:16:41,000 --> 00:16:43,168 at maaaring itago ng mga ulap 176 00:16:43,252 --> 00:16:48,048 kung saan may mga kislap ng liwanag paminsan-minsan. 177 00:16:48,716 --> 00:16:54,013 Maiisip mo kung paano mapapabilib no'n ang isang tao sa patag 178 00:16:54,096 --> 00:16:55,931 bilang isang malaking misteryo. 179 00:17:02,938 --> 00:17:05,274 Ituro mo sa kanila ang daan. 180 00:17:08,318 --> 00:17:10,029 Ituro mo sa kanila ang daan. 181 00:17:18,579 --> 00:17:20,080 Sino ako, Ina? 182 00:17:21,665 --> 00:17:23,792 Matinding tanong para sa isang bata. 183 00:17:24,960 --> 00:17:26,670 Prinsipe ka ng Ehipto. 184 00:17:29,506 --> 00:17:30,424 Bakit? 185 00:17:32,885 --> 00:17:34,970 Pinagtatawanan ako ng ibang lalaki. 186 00:17:35,512 --> 00:17:36,972 Sabi nila iba ako. 187 00:17:37,931 --> 00:17:40,059 Na hindi ako maharlika tulad nila. 188 00:17:50,986 --> 00:17:54,448 Ang pinakamataas na simbolo sa lupain. 189 00:17:55,866 --> 00:17:59,036 Sa pamilya natin simula pa noong una. 190 00:18:01,789 --> 00:18:03,874 Wag mong kalimutan kung sino ka. 191 00:18:05,459 --> 00:18:08,128 Isa kang maharlika gaya ng sinuman. 192 00:18:10,547 --> 00:18:11,715 Matulog ka na. 193 00:18:18,138 --> 00:18:19,681 Mahal kong Moises. 194 00:19:16,989 --> 00:19:20,284 Naging mahirap para sa atin mula nang mamatay si Mahar. 195 00:19:21,285 --> 00:19:24,204 Pitong anak na babae at walang lalaki. 196 00:19:24,288 --> 00:19:26,415 Siya ang pinakamahusay kong pastol. 197 00:19:30,294 --> 00:19:32,629 Ba't di mo ialok sa estranghero ang trabaho? 198 00:19:34,965 --> 00:19:39,011 Ang taong itinaya ang buhay para sa estranghero ay gusto ang kamatayan. 199 00:19:46,226 --> 00:19:48,896 Kung babalik siya sa disyerto, mamamatay siya. 200 00:19:49,605 --> 00:19:51,607 Sa atin nakasalalay. 201 00:19:56,987 --> 00:19:58,822 Namana mo ang katusuhan ng nanay mo. 202 00:20:07,331 --> 00:20:08,248 Moises! 203 00:20:09,124 --> 00:20:10,709 Pakiusap, wag kang umalis. 204 00:20:11,960 --> 00:20:14,504 Ang ama ko, inaalok ka niya ng trabaho. 205 00:20:22,846 --> 00:20:25,307 Ang Midian ay isang kanlungan para kay Moises, 206 00:20:25,390 --> 00:20:28,185 at sa tingin ko, kanlungan ang nagbigay sa kanya 207 00:20:28,268 --> 00:20:31,021 ng kaginhawahan at kaluwagan. 208 00:20:31,813 --> 00:20:33,982 Ito ang lugar kung saan siya nagtago 209 00:20:34,066 --> 00:20:36,818 habang hinahanap siya ng mga awtoridad ng Ehipsiyo 210 00:20:36,902 --> 00:20:38,320 dahil pumatay siya. 211 00:20:41,990 --> 00:20:46,745 Mula sa pagiging prinsipe ng Ehipto, naging pastol siya. 212 00:20:48,080 --> 00:20:51,500 Mula sa pagiging mataas at makapangyarihang tao, 213 00:20:51,583 --> 00:20:54,127 naging mapagkumbaba at hindi siya kilala. 214 00:20:54,211 --> 00:20:58,715 Inaalagaan niya ang mga tupa sa disyerto ng Midian. 215 00:20:59,591 --> 00:21:01,885 At doon siya tinawag. 216 00:21:16,566 --> 00:21:19,111 Ituro mo sa kanila ang daan. 217 00:21:25,450 --> 00:21:27,369 Ituro mo sa kanila ang daan. 218 00:22:01,695 --> 00:22:03,488 Nagdala ako ng almusal. 219 00:22:13,206 --> 00:22:15,167 Nakakita na ako ng ganito. 220 00:22:17,461 --> 00:22:19,713 Ginagamit ng mga maniningil ng buwis. 221 00:22:22,049 --> 00:22:24,009 Natutunan mo ba ito sa Ehipto? 222 00:22:27,429 --> 00:22:28,638 Para sa talaan? 223 00:22:29,639 --> 00:22:31,141 At para magkuwento. 224 00:22:35,604 --> 00:22:37,522 At ano ang kuwento nito? 225 00:22:41,610 --> 00:22:42,694 Sa 'yo at sa akin. 226 00:22:57,209 --> 00:22:58,710 Diyos ng bundok. 227 00:23:00,420 --> 00:23:01,338 Saksihan. 228 00:23:05,509 --> 00:23:07,803 Ngayon, itinatalaga namin ang kasal 229 00:23:07,886 --> 00:23:10,972 ng iyong mga lingkod na sina Moises at Zipporah. 230 00:23:25,153 --> 00:23:27,614 Maliban sa kadakilaan nitong lugar, 231 00:23:27,697 --> 00:23:29,866 ang aming buhay ay di kasing halaga. 232 00:23:29,950 --> 00:23:33,745 Kasing rupok at bihira ng piraso ng basong ito. 233 00:23:35,914 --> 00:23:38,917 Nawa'y maging mabuti sa iyong paningin 234 00:23:40,001 --> 00:23:42,838 ang pagsasama ng iyong mga lingkod. 235 00:23:45,048 --> 00:23:46,174 At masagana. 236 00:24:23,837 --> 00:24:25,881 Nakakaintrigang isipin 237 00:24:26,381 --> 00:24:32,137 na si Moises ay kaugnay sa iba't ibang kultura at tradisyon. 238 00:24:32,220 --> 00:24:33,638 Isa siyang prinsipe ng Ehipto. 239 00:24:33,722 --> 00:24:37,100 Siya ang manugang ng punong pari ng Midian. 240 00:24:37,684 --> 00:24:41,104 Siya ang tagapagpalaya ng mga Israelita. 241 00:24:43,815 --> 00:24:49,571 At palagay ko, ang pagkakaroon ng maraming koneksiyon sa mundong ginalawan niya 242 00:24:50,071 --> 00:24:53,200 ay may kaugnayan sa mundong ginagalawan natin, 243 00:24:53,700 --> 00:24:59,122 dahil ipinapakita nito na posible ang magkaroon ng higit sa isang katauhan 244 00:24:59,206 --> 00:25:00,957 at maaaring hindi maiiwasan. 245 00:25:33,532 --> 00:25:38,703 Bumuo ng pamilya sina Moises at Zipporah sa Midian at nagkaroon ng dalawang anak. 246 00:25:39,204 --> 00:25:41,248 Sina Gershom at Eliezer. 247 00:25:48,797 --> 00:25:52,217 Ang panganay, mahalaga ang pagpapangalan sa kanya. 248 00:25:52,801 --> 00:25:55,845 Kaya tinawag siyang Gershom ni Moises. 249 00:25:57,264 --> 00:26:00,225 ASSOCIATE PROFESSOR NG BIBLIYA NG HEBREO KOLEHIYO NG HEBREO 250 00:26:00,308 --> 00:26:04,980 "Dahil isa akong estranghero sa kakaibang lupain." 251 00:26:05,063 --> 00:26:11,820 Sinasabi nito ang hindi pagiging kabilang ni Moises, tama? 252 00:26:11,903 --> 00:26:13,863 Hindi kabilang sa Midian. 253 00:26:13,947 --> 00:26:16,241 Hindi kabilang sa Ehipto. 254 00:26:23,206 --> 00:26:26,334 ANG KABISERA NG EHIPSIYO 255 00:26:26,418 --> 00:26:27,919 Sa mga sumunod na taon, 256 00:26:28,003 --> 00:26:32,591 namatay ang matandang hari ng Ehipto at pumalit ang tiyuhin ni Moises. 257 00:26:34,259 --> 00:26:35,969 Siya si Paraon, 258 00:26:36,678 --> 00:26:39,306 ang pinakamakapangyarihang pinuno ng panahon. 259 00:26:45,520 --> 00:26:48,898 Kung itutulad natin ang Paraon sa kuwento ng Exodo 260 00:26:48,982 --> 00:26:51,526 sa paraon na kilala natin sa kasaysayan ng Ehipto, 261 00:26:51,610 --> 00:26:53,945 maaaring ito ay si Ramesses, ang Dakila, 262 00:26:54,029 --> 00:26:57,949 dahil sinasabi sa kuwento ng Exodo kung paano pinilit magtrabaho 263 00:26:58,033 --> 00:27:01,745 ang mga Israelita at napilitang itayo ang dalawang dakilang lungsod. 264 00:27:02,370 --> 00:27:06,082 Ang isa ay ang Pi-Ramesses, o ang Bahay ni Ramesses, 265 00:27:06,166 --> 00:27:09,836 na siyang kabisera ng Dakilang Ramesses sa Delta 266 00:27:09,919 --> 00:27:11,880 noong Ikalabinsiyam na Dinastiya. 267 00:27:13,131 --> 00:27:14,883 Nang maupo siya, 268 00:27:14,966 --> 00:27:18,261 pinangunahan niya ang ilang kampanya sa lugar ng Syria Palestina. 269 00:27:18,345 --> 00:27:22,807 Sinakop niya ang mga lugar hanggang sa Beirut sa Lebanon. 270 00:27:23,808 --> 00:27:27,479 Ang pamumuno ng Dakilang Ramesses ay isa sa mga pinakamaimpluwensiya 271 00:27:27,562 --> 00:27:29,064 at pinakamakapangyarihan, 272 00:27:29,147 --> 00:27:31,858 at talagang ang rurok ng imperyo ng Ehipto. 273 00:27:33,568 --> 00:27:35,111 Kumusta ang mga pangitain? 274 00:27:36,571 --> 00:27:39,240 Palaging may mga di sumusunod, Kamahalan. 275 00:27:40,033 --> 00:27:40,909 Saan mismo? 276 00:27:49,167 --> 00:27:50,669 Sa disyerto, Kamahalan. 277 00:27:51,336 --> 00:27:55,256 Mga nakatira roon na nahuli sa kanilang parangal. 278 00:27:55,340 --> 00:27:56,591 Di mahalaga. 279 00:27:58,510 --> 00:28:00,679 Kahit ang pulubi ay maliliwanagan. 280 00:28:01,554 --> 00:28:02,764 Totoo, panginoon ko. 281 00:28:03,723 --> 00:28:05,517 Ang sumpa, salamangkero. 282 00:28:05,600 --> 00:28:08,395 Hayaan mong maramdaman nila ang hinanakit natin. 283 00:28:08,478 --> 00:28:11,981 Para lapitan nila tayo nang nagmamakaawa at nagpapakumbaba. 284 00:28:12,774 --> 00:28:14,984 Masusunod, Kamahalan. 285 00:28:18,571 --> 00:28:22,492 Malupit siya sa sinumang nagbabanta sa kanyang kaharian. 286 00:28:22,575 --> 00:28:25,704 Wala siyang awa, malupit, pumapatay ng tao. 287 00:28:25,787 --> 00:28:29,082 May pakialam lang sa… Pagpapanatili ng kayamanan, kapangyarihan. 288 00:28:29,165 --> 00:28:32,585 Kung gusto mong ilarawan ang taong malupit sa Arabic, sasabihin mong… 289 00:28:34,504 --> 00:28:37,132 Kumilos na tulad ni Paraon, o maging tulad ng paraon. 290 00:28:37,215 --> 00:28:41,553 Kaya naging magkasingkahulugan ang salitang ito, sa mga kilos ni Paraon. 291 00:28:42,721 --> 00:28:46,850 Maraming kaaway ang bagong paraon sa labas ng kanyang kaharian. 292 00:28:46,933 --> 00:28:51,396 Pero ang pinakamalaking banta sa pamumuno niya ay ang kanyang pamangkin, 293 00:28:52,564 --> 00:28:55,483 na ngayon ay isang hamak na pastol sa Midian. 294 00:29:06,244 --> 00:29:07,120 Gershom! 295 00:29:07,829 --> 00:29:10,999 Ano'ng sinabi ko? Tingnan lagi ang mga tupa. 296 00:29:11,875 --> 00:29:13,042 Opo, Ama. 297 00:29:15,170 --> 00:29:16,671 Ano'ng tinitingnan mo? 298 00:29:17,630 --> 00:29:21,217 Tatlong mangangabayo sa kapatagan papunta sa nayon natin. 299 00:29:21,301 --> 00:29:23,553 -Mga Ismaelita na manggugulo. -Hindi. 300 00:29:24,971 --> 00:29:26,598 Mga puting kabayo. 301 00:29:32,270 --> 00:29:34,773 Ito ay isang hindi inaasahang kasiyahan. 302 00:29:39,110 --> 00:29:41,196 Lasapin n'yo ang ginhawa ng aming tahanan. 303 00:29:41,905 --> 00:29:42,739 Salamat. 304 00:29:51,372 --> 00:29:52,499 Ang aking katiwala. 305 00:29:53,625 --> 00:29:55,335 Mga embahador mula sa Ehipto. 306 00:30:00,882 --> 00:30:03,259 Luhod sa harap ng mga sugo ng Kamahalan! 307 00:30:06,679 --> 00:30:07,514 Luhod! 308 00:30:10,850 --> 00:30:13,436 Paumanhin. Isinilang siya sa ibang bansa. 309 00:30:14,813 --> 00:30:16,314 Pagsabihan mo siya. 310 00:30:18,358 --> 00:30:20,693 Namayapa na ang matandang paraon. 311 00:30:20,777 --> 00:30:23,279 Ang panganay niya ay ang bagong paraon. 312 00:30:28,618 --> 00:30:31,496 Lahat ng tribo sa disyerto ay dapat magbigay ng abuloy. 313 00:30:35,208 --> 00:30:36,918 Pinagpala at nagagalak kami, 314 00:30:37,961 --> 00:30:39,420 pero mahirap din kami. 315 00:30:44,509 --> 00:30:45,844 Nakita namin ang mga tupa mo. 316 00:30:46,427 --> 00:30:49,138 Mukhang malusog at masagana. 317 00:30:50,765 --> 00:30:53,268 Pakiusap. Magpahinga kayo pagkatapos ng paglalakbay. 318 00:30:54,018 --> 00:30:56,229 Kailangan naming magpatuloy sa aming misyon. 319 00:30:59,691 --> 00:31:00,900 Pero babalik kami. 320 00:31:11,119 --> 00:31:13,371 Paano tayo magbabayad kung baon na tayo sa utang? 321 00:31:13,454 --> 00:31:15,373 Makikipagnegosasyon, gaya ng dati. 322 00:31:15,456 --> 00:31:16,833 Hindi sa paraon na ito. 323 00:31:19,252 --> 00:31:20,169 Kilala mo siya? 324 00:31:44,736 --> 00:31:45,862 Mamamatay-tao. 325 00:31:52,702 --> 00:31:53,620 Lubayan mo ako. 326 00:32:02,795 --> 00:32:04,213 Tigilan mo na ako! 327 00:32:30,990 --> 00:32:32,909 Tigil! Ikaw! 328 00:32:41,542 --> 00:32:44,045 Moises! 329 00:32:49,509 --> 00:32:51,552 Ilang araw ka na rito. 330 00:32:53,096 --> 00:32:54,347 Bumaba ka na. 331 00:32:56,224 --> 00:32:57,642 Dito ako nararapat. 332 00:33:01,562 --> 00:33:04,565 May dalawa ka nang anak ngayon. 333 00:33:05,692 --> 00:33:06,651 At asawa. 334 00:33:06,734 --> 00:33:08,277 Di ako nararapat sa kanila. 335 00:33:08,861 --> 00:33:10,780 At paano 'yan nakakatulong? 336 00:33:23,584 --> 00:33:26,379 Ituro mo sa kanila ang daan. 337 00:33:29,924 --> 00:33:31,759 Ituro mo sa kanila ang daan. 338 00:34:20,725 --> 00:34:23,061 May dapat kang malaman tungkol sa akin. 339 00:34:28,649 --> 00:34:31,861 Lumaki ako bilang prinsipe sa maharlikang sambahayan. 340 00:34:35,281 --> 00:34:36,199 Prinsipe? 341 00:34:41,662 --> 00:34:43,206 Ba't di mo sinabi sa amin? 342 00:34:43,289 --> 00:34:46,042 Ayaw ng mga tao sa disyerto sa mga maharlikang Ehipsiyo. 343 00:34:47,293 --> 00:34:48,920 Sa buong panahong ito, itinago mo? 344 00:34:49,003 --> 00:34:51,672 Kung alam ng tatay mo, di niya ako hahayaang manatili. 345 00:34:59,222 --> 00:35:00,139 Pumatay ako. 346 00:35:03,726 --> 00:35:04,685 Isang katiwala. 347 00:35:08,231 --> 00:35:10,108 Kaya ka umalis sa Ehipto? 348 00:35:15,196 --> 00:35:16,906 Paparusahan ka nila. 349 00:35:17,490 --> 00:35:18,783 Higit pa roon. 350 00:35:18,866 --> 00:35:21,285 Malalaman nila ang pinaghihinalaan ko. 351 00:35:22,286 --> 00:35:27,208 Na hindi ako isa sa kanila gaya ng pagiging isa sa inyo. 352 00:35:28,459 --> 00:35:30,461 -Kung ganoon, sino ka? -Di ko alam. 353 00:35:32,255 --> 00:35:33,714 Kailangan kong malaman. 354 00:35:35,716 --> 00:35:37,885 May pangitain na naman sa bundok. 355 00:35:37,969 --> 00:35:39,637 Kailangan kong pumunta roon. 356 00:35:42,265 --> 00:35:43,975 Wala pang nakagawa. 357 00:35:45,059 --> 00:35:46,602 Baka di ka na makabalik. 358 00:36:12,253 --> 00:36:14,005 Mahal kita higit pa sa buhay. 359 00:36:42,825 --> 00:36:45,912 Tingin ko, tinatawag tayo ng Diyos sa iba't ibang paraan. 360 00:36:47,330 --> 00:36:51,000 Minsan ang pagtawag sa atin ay resulta ng paghihirap. 361 00:36:51,083 --> 00:36:54,837 Pero minsan ang pagtawag sa atin ay pagtanggi 362 00:36:54,921 --> 00:36:58,966 sa kaginhawahan na matatamasa natin. 363 00:37:00,635 --> 00:37:03,471 At sa tingin ko, iyon ang kinakatawan ni Moises. 364 00:37:11,687 --> 00:37:14,815 Si Moises ay may kapintasan at pambihirang katatagan. 365 00:37:15,942 --> 00:37:18,236 Naguguluhan siya sa pagkatao niya. 366 00:37:19,070 --> 00:37:20,905 Isa siyang ampon. 367 00:37:21,447 --> 00:37:24,283 May criminal record siya. 368 00:37:24,951 --> 00:37:28,454 Nawalan siya ng tirahan. 369 00:37:28,537 --> 00:37:33,709 At tinuturuan tayo ng mga kabiguan niya higit pa ng kanyang tagumpay. 370 00:37:35,169 --> 00:37:37,964 Tinatawag ng Diyos ang gusto niyang tawagin. 371 00:37:38,047 --> 00:37:42,343 Sa katunayan, wala akong maisip na tao sa Bibliya bukod kay Hesus 372 00:37:42,426 --> 00:37:48,474 na walang kapansin-pansing kapintasan o sagabal 373 00:37:48,557 --> 00:37:52,270 sa anumang paraan, hugis o anyo na parang, "Talaga?" 374 00:37:52,770 --> 00:37:54,730 Pero dalubhasa ang Diyos doon. 375 00:37:54,814 --> 00:37:58,234 Ang Diyos ng banal na kasulatan ay isang diyos na dalubhasa 376 00:37:58,317 --> 00:38:03,239 sa pagkuha ng mga sirang bagay at hindi lang inaayos, 377 00:38:03,322 --> 00:38:06,284 pero ginagamit muli para sa mas higit pa. 378 00:40:25,005 --> 00:40:26,757 Hubarin mo ang iyong sapatos. 379 00:40:29,051 --> 00:40:30,010 Sino ka? 380 00:40:31,554 --> 00:40:33,514 Banal na lupa ito, Moises. 381 00:40:34,306 --> 00:40:36,016 Hubarin mo ang iyong sapatos. 382 00:40:38,894 --> 00:40:41,897 -Ano'ng kailangan mo sa akin? -Sundin mo ako. 383 00:40:47,111 --> 00:40:50,406 Ako ay kung ano ako at kung ano ang magiging ako. 384 00:40:51,574 --> 00:40:54,785 Ang Diyos nina Abraham, Isaac at Jacob. 385 00:40:55,911 --> 00:40:57,538 Ang Diyos ng mga Israelita. 386 00:40:58,122 --> 00:40:59,874 Ang Diyos ng lahat. 387 00:41:02,001 --> 00:41:04,920 At ikaw ay kung ano ka 388 00:41:05,004 --> 00:41:06,797 at kung ano ang magiging ikaw… 389 00:41:08,132 --> 00:41:09,800 ang aking mensahero. 390 00:41:11,218 --> 00:41:14,555 Binibigyan ng mahalagang punto ng Bibliyang Hebreo 391 00:41:15,181 --> 00:41:18,809 na hindi nakikita ng mga tao ang Diyos. 392 00:41:18,893 --> 00:41:21,729 Di sila puwede sa pisikal na presensiya ng Diyos. 393 00:41:22,271 --> 00:41:23,981 May nag-iisang natatangi. 394 00:41:24,064 --> 00:41:25,816 Si Moises ang natatangi. 395 00:41:27,401 --> 00:41:28,861 Tunay kang Diyos? 396 00:41:28,944 --> 00:41:32,323 Ako ay kung ano ako at kung ano ang magiging ako. 397 00:41:33,032 --> 00:41:35,951 May halaman kang nasusunog, pero hindi natutupok. 398 00:41:36,035 --> 00:41:40,039 Isang Hudyong pilosopo na si Philo na nabuhay noong panahon ni Kristo 399 00:41:40,122 --> 00:41:41,540 ay binasa ito allegorically. 400 00:41:41,624 --> 00:41:45,503 Sabi niya, simbolo ito ng pang-aalipin ng Israel, 401 00:41:45,586 --> 00:41:47,838 na sinunog sila pero di natutupok. 402 00:41:47,922 --> 00:41:49,340 Lumalaban pa rin sila. 403 00:41:49,882 --> 00:41:52,301 Ilang taon kitang pinanood, Moises. 404 00:41:53,010 --> 00:41:55,554 Naghahanap. Nagtatanong. 405 00:41:56,055 --> 00:41:59,725 At dinala kita rito para ibunyag ang layunin mo. 406 00:42:00,726 --> 00:42:02,436 Babalik ka sa Ehipto. 407 00:42:03,145 --> 00:42:06,065 Kukumbinsihin mo ang mga Hebreo na sumunod sa 'yo. 408 00:42:06,649 --> 00:42:11,153 At sa ngalan ko, hihilingin mo ang kalayaan nila kay Paraon. 409 00:42:12,488 --> 00:42:14,823 Di palalayain ni Paraon ang mga Hebreo. 410 00:42:14,907 --> 00:42:16,367 Lalaban siya. 411 00:42:16,450 --> 00:42:18,827 At paparusahan ko siya dahil doon. 412 00:42:20,371 --> 00:42:22,414 Ano'ng kinalaman ko sa mga Hebreo? 413 00:42:23,332 --> 00:42:26,710 Hindi ako pinuno o ginagawa ang mga sinasabi ko. 414 00:42:27,670 --> 00:42:29,797 Hangga't di mo nahahanap ang iyong daan, 415 00:42:29,880 --> 00:42:32,967 ang kapatid mong si Aaron ang magsasalita para sa 'yo. 416 00:42:35,261 --> 00:42:36,178 Ang kapatid ko? 417 00:42:38,013 --> 00:42:39,265 Pumunta ka sa Ehipto. 418 00:42:39,890 --> 00:42:43,519 Ipakilala mo ang iyong sarili sa mga Hebreo bilang aking sugo. 419 00:42:43,602 --> 00:42:45,729 Sasabihin ko sa 'yo ang pangalan ko. 420 00:42:46,480 --> 00:42:48,190 Ang pangalang kilala ako. 421 00:42:49,024 --> 00:42:52,486 At malalaman nilang ikaw ang nagsasalita para sa akin. 422 00:42:53,487 --> 00:42:55,364 Ako na ako. 423 00:42:56,657 --> 00:42:59,785 Di alam ni Moises na magiging kapani-paniwala siya. 424 00:42:59,868 --> 00:43:04,039 At sabi ng Diyos, "Wag kang mag-alala, sasabihin ko ang pangalan ko." 425 00:43:04,665 --> 00:43:05,499 "Ito ay…" 426 00:43:07,084 --> 00:43:09,169 "Ako ay magiging ako," 427 00:43:09,253 --> 00:43:11,338 o "Ako na magiging ako." 428 00:43:11,922 --> 00:43:13,340 Anong klaseng pangalan iyan? 429 00:43:13,424 --> 00:43:15,593 Isang pangalan na pandiwa. 430 00:43:16,302 --> 00:43:17,928 Ang Diyos ay pandiwa. 431 00:43:19,430 --> 00:43:21,765 Hindi ako ang para sa gawaing ito. 432 00:43:23,392 --> 00:43:25,019 Hindi nga ako mabuting tao. 433 00:43:25,853 --> 00:43:27,938 Ikaw ang aking pinili. 434 00:43:28,856 --> 00:43:29,940 Moises. 435 00:43:40,534 --> 00:43:42,703 Zipporah! Zipporah, aalis na tayo! 436 00:43:47,458 --> 00:43:48,834 Nakita ko ang Diyos. 437 00:43:48,917 --> 00:43:51,420 Diyos? Sinong Diyos? 438 00:43:51,503 --> 00:43:54,089 Ang Diyos ng mga Hebreo. Ang Diyos ng lahat. 439 00:43:54,673 --> 00:43:56,175 May iniatas siya sa akin. 440 00:43:58,010 --> 00:44:00,679 Mag-impake kayo ng mga bata. Aalis tayo agad. 441 00:44:05,851 --> 00:44:08,395 "Sinabi ng Panginoon kay Moises sa Midian, 442 00:44:08,479 --> 00:44:10,189 'Bumalik ka sa Ehipto, 443 00:44:10,272 --> 00:44:13,484 dahil patay na ang lahat ng gustong pumatay sa 'yo.'" 444 00:44:18,947 --> 00:44:22,284 DISYERTO NG SINAI 445 00:44:26,205 --> 00:44:28,707 "Kaya't isinakay ni Moises ang asawa't mga anak niya 446 00:44:28,791 --> 00:44:32,670 sa isang asno, at bumalik sa Ehipto." 447 00:44:43,222 --> 00:44:44,431 Naliligaw tayo! 448 00:44:45,015 --> 00:44:46,684 Itinuturo ng Diyos ang daan. 449 00:44:59,071 --> 00:45:00,698 Tatlong linggo sa Goshen. 450 00:45:02,199 --> 00:45:03,242 Tapos ano? 451 00:45:03,951 --> 00:45:05,953 Hihinto tayo sa nayon. May panuluyan doon. 452 00:45:06,036 --> 00:45:08,372 Doon natin makikita ang kapatid kong si Aaron. 453 00:45:09,081 --> 00:45:12,626 Ang kapatid na sinabi sa 'yo ng Diyos? Na hindi mo kilala? 454 00:45:13,210 --> 00:45:15,003 Salita 'yon ng Diyos. Naniniwala ako. 455 00:45:15,963 --> 00:45:17,965 -Kung wala kang kapatid… -Mayroon. 456 00:45:18,048 --> 00:45:20,259 …pag narating natin ang Goshen, uuwi na ba tayo? 457 00:45:20,342 --> 00:45:22,803 -Mayroong kapatid. -Pero kung wala. 458 00:45:22,886 --> 00:45:24,722 Mayroong kapatid! 459 00:45:24,805 --> 00:45:26,807 Pero kung wala! 460 00:45:31,019 --> 00:45:32,187 Iabot mo ang karne. 461 00:45:33,689 --> 00:45:35,816 Di ako naniniwala sa Diyos na ito. 462 00:45:36,400 --> 00:45:39,153 -Nagdurusa ang mga Hebreo. -Naniniwala ako sa pamilya natin. 463 00:45:39,236 --> 00:45:40,404 Ako ang asawa mo! 464 00:45:44,324 --> 00:45:46,827 Siguro kung kasama kita, maihahatid ko ito. 465 00:46:02,509 --> 00:46:04,595 Sinunod ni Moises ang utos ng Diyos 466 00:46:06,013 --> 00:46:10,768 at naglakbay sa disyerto para makilala ang kapatid niyang si Aaron. 467 00:46:25,240 --> 00:46:27,534 Paano mo makikilala ang kapatid mo? 468 00:46:30,078 --> 00:46:30,913 Siya? 469 00:46:55,521 --> 00:46:56,355 Upo. 470 00:47:01,485 --> 00:47:02,361 Bilis. 471 00:47:04,112 --> 00:47:04,988 At ikaw. 472 00:47:16,875 --> 00:47:19,586 Isang boses ang kumausap sa akin sa panaginip 473 00:47:20,295 --> 00:47:22,381 na nagsabing kung pumunta ako rito, 474 00:47:22,881 --> 00:47:23,966 makikilala kita. 475 00:47:25,884 --> 00:47:27,261 Paano mo ako nakilala? 476 00:47:28,679 --> 00:47:30,138 Kilala kita buong buhay mo. 477 00:47:31,974 --> 00:47:33,809 Ako si Aaron, anak ni Amram. 478 00:47:35,811 --> 00:47:36,645 Isang Hebreo. 479 00:47:38,313 --> 00:47:39,523 Ang kuya mo. 480 00:47:44,152 --> 00:47:45,070 Hebreo ako? 481 00:47:48,615 --> 00:47:52,411 Ito ay kakaiba at magandang kuwento. 482 00:47:55,497 --> 00:47:57,040 Noong bata pa ako, 483 00:47:58,208 --> 00:48:01,587 natakot si Paraon sa pagdami ng mga Hebreo 484 00:48:02,170 --> 00:48:04,298 at masasakop ang kaharian niya. 485 00:48:05,716 --> 00:48:09,595 Ipinag-utos niyang patayin ang lahat ng bagong lalaking Hebreo. 486 00:48:12,014 --> 00:48:15,058 Di ka pa ipinapanganak noong nagsimula ang patayan. 487 00:48:19,980 --> 00:48:23,442 Bukod sa mga grupo ng tribo na mayroon simula noong unang kabanata, 488 00:48:23,525 --> 00:48:27,654 ang dalawang taong binanggit sa kuwento ng Exodo ay sina Shiphrah at Puah. 489 00:48:27,738 --> 00:48:29,239 At mga komadrona sila. 490 00:48:29,323 --> 00:48:31,533 At kahanga-hanga ang ginagawa nila. 491 00:48:31,617 --> 00:48:36,622 Sinuway nila ang utos ng pinakamakapangyarihang tao sa kanila, 492 00:48:36,705 --> 00:48:38,165 ang Paraon ng Ehipto, 493 00:48:39,291 --> 00:48:42,169 dahil tumanggi silang gawin ang utos ng paraon. 494 00:48:42,961 --> 00:48:47,257 Maaari mong isipin na sila ang unang halimbawa ng pagsuway na pangmamamayan. 495 00:48:47,341 --> 00:48:50,427 Sa Exodo, inilalarawan sila sa Hebreo bilang… 496 00:48:52,554 --> 00:48:56,141 …na ang ibig sabihin ay "komadrona para sa mga Hebreo," 497 00:48:56,224 --> 00:48:59,102 o puwedeng "komadrona ng mga Hebreo." 498 00:48:59,186 --> 00:49:02,981 Imposibleng malaman sa balarila kung alin doon ang ibig sabihin. 499 00:49:03,065 --> 00:49:06,526 Maaring ang dalawang babaeng ito ay hindi tunay na Hebreo, 500 00:49:06,610 --> 00:49:09,947 na isinusugal nila ang buhay nila para sa mga Hebreo. 501 00:49:12,616 --> 00:49:15,535 Di nila alam ang ginagawa nila. 502 00:49:15,619 --> 00:49:16,954 Pero alam natin. 503 00:49:17,579 --> 00:49:23,835 At isa sa mga bagay na talagang nakakaantig ay siguro, siguro lang, 504 00:49:23,919 --> 00:49:28,465 ang pagliligtas ng tao ay nagsisimula sa malawakang antas 505 00:49:28,548 --> 00:49:32,052 kapag matapang na tumayo ang mga tao 506 00:49:32,552 --> 00:49:35,681 na gumawa ng isang bagay para sa iba. 507 00:49:37,933 --> 00:49:40,310 Ang ating inang si Jochebed, 508 00:49:41,103 --> 00:49:42,980 ay ipinanganak ka nang palihim. 509 00:49:45,440 --> 00:49:49,403 Ayon sa Midrash, noong nanganak siya, 510 00:49:49,987 --> 00:49:52,864 nagliwanag ang buong silid. 511 00:49:55,200 --> 00:49:59,454 Kapag nakikita niya ang bata, nakikita niyang mabait ito. 512 00:49:59,538 --> 00:50:00,706 Sa Hebreo, ito ay… 513 00:50:03,166 --> 00:50:04,835 Nakikita niyang mabait siya. 514 00:50:04,918 --> 00:50:08,338 At di pa natin narinig ang pananalitang iyon, na maganda, 515 00:50:08,422 --> 00:50:11,591 mula pa noong unang kabanata sa Genesis. 516 00:50:11,675 --> 00:50:16,013 Mula noong unang pitong araw ng paglikha. 517 00:50:18,890 --> 00:50:20,851 At sabi niya, "Siya ay espesyal." 518 00:50:21,727 --> 00:50:24,938 "Kailangan siyang maitago. Kailangan niyang mailigtas." 519 00:50:30,610 --> 00:50:33,572 Sa pagpunta ng mga sundalong Ehipsiyo sa Goshen, 520 00:50:34,614 --> 00:50:36,908 gumawa kami ng plano para panatilihin kang ligtas. 521 00:50:44,541 --> 00:50:46,043 Alam naming may sanggol dito. 522 00:50:46,126 --> 00:50:47,878 Parating na sila. 523 00:50:47,961 --> 00:50:50,839 Aaron, pumunta ka sa taguan. Bilis! 524 00:50:52,174 --> 00:50:54,384 Trabaho kong bantayan ka. 525 00:50:54,468 --> 00:50:55,969 Itago ka. 526 00:51:05,020 --> 00:51:06,104 Sinabihan na kita. 527 00:51:06,688 --> 00:51:08,106 Patay na isinilang ang bata. 528 00:51:09,900 --> 00:51:11,651 Ipakita mo ang katawan! 529 00:51:13,236 --> 00:51:14,905 Inilibing siya kahapon. 530 00:51:15,781 --> 00:51:18,408 Kailangan mo bang pahirapan ang ina sa kanyang pagluluksa? 531 00:51:23,330 --> 00:51:25,165 Sandali. 532 00:51:30,712 --> 00:51:31,546 Makinig kayo. 533 00:51:38,512 --> 00:51:42,557 Niyakap kita nang mahigpit, nag-aalalang iiyak ka. 534 00:51:54,569 --> 00:51:55,737 Babalik kami. 535 00:51:57,197 --> 00:51:58,073 Tara na. 536 00:52:08,792 --> 00:52:12,337 Hindi! 537 00:52:13,088 --> 00:52:14,339 Nako, hindi! 538 00:52:17,134 --> 00:52:18,093 Hindi! 539 00:52:49,833 --> 00:52:50,876 Ligtas ka. 540 00:52:51,585 --> 00:52:56,631 Pero alam naming kaunting panahon na lang bago bumalik ang mga sundalong Ehipsiyo. 541 00:52:59,467 --> 00:53:03,763 Ang nakakuha ng pansin ko ay ang sa mga unang kabanata 542 00:53:03,847 --> 00:53:05,265 ng aklat ng Exodo, 543 00:53:05,348 --> 00:53:09,769 ang sulat ay madiin na nakatuon sa matalino, 544 00:53:09,853 --> 00:53:14,024 madiskarte, at matapang na pagsuway na ginawa ng mga babae, 545 00:53:15,650 --> 00:53:19,321 ang ilan ay mga Hebreo, ang ilan ay hindi, 546 00:53:19,988 --> 00:53:23,491 na buong tapang na nakikipagsapalaran 547 00:53:23,575 --> 00:53:27,913 sa pagsuway sa mga batas at kautusan ng paraon. 548 00:53:33,251 --> 00:53:39,591 Ang ina ni Moises, nagdesisyon siyang ilagay ang sanggol sa basket, 549 00:53:40,383 --> 00:53:44,512 desperadong paagusin ito sa katubigan ng Nile. 550 00:53:44,596 --> 00:53:46,556 Isang desperadong gawain. 551 00:53:46,640 --> 00:53:47,766 Diyos ko. 552 00:53:49,059 --> 00:53:53,813 Diyos ko, sana may isang tao kung saan man na hindi masama. 553 00:53:55,649 --> 00:53:59,027 At kung mayroon man, mahanap nawa nila ang sanggol na ito. 554 00:53:59,611 --> 00:54:00,946 Napakasakit no'n. 555 00:54:09,955 --> 00:54:12,290 Ipinaanod ka ng ating ina sa Nile, 556 00:54:13,291 --> 00:54:16,127 na hindi alam ang magiging kapalaran mo. 557 00:54:19,589 --> 00:54:22,550 Naitago nila siya ng tatlong buwan. 558 00:54:22,634 --> 00:54:26,763 At sa katapusan ng tatlong buwan, gumawa sila ng maliit na arko. 559 00:54:26,846 --> 00:54:31,643 Tinatawag itong tevah sa Hebreo. Kapareho ng salitang Arko ni Noe. 560 00:54:32,936 --> 00:54:36,398 Ang Arko ni Noe ay isang tevah na may linya rin ng pitch. 561 00:54:36,481 --> 00:54:37,941 Mayroon kang dalawang kuwento. 562 00:54:38,024 --> 00:54:40,151 Ang isa ay nasa unang bahagi ng Genesis, 563 00:54:40,235 --> 00:54:45,031 at ngayon, nasa unang bahagi ng Exodo kung saan may malaking mangyayari, 564 00:54:45,115 --> 00:54:46,533 at dahil ito sa tevah. 565 00:54:51,121 --> 00:54:56,251 At ang isang tevah ay may dalang tao na kumakatawan sa isang bagong simula. 566 00:55:11,975 --> 00:55:13,727 Lungsod ng Pi-Ramesses. 567 00:55:16,479 --> 00:55:19,524 ANG KABISERA NG EHIPTO 568 00:55:19,607 --> 00:55:20,650 Lumaki na ito. 569 00:55:21,735 --> 00:55:22,819 Isang halimaw. 570 00:55:23,361 --> 00:55:24,612 Busog sa dugo ng tao. 571 00:55:25,530 --> 00:55:26,489 Atin. 572 00:55:39,836 --> 00:55:41,379 Magiging maluwalhati ito. 573 00:55:42,130 --> 00:55:43,840 Masyado kang nagmamalaki, kapatid. 574 00:55:45,550 --> 00:55:48,053 Itinayo ng ama natin ang Templo ni Amun 575 00:55:48,553 --> 00:55:51,598 para maalala ang pangalan niya habang-buhay. 576 00:55:51,681 --> 00:55:56,895 Ngayon, aalisin mo ang dedikasyon at papalitan ng iyo? 577 00:55:58,271 --> 00:56:00,982 Ginawa ni Ama ang inskripsiyon bago makumpleto ang templo. 578 00:56:02,650 --> 00:56:05,570 Magiliw na naaalala ng ating mga tao si Ama. 579 00:56:06,738 --> 00:56:07,947 Malupit si Ama. 580 00:56:08,531 --> 00:56:12,160 Tinugis ang mga batang Hebreo dahil sa takot niya sa rebelyon. 581 00:56:14,037 --> 00:56:18,375 Haman, ilan ang bilang ng mga trabahador natin? 582 00:56:18,458 --> 00:56:20,668 20 porsiyentong Ehipsiyo, Ginoo. 583 00:56:21,169 --> 00:56:23,588 20 porsiyentong bilanggo ng digmaan. 584 00:56:23,671 --> 00:56:25,382 Ang iba, mga Hebreo. 585 00:56:25,465 --> 00:56:27,926 Masigasig at mahuhusay na manggagawa. 586 00:56:28,009 --> 00:56:32,347 At gusto niyang alisin ang mga ito dahil takot siya sa rebelyon. 587 00:56:36,059 --> 00:56:37,852 Iba ang talino ko. 588 00:56:38,812 --> 00:56:41,731 At habang inaabot ng lungsod natin ang langit, oo. 589 00:56:43,233 --> 00:56:45,610 Ang mga Diyos natin ay hihiga sa kaluwalhatian. 590 00:56:46,444 --> 00:56:49,447 Ang paniniwala ng mga alipin sa Ehipto ay wala. 591 00:56:50,240 --> 00:56:51,533 Magtrabaho kayo! 592 00:56:51,616 --> 00:56:55,453 Pero may mga bilanggo tayo. May mga katulong. 593 00:56:55,537 --> 00:56:57,205 May sapilitang paggawa. 594 00:56:58,248 --> 00:57:01,292 Negosyo ito para sa mga hari ng Ehipto. 595 00:57:11,678 --> 00:57:15,140 Ang pang-aalipin sa manggagawa ng Ehipto 596 00:57:15,640 --> 00:57:18,309 ay kritikal sa parehong ekonomiya. 597 00:57:18,393 --> 00:57:21,646 Kaya't sasabihin mong, "Pakawalan mo ang mga tao ko," 598 00:57:21,729 --> 00:57:26,860 ang natural na tanong ni Paraon at ng buong ekonomiya ng Ehipto ay, 599 00:57:26,943 --> 00:57:28,445 "Sino ang kikilos? 600 00:57:28,528 --> 00:57:31,448 Sino ang sasagot sa trabahong ito?" 601 00:57:32,490 --> 00:57:34,534 Tulad noong 1863, 602 00:57:34,617 --> 00:57:37,120 ang Emancipation Proclamation ay nagtanong ng, 603 00:57:37,203 --> 00:57:41,040 "Kung pakakawalan mo ang lahat ng alipin, sino ang mamumulot ng bulak?" 604 00:57:48,214 --> 00:57:52,010 Matatagpuan ang Goshen sa labas ng Pi-Ramesses. 605 00:57:53,011 --> 00:57:58,183 Ang mga apo at apo sa tuhod ni Abraham ay nanirahan doon ng apat na siglo 606 00:57:58,808 --> 00:58:01,352 nang paalisin sila ng gutom sa Canaan. 607 00:58:06,649 --> 00:58:09,694 Sabi ni Paraon, "Mabuti, dalhin sila rito. Dito sila titira." 608 00:58:09,777 --> 00:58:11,321 Sa paglipas ng panahon, 609 00:58:11,404 --> 00:58:13,531 ang mga Israelita ay nasa ika-apat na hanay. 610 00:58:13,615 --> 00:58:15,909 Mabilis na dumarami. May sariling pagkakakilanlan. 611 00:58:15,992 --> 00:58:18,161 Di sila nakikisama gaya ng gusto natin. 612 00:58:18,244 --> 00:58:19,579 Dapat natin silang bantayan. 613 00:58:20,663 --> 00:58:24,834 Kaya may itinayong sistema para mapanatili silang hindi pa alipin, 614 00:58:24,918 --> 00:58:26,586 pero unti-unti itong nangyayari. 615 00:58:26,669 --> 00:58:30,340 Kukunin ang karapatan. Bago mo pa malaman, magmamasid ka at di maaalala 616 00:58:30,423 --> 00:58:32,675 kung ano ang buhay bago ka nagkaroon ng karapatan. 617 00:58:33,343 --> 00:58:34,844 Uy. 618 00:58:42,810 --> 00:58:43,645 Miriam. 619 00:58:47,899 --> 00:58:49,984 Ito ang kapatid natin, si Moises. 620 00:58:55,281 --> 00:58:57,242 Sabi kong huwag mo siyang ibalik. 621 00:59:01,955 --> 00:59:02,789 Halika. 622 00:59:05,166 --> 00:59:07,961 Ayos lang. Halika. Pakiusap. 623 00:59:10,088 --> 00:59:10,922 Pakiusap. 624 00:59:12,257 --> 00:59:13,675 Baka nauuhaw ka. 625 00:59:18,179 --> 00:59:19,639 Gusto mo ng pagkain? 626 00:59:19,722 --> 00:59:21,683 Uminom ka, at umalis na. 627 00:59:24,018 --> 00:59:25,270 Kailan ka kumain? 628 00:59:30,358 --> 00:59:32,110 Ganoon ang gusto ni Ina. 629 00:59:32,193 --> 00:59:33,820 Makinig ka sa kanya, Miriam. 630 00:59:34,612 --> 00:59:36,030 Kinausap siya ng Diyos. 631 00:59:37,448 --> 00:59:39,492 Binibisita tayong lahat ng Diyos sa panaginip. 632 00:59:39,576 --> 00:59:40,702 Di iyon panaginip. 633 00:59:42,287 --> 00:59:43,955 Kinausap niya ako sa bundok. 634 00:59:44,038 --> 00:59:46,749 Pinapunta niya ako rito para palayain ang mga tao, 635 00:59:46,833 --> 00:59:48,376 para pabalikin sila sa Canaan. 636 00:59:50,628 --> 00:59:54,048 Walang kinausap ang ating Diyos sa loob ng daan-daang taon. 637 00:59:54,132 --> 00:59:55,508 Totoo ito. 638 01:00:01,556 --> 01:00:05,059 Nasa Ehipto ang mga Hebreo sa loob ng 430 taon. 639 01:00:05,143 --> 01:00:09,105 At sa kadalasan sa panahong iyon, sila ay alipin. 640 01:00:09,188 --> 01:00:14,861 Ano'ng nangyari sa relasyon sa pagitan ng Diyos at ng mga tao ng Israel 641 01:00:14,944 --> 01:00:19,157 noong panahon ng walang katapusang siglo ng pang-aalipin? 642 01:00:19,240 --> 01:00:21,075 Sumuko ba sila? 643 01:00:21,159 --> 01:00:25,038 Napagpasyahan ba nila na ang mga kuwento na sinabi nila 644 01:00:25,121 --> 01:00:27,457 tungkol sa ninuno nilang si Abraham 645 01:00:27,540 --> 01:00:31,336 at ang pangako ng pagiging malayang tao sa Lupang Pinangako? 646 01:00:31,419 --> 01:00:34,297 Napagpasyahan ba nilang hindi totoo 'yon? 647 01:00:34,797 --> 01:00:37,091 At hindi sinasabi sa atin ng Torah. 648 01:00:37,175 --> 01:00:41,971 Pero ang isa sa mga linya na talagang tumatak sa akin, 649 01:00:42,055 --> 01:00:47,101 sinasabi ng Diyos kay Moises, "Naalala ko ang aking mga tao. 650 01:00:47,769 --> 01:00:50,647 Narinig ko ang sigaw nila." 651 01:00:50,730 --> 01:00:56,944 Tuwing nababasa ko 'yon, ang unang reaksiyon ko ay, "Bakit ang tagal mo?" 652 01:01:03,284 --> 01:01:04,160 Si Ina. 653 01:01:10,375 --> 01:01:11,292 Ina. 654 01:01:12,293 --> 01:01:14,796 -Dadalhin kita sa… -Wala siyang nakikilala. 655 01:01:36,484 --> 01:01:38,194 Ang aking munting Moises. 656 01:01:39,404 --> 01:01:41,614 Nakabalik ka na ba? 657 01:01:45,743 --> 01:01:47,495 Salamat. 658 01:01:50,540 --> 01:01:52,041 Salamat. 659 01:01:53,126 --> 01:01:54,335 Salamat. 660 01:02:08,933 --> 01:02:10,351 Wag mong sabihin sa katiwala. 661 01:02:10,435 --> 01:02:12,478 Utang nila ang posisyon nila sa mga Ehipsiyo. 662 01:02:12,562 --> 01:02:14,397 Tipunin mo muna ang matatanda. 663 01:02:15,523 --> 01:02:18,735 Moises, kapag dumating sila, puwede mo silang kausapin. 664 01:02:20,278 --> 01:02:22,238 Hindi ako. Si Aaron. 665 01:02:26,909 --> 01:02:31,664 Sa Qur'an, noong kausap ni Moises ang Diyos sa bundok, sinabi niya sa kanya, 666 01:02:31,748 --> 01:02:34,876 "Pasamahin mo si Aaron sa akin dahil mas mahusay siyang magsalita 667 01:02:34,959 --> 01:02:37,462 at mas magaling siyang magpahayag kaysa sa akin." 668 01:02:37,545 --> 01:02:42,967 Ang ekspresyon sa Qur'an, ito ay masikip o buhol sa dila. 669 01:02:43,468 --> 01:02:47,138 Kung paano mo iintindihin, maaaring pisikal na depekto, 670 01:02:47,221 --> 01:02:49,557 o maaaring psychological. 671 01:02:49,640 --> 01:02:52,643 Na talagang takot siyang bumalik kay Paraon, 672 01:02:52,727 --> 01:02:56,022 at malamang hindi siya magaling magsalita gaya ni Aaron. 673 01:02:56,814 --> 01:03:00,234 Napakagandang sandali nito dahil sinasabi niya sa Diyos, 674 01:03:00,318 --> 01:03:03,613 "Kailangan ko ng tulong sa malaking misyong ito." 675 01:03:03,696 --> 01:03:08,367 At tumugon ang Diyos, at si Aaron ay itinaas bilang propeta. 676 01:03:08,451 --> 01:03:13,873 Kaya kasama niya si Moises at tumutulong sa misyong ito. 677 01:03:14,999 --> 01:03:17,460 Ito si Moises, ang kapatid ko. 678 01:03:18,336 --> 01:03:19,504 Di isang Ehipsiyo. 679 01:03:20,963 --> 01:03:22,298 Pero kabilang sa atin. 680 01:03:23,174 --> 01:03:25,259 May mensahe siya para sa atin. 681 01:03:28,179 --> 01:03:29,138 Anong mensahe? 682 01:03:35,228 --> 01:03:37,563 Si Dathan, ang punong katiwala. 683 01:03:38,231 --> 01:03:39,857 Naaalala mo ang kapatid ko. 684 01:03:40,942 --> 01:03:44,403 Mabuting tao siya. Kahit noong nabuhay siya bilang Ehipsiyo. 685 01:03:44,487 --> 01:03:46,823 Pinatay niya ang guwardiya na bumugbog kay Bukki. 686 01:03:48,825 --> 01:03:50,076 Naaalala ko. 687 01:03:51,202 --> 01:03:52,119 At ang Diyos… 688 01:03:54,747 --> 01:03:55,581 ating Diyos… 689 01:03:57,124 --> 01:03:58,501 Ang Diyos ni Abraham, 690 01:03:59,168 --> 01:04:01,462 ay nagpakita sa kapatid ko 691 01:04:01,546 --> 01:04:05,299 at inutusan siyang iligtas tayo sa pagkaalipin 692 01:04:06,092 --> 01:04:09,637 para makabalik tayo sa lupang pinanggalingan natin. 693 01:04:12,348 --> 01:04:13,724 Sinabi niya kung paano? 694 01:04:16,519 --> 01:04:17,937 Tanungin mo kung paano. 695 01:04:19,522 --> 01:04:22,108 Hihilingin natin kay Paraon na lalabas tayo ng lungsod. 696 01:04:22,191 --> 01:04:23,776 -Diyos ko! -Hindi! 697 01:04:23,860 --> 01:04:24,944 Lahat tayo. 698 01:04:25,903 --> 01:04:29,073 Sasabihin nating ang ating sakripisyo ay dahil sa ating Diyos. 699 01:04:29,156 --> 01:04:32,618 Pag-aalay ng hayop na ikagagalit ng mga Ehipsiyo. 700 01:04:33,452 --> 01:04:36,497 Papayagan tayo ni Paraon na pumunta sa disyerto nang tatlong araw. 701 01:04:36,581 --> 01:04:38,833 Kapag malayo na, tatakas tayo. 702 01:04:42,712 --> 01:04:46,549 Anak ni Amram, gusto kong maniwala sa kuwento ng kapatid mo. 703 01:04:46,632 --> 01:04:49,135 Pero kung pupunta ka kay Paraon at hihilingin ito, 704 01:04:49,218 --> 01:04:50,761 pagtatawanan ka niya. 705 01:04:57,059 --> 01:05:00,062 Kinausap ng kapatid ko ang Diyos. 706 01:05:00,146 --> 01:05:01,105 Ano? 707 01:05:04,233 --> 01:05:07,194 Inutusan niya akong palayain ka. 708 01:05:10,281 --> 01:05:11,908 Palayain ang mga tao natin. 709 01:05:12,575 --> 01:05:14,243 Kung sinabi ng Diyos na gawin natin, 710 01:05:15,661 --> 01:05:16,996 gagana ito. 711 01:05:27,256 --> 01:05:28,299 Moises. 712 01:05:29,926 --> 01:05:31,886 Sinabi ba niya ang pangalan niya? 713 01:05:32,762 --> 01:05:34,764 Oo. Alam ko. 714 01:05:39,101 --> 01:05:40,686 Sa bawat henerasyon, 715 01:05:41,687 --> 01:05:44,357 ipinapasa ang pangalan ng ating Diyos. 716 01:05:45,316 --> 01:05:48,569 Kaya malalaman natin pag dumating ang panahon na ganito. 717 01:05:50,404 --> 01:05:51,238 Serah. 718 01:05:53,115 --> 01:05:58,120 Sabi nila, "Kumonsulta tayo sa matandang babae, Serah Bat Asher." 719 01:05:59,163 --> 01:06:01,666 Nasa kanya ba ang espesyal na salita? 720 01:06:02,541 --> 01:06:04,460 Alam mo ang pangalan, di ba? 721 01:06:06,837 --> 01:06:08,381 Sinabi sa 'yo ng nanay mo. 722 01:06:12,009 --> 01:06:14,178 Kung alam ni Moises ang pangalan, 723 01:06:15,221 --> 01:06:17,264 nakita niya ang ating Diyos. 724 01:06:19,141 --> 01:06:20,017 Moises. 725 01:07:02,852 --> 01:07:04,270 Kasama natin ang Diyos. 726 01:07:04,854 --> 01:07:08,858 Sabi niya, "Nasa kanya ang mga espesyal na salita, ang mga salita ng pagtubos. 727 01:07:08,941 --> 01:07:10,651 Totoo siya. 728 01:07:12,361 --> 01:07:15,865 Siya ang tagapagligtas. Siya ang propeta ng Diyos." 729 01:07:22,830 --> 01:07:24,081 Hindi pala lihim. 730 01:07:41,265 --> 01:07:43,559 Totoo ba? Bumalik na ang Diyos natin? 731 01:07:48,230 --> 01:07:49,315 Ikuwento mo sa amin. 732 01:07:55,279 --> 01:07:56,572 Ipakita mo sa kanila. 733 01:08:03,746 --> 01:08:06,248 Siya ang nag-iisang tunay na Diyos. 734 01:08:07,750 --> 01:08:10,169 Siya ang Diyos na prumotekta kay Joseph 735 01:08:11,378 --> 01:08:13,547 noong pinagtaksilan siya ng mga kapatid niya. 736 01:08:14,757 --> 01:08:16,759 Siya ang Diyos na nagsabi sa kanya 737 01:08:17,343 --> 01:08:22,723 na balang araw, ibabalik ang mga buto niya sa Canaan. 738 01:08:24,225 --> 01:08:28,896 Siya ang parehong Diyos na nakipagkasundo kay Abraham, 739 01:08:28,979 --> 01:08:30,981 ang lolo sa tuhod ni Joseph. 740 01:08:32,525 --> 01:08:35,152 Kaya ang mga tao natin ay pag-aari niya habang-buhay. 741 01:08:35,236 --> 01:08:36,987 Si Abraham na nakipagbuno sa Diyos? 742 01:08:37,822 --> 01:08:41,492 Hindi, si Jacob iyon, ang ama ni Joseph. 743 01:08:41,575 --> 01:08:44,954 Nakilala niya ang Panginoon sa gabi at nagbuno sila hanggang madaling araw. 744 01:08:45,538 --> 01:08:48,374 At di niya pinakawalan ang Panginoon hanggang mabasbasan siya. 745 01:08:48,457 --> 01:08:53,129 At nang basbasan siya, pinangalanan siyang Israel. 746 01:08:54,130 --> 01:08:55,756 Ang nananaig sa Diyos. 747 01:08:56,757 --> 01:08:58,467 Ano ang ating bayan? 748 01:08:58,551 --> 01:09:00,010 Totoo bang may baha? 749 01:09:00,094 --> 01:09:01,637 Paano ang mga hayop? 750 01:09:03,055 --> 01:09:04,598 Oo, may baha. 751 01:09:05,307 --> 01:09:08,102 At ang nagligtas sa atin mula roon ay si Noah. 752 01:09:08,185 --> 01:09:09,353 Gumawa siya ng arko. 753 01:09:09,436 --> 01:09:11,438 Ilang araw ang itinagal ng baha? 754 01:09:11,522 --> 01:09:13,315 Apatnapung araw at gabi. 755 01:09:13,399 --> 01:09:14,859 Paano ginawa ang mundo? 756 01:09:14,942 --> 01:09:17,444 Ginawa ng ating Diyos sa anim na araw. 757 01:09:18,863 --> 01:09:20,906 At binanggit niya sina Adan at Eba, 758 01:09:20,990 --> 01:09:24,618 Noah, Isaac, at Ishmael, 759 01:09:24,702 --> 01:09:26,328 Jacob at Esau. 760 01:09:27,705 --> 01:09:32,710 Ang taong tumakas sa Ehipto bilang pugante ay nagbabalik bilang propeta. 761 01:09:37,756 --> 01:09:40,092 Paano mo nalamang alam ko ang pangalan? 762 01:09:41,427 --> 01:09:42,636 Komadrona ako. 763 01:09:44,263 --> 01:09:45,639 Malapit kami sa Diyos. 764 01:09:46,432 --> 01:09:49,685 Sa pagsilang at kamatayan, mararamdaman mo ang presensiya Niya. 765 01:09:51,103 --> 01:09:53,063 Pero wala kang anak. 766 01:09:54,607 --> 01:09:56,650 Noong mag-aasawa na ako, 767 01:09:58,235 --> 01:10:00,487 pumapatay pa rin sila ng mga batang lalaki. 768 01:10:04,909 --> 01:10:06,785 Mas gusto kong tumulong sa iba. 769 01:10:13,626 --> 01:10:15,127 Nandoon ka dati. 770 01:10:18,923 --> 01:10:21,008 Malapit sa hardin ng palasyo ng kababaihan. 771 01:10:22,176 --> 01:10:24,094 Noong kinuha ka ng prinsesa. 772 01:10:26,305 --> 01:10:27,139 Nakita mo? 773 01:10:31,644 --> 01:10:32,811 Ako ang gumawa. 774 01:11:53,517 --> 01:11:57,104 May isang salitang sinabi ang ina ni Moises sa kapatid niya. 775 01:11:57,187 --> 01:11:58,272 "Sundan mo siya." 776 01:11:58,772 --> 01:12:01,525 At sa Arabic, isang salita lang 'yon. 777 01:12:02,067 --> 01:12:06,530 Kaya matapang siya sa pagsunod sa batang ito. 778 01:12:06,613 --> 01:12:09,742 Shiphrah, may kailangan akong sabihin sa 'yo. 779 01:12:10,534 --> 01:12:12,870 Sobrang talino niya 780 01:12:12,953 --> 01:12:17,499 at gumawa siya ng paraan para maibalik ang kapatid niya sa tunay niyang ina. 781 01:12:19,335 --> 01:12:21,170 Patawad, aking binibini. 782 01:12:21,920 --> 01:12:25,049 May kilala akong nagpapasuso para sa anak ng prinsesa. 783 01:12:34,266 --> 01:12:38,812 Ang prinsesa, ang anak ng Paraon ay hindi nagtanong ng, 784 01:12:40,064 --> 01:12:41,065 "Sino ka?" 785 01:12:41,815 --> 01:12:43,901 Siguro, hindi niya alam 786 01:12:43,984 --> 01:12:47,237 na ito ang tunay na ina ng sanggol. 787 01:12:50,616 --> 01:12:56,455 Kaya ang tunay na ina ay nakatadhana na siya 788 01:12:56,538 --> 01:12:58,123 ang pagkukunan ng gatas, 789 01:12:58,207 --> 01:13:02,544 at gugugulin ng bata ang unang dalawa o tatlong taon 790 01:13:03,087 --> 01:13:04,963 sa dibdib ng nanay niya. 791 01:13:05,464 --> 01:13:12,054 Kaya ang mame-loshn, ang pangunahing wika niya, ay narinig niya mula pagkabata. 792 01:13:13,347 --> 01:13:15,933 Mga hele, Hebreo. 793 01:13:16,433 --> 01:13:18,769 Naiisip ko ang isang kanta, 794 01:13:18,852 --> 01:13:23,357 isang kantang pampatulog na dinala niya sa subconscious memory niya. 795 01:13:28,153 --> 01:13:30,781 Gusto ko ang katotohanang nagsisimula ang kuwento 796 01:13:30,864 --> 01:13:34,618 sa isang babaeng nagpapasuso at sa sanggol niya. 797 01:13:34,701 --> 01:13:37,996 Ibig kong sabihin, paano natin maiisip 798 01:13:38,080 --> 01:13:42,334 na ang rebolusyon ay magsisimula sa isang ina na nagpapasuso? 799 01:13:46,839 --> 01:13:48,507 May mas mataas na puwersa. 800 01:13:49,091 --> 01:13:50,050 Palagi. 801 01:13:50,968 --> 01:13:53,345 Inilalayo ka, tapos iuuwi ka. 802 01:13:55,722 --> 01:13:57,558 Ikaw ang nagdudugtong sa amin. 803 01:13:58,851 --> 01:14:00,394 Ang pumapagitna. 804 01:14:05,732 --> 01:14:08,944 Tutulungan ako ng nanay ko na kausapin si Paraon bukas. 805 01:14:11,738 --> 01:14:13,991 Ang kapatid ni Paraon ay hindi mo ina. 806 01:14:15,868 --> 01:14:18,704 Hindi, pero siya pa rin. 807 01:14:36,430 --> 01:14:38,098 May lumapit, binibini. 808 01:14:39,641 --> 01:14:41,351 Mula sa mahabang paglalakbay. 809 01:14:45,355 --> 01:14:46,815 Isang estranghero. 810 01:14:47,608 --> 01:14:49,318 Pero alam niya ang puso mo. 811 01:14:51,695 --> 01:14:53,238 Namumutla ka, binibini. 812 01:14:53,739 --> 01:14:55,073 Ano'ng problema? 813 01:14:58,702 --> 01:15:00,287 Bumalik na ang anak ko. 814 01:15:07,586 --> 01:15:08,837 Si Moises. 815 01:19:03,905 --> 01:19:05,907 Nagsalin ng Subtitle: Pauline Rica