1
00:00:02,000 --> 00:00:07,000
Downloaded from
YTS.MX
2
00:00:08,000 --> 00:00:13,000
Official YIFY movies site:
YTS.MX
3
00:00:27,360 --> 00:00:31,614
Bost, lau, hiru, bi, bat.
4
00:00:33,450 --> 00:00:35,785
Normalean, pelikula orain hasiko zen,
5
00:00:35,785 --> 00:00:39,706
baina jakin pelikula honek
poliziaren historia aztertzen duela
6
00:00:39,706 --> 00:00:41,458
eta hausnartzea nahiko nuke.
7
00:00:42,667 --> 00:00:46,880
Film honek jakin-mina edo,
gutxienez, mesfidantza eskatzen du.
8
00:00:48,465 --> 00:00:50,133
Aukera zure esku dago.
9
00:00:51,301 --> 00:00:54,012
Polizia-boterea berehalako boterea da.
10
00:00:54,971 --> 00:00:56,097
Bat-batekoa da.
11
00:00:56,848 --> 00:00:57,682
Da...
12
00:00:59,017 --> 00:01:01,603
"Egin nik diodana oraintxe bertan".
13
00:01:02,520 --> 00:01:06,524
Itxaron gabe. Deirik gabe.
Txorakeriarik gabe... Edo ikusiko duzu.
14
00:01:07,525 --> 00:01:10,487
Nik erabakiko dut zer gertatzen den orain.
15
00:01:11,738 --> 00:01:14,491
{\an8}Polizia ona izateko
gauza bakarra behar da: bihotza.
16
00:01:15,158 --> 00:01:18,578
Baina batzuetan kabroia izan behar zara.
17
00:01:18,578 --> 00:01:21,206
Batzuetan zerri bat bezala
jokatu behar da.
18
00:01:23,249 --> 00:01:24,667
Polizia! Ez mugitu!
19
00:01:30,507 --> 00:01:32,634
Prest. Adi.
20
00:01:33,927 --> 00:01:35,053
Belaunetaraino.
21
00:01:36,513 --> 00:01:37,889
Gerriraino.
22
00:01:39,140 --> 00:01:43,478
20 URTE ESKASEAN, NEW YORK,
FILADELFIA, CINCINNATI ETA CHICAGOK
23
00:01:43,478 --> 00:01:45,271
BEREN SAILAK SORTU ZITUZTEN.
24
00:01:45,271 --> 00:01:47,273
Hainbat erakundetan bezala, ideia da
25
00:01:47,273 --> 00:01:50,985
"beti egin izan da horrela,
eta horrela egin behar da",
26
00:01:50,985 --> 00:01:54,114
inor atzera itzuli gabe
eta bere buruari galdetuz:
27
00:01:54,114 --> 00:01:55,740
"Zein zen gure eginkizuna?".
28
00:01:59,494 --> 00:02:03,665
Nondik dator "polizia" hitza?
Polis hitzetik dator.
29
00:02:03,665 --> 00:02:07,627
Herri autonomoa garela
eta autogobernuaren printzipioan
30
00:02:07,627 --> 00:02:10,463
sinesten dugula suposatzen da.
31
00:02:11,381 --> 00:02:15,051
Arazoa da ez dakigula
nork kontrolatzen duen polizia.
32
00:02:15,760 --> 00:02:21,141
Ezin da jakin zerk ematen dion
boterea poliziari herriaren gainean.
33
00:02:22,142 --> 00:02:27,105
Polizia gure komunitatera dator
gure eremuak okupatzera tropa arrotzak
34
00:02:27,105 --> 00:02:29,649
lurraldea okupatzen duen bezala.
35
00:02:32,068 --> 00:02:35,196
Jende askok uste du
polizia kontrolik gabe dagoela.
36
00:02:35,697 --> 00:02:41,578
Baina zenbait komunitatetan ere
indarkeria eta delinkuentzia handia dago,
37
00:02:41,578 --> 00:02:43,371
eta kontrolik eza da nagusi.
38
00:02:44,247 --> 00:02:47,750
18 000 SEGURTASUN-KIDEGO DAUDE,
MILIOI BAT AGENTE BAINO GEHIAGOREKIN.
39
00:02:47,750 --> 00:02:50,003
IA DELAWAREKO BIZTANLERIA DA.
40
00:02:50,003 --> 00:02:52,255
Poliziaren basakeriak
41
00:02:52,255 --> 00:02:56,551
adierazten du
ez dugula herritartasun osoa lortu.
42
00:02:56,551 --> 00:03:02,348
Horregatik polizia da neurriz kanpoko
protesta hauek pizten dituen txinparta,
43
00:03:02,348 --> 00:03:06,352
zuzenean zalantzan
jartzen duelako gu hemengoak izatea,
44
00:03:06,352 --> 00:03:08,271
hemen egoteko dugun eskubidea.
45
00:03:08,271 --> 00:03:13,526
Sakabanatu oraintxe bertan
edo atxilotu ahal izango zaituztegu!
46
00:03:14,360 --> 00:03:15,778
Oraintxe bertan!
47
00:03:17,363 --> 00:03:21,826
Bihar herrialde bat sortuko bagenu
eta asmatuko genukeenaren zati bat
48
00:03:21,826 --> 00:03:26,956
lege eta ordena sistema bat balitz,
justizia kriminalarena, poliziarena,
49
00:03:27,624 --> 00:03:31,669
nekez sortuko genuke
oraintxe daukagunaren antzeko bat.
50
00:03:31,669 --> 00:03:34,756
Hala ere, martxan jarraitzen du.
51
00:03:45,850 --> 00:03:47,769
Polizia-boterea izugarria da,
52
00:03:49,020 --> 00:03:49,979
ahalguztiduna,
53
00:03:50,897 --> 00:03:52,106
eta kokatzeko zaila.
54
00:03:55,068 --> 00:04:00,823
Milioi bat poliziaren boterea da,
aldi berean leku guztietan zabalduak.
55
00:04:04,953 --> 00:04:07,580
Hala ere, botere poliziala oso intimoa da.
56
00:04:08,873 --> 00:04:12,377
Erakunde erraldoi batek
zure poltsikoetan bila dezake,
57
00:04:13,461 --> 00:04:14,671
mugikorra arakatu,
58
00:04:15,338 --> 00:04:17,048
identifikazioa eskatu,
59
00:04:18,299 --> 00:04:21,803
{\an8}segurtasun-kamerekin zaindu
edo zure DNA bildu.
60
00:04:24,430 --> 00:04:29,435
{\an8}Estatu Batuetan,
botere poliziala ez dago araututa.
61
00:04:31,479 --> 00:04:34,899
{\an8}Demokrazia mota honetan,
nork du botere handiagoa?
62
00:04:36,359 --> 00:04:37,235
{\an8}Jendeak?
63
00:04:39,237 --> 00:04:40,321
{\an8}Ala poliziak?
64
00:04:40,905 --> 00:04:43,408
{\an8}MINNEAPOLIS, 2022KO MARTXOA
4. POLIZIA-BARRUTIA
65
00:04:49,414 --> 00:04:52,667
{\an8}Zein delitu mota da ohikoena iparraldean?
66
00:04:52,667 --> 00:04:55,378
Zeri egin behar diozue aurre
barruti honetan?
67
00:04:55,920 --> 00:05:01,092
Indarkeria asko dago, hilketak.
Hau Ipar Institutua da, han ikasi nuen.
68
00:05:01,092 --> 00:05:04,178
LAUGARREN BARRUTIA
MINNEAPOLISKO IPARRALDEAN DAGO.
69
00:05:05,054 --> 00:05:06,889
Indarkeria handia dago.
70
00:05:06,889 --> 00:05:11,769
Kirolari bat, quarterbacka,
tiroz hil zuten duela bi aste.
71
00:05:17,567 --> 00:05:18,568
Zer jazo zen?
72
00:05:19,193 --> 00:05:22,071
Uste zuten lehenago aterako zirela,
73
00:05:22,071 --> 00:05:25,116
Amir Lockeren
tiroketaren protestara joateko.
74
00:05:25,116 --> 00:05:30,913
Beraz, D. Hill beste jokalari batzuekin
joan zen institututik.
75
00:05:30,913 --> 00:05:34,292
Bere etxera zihoan,
edo lagun baten etxera,
76
00:05:34,292 --> 00:05:38,296
eta tipo batekin gurutzatu zen
Golden Valley Roaden.
77
00:05:38,296 --> 00:05:40,131
Handik igaroko gara.
78
00:05:40,715 --> 00:05:43,217
Tipoarekin gurutzatu zen, besterik ez.
79
00:05:43,217 --> 00:05:47,221
Tipoak buelta eman zuen,
ez dakigu elkar jo zuten edo zerbait,
80
00:05:47,221 --> 00:05:48,431
D. joan zen.
81
00:05:48,431 --> 00:05:52,894
Tipoak motxilatik pistola bat atera
eta garondoan tiro egin zion.
82
00:05:53,478 --> 00:05:54,854
Berehala hil zuen.
83
00:05:59,484 --> 00:06:01,652
- Goazen, mutilak.
- Aurrera.
84
00:06:01,652 --> 00:06:04,113
- Zaindu zuen artean.
- Arreta jarri.
85
00:06:04,864 --> 00:06:06,699
Atea irekita dago. Banoa.
86
00:06:06,699 --> 00:06:10,953
Polizia, segurtasun kidegoak,
erakunde paramilitarrak dira.
87
00:06:10,953 --> 00:06:12,872
Polizia! Miaketa agindua!
88
00:06:14,082 --> 00:06:14,957
Eman!
89
00:06:20,254 --> 00:06:22,048
- Aurrera!
- Polizia!
90
00:06:22,048 --> 00:06:25,343
- Miaketa agindua! Lurrera!
- Lurrera!
91
00:06:25,343 --> 00:06:26,886
Zurekin noa!
92
00:06:26,886 --> 00:06:31,307
Ez dira konturatzen
erakunde paramilitarra izatearen arrazoia
93
00:06:31,307 --> 00:06:33,643
esklaboen patruiletatik datozelako dela.
94
00:06:33,643 --> 00:06:35,186
Altxatu!
95
00:06:35,186 --> 00:06:36,437
Altxa, laztana!
96
00:06:36,437 --> 00:06:40,441
Ugazabaren baimenik gabe
hirira joaten ziren esklabo bihurtutakoak
97
00:06:40,441 --> 00:06:42,902
jipoitu egiten zituzten, eta ez gutxi.
98
00:06:43,736 --> 00:06:47,448
Ugazabak nazkatuta zeuden
esklaboen patruilekin,
99
00:06:48,032 --> 00:06:49,992
beraz, militarrei eskatu zieten
100
00:06:50,701 --> 00:06:54,080
entrenatzeko eta hierarkia bat emateko.
101
00:06:54,080 --> 00:06:56,416
Eta zein hierarkia izan zen hori?
102
00:06:56,999 --> 00:06:57,959
Paramilitarra.
103
00:07:01,295 --> 00:07:02,380
Non bizi zara?
104
00:07:03,339 --> 00:07:05,174
- 80 kalean...
- Jaitsi eskuak.
105
00:07:05,883 --> 00:07:07,885
- Non? Zoaz.
- 80 Figueroarekin.
106
00:07:08,803 --> 00:07:10,847
Agenteek ulertuko hori balute
107
00:07:11,514 --> 00:07:13,724
eta historia osoa azalduko balitzaie,
108
00:07:14,225 --> 00:07:17,019
jakingo lukete
zergatik dioten afroamerikarrek
109
00:07:17,019 --> 00:07:19,605
esklaboen patruiletatik datozela.
110
00:07:19,605 --> 00:07:22,775
Gutxienez ulertuko lukete
zertaz ari diren.
111
00:07:22,775 --> 00:07:27,697
Jargoia dagoelako,
"patruilatzea" bezala, aldatu ez dena.
112
00:07:28,281 --> 00:07:32,160
Ugazabaren baimenaz ari ginen
hirira joateko, ezta?
113
00:07:32,160 --> 00:07:35,580
Zer egiten du poliziak
gizon beltzen taldea ikustean?
114
00:07:35,580 --> 00:07:36,664
"Dokumentazioa".
115
00:07:37,373 --> 00:07:38,499
Gauza bera da.
116
00:07:38,499 --> 00:07:42,420
JABETZA
117
00:07:42,420 --> 00:07:46,090
AEBetako poliziaren jatorrian
pentsatzen dugunean,
118
00:07:46,090 --> 00:07:48,718
puntu zehatz bat bilatzeko joera dugu.
119
00:07:49,260 --> 00:07:50,553
{\an8}Baina, egia esan,
120
00:07:50,553 --> 00:07:56,809
{\an8}kontrola denboran zehar
puntu askotan sortzen den zerbait da.
121
00:07:58,728 --> 00:08:02,356
Jatorri-puntu bat muga izango litzateke,
122
00:08:02,940 --> 00:08:08,321
non kolono zuriak populazio indigenarekin
123
00:08:08,321 --> 00:08:11,908
lurrak lortzeko lehian ari izan diren
posizio batean dauden.
124
00:08:11,908 --> 00:08:17,079
Eta kolono zuriak lurrarekiko eskubidea
eta jabetza ezartzen saiatzen diren.
125
00:08:17,079 --> 00:08:20,625
1830 ETA 1847 BITARTEAN,
AEB-ETAKO GOBERNUAK TROPAK ZABALDU ZITUEN
126
00:08:20,625 --> 00:08:23,503
Mugako milizia izan daiteke
127
00:08:23,503 --> 00:08:29,342
polizia orain denaren sorlekuetako bat.
128
00:08:35,181 --> 00:08:38,976
Hegoaldean beste sistema bat zegoen.
129
00:08:38,976 --> 00:08:42,980
{\an8}Esklaboen patruilen antzekoa,
baina miliziei lotua.
130
00:08:43,856 --> 00:08:46,859
Batez ere gizon taldeak ziren,
131
00:08:46,859 --> 00:08:50,154
eta haien helburua zen
plantazioetatik joatea
132
00:08:50,154 --> 00:08:56,160
eta bertan bizi ziren esklaboek
arazorik ez ematea ziurtatzea.
133
00:08:56,160 --> 00:08:59,121
Funtsean, talde horiek
kontrolatzen zituzten.
134
00:09:00,706 --> 00:09:05,336
Esklaboen patruilak erakunde bihurtu ziren
135
00:09:05,336 --> 00:09:08,130
esklabotzaren esparruan, eta, beraz,
136
00:09:08,130 --> 00:09:10,466
polizia-indarltzat har litezke.
137
00:09:11,926 --> 00:09:13,844
Abisatu ahal dudanean, ados?
138
00:09:14,428 --> 00:09:15,471
Dena prest.
139
00:09:15,471 --> 00:09:16,556
Ondo. Akzioa.
140
00:09:30,820 --> 00:09:35,408
XVIII. eta XIX. mendeetan,
udal-kontrol handia ikusten da,
141
00:09:35,408 --> 00:09:40,371
ordena mantentzea
helburu duena langileen artean,
142
00:09:40,371 --> 00:09:41,998
langile-klasekoen artean.
143
00:09:41,998 --> 00:09:44,709
Hirugarren puntua litzateke,
nolabait esateko,
144
00:09:44,709 --> 00:09:50,256
non polizia bat agertzen den
klaseen ordenaren gainbegirale gisa.
145
00:09:50,965 --> 00:09:53,426
Toledoko langileen greba.
146
00:09:53,426 --> 00:09:57,346
Guardiek gas negar-eragileak,
beruna eta altzairua erabili dituzte
147
00:09:57,346 --> 00:10:01,225
grebalariak lasaitzeko,
erradikalek xaxatuta.
148
00:10:01,225 --> 00:10:04,186
Gas ezgaitzaileen etengabeko bonbardaketa.
149
00:10:04,186 --> 00:10:07,857
Gudu-zelai horrek
bi hildako eta zazpi zauritu utzi ditu
150
00:10:07,857 --> 00:10:12,278
grebalariak sakabanatu
eta buruzagiak atxilotu aurretik.
151
00:10:12,278 --> 00:10:15,156
Kaleko gerra. Hiri-borrokaren okerrena.
152
00:10:15,156 --> 00:10:19,994
Poliziak 1800. eta 1900. urteetan
zuen eginkizun nagusietako bat
153
00:10:19,994 --> 00:10:23,539
{\an8}grebak sakabanatzea zen,
langileak manifestatzen zirenean,
154
00:10:23,539 --> 00:10:26,292
{\an8}eta enplegatzaileen jabetza babestea ere.
155
00:10:27,793 --> 00:10:30,296
Esaten ari ginenera itzultzen gara.
156
00:10:30,296 --> 00:10:35,426
AEBetako proiektu politikoaren
hiru dimentsio dira.
157
00:10:36,135 --> 00:10:38,012
Bat sortzen da esklabotzatik
158
00:10:38,012 --> 00:10:41,349
eta eskulan beltzaren
harrapaketa eta estortsiotik.
159
00:10:42,475 --> 00:10:45,478
Beste bat sortzen da mugaren, hedapenaren,
160
00:10:45,478 --> 00:10:50,858
lur-egarriaren
eta herri indigenen konkistaren ondorioz.
161
00:10:50,858 --> 00:10:55,488
Eta beste bat sortzen da
kapitalismo estatubatuarraren garapenetik
162
00:10:55,488 --> 00:10:58,407
eta haren eskulan beharretik.
163
00:10:58,407 --> 00:11:03,371
Jabetzari lotutako
harreman batetik sortzen da beti.
164
00:11:03,996 --> 00:11:07,875
Beti sortzen da ideia beretik:
jabetzarik gabeko jendea...
165
00:11:09,794 --> 00:11:14,090
edo haiek jabetza direnak,
esklabo bihurtutakoen kasuan bezala,
166
00:11:15,549 --> 00:11:19,720
jabetzan oinarritutako
gizarte-ordenarako mehatxua dira,
167
00:11:19,720 --> 00:11:22,390
ordena hori ez zaielako komeni.
168
00:11:22,390 --> 00:11:24,475
Ordena horren biktimak dira.
169
00:11:28,312 --> 00:11:32,608
{\an8}ANARKISTEN ATXILOKETA, 1910
170
00:11:36,946 --> 00:11:39,573
Litekeena da jende guzti hau hilda egotea.
171
00:11:41,826 --> 00:11:44,161
Jipoitzen edo jipoituta egonda.
172
00:11:45,621 --> 00:11:47,832
{\an8}Iragan urruneko indarkeria.
173
00:11:50,126 --> 00:11:53,587
Baina iraganean jarraitzen du
ala denboran aurrera doa?
174
00:11:55,715 --> 00:11:57,258
Hemen dantza bat dago,
175
00:11:57,258 --> 00:12:00,553
indarkeriaren lerroa zeharkatu
eta itzultzen den mugimendua.
176
00:12:03,013 --> 00:12:05,933
Zer sentituko zuten
gizon haiek une hartan?
177
00:12:08,144 --> 00:12:10,688
Nola sentitu ziren borroka amaitzean?
178
00:12:11,522 --> 00:12:14,275
Justifikatuta? Boteretsuak?
179
00:12:16,318 --> 00:12:19,530
Besteak zaintzen
eta kontrolatzen aritzen zarenean...
180
00:12:20,030 --> 00:12:22,158
{\an8}zer eragiten dizu botere horrek?
181
00:12:24,243 --> 00:12:26,996
{\an8}Sarekadak egin
eta taberna guztiak itxiko ditugu
182
00:12:26,996 --> 00:12:29,081
South Canaletik North Havenera.
183
00:12:29,081 --> 00:12:32,376
Tximinoak zaintzen
jarraituko dugu, aspertu
184
00:12:32,376 --> 00:12:35,004
eta giltzapetu edo hiritik alde egin arte.
185
00:12:35,004 --> 00:12:37,673
Herrialdetik! Hiritik ez, herrialdetik!
186
00:12:40,593 --> 00:12:41,427
Ez.
187
00:12:41,927 --> 00:12:46,182
Utzi eskuak irekitzeari.
Itxi ukabiletan eta erabili.
188
00:12:52,438 --> 00:12:54,857
{\an8}Historikoki, legeak eta ordenak
189
00:12:54,857 --> 00:12:58,360
{\an8}gizarte-zati txikiak
menderatzea ekarri dute,
190
00:12:58,986 --> 00:13:02,239
biztanleria-tarte zabalagoen mesedetan.
191
00:13:09,246 --> 00:13:13,375
Azter dezagun lege eta ordenaren
kontzeptua, gauza ezberdinak baitira.
192
00:13:14,376 --> 00:13:17,963
{\an8}Poliziaren zein alderdik
zaintzen du legea betetzea?
193
00:13:17,963 --> 00:13:20,925
{\an8}Eta zein zaintzen du
ordena soziala mantentzea?
194
00:13:20,925 --> 00:13:23,719
{\an8}Eta nork zehazten du ordena sozial hori?
195
00:13:29,642 --> 00:13:33,938
{\an8}Kontrola oso lotuta dago
herrialdeko arraza-historiarekin.
196
00:13:33,938 --> 00:13:37,191
{\an8}Eta azpiko esparrua ulertzeko,
197
00:13:37,191 --> 00:13:42,571
{\an8}Europako logika kulturalen
erdigunera jo behar da.
198
00:13:43,197 --> 00:13:44,490
{\an8}Hau ez da Ferguson.
199
00:13:45,491 --> 00:13:47,117
Hau ez da edonon.
200
00:13:47,701 --> 00:13:50,120
{\an8}Hau Baltimore da.
201
00:13:50,120 --> 00:13:53,123
{\an8}David Hume filosofoak, adibidez,
202
00:13:53,123 --> 00:13:57,419
zioen beltza bazinen hizketa
imitatu besterik ez zenuela egiten.
203
00:13:57,419 --> 00:14:00,548
Zergatik ezin naiz
dendara joan ni gelditu gabe?
204
00:14:00,548 --> 00:14:03,717
Loro gisa irudikatzen gaitu,
txori exotiko gisa.
205
00:14:03,717 --> 00:14:06,929
Beltzek ez dute ideia propiorik.
206
00:14:06,929 --> 00:14:11,308
Thomas Jeffersonek
sormenik ez dugula zioen bezala.
207
00:14:11,308 --> 00:14:15,020
Immanuel Kantek defendatzen zuen
burutik oinetara beltza izatea
208
00:14:15,020 --> 00:14:18,649
froga ukaezina dela
beltz batek dioena ergelkeria dela.
209
00:14:19,149 --> 00:14:23,070
Hegel filosofo alemaniarrak
esaten zuen jende beltzak ez duela
210
00:14:23,070 --> 00:14:25,990
alemanez
"Geist" deitzen dena, "espiritua".
211
00:14:25,990 --> 00:14:27,992
Betiereko haurrak gara,
212
00:14:27,992 --> 00:14:32,413
primitiboak Afrikako eskualdeetan,
Egipto izan ezik, nola ez.
213
00:14:32,997 --> 00:14:36,458
{\an8}Hori! Hau zuek eragin duzue!
214
00:14:36,458 --> 00:14:40,212
Neurri batean, iruditeria zuriak
215
00:14:40,212 --> 00:14:45,426
kontrajarri egin du
gorputz beltza, azkenean
216
00:14:45,426 --> 00:14:48,971
zuritasuna gizakiarena izan dadin,
217
00:14:49,597 --> 00:14:50,723
pertsonena,
218
00:14:51,348 --> 00:14:53,893
eta jende beltza
desbideratze bat izan dadin,
219
00:14:53,893 --> 00:14:58,105
beti problematikoa, arriskutsua
eta zalapartatsua izan dadin.
220
00:15:09,783 --> 00:15:12,328
Zer esan nahi du bakea asaldatzeak?
221
00:15:13,078 --> 00:15:14,204
Ozen hitz egitea?
222
00:15:14,830 --> 00:15:16,040
Gehiegi hurbiltzea?
223
00:15:16,540 --> 00:15:18,083
Galdera gehiegi egitea?
224
00:15:18,918 --> 00:15:20,920
Aginduak betetzeari uko egitea?
225
00:15:22,504 --> 00:15:25,174
Agian arriskutsutzat
edo erronkaritzat jo zaituzte.
226
00:15:26,634 --> 00:15:28,761
Agian gehiegi hurbildu den
227
00:15:28,761 --> 00:15:31,597
zalapartari batek
deseroso sentiarazi zaitu.
228
00:15:34,266 --> 00:15:35,809
Nola erreakzionatu zenuen?
229
00:15:40,272 --> 00:15:43,984
KONTROL SOZIALA
230
00:15:51,075 --> 00:15:52,451
Gizon hori ote da
231
00:15:53,953 --> 00:15:55,871
duela 24 ordu baino gutxiago
232
00:15:58,666 --> 00:16:02,169
bizitza jokatu zuena
eta horren truke jasoko duena
233
00:16:04,171 --> 00:16:05,714
honek baino diru gutxiago?
234
00:16:06,632 --> 00:16:10,052
{\an8}"THE POLICE FILM" PELIKULA
235
00:16:10,052 --> 00:16:11,720
BEN GAZZARAK KONTATUA
236
00:16:11,720 --> 00:16:15,975
Polizia-funtzioaren kontzeptua
eta taldearekiko erantzukizuna
237
00:16:16,809 --> 00:16:19,645
duela milioika urte inurri horien arbasoek
238
00:16:20,145 --> 00:16:24,817
beren polizia-funtzioa ezarri zutenean
gertatutakoarekin aldera daiteke.
239
00:16:24,817 --> 00:16:27,736
Orain, milioika urteko
bilakaeraren ondoren,
240
00:16:27,736 --> 00:16:30,656
inurrien sistema sozialean, inurri batzuk
241
00:16:30,656 --> 00:16:35,119
erne ibiltzen dira eta inurritegian
sartzen saiatzen direnak zaintzen dituzte.
242
00:16:35,744 --> 00:16:39,832
Etsaitzat hartzen badituzte,
inurri polizialek alerta ematen dute
243
00:16:40,416 --> 00:16:43,585
eta inurri gehiago
joaten dira arrotzak hiltzeko.
244
00:16:43,585 --> 00:16:47,339
{\an8}Ez da burugabea pentsatzea XIX. mendean
245
00:16:47,339 --> 00:16:50,509
{\an8}sortu zen polizia modernoaren oinarriak
246
00:16:51,260 --> 00:16:55,556
desberdin eta "beste"-tzat jotzen zuen
247
00:16:55,556 --> 00:16:58,934
jendeari erantzuteko sortu zirela.
248
00:16:59,768 --> 00:17:01,437
Esan daiteke
249
00:17:01,437 --> 00:17:04,565
1844an New Yorkeko
lehen polizia-departamentua
250
00:17:04,565 --> 00:17:09,028
erantzun zuzena izan zela
Europatik etorritako etorkinen aurrean,
251
00:17:09,028 --> 00:17:13,741
zehazki, irlandarrei dagokionez,
behe-mailakoak zirela uste baitzen.
252
00:17:13,741 --> 00:17:17,369
{\an8}Izan ere, orain Irlandako biztanleria
zuritzat jotzen dugu,
253
00:17:17,369 --> 00:17:20,831
{\an8}baina XIX. mendearen erdialdean
ez ziren zuritzat hartzen.
254
00:17:20,831 --> 00:17:23,834
DELITUGILE BAT ERRETRATATZEN
255
00:17:29,631 --> 00:17:33,260
Estatu Batuetan,
batez ere XIX. mendearen amaieran,
256
00:17:33,260 --> 00:17:36,722
etorkinak AEBetara iritsi zireneko
punturik gorenean,
257
00:17:36,722 --> 00:17:40,517
ez zegoen adostasunik
nor ote zen arraza bakoitzarena
258
00:17:40,517 --> 00:17:42,936
eta arrazen arteko mugei buruz.
259
00:17:42,936 --> 00:17:45,981
Poliziak zure atzetik ibiltzea
260
00:17:45,981 --> 00:17:50,194
jendeak zuritzat ez jotzeko
zuen modua zen sarritan.
261
00:17:57,910 --> 00:18:00,287
Poliziak italiar, greziar
262
00:18:00,287 --> 00:18:03,999
edo irlandar jatorriko
herritarrak kontrolatzen zituenean,
263
00:18:03,999 --> 00:18:08,879
gaur egun zuriak ez direnek jasaten
dituzten abusuzko eta diskriminaziozko
264
00:18:08,879 --> 00:18:11,673
jokabide mota guztiak jasaten zituzten.
265
00:18:11,673 --> 00:18:16,136
{\an8}Ez ziren derrigorrez
zuriez bestelako etniatzat hartzen,
266
00:18:16,136 --> 00:18:18,847
{\an8}baina arraza-estatus ez-zuria zuten.
267
00:18:27,648 --> 00:18:30,567
Kontrola botererako bide bat da.
268
00:18:34,363 --> 00:18:38,117
Eta Estatu Batuetako
historian zehar ikusi dugu
269
00:18:38,117 --> 00:18:42,162
nola herrialdera iristen ziren
talde etniko zuri ezberdinak
270
00:18:42,663 --> 00:18:46,166
{\an8}ziren polizia estatubatuarraren helburu,
271
00:18:47,126 --> 00:18:50,546
{\an8}eta ez zuten borrokatzen
AEBetako zuritasunean integratzeko,
272
00:18:50,546 --> 00:18:52,881
baizik eta AEBetako polizian ere.
273
00:18:55,092 --> 00:19:00,097
AEBetako hiri nagusietako
indar polizialak ikusten dituzunean,
274
00:19:01,515 --> 00:19:07,521
identitate etniko zuriek
osatzen dituzte, hain zuzen ere,
275
00:19:07,521 --> 00:19:10,440
lehen polizia-taktika
gordin, diskriminatzaile
276
00:19:10,440 --> 00:19:14,194
eta oldarkorren biktima izan zirenak.
277
00:19:14,194 --> 00:19:17,614
{\an8}Esklabotzaren justu aurretik
eta justu ondoren,
278
00:19:17,614 --> 00:19:21,368
{\an8}abonatu gabeko langile zuriei
edo jende zuri txiroari,
279
00:19:21,368 --> 00:19:24,955
lehenago, langileei, eta gero, txiroei,
280
00:19:24,955 --> 00:19:29,334
historialariek arraza eroskeria
deitzen dutena eskaintzen zieten:
281
00:19:29,334 --> 00:19:34,756
"Urrundu zure klaseko jendearengandik.
Ez adierazi elkartasunik.
282
00:19:34,756 --> 00:19:38,093
Ordainetan, zuritasuna deritzan
gauza bat emango dizugu.
283
00:19:38,093 --> 00:19:42,931
Eta praktika eta lege batzuei esker,
pribilegio batzuk lortuko dituzu".
284
00:19:42,931 --> 00:19:46,768
Polizia erabakigarria izango da
pribilegio hauek emateko.
285
00:19:46,768 --> 00:19:48,729
{\an8}1690eko hamarkadan, Virginian,
286
00:19:48,729 --> 00:19:52,608
{\an8}Virginiako koloniako gobernadoreei
zera bururatu zitzaien:
287
00:19:53,483 --> 00:19:57,154
"Zerbitzariek eta esklaboek gure aurka
288
00:19:57,154 --> 00:19:59,907
bat egiten ez dutela ziurtatzeko,
289
00:19:59,907 --> 00:20:03,619
zerbitzariak arroparekin astinduko ditugu,
290
00:20:03,619 --> 00:20:05,579
eta esklaboak arroparik gabe".
291
00:20:05,579 --> 00:20:07,789
Horrek argi uzten du pare bat gauza.
292
00:20:07,789 --> 00:20:12,169
Argi uzten du pribilegio zuria ez dela
hain ona, hala ere astintzen bazaituzte.
293
00:20:12,169 --> 00:20:15,464
Agerian dago ere
ahaleginak egiten dituztela bereizteko,
294
00:20:15,464 --> 00:20:20,636
eta bermatzeko, literalki,
pertsona beltzak Estatuaren indarraren
295
00:20:21,887 --> 00:20:28,310
eta basakeriaren aurrean kalteberenak
izateko arriskuan geratzen direla.
296
00:20:28,310 --> 00:20:30,729
Kontua ez da beltza izatea,
297
00:20:30,729 --> 00:20:33,482
zuritik zein hurbil zauden baizik.
298
00:20:33,482 --> 00:20:37,903
Zuriarekiko duzun hurbiltasunaren arabera,
kontrolaren maila, maiztasuna
299
00:20:37,903 --> 00:20:41,323
eta arriskua
erabat desberdinak izango dira.
300
00:20:41,907 --> 00:20:46,411
Hasiberria nintzenean, oinez
jazarri nuen auto bat lapurtu zuen bat.
301
00:20:46,912 --> 00:20:48,956
Harrapatu eta lurerra bota nuen.
302
00:20:48,956 --> 00:20:51,792
Eta ezerezetik kolpe bat hartu nuen.
303
00:20:52,292 --> 00:20:55,254
Buelta eman
eta galdetu nion: "Zergatik egin duzu?".
304
00:20:55,254 --> 00:20:57,631
Haren erantzuna: "Bi beltz ikusi ditut.
305
00:20:57,631 --> 00:21:00,509
Harrapatu dudan
lehenengoari eman diot". Halaxe.
306
00:21:01,343 --> 00:21:06,932
Izan zen nahiko...
Eta lasai-lasai geratu zen, badakizu?
307
00:21:06,932 --> 00:21:08,809
Ez ditugu beltzak gorrotatzen.
308
00:21:09,434 --> 00:21:12,688
Jainkoak beltz egin zituen, eta gu, zuri.
309
00:21:13,730 --> 00:21:17,234
Eta hau Genesiko
11. kapituluan agertzen da,
310
00:21:17,859 --> 00:21:19,820
arrazak banatu zituen kapitulua.
311
00:21:20,320 --> 00:21:26,118
Eta duela 5000 urtetik dakigu
zuriak goi mailako arraza garela.
312
00:21:26,743 --> 00:21:31,290
Eta Ku Klux Klaneko zaldunok
horrela jarraitzea nahi dugu.
313
00:21:32,582 --> 00:21:38,839
Segregazioaren erruz, eta arrazak
afroamerikarrak markatzeko moduagatik,
314
00:21:38,839 --> 00:21:43,218
{\an8}etorkin asko, jasaten zituztenak irainak,
315
00:21:43,218 --> 00:21:47,097
{\an8}zapalkuntza eta bazterkeria,
316
00:21:47,931 --> 00:21:50,183
beste zerbait bihurtzen ziren.
317
00:21:50,183 --> 00:21:53,937
Abizena aldatzen zuten.
Doinua disimulatzen zuten.
318
00:21:53,937 --> 00:21:58,191
Gizartearen begietara zuri bihurtzen ziren
319
00:21:58,191 --> 00:22:01,570
afroamerikarrek lortu ezin zuten moduan.
320
00:22:02,070 --> 00:22:03,864
Ezin da aldatu azalaren kolorea.
321
00:22:09,369 --> 00:22:13,665
KONTRAINSURGENTZIA
322
00:22:17,419 --> 00:22:21,381
Poliziak gas negar-eragilea
jaurti du jendetzaren kontra.
323
00:22:22,132 --> 00:22:24,259
Haizeak aurretik jotzen badu,
324
00:22:24,259 --> 00:22:28,055
komeni da CN gas jaurtigai luzeak
botatzea jendetzaren atzetik,
325
00:22:28,055 --> 00:22:31,558
haizeak haiengana eraman dezan.
326
00:22:41,401 --> 00:22:46,198
XX. mendearen amaieran,
AEBetako hiri askotako poliziak
327
00:22:46,198 --> 00:22:49,618
{\an8}hiriko sistema politikoan sartuta zegoen.
328
00:22:50,660 --> 00:22:53,246
Polizia aparatu politikoaren parte zenean,
329
00:22:53,246 --> 00:22:55,624
ez zuen balio krimena kontrolatzeko.
330
00:22:55,624 --> 00:22:58,627
Are gehiago,
erakunde kriminalen parte ziren.
331
00:22:59,294 --> 00:23:03,256
Polizia-erreformisten belaunaldia
hura aldatzen saiatu zen.
332
00:23:08,220 --> 00:23:12,099
Askok esperientzia militarra zuten
itsasoz bestaldean.
333
00:23:13,266 --> 00:23:18,146
Eta Estatu Batuetara itzultzean
polizia eraldatu nahi zuten,
334
00:23:18,146 --> 00:23:21,400
{\an8}armada operazio militar kolonial
335
00:23:22,109 --> 00:23:24,861
bihurtu zen bezala,
336
00:23:24,861 --> 00:23:28,323
Karibean, Filipinetan
eta beste toki batzuetan bezala.
337
00:23:28,323 --> 00:23:32,160
Poliziak profesionalizatu nahi zituzten,
338
00:23:32,160 --> 00:23:35,372
soldaduak
profesionalizatzen ari ziren bezala.
339
00:23:37,290 --> 00:23:39,501
Gaur egungo polizia ulertzeko,
340
00:23:39,501 --> 00:23:43,004
AEBetako itsasoz bestaldeko
lehen erasoaldietara jo behar da.
341
00:23:43,004 --> 00:23:45,966
Eta August Vollmer datorkit burura.
342
00:23:47,676 --> 00:23:50,178
{\an8}August Vollmer pertsonaia liluragarria da.
343
00:23:50,178 --> 00:23:54,015
{\an8}Polizia ospetsu bat da:
polizia modernoaren aita zen.
344
00:23:55,100 --> 00:23:57,519
{\an8}August Vollmerrek armadan zerbitzatu zuen,
345
00:23:57,519 --> 00:24:00,522
{\an8}bereziki Filipinetan,
346
00:24:00,522 --> 00:24:02,691
Hispanoamerikako Gerran.
347
00:24:02,691 --> 00:24:06,403
Estatu Batuek ez zituzten
Filipinak kolonia gisa eskatu.
348
00:24:07,988 --> 00:24:12,242
Baina Filipinak
okupaziopean mantendu zituen
349
00:24:12,242 --> 00:24:14,411
gutxienez mende erdiz.
350
00:24:15,328 --> 00:24:20,625
Okupazio hori ezartzeak
kontrainsurgentzia gerra eragin zuen.
351
00:24:23,837 --> 00:24:27,966
Filipinetako gerra kolonialean,
AEBetako armadak
352
00:24:27,966 --> 00:24:33,513
teknika eta taktika asko
hobetu zituen matxinatuekin borrokatzeko,
353
00:24:33,513 --> 00:24:35,599
{\an8}errebeldeekin borrokatzeko eta...
354
00:24:35,599 --> 00:24:38,810
{\an8}"anaiatxo marroiak" kudeatzeko,
filipinarrei esaten zietenez.
355
00:24:43,940 --> 00:24:47,486
August Vollmer
aktore garrantzitsua izan zen kanpainan.
356
00:24:47,486 --> 00:24:49,654
Nahierara aukeratu zuten
357
00:24:49,654 --> 00:24:52,574
eliteko kontrainsurgentzia
unitate mugikor baterako,
358
00:24:52,574 --> 00:24:55,202
indar mugikorrekin sartu
359
00:24:55,202 --> 00:24:58,747
eta Filipinetako matxinatuak
bilatu eta akabatzeko.
360
00:25:00,916 --> 00:25:05,629
Vollmer erreparatu behar zaion
figura handi horietako bat da,
361
00:25:05,629 --> 00:25:09,174
polizia delako,
362
00:25:09,174 --> 00:25:12,177
Filipinetan denboraldi bat eman zuelako,
363
00:25:12,177 --> 00:25:18,141
kontrol-erakundeak diseinatzen,
eta gero akademiko bihurtu zelako.
364
00:25:18,141 --> 00:25:23,021
Polizia-aparatuak
nolakoa izan beharko lukeen
365
00:25:23,021 --> 00:25:27,067
idazten duten pertsona gutxietako bat da.
366
00:25:27,067 --> 00:25:31,488
{\an8}Beharbada Gerra Handian
erabili ziren bagoietan inspiratuta,
367
00:25:31,488 --> 00:25:35,575
zaldiz dabiltza poliziaren dibisioak
furgoi flota bat erosi du.
368
00:25:35,575 --> 00:25:39,246
Kabinan hamar agente,
armak, negarra eragiteko bonbak
369
00:25:39,246 --> 00:25:41,748
eta gainerako ekipamenduak sartzen dira.
370
00:25:41,748 --> 00:25:47,212
Vollmerrek aipatu ditugun
hainbat alderdi jorratzen ditu.
371
00:25:47,212 --> 00:25:52,259
Tokiko ordenari begira dago.
372
00:25:52,259 --> 00:25:58,181
Esperientzia hartzen ari da
kontrainsurgentzia egoera batean,
373
00:25:58,181 --> 00:26:02,185
hau da, gerrarekin
lotu genezakeen egoera batean,
374
00:26:02,185 --> 00:26:04,396
baina bakegintzakoa dena.
375
00:26:04,396 --> 00:26:06,356
Kontrolaren zilegitasuna
376
00:26:07,148 --> 00:26:11,736
nola bermatu ere pentsatzen saiatzen da.
377
00:26:18,660 --> 00:26:22,831
Borroka fisikoa saihesteko,
poliziak gas negar-eragilea erabili zuen
378
00:26:23,957 --> 00:26:27,252
jendetza monumentuaren
eremura bideratzeko.
379
00:26:29,838 --> 00:26:34,593
Kontrainsurgentziako tresna
eta taktika horiek erabiltzeak
380
00:26:35,427 --> 00:26:39,472
poliziari adierazten dio
herritarrak edo gaizkile potentzialak
381
00:26:39,472 --> 00:26:42,183
atzerriko matxinatuak bezalakoak direla,
382
00:26:42,183 --> 00:26:46,229
eta, beraz, Estatuaren etsaiak dira
383
00:26:46,229 --> 00:26:49,065
eta behar adina indarkeria eragin dakieke.
384
00:26:54,154 --> 00:26:56,656
Bere ezaugarriengatik,
385
00:26:56,656 --> 00:27:00,368
polizia ia erakunde koloniala da.
386
00:27:00,368 --> 00:27:03,622
Gobernatzeko moduan
ahotsik ez duten pertsonak
387
00:27:03,622 --> 00:27:06,791
kontrolatzen dituen
gobernu baten boterea da.
388
00:27:06,791 --> 00:27:12,172
{\an8}Nire ustez, horrek esan nahi du polizia,
erakunde koloniala den aldetik,
389
00:27:12,839 --> 00:27:17,886
{\an8}batez ere bideratzen dela zerbitzatzera
390
00:27:17,886 --> 00:27:20,472
kolonizatzaileen interesak,
391
00:27:20,472 --> 00:27:25,560
kolonoenak, jende aberats
eta zuriari lotu ohi direnak.
392
00:27:27,395 --> 00:27:29,981
Gure lurra aberatsa da edertasunean.
393
00:27:29,981 --> 00:27:33,943
Imajina daitezkeen kolore guztietako
emakume amerikarrak daude.
394
00:27:34,444 --> 00:27:36,988
Miss Amerikak
serio hartzen du bere itxura.
395
00:27:37,489 --> 00:27:41,409
Haren adimen- eta gorputz-edertasuna
bere herentzia amerikar handia da,
396
00:27:41,409 --> 00:27:42,535
bereak jaiotzez,
397
00:27:43,244 --> 00:27:46,706
arbasoak herrialde honetara
etorri zirelako
398
00:27:46,706 --> 00:27:51,086
beren seme-alabei eta ondorengoei
mundu berri bat emateko.
399
00:27:52,087 --> 00:27:53,588
Lurralde libre honetan,
400
00:27:53,588 --> 00:27:57,300
herrialde askotako jendea nahastu, ezkondu
401
00:27:57,300 --> 00:28:00,804
eta seme-alaba amerikarrak izan zituzten.
402
00:28:07,560 --> 00:28:10,772
INDARKERIA-LANA
403
00:28:10,772 --> 00:28:16,236
{\an8}Poliziak ez du gobernuaren
beste edozein adarren antzik,
404
00:28:16,236 --> 00:28:23,034
{\an8}Estatuaren funtsezko boterea
gauzatzen baita
405
00:28:23,034 --> 00:28:26,121
indarkeria legitimoaren
monopolioa eskatzeko,
406
00:28:26,121 --> 00:28:29,332
zein indarkeria dagoen ondo
eta zein ez epaitzeko.
407
00:28:29,332 --> 00:28:32,001
{\an8}Poliziaren lana aztertzea
408
00:28:32,001 --> 00:28:37,757
{\an8}boterea eta poliziak gizartean
nola funtzionatzen duen aztertzea da,
409
00:28:37,757 --> 00:28:40,468
egoera jakin bat mantentzeko.
410
00:28:40,468 --> 00:28:44,055
Agenteak kontziente diren
ala ez alde batera utzita.
411
00:28:44,055 --> 00:28:46,141
Botereari erreparatu behar zaio,
412
00:28:46,141 --> 00:28:50,645
eragile horiek nola bihurtzen diren
gizarte honetan bereziki dauden
413
00:28:50,645 --> 00:28:54,274
botere-desberdintasunen partaide.
414
00:29:05,076 --> 00:29:06,119
Tira, sartu.
415
00:29:06,119 --> 00:29:07,829
Lurrera. Eseri.
416
00:29:09,080 --> 00:29:10,915
Eseri. Lasai.
417
00:29:10,915 --> 00:29:11,916
Ez mugitu.
418
00:29:11,916 --> 00:29:14,419
Norbait gehiago al dago? Lasai.
419
00:29:14,919 --> 00:29:17,130
- Ez dugu ezer egin.
- Ez mugitu.
420
00:29:18,089 --> 00:29:21,593
- Pistolarik dago? Drogak?
- Ez dugu ezer.
421
00:29:21,593 --> 00:29:25,096
- Dirurik duzu? Altxatu.
- Lanean irabazten dudana.
422
00:29:25,096 --> 00:29:28,141
- Ea, erakutsi.
- Lanean irabazitako dirua da.
423
00:29:28,141 --> 00:29:31,770
Indarkeria-lanak ez du esan nahi
indarkeria erabili behar denik.
424
00:29:31,770 --> 00:29:36,316
Eskuak autoaren kontra.
Segi! Oraintxe bertan, arraioa!
425
00:29:36,316 --> 00:29:40,361
Estatuko indarkeria-lana da.
426
00:29:40,361 --> 00:29:44,574
Eta hobeto funtzionatzen du
indarkeriari eusten zaionean,
427
00:29:44,574 --> 00:29:49,078
indarkeria ezartzen ez den
mehatxua denean,
428
00:29:49,078 --> 00:29:53,291
edozein unetan erabil daitekeela
aditzera ematen denean.
429
00:29:53,291 --> 00:29:55,168
Labana atera didate!
430
00:29:56,586 --> 00:29:57,670
Ulertzen didazu?
431
00:29:57,670 --> 00:30:01,257
Zuek, irten kalera. Orain. Igo horra!
432
00:30:03,468 --> 00:30:09,349
Baztertutako jendea mehatxu
distopiko moduko bat dela diodanean,
433
00:30:09,349 --> 00:30:13,853
zehaztu egin beharko nuke
kutsagarritzat jotzen direla
434
00:30:13,853 --> 00:30:16,815
eta gainerakoei eragin diezaieketela.
435
00:30:16,815 --> 00:30:21,402
Helburua, beraz,
beren lekura itzultzea da,
436
00:30:22,195 --> 00:30:24,239
ez bakarrik maila sozialera,
437
00:30:24,239 --> 00:30:28,743
baita erreserbatu diegun
leku geografikora ere.
438
00:30:33,581 --> 00:30:37,418
{\an8}Kartzelako logikaren garapena
gehien definitu duen taldea
439
00:30:37,418 --> 00:30:39,587
AEBetako biztanleria beltza izan da.
440
00:30:39,587 --> 00:30:42,674
Eta, neurri batean,
da poliziak eboluzionatu zuelako
441
00:30:42,674 --> 00:30:45,468
beltzen esklabotzaren testuinguruan.
442
00:30:50,390 --> 00:30:52,350
Esklabotza debekatu zenean,
443
00:30:52,350 --> 00:30:54,769
beldurgarria izan zen jende askorentzat.
444
00:30:54,769 --> 00:30:57,772
{\an8}Lehenengo, Kode Beltzak ezarri zituzten,
445
00:30:57,772 --> 00:31:01,442
{\an8}biztanleria beltzari bakarrik
aplikatzen zitzaizkion legeak.
446
00:31:01,442 --> 00:31:05,321
Argi zegoen haiek
kontrolatzen saiatzen zirela,
447
00:31:05,321 --> 00:31:08,324
beste talde batzuk
kontrolatzen ez ziren bezala.
448
00:31:09,200 --> 00:31:11,911
BELTZEK DEBEKATUTA ZUTEN
LAN EGITEA, NEKAZARITZA,
449
00:31:11,911 --> 00:31:13,788
ESKULAN EDO ZERBITZUAN IZAN EZIK.
450
00:31:13,788 --> 00:31:16,291
ARMAK EROSTEA DEBEKATZEN ZIETEN.
451
00:31:16,291 --> 00:31:18,793
EDOZEIN ZURIK ATXILOTU ZEZAKEEN BELTZ BAT,
452
00:31:18,793 --> 00:31:20,670
DELITUA EGIN ZUELA USTE BAZUEN.
453
00:31:20,670 --> 00:31:23,923
Martxa hemen amaitzen da.
Argi geratzen zaizue?
454
00:31:23,923 --> 00:31:26,968
Argi dago kartzelako logika horrek
455
00:31:26,968 --> 00:31:30,638
ez diela beltzei
eta marroiei bakarrik eragiten.
456
00:31:30,638 --> 00:31:32,432
Denoi eragiten digu.
457
00:31:33,349 --> 00:31:37,103
Baina beldurraren
aurrekari horiek ez baleude,
458
00:31:37,103 --> 00:31:41,024
"Zer egingo dugu
beltzek esklaboak ez direnean?
459
00:31:41,024 --> 00:31:45,904
Ezin baditugu horrela kontrolatu,
nola jakingo dugu portatuko direla?".
460
00:31:45,904 --> 00:31:48,072
Aurrekari horiek ez baleude,
461
00:31:48,072 --> 00:31:51,534
oso bestelako ibilbidea
izango zuen segurtasun publikoko
462
00:31:51,534 --> 00:31:53,828
sistema bat ikusiko genukeela uste dut.
463
00:31:53,828 --> 00:31:58,166
BELTZA, DENA DAUKAZU,
ZER GEHIAGO NAHI DUZU?
464
00:31:59,000 --> 00:32:00,335
Nola iritsi gara honaino?
465
00:32:01,502 --> 00:32:04,213
Galdera planteatu bezain laster
adarkatzen da.
466
00:32:05,506 --> 00:32:08,343
Nori buruz ari du pluralak?
Zer da "honaino"?
467
00:32:08,343 --> 00:32:10,470
Prest... Aurrera!
468
00:32:11,471 --> 00:32:12,889
Zuk eta biok
469
00:32:12,889 --> 00:32:16,893
herrialde bera partekatzen dugu,
baina plural berean sartzen al gara?
470
00:32:18,895 --> 00:32:22,690
Zure Estatu Batuak nireak bezalakoak dira?
471
00:32:24,776 --> 00:32:25,902
Inoiz izan al dira?
472
00:32:32,825 --> 00:32:38,456
ERRESISTENTZIA
473
00:32:41,626 --> 00:32:43,670
Hau poliziaren basakeria da?
474
00:32:44,253 --> 00:32:45,838
Edo defentsa propioa?
475
00:32:46,547 --> 00:32:47,799
Zer uste duzu?
476
00:32:48,424 --> 00:32:49,968
"Ez dakit" esan ez baduzu,
477
00:32:49,968 --> 00:32:52,553
poliziaren aldeko
edo kontrako aurreiritziak dituzu.
478
00:32:53,262 --> 00:32:56,641
Eta hobe dugu datuak ematea, behar adina
479
00:32:56,641 --> 00:32:58,851
polizia ulertzeko,
480
00:32:58,851 --> 00:33:02,355
haren eginkizuna
eta herritarrekiko erantzukizuna.
481
00:33:03,106 --> 00:33:05,692
Beraz, intsektuak zein gizakiak,
482
00:33:05,692 --> 00:33:09,153
polizia-indarraren kontzeptua
premiagatik sortu zen.
483
00:33:09,821 --> 00:33:14,534
Giza gorputzak ere badu bere polizia
gaixotasunei edo zauriei aurre egiteko.
484
00:33:14,534 --> 00:33:18,871
Globulu zuriek bakterio kaltegarrietatik
eta gorputza mehatxatzen duten
485
00:33:18,871 --> 00:33:21,249
beste substantzia batzuetatik
babesten gaituzte.
486
00:33:24,961 --> 00:33:27,797
{\an8}Gizateria zibilizatuago bihurtu zenean,
487
00:33:29,048 --> 00:33:33,845
{\an8}beharrezkoa izan zen bizikidetza-arau
landuagoak ezartzea, legeak ezartzea.
488
00:33:34,345 --> 00:33:37,140
{\an8}Ahula indartsu eta oldarkorretik
babesteko legeak.
489
00:33:37,640 --> 00:33:39,684
{\an8}Hala, gizabanakoei ematen zitzaien
490
00:33:39,684 --> 00:33:43,187
{\an8}taldearen boterea eta indarra,
taldearen izenean jarduteko.
491
00:33:44,397 --> 00:33:47,525
{\an8}Printzipio bera aplikatzen zaio
egungo polizia-indarrari.
492
00:33:53,781 --> 00:33:56,284
Minneapoliseko iparraldea,
Plymouth Avenue.
493
00:33:56,868 --> 00:34:01,622
{\an8}Plymouth Avenue ezaguna da
60ko hamarkadan...
494
00:34:01,622 --> 00:34:05,293
{\an8}Matxinada bat egon zen.
Amaieran, 67an edo 68an.
495
00:34:05,918 --> 00:34:10,840
Denda garestien etorbidea zen,
delicatessen eta horrelakoena.
496
00:34:10,840 --> 00:34:14,761
Baina beltzak haserretu
eta su eman zioten.
497
00:34:18,890 --> 00:34:20,391
Oso ondo gogoratzen dut.
498
00:34:20,391 --> 00:34:24,020
Bost urte nituen,
baina gogoan dut gertakaria, zeren,
499
00:34:24,604 --> 00:34:28,191
hurrengo egunean,
osabak hona ekarri gintuelako,
500
00:34:28,191 --> 00:34:32,320
denda juduan sartu
eta dena lapurtu zuelako.
501
00:34:32,320 --> 00:34:34,906
Haragia eta denetarik eraman zuen.
502
00:34:34,906 --> 00:34:37,909
Gogoan dut amak errieta egin ziola
503
00:34:37,909 --> 00:34:41,204
gizon horrek
kredituan ordaintzen uzten ziolako.
504
00:34:41,204 --> 00:34:45,333
Zer gertatzen zen komunitatean?
Zergatik haserretu ziren?
505
00:34:45,333 --> 00:34:48,586
Istilu bat izan zen poliziarekin.
506
00:34:48,586 --> 00:34:51,047
Beltzek ez zuten egonkortasunik.
507
00:34:51,047 --> 00:34:53,591
Polizia-jazarpena zegoen iparraldean.
508
00:34:55,426 --> 00:34:59,680
Taberna batean istilu bat izan zen.
Jabeetako batek jipoia eman zion
509
00:35:00,306 --> 00:35:05,144
gizon beltz bati,
eta poliziak ez zuen ezer egin.
510
00:35:05,144 --> 00:35:07,605
Urak gainezka egiteko falta zen tanta zen.
511
00:35:10,566 --> 00:35:13,111
Negozio batzuk zeuden Plymouth Avenuen,
512
00:35:13,694 --> 00:35:15,530
eta gau batean su eman zieten.
513
00:35:15,530 --> 00:35:18,574
Eszena hori AEB osoan
errepikatu zen urte hartan.
514
00:35:19,408 --> 00:35:21,911
{\an8}LOS ANGELES, INDARKERIAREN ONDORIOAK
515
00:35:21,911 --> 00:35:25,414
Egitura kaltetuak,
kontrolik gabeko sugarrak,
516
00:35:25,414 --> 00:35:27,166
eta atzemate-giroa
517
00:35:27,166 --> 00:35:30,670
oraindik Los Angelesko
Watts isilaren gainetik daude.
518
00:35:30,670 --> 00:35:32,755
Bota poltsa eta altxa eskuak.
519
00:35:33,256 --> 00:35:34,257
Eskuak gora!
520
00:35:35,550 --> 00:35:39,303
Eskuak gora! Igotzeko! Altxa eskuak. Tira.
521
00:35:39,303 --> 00:35:42,807
Buruzagi beltzek hainbat
gaitz soziali egozten diete.
522
00:35:42,807 --> 00:35:46,144
Pobrezia, langabezia,
eskola eta etxebizitza prekarioak,
523
00:35:46,144 --> 00:35:48,688
hori guztia diskriminazioarekin batera.
524
00:35:48,688 --> 00:35:52,316
Bozeramaile beltzak
poliziaren basakeria nabarmendu zuen.
525
00:35:53,067 --> 00:35:58,197
Iritzi orokorra zen egoiliarrek
526
00:35:58,197 --> 00:36:00,199
bereziki, egoiliar beltzek,
527
00:36:00,199 --> 00:36:04,203
{\an8}hasi zituztela poliziaren
eta komunitateko erakundeen
528
00:36:04,203 --> 00:36:07,165
{\an8}aurkako indarkeriazko gertakariak.
529
00:36:07,165 --> 00:36:09,083
Protesta politiko mota horren
530
00:36:09,083 --> 00:36:12,336
historia eta eragina
errepasatzen ditugunean,
531
00:36:12,336 --> 00:36:18,176
ia 2000 matxinada izan ziren
1964 eta 1972 artean,
532
00:36:18,176 --> 00:36:22,346
ikusten dugu, egiatan,
poliziak eragin zituela istilu horiek.
533
00:36:24,473 --> 00:36:26,684
Panorama sinesgaitza.
534
00:36:27,935 --> 00:36:31,022
Tiroketa bat Broadwayn bertan.
535
00:36:31,731 --> 00:36:33,941
Granadak Los Angeleseko kaleetan.
536
00:36:34,984 --> 00:36:39,739
Eta hitzematen dizuet hau ez dela Harlem,
Rochester edo New York bezala izango.
537
00:36:39,739 --> 00:36:41,741
Garaiz gabiltza konpontzeko.
538
00:36:41,741 --> 00:36:45,786
Abisatzen dizuet, gaur gauekoa
berriro gertatuko da, atsegin ala ez.
539
00:36:46,287 --> 00:36:48,956
Ez, itxaron. Entzun.
540
00:36:49,498 --> 00:36:55,588
Ea, begira... Beltzok nazkatuta gaude.
541
00:36:55,588 --> 00:36:58,049
Badakizue zer egingo duten? Berdin zaie.
542
00:36:58,049 --> 00:37:00,593
Ez dute hemen borrokan jarraituko.
543
00:37:00,593 --> 00:37:02,637
Zurien bila joango dira.
544
00:37:02,637 --> 00:37:09,060
{\an8}Eta gizarte honetan inork ez zituen
gelditu gure eliza erre zutenean.
545
00:37:09,060 --> 00:37:12,438
{\an8}Baina erantzuten dugunean,
denak haserretzen dira.
546
00:37:13,231 --> 00:37:16,692
{\an8}Zentzu askotan, ikusten ditugu
60ko hamarkadako matxinadak
547
00:37:16,692 --> 00:37:20,196
{\an8}poliziaren indarkeriari erantzun gisa.
548
00:37:20,196 --> 00:37:25,243
Baina zurien indarkeria-aldi luze bati
ere erantzuten diote.
549
00:37:25,243 --> 00:37:28,871
Ez kezkatu, ez dugu gehiago onartuko.
550
00:37:28,871 --> 00:37:33,918
Alabamako Lowndes konderrian,
joan den hilean, bi eliza erre zituzten.
551
00:37:33,918 --> 00:37:35,419
Eliza beltzak ziren.
552
00:37:35,419 --> 00:37:39,215
Astebete geroago, eliza zuri bat erre zen.
553
00:37:40,758 --> 00:37:46,847
Edo denok egiten dugu otoitz barruan
edo denok egiten dugu otoitz kanpoan.
554
00:37:56,482 --> 00:37:59,318
Matxinada Mendebalde Ertain
industrialean lehertu zen,
555
00:37:59,318 --> 00:38:03,322
Eguzkiaren eta Herdoilaren gerrikoetan,
ekialdeko kostaldean eta hegoaldean.
556
00:38:03,322 --> 00:38:06,325
Hau da, jende beltza dagoen
edozein lekutan,
557
00:38:06,325 --> 00:38:11,747
segregazio baldintzetan, ezberdintasun
baldintzetan, ohiko kontrolaz gain.
558
00:38:11,747 --> 00:38:16,377
60ko krimenaren aurkako gerra
zuzentzeko era berriak erabiltzen ziren.
559
00:38:16,377 --> 00:38:19,088
Koktel horrek matxinadak eragin zituen
560
00:38:19,088 --> 00:38:21,549
herrialde osoko hiri eta herrietan.
561
00:38:28,639 --> 00:38:31,600
Nazkatuta nago zuriak gu gobernatzeaz.
562
00:38:31,600 --> 00:38:34,186
Nola gobernatzeaz? Zein modutan?
563
00:38:34,186 --> 00:38:37,064
Kalean gelditu, jipoitzen gaituzte,
564
00:38:37,064 --> 00:38:39,525
komisariara eraman
eta hortzik gabe uzten gaituzte.
565
00:38:40,359 --> 00:38:44,363
Jendea kalean gelditzea berria da,
lehen ez zuten egiten.
566
00:38:44,363 --> 00:38:46,782
Denbora daramate egiten.
567
00:38:52,663 --> 00:38:56,459
{\an8}Poliziak ez... Gure komunitatean ez...
568
00:38:56,459 --> 00:39:00,254
{\an8}Ez du gure ongizatea bilatzen,
ezta gure segurtasuna zaintzen ere.
569
00:39:00,254 --> 00:39:05,509
Hemen daude guri eusteko,
tratu txarrak emateko eta hiltzeko,
570
00:39:05,509 --> 00:39:08,262
horretarako agindua dutelako.
571
00:39:08,262 --> 00:39:11,474
Gure komunitateko polizia ez dago hemen
572
00:39:11,974 --> 00:39:15,269
gure jabetzak babesteko,
ez daukagulako ezer.
573
00:39:16,270 --> 00:39:18,105
Ez daude hemen ere
574
00:39:18,105 --> 00:39:21,984
prozesu zuzenak bermatzeko
arrazoi sinple batengatik:
575
00:39:21,984 --> 00:39:25,488
poliziak berak ukatzen digulako
beharrezko lege-prozesua.
576
00:39:25,988 --> 00:39:29,700
Beraz, argi dago polizia
ez datorrela gure komunitatera
577
00:39:29,700 --> 00:39:34,997
gure segurtasuna zaintzera, baizik eta
hemengo negozioen segurtasuna zaintzera,
578
00:39:34,997 --> 00:39:38,542
eta baita egoera
aldaketarik gabe mantentzera.
579
00:39:40,920 --> 00:39:43,089
{\an8}Konturatzen zarenetenean zuen zergek
580
00:39:43,589 --> 00:39:45,800
{\an8}erasotzen dizuen poliziari doazela...
581
00:39:46,801 --> 00:39:47,927
{\an8}Ordaintzen diezue.
582
00:39:48,969 --> 00:39:51,263
Ordaintzen ari zarete zuek jipoitzeko.
583
00:39:52,098 --> 00:39:55,184
Etor daitezen
eta zuen seme-alabei jotzeko.
584
00:39:55,976 --> 00:39:58,312
Kalean zuen atzetik ibiltzeko.
585
00:40:00,689 --> 00:40:02,608
Ordaintzen ari zarete hiltzeko.
586
00:40:03,776 --> 00:40:06,487
ALTXAMENDU GLOBALA
587
00:40:06,487 --> 00:40:08,656
Ez beldurrik izan. Ez lotsatu.
588
00:40:08,656 --> 00:40:15,746
Botere beltza nahi dugu!
589
00:40:16,414 --> 00:40:20,292
Stokely Carmichael,
25 urteko iraultzailea.
590
00:40:21,001 --> 00:40:23,212
Uda honetan, Mississippin,
591
00:40:23,212 --> 00:40:25,965
Carmichael,
bere botere beltzaren oihuarekin,
592
00:40:26,465 --> 00:40:30,428
erreferente nazional bihurtu zen
eta, askorentzat, beldurgarria zen.
593
00:40:31,095 --> 00:40:35,599
Mississippiko epaitegi guztiak erre
beharko lirateke gaitz honekin amaitzeko.
594
00:40:35,599 --> 00:40:38,853
Zer nahi duzuen
galdetzean, badakizue zer esan!
595
00:40:38,853 --> 00:40:43,149
- Zer nahi duzue?
- Botere beltza!
596
00:40:43,149 --> 00:40:47,069
Poliziak 60ko hamarkadako
estremismo beltza
597
00:40:47,069 --> 00:40:51,615
{\an8}erakunde global gisa ikusten zuen.
598
00:40:59,081 --> 00:41:02,334
Komunismoa estremismo beltzaren eskutik
599
00:41:03,544 --> 00:41:09,216
zetorren mehatxutzat jotzen zuen poliziak.
600
00:41:09,216 --> 00:41:12,344
Ez zen urrutiko
"han" batera mugatutako arazoa.
601
00:41:14,305 --> 00:41:16,974
AEBetako segurtasun agenteek
602
00:41:16,974 --> 00:41:20,394
hiri amerikarretako kaleetan
gertatzen zena ikusten zuten.
603
00:41:21,604 --> 00:41:26,901
Ikusten zuten
mugimendu horiek mundu osoan zehar
604
00:41:26,901 --> 00:41:30,988
ematen ziren
mugimendu liberalen antzekoak zirela.
605
00:41:31,947 --> 00:41:36,243
Estremismoarekiko eta komunismoarekiko
izugarrizko beldurra zegoen.
606
00:41:39,497 --> 00:41:42,166
Poliziaren militarizazioari
607
00:41:42,166 --> 00:41:48,881
{\an8}ideia nahasi bat gehitu behar zaio,
agian arraro egingo dena,
608
00:41:48,881 --> 00:41:53,594
{\an8}baina pentsatu behar dugu,
aldi berean, armada "polizifikatu" zela.
609
00:41:53,594 --> 00:41:55,095
Mila.
610
00:41:55,095 --> 00:41:57,848
Geldi.
611
00:41:59,183 --> 00:42:00,184
Helmenean.
612
00:42:02,686 --> 00:42:06,065
{\an8}Egia esan, polizia da
kategoriarik garrantzitsuena.
613
00:42:06,065 --> 00:42:10,027
{\an8}Militarren lana kontrolatzea da.
614
00:42:11,195 --> 00:42:15,741
Nazioa defendatzeko gerra batean
borrokatzea izateari uzten dio,
615
00:42:15,866 --> 00:42:18,619
beste botere subiranoekin,
II. Mundu Gerra eta gero.
616
00:42:18,619 --> 00:42:23,707
Itsasoz bestaldeko proiektuak
bihurtzen dira, matxinaden aurka,
617
00:42:23,707 --> 00:42:25,793
baketzeko...
618
00:42:25,793 --> 00:42:29,421
Alderdi militarrak polizian sartzen dira,
619
00:42:29,421 --> 00:42:35,219
eta poliziaren oinarri kontrolatzailea
ekintza militarrean sartzen da.
620
00:42:40,015 --> 00:42:43,435
Jendeak gero eta ondorio
erradikalagoak ateratzen ditu,
621
00:42:43,435 --> 00:42:45,729
eta Estatu Batuetan
622
00:42:45,729 --> 00:42:51,068
ondorio horiek nazioarteko mugimenduak
elikatu eta bultzatzen dituzte,
623
00:42:51,068 --> 00:42:52,611
mugimendu antikolonialistak.
624
00:42:53,988 --> 00:42:56,407
{\an8}Herrialde horietan,
625
00:42:56,407 --> 00:43:01,579
{\an8}jendeak esparru politiko
erradikalak hartzen ditu.
626
00:43:02,079 --> 00:43:04,415
{\an8}Sozialista deitzen diote beren buruari.
627
00:43:04,415 --> 00:43:10,254
{\an8}Botereari buru egiten diote eta horregatik
gobernatzeko eskubidea aldarrikatzen dute.
628
00:43:10,254 --> 00:43:16,927
{\an8}Eta herri honetako erradikalen artean
entzuten diren ideiak dira,
629
00:43:17,970 --> 00:43:23,726
{\an8}nahiz eta hemen ez diren
herritarrak kolonizatu zentzu horretan,
630
00:43:24,935 --> 00:43:27,313
baina haien egoera antzekoa da.
631
00:43:27,313 --> 00:43:28,772
{\an8}1971KO URTARRILAREN 31
632
00:43:37,698 --> 00:43:41,035
Baliteke ohiko kolonialismoa ez izatea,
633
00:43:41,035 --> 00:43:43,954
baina oso antzekoa da.
634
00:43:44,538 --> 00:43:49,126
Beraz, jendea hasten da idea
635
00:43:49,126 --> 00:43:53,339
eta diskurtso horiek bereganatzen
eta kapitalismoa zalantzan jartzen.
636
00:43:53,339 --> 00:43:55,674
Beltzok liderrak behar ditugu.
637
00:43:56,300 --> 00:43:57,885
Eta non daude?
638
00:43:58,594 --> 00:44:01,639
Ez daude hemen,
eta ez dira etorriko, zeren...
639
00:44:02,514 --> 00:44:05,559
Horixe. Hori da,
berriz saltzen ari gaituzte
640
00:44:05,559 --> 00:44:08,395
eta nazkatuta gaude
esklabo gisa saltzen gaituztelako.
641
00:44:20,074 --> 00:44:23,619
- Mesedez, ez nazazu hil!
- Altxa eta utzi estolda.
642
00:44:23,619 --> 00:44:24,953
Ez nazazu hil.
643
00:44:25,454 --> 00:44:28,707
Dena amaitu zenean, manifestari gazte bat
644
00:44:28,707 --> 00:44:30,292
tiroz hil zuten.
645
00:44:30,793 --> 00:44:36,757
Gutxienez 30 zauritu, 19 zauritu
balengatik eta 88 atxilotu izan ziren.
646
00:44:38,926 --> 00:44:40,302
60ko hamarkadan zehar,
647
00:44:40,302 --> 00:44:45,224
polizia-agente askok uste zuten
eskubide zibilen aldeko mugimendua
648
00:44:45,224 --> 00:44:50,229
eta gero Botere Beltzaren mugimendua
Sobietar Batasunaren engainuak zirela,
649
00:44:50,229 --> 00:44:51,980
manipulatzen ari zirela,
650
00:44:51,980 --> 00:44:56,902
astintzaileak zeudela herrialde osoko
651
00:44:56,902 --> 00:45:00,030
afroamerikarrei buruan ideiak sartzen,
652
00:45:00,030 --> 00:45:02,783
matxinatzeko konbentzitzeko.
653
00:45:10,374 --> 00:45:13,669
Samuel Cartwright mediku bat zen,
654
00:45:13,669 --> 00:45:17,381
eta plantazioen jabe zuriak
harengan joaten ziren,
655
00:45:17,381 --> 00:45:20,676
konturatzen baitziren jende beltza
656
00:45:20,676 --> 00:45:23,345
{\an8}plantazioetatik ihesi zebilela.
657
00:45:23,345 --> 00:45:25,097
Zentzua du, ezta?
658
00:45:25,097 --> 00:45:28,100
{\an8}Libre izan nahi zuten,
beraz, ihes egiten zuten.
659
00:45:28,809 --> 00:45:32,563
Bada, plantazioen jabe zuriek
ez zuten ulertzen.
660
00:45:32,563 --> 00:45:36,316
Jende beltza berez
behe-mailakoa bazen, tresnak baziren,
661
00:45:36,316 --> 00:45:37,651
zergatik ihes egin?
662
00:45:37,651 --> 00:45:41,697
Cartwrightengana joan, pentsatu
eta esan zuen: "Erantzuna daukat".
663
00:45:42,489 --> 00:45:46,118
Esan zuen beltzek "drapetomania"
deitu zuena pairatzen zutela.
664
00:45:46,118 --> 00:45:50,497
"Drapetomania" plantazioetatik
ihes egitearen gaixotasuna da.
665
00:45:51,749 --> 00:45:56,754
Gorputz beltza zurien irudietara
egokitzeko moldatzen da,
666
00:45:56,754 --> 00:46:00,007
jende beltzak ezin duelako aske izan nahi.
667
00:46:00,007 --> 00:46:04,219
Izan ere, askatasun bila
plantazioetatik ihes egiten badute,
668
00:46:04,219 --> 00:46:10,684
horrek gezurtatu egiten du pertsona
beltzak berez esklabo direlaren ideia.
669
00:46:10,684 --> 00:46:13,562
Itxaron pixka bat.
Lana besterik ez dugu nahi.
670
00:46:14,396 --> 00:46:17,191
Eman lana
eta ez zaituztegu gehiago gogaituko.
671
00:46:17,191 --> 00:46:19,902
{\an8}Lanik ez badago,
Los Angeles suntsituko dugu.
672
00:46:20,652 --> 00:46:24,156
{\an8}Zer deritzozu, anaia,
polizia-egoerari? Uste duzu...?
673
00:46:24,156 --> 00:46:25,073
{\an8}Polizia?
674
00:46:25,699 --> 00:46:27,701
{\an8}Horiek ere erre egingo ditugu.
675
00:46:30,204 --> 00:46:35,793
Poliziak ez zuen uste mugimendu horiek
naturalak eta justifikatuak zirenik,
676
00:46:35,793 --> 00:46:39,046
ezta benetako bidegabekerian
oinarritutakoak ere.
677
00:46:40,547 --> 00:46:43,884
Horrek esan nahi zuen
mugimendu horiek etsaiaren
678
00:46:44,968 --> 00:46:47,513
konplota balira bezala
tratatzen zituztela.
679
00:46:53,101 --> 00:46:54,394
Horregatik,
680
00:46:54,394 --> 00:46:59,024
itsasoz bestaldeko mugimendu horiek
zapaltzeko erabiltzen ziren tresnak
681
00:46:59,608 --> 00:47:01,860
orain etxean ere erabil zitezkeen.
682
00:47:04,488 --> 00:47:05,906
AEBetako herria,
683
00:47:07,282 --> 00:47:11,453
astebetez jasan dugu
inork bizi behar ez lukeena.
684
00:47:12,996 --> 00:47:15,165
Uste dut erantzun behar diogula
685
00:47:15,165 --> 00:47:18,418
matxinadei buruzko
oinarrizko hiru galderari.
686
00:47:19,545 --> 00:47:22,214
{\an8}Zer jazo da? Zergatik jazo da?
687
00:47:22,214 --> 00:47:26,677
{\an8}Zer egin dezakegu
behin eta berriz errepika ez dadin?
688
00:47:27,427 --> 00:47:31,431
Gaur gauean desordena zibilen
batzorde berezi batera deitu dut.
689
00:47:32,307 --> 00:47:36,937
Illinoisko Otto Kerner gobernadoreak
onartu du presidente izatea.
690
00:47:45,362 --> 00:47:47,197
NON DAGO ISTILUEN TXOSTENA?
691
00:47:48,866 --> 00:47:51,243
Kerner batzordeko txostena funtsezkoa da.
692
00:47:51,243 --> 00:47:56,373
Mugarria da
Estatu Batuetako gobernuaren historian.
693
00:47:57,165 --> 00:48:01,378
Lehen aldiz, argi eta garbi aitortzen da
694
00:48:02,170 --> 00:48:06,425
Estatu Batuetako gizartearen kontrola
695
00:48:06,925 --> 00:48:09,386
nola dagoen lotuta arraza-patroi batek
696
00:48:09,386 --> 00:48:14,808
zatitutako gizarte bat
sortzearekin, zeina,
697
00:48:14,808 --> 00:48:18,437
batzordearen arabera,
desberdina eta zatikatua baita.
698
00:48:19,062 --> 00:48:21,440
Txostenak arrakasta handia
izan du salmentetan.
699
00:48:21,440 --> 00:48:25,277
740 000 ale saldu ziren
lehenengo hiru asteetan.
700
00:48:25,277 --> 00:48:27,321
Milioi bat baino gehiago editatu dira.
701
00:48:27,321 --> 00:48:29,656
Editoreek, Bantam Books, diote
702
00:48:29,656 --> 00:48:33,785
Valley of the dolls-etik
azkarren saldu den liburua dela,
703
00:48:33,785 --> 00:48:36,455
nahiz eta hain estilo desberdinak izan.
704
00:48:36,455 --> 00:48:39,917
ISTILUEN ARRAZOI GISA,
BATZORDEAK NABARMENDU ZUEN
705
00:48:39,917 --> 00:48:43,211
DISKRIMINAZIO OROKORRA ENPLEGUAN,
HEZKUNTZAN ETA ETXEBIZITZAN
706
00:48:43,211 --> 00:48:46,256
{\an8}Erosi liburuak istilu batzordean.
707
00:48:47,883 --> 00:48:51,219
{\an8}Bushwickeko zenbait
apaiz gazte mobilizatzen ari dira
708
00:48:51,219 --> 00:48:55,140
eta txostenaren salmentak
bultzatzen ari dira, zuriek onar dezaten
709
00:48:55,140 --> 00:48:58,518
apaizek eta txostenak oinarrizko arazotzat
710
00:48:58,518 --> 00:49:01,229
jotzen dutena: arrazakeria zuria.
711
00:49:01,897 --> 00:49:04,274
Zer erantzungo zaio txostenari?
712
00:49:04,274 --> 00:49:06,818
Zer egingo du Washingtonek?
713
00:49:07,778 --> 00:49:10,030
Roger Mudd, Kongresuko korrespontsala.
714
00:49:10,030 --> 00:49:11,657
Zer eragin izan du?
715
00:49:11,657 --> 00:49:14,952
Etxe Zuriak oraindik
ez du adierazpenik egin.
716
00:49:14,952 --> 00:49:18,747
- Zergatik ez?
- Baliteke pentsatuta egotea.
717
00:49:18,747 --> 00:49:21,792
Presidenteak txostena
finkatu arte itxaron behar du,
718
00:49:21,792 --> 00:49:26,380
eta milimetrora
kalkulatu behar ditu ondorio politikoak.
719
00:49:30,342 --> 00:49:32,803
Kontuan hartu
beharko lirateke pare bat gai.
720
00:49:32,803 --> 00:49:37,557
Kongresua erdi-mailako klaseko
estatubatuar zuriek osatzen dute,
721
00:49:37,557 --> 00:49:38,475
batez ere.
722
00:49:39,476 --> 00:49:43,480
Beraz, horrelako txosten batekiko
nolabaiteko errezeloa egongo da,
723
00:49:43,480 --> 00:49:47,859
matxinaden erantzuletzat jotzen baititu.
724
00:49:49,069 --> 00:49:52,906
Baina Kerner batzordeak
zerbait zeukan denentzat.
725
00:49:52,906 --> 00:49:54,992
{\an8}Ezkerreko jendearentzat,
726
00:49:54,992 --> 00:50:00,664
{\an8}delinkuentziaren arrazoiak
asko azpimarratzen zituen.
727
00:50:00,664 --> 00:50:02,082
Eta eskuinekoentzat,
728
00:50:02,082 --> 00:50:07,671
polizia-kontrola eta -teknikak
sendotzeko gomendioak egiten zituen.
729
00:50:07,671 --> 00:50:12,384
KOMISIOAK GOMENDATU ZUEN LANA SORTZEA,
ETXE ESKURAGARRIAK ETA ZAINTZA GEHIAGO
730
00:50:12,384 --> 00:50:17,472
Eskuineko iradokizunek
ezkerreko azterketa gailendu zuten.
731
00:50:17,472 --> 00:50:22,436
Johnsonek Kerner txostenaren
gomendioei jarraitu zien,
732
00:50:22,436 --> 00:50:26,106
batez ere polizia indartzearenari.
733
00:50:27,733 --> 00:50:30,402
Delinkuentzia hiriko arazotzat hartzen da,
734
00:50:30,986 --> 00:50:35,032
baina aldirietan ere
delinkuentzia areagotu egiten da.
735
00:50:35,032 --> 00:50:40,078
Lakewooden, Kalifornian, helikopteroak
erabiltzen dituzte patruila-auto gisa.
736
00:50:40,078 --> 00:50:43,248
Lakewoodeko esperimentuak,
Skyknight proiektuak,
737
00:50:43,248 --> 00:50:46,126
auto bat esleitzen dio
airean dagoen polizia bakoitzari.
738
00:50:46,126 --> 00:50:52,716
Gobernu federalaren
funtsen injekzioak handitu zuen
739
00:50:52,716 --> 00:50:56,845
polizia uniformatu eta zibil gisa
kontratatutako pertsonen kopurua.
740
00:50:56,845 --> 00:51:00,807
136, hemen Skyknight.
Comptonetik Downeyra goaz.
741
00:51:00,807 --> 00:51:06,772
Eta polizia-kontrolean erabilitako
teknologia eta bitartekoak indartu zituen.
742
00:51:06,772 --> 00:51:11,485
1968KO LEGEEK EKIPAMENDU MILITARRAREN
BANAKETA BIZKORTU ZUTEN
743
00:51:11,485 --> 00:51:15,030
Sky Knight, baditut.
Atxilotu egingo ditut.
744
00:51:18,992 --> 00:51:20,827
Johnsonen esku-hartzea
745
00:51:20,827 --> 00:51:24,998
ez da soilik poliziaren
profesionalizazioan zentratzen,
746
00:51:24,998 --> 00:51:31,129
{\an8}baizik eta gobernu federala
kontrolean sartzen du,
747
00:51:31,129 --> 00:51:34,549
tokiko kontrolean,
inoiz egin ez den bezala.
748
00:51:34,549 --> 00:51:38,762
Estatu Batuetako herria aspertuta dago
749
00:51:39,429 --> 00:51:43,391
herrialdearen delinkuentzia
eta anarkiaren gorakadarekin.
750
00:51:46,353 --> 00:51:50,148
{\an8}Herritarrek onartzen dute
gobernu nazionalak
751
00:51:50,148 --> 00:51:54,611
laguntza eman diezaiekeela
eta eman behar diela hiriei eta estatuei
752
00:51:54,611 --> 00:51:56,488
krimenaren aurkako gerran.
753
00:51:58,824 --> 00:52:02,035
Jendeak gerrara deitzen duenean, oro har,
754
00:52:02,702 --> 00:52:07,082
jendeari eskatzen dio
baimena eman diezaiola gobernuari
755
00:52:07,082 --> 00:52:10,669
behar dena egiteko
eta behar diren urratsak emateko.
756
00:52:10,669 --> 00:52:13,588
Arazoa kokatzeko modu bat da,
757
00:52:13,588 --> 00:52:16,883
jendeak erantzukizunik
eta azalpenik eska ez dezan,
758
00:52:16,883 --> 00:52:20,929
poliziari baimena eman diezaioten
eta egoki deritzotena
759
00:52:20,929 --> 00:52:23,890
egingo dutela espero dezaten.
760
00:52:23,890 --> 00:52:27,477
Suposatzen delako babestu behar duten
komunitatearen aurkako
761
00:52:27,477 --> 00:52:30,147
mehatxu existentzial bati
aurre egiten diotela.
762
00:52:33,024 --> 00:52:36,444
{\an8}Delinkuentziaren arazoa
gero eta larriagoa da.
763
00:52:39,781 --> 00:52:42,159
Duela hamarkada batzuk pentsa genezakeena
764
00:52:42,159 --> 00:52:46,454
baino mehatxu larriagoa da nazioarentzat.
765
00:52:47,122 --> 00:52:50,500
{\an8}Delitugintzak konplize bat du
izendatzaile komun gisa
766
00:52:50,500 --> 00:52:53,128
{\an8}jokabide moralaren kolapsoan.
767
00:52:55,380 --> 00:52:57,716
legeak onartzen jarraituko dugu
768
00:52:57,716 --> 00:53:01,219
Herritarrak indarkeriatik babesteko.
769
00:53:01,720 --> 00:53:04,139
{\an8}Gure lana hasi besterik ez da egin.
770
00:53:10,604 --> 00:53:15,483
{\an8}Denbora amaitzen ari zaie AEBetako
gaizkile eta ustelkeria trafikatzaileei.
771
00:53:16,193 --> 00:53:21,823
{\an8}Delinkuentzia uholdeak ez du zehaztuko
Amerikako Estatu Batuen etorkizuna.
772
00:53:24,201 --> 00:53:30,290
Gure erakundeak
1925eko lehen 55 gizonetatik
773
00:53:31,249 --> 00:53:35,212
ia 4000 gizon eta emakume
izatera igo dira.
774
00:53:35,754 --> 00:53:38,673
Berriro ere, zoriondu nahi zaituztet
775
00:53:39,758 --> 00:53:44,221
zibilizazioa deitzen dugun
soilgune hau mehatxatzen duen
776
00:53:44,221 --> 00:53:47,557
{\an8}oihana geldiarazten duen
lerro urdin mehean sartzeagatik.
777
00:53:50,894 --> 00:53:56,274
Joan den otsailean,
700 milioi dolarreko igoera eskatu nuen
778
00:53:56,274 --> 00:53:58,693
{\an8}datorren urtean drogak kontrolatzeko.
779
00:53:59,402 --> 00:54:03,823
Beste 1500 milioi dolar
behar ditugu lehenbailehen.
780
00:54:04,741 --> 00:54:07,869
2200 milioi horiekin,
781
00:54:07,869 --> 00:54:12,832
1990erako drogen aurkako aurrekontua
ia 8000 milioi dolarrekoa da.
782
00:54:13,416 --> 00:54:14,709
{\an8}Etorri naiz esatera
783
00:54:15,210 --> 00:54:18,213
{\an8}Kongresurako nire aurrekontu proposamenean
784
00:54:18,213 --> 00:54:22,300
ia 1300 milioi dolar erabiliko direla
785
00:54:22,300 --> 00:54:26,137
polizia komunitarioaren
programa berritzeko.
786
00:54:31,476 --> 00:54:34,271
{\an8}HSGPk estatuko
eta tokiko gobernuak finantzatzen ditu
787
00:54:34,271 --> 00:54:39,401
{\an8}planifikatzeko, antolatzeko,
ekipatzeko, prestatzeko eta jarduteko
788
00:54:39,401 --> 00:54:42,112
{\an8}balizko eraso terroristen aurrean.
789
00:54:42,112 --> 00:54:45,782
Horregatik, hasieratik,
nire administrazioak hartu zuen
790
00:54:45,782 --> 00:54:49,828
{\an8}tokiko eta estatuko segurtasun-indarrei
baliabideak emateko konpromisoa.
791
00:54:50,453 --> 00:54:52,998
Dagoeneko 3500 milioi bideratu ditugu
792
00:54:52,998 --> 00:54:56,209
{\an8}Berreskuratze Legeari
tokiko agintariei laguntzeko.
793
00:54:56,793 --> 00:54:58,670
{\an8}Zuek babesteko borrokatuko dut.
794
00:54:59,546 --> 00:55:02,215
{\an8}Ordenaren eta legearen presidentea naiz.
795
00:55:03,425 --> 00:55:06,469
Gaur biziki gomendatu diet gobernadoreei
796
00:55:07,554 --> 00:55:12,142
Guardia Nazionaleko
kide nahikoak izan ditzatela
797
00:55:12,934 --> 00:55:14,811
kaleak menderatzeko.
798
00:55:14,811 --> 00:55:18,315
{\an8}Ados gaude irtenbidea
ez dela poliziari dirua kentzea.
799
00:55:18,940 --> 00:55:20,775
{\an8}Dirua ematea baizik.
800
00:55:22,652 --> 00:55:25,905
Dirua ematea poliziari.
801
00:55:27,324 --> 00:55:30,994
2023AN, AEB-ETAKO GOBERNUAK
129 200 MILIOI BIDERATU ZITUEN
802
00:55:30,994 --> 00:55:34,080
SEGURTASUN INDARRETARA,
POLIZIARA ETA ESPETXEETARA.
803
00:55:40,503 --> 00:55:41,588
{\an8}Statu quo-a.
804
00:55:42,505 --> 00:55:44,799
{\an8}Gauzen aurrez ezarritako egoera,
805
00:55:44,799 --> 00:55:47,719
{\an8}batez ere gai sozial
edo politikoei dagokienez.
806
00:55:50,680 --> 00:55:53,308
{\an8}Poliziaren hedapena AEBetako historiako
807
00:55:53,308 --> 00:55:58,313
{\an8}ia barne-gerra eta gizarte-ondoeza
guztien ondorioa da.
808
00:56:00,899 --> 00:56:02,859
Statu quo-ari aurre egiten zaionean,
809
00:56:03,360 --> 00:56:06,738
erresistentzia hori
indar ikaragarri batekin zapaltzen da.
810
00:56:07,364 --> 00:56:09,074
Erantzun armatu bat,
811
00:56:09,074 --> 00:56:13,912
poliziaren hedapena
guk ordenera itzultzeko.
812
00:56:13,912 --> 00:56:17,332
STATU QUO-A
813
00:56:21,252 --> 00:56:22,545
{\an8}Ikusten ari naiz...
814
00:56:23,505 --> 00:56:27,175
{\an8}McDonald's-eko
eta jatetxeko kamerak nahi ditut.
815
00:56:27,759 --> 00:56:30,595
{\an8}Eta bien artean,
badago beste bat likore-dendan.
816
00:56:32,514 --> 00:56:34,349
Drogetan sartuta daude, beraz...
817
00:56:34,933 --> 00:56:36,518
Aurrean daukat.
818
00:56:37,310 --> 00:56:40,897
Ez dakit orratzak botatzen ari diren.
Heroinarekin jarraitzen dute?
819
00:56:41,481 --> 00:56:42,982
Edo belarra saltzen dute?
820
00:56:43,483 --> 00:56:45,360
Mutil gazteei begira nabil.
821
00:56:46,569 --> 00:56:50,323
Nahiago nuke
izkina bakoitzean kamerak baleude,
822
00:56:50,323 --> 00:56:53,868
oso lagungarriak direlako.
823
00:56:53,868 --> 00:56:56,079
Ez dute delitua egiteko asmoa kenduko,
824
00:56:56,079 --> 00:56:58,832
jende gehienak ez baitaki hor dauden.
825
00:56:58,832 --> 00:57:00,750
Ez dira sekretu bat.
826
00:57:00,750 --> 00:57:03,545
Iaz udaletxean bazen jendea
827
00:57:03,545 --> 00:57:07,090
"Anaia Handiak zaintzen zaitu"
ideia atsegin ez zuena.
828
00:57:07,757 --> 00:57:11,261
Baina hiri osoan
hainbeste kamera edukitzeak
829
00:57:11,261 --> 00:57:17,225
bizitza errazten dizu gaizkileak
eta kaleko andereñoak harrapatzeko orduan.
830
00:57:20,061 --> 00:57:21,813
Honek etengabe grabatzen du.
831
00:57:22,730 --> 00:57:27,235
Gauza ona da badakigula zein ibilgailuk
parte hartzen duen. SUV beltz hau bezala.
832
00:57:27,235 --> 00:57:30,071
Lau afroamerikar horiek
orduak daramatzate hor.
833
00:57:30,071 --> 00:57:34,367
Entregak egiten ikusi ditut,
beraz, haien bila joan gaitezke.
834
00:57:34,367 --> 00:57:36,369
Kausa probabletzat har daiteke.
835
00:57:36,369 --> 00:57:38,872
Honek ez dio errugabeei eragiten.
836
00:57:38,872 --> 00:57:40,790
Gure misioa irakurriko dut,
837
00:57:40,790 --> 00:57:45,003
gai-zerrenda errepasatu eta gero
kontu bakoitza aztertuko dugu.
838
00:57:45,003 --> 00:57:47,464
Polizia Beltza proiektua gara.
839
00:57:47,464 --> 00:57:52,469
Minneapolisko polizia talde bat gara,
komunitate beltzeko kideak,
840
00:57:52,469 --> 00:57:56,681
komunitate segurua sustatzeko konfiantzako
harremanak ehuntzen dituztenak.
841
00:57:56,681 --> 00:58:00,685
Autoen lapurreten gorakadaz
hitz egin nahi dut.
842
00:58:00,685 --> 00:58:02,520
Kontua da...
843
00:58:02,520 --> 00:58:07,108
auto lapur gehienak,
ia % 99, adingabeak direla.
844
00:58:07,108 --> 00:58:10,945
Ez da ohikoa heldu batek egitea,
baina batzuetan gertatzen da.
845
00:58:10,945 --> 00:58:14,240
Gazteena bederatzi urte zituen.
846
00:58:14,240 --> 00:58:17,202
Eta neska bat ere dago, 16 urte ingurukoa,
847
00:58:17,202 --> 00:58:21,998
hogei auto lapurreta baino gehiagorekin,
gainerako delituak kontuan hartu gabe.
848
00:58:21,998 --> 00:58:27,086
Adingabeen epaitegietako
ate birakariaz hitz egin dugu.
849
00:58:27,086 --> 00:58:29,547
Ez ditugu gure umeak kriminalizatu nahi,
850
00:58:29,547 --> 00:58:32,050
baina ez dugu onartzen
delitugileak direnik.
851
00:58:32,050 --> 00:58:34,886
Berriz askatu
eta okerragoak egiten dituzte.
852
00:58:35,678 --> 00:58:37,222
Arazoa da...
853
00:58:38,223 --> 00:58:42,227
Gertatzen dena da sistema legalak
huts egiten duela, Charlie.
854
00:58:42,227 --> 00:58:46,189
Nire ustez, dena aldatu beharko litzateke...
855
00:58:46,189 --> 00:58:48,983
Neska horiek hilda bukatuko dute.
856
00:58:49,484 --> 00:58:52,779
Edo norbait hilko dute,
dagoeneko ez badute egin.
857
00:58:52,779 --> 00:58:55,907
Niri harritzen nauena zera da,
ez aurkitzea ume horiek
858
00:58:55,907 --> 00:58:58,910
epailearekin Zoometik hitz egiteko modua,
859
00:58:58,910 --> 00:59:01,371
esku hartze bat eman diezaien.
860
00:59:01,371 --> 00:59:05,250
Argi dago zer deritzoten gure umeez.
Badakizu zuriekin zer jazotzen den?
861
00:59:05,750 --> 00:59:08,545
Epaiketa aurreko esku-hartzeak dituzte.
862
00:59:08,545 --> 00:59:10,255
Epaiketa aurreko esku-hartzeak.
863
00:59:10,838 --> 00:59:14,050
Errehabilitaziora
bidaltzen dituzte, era guztietako...
864
00:59:14,050 --> 00:59:18,638
Deshaun tirokatu zuen eroari,
ziur esku-hartze bat eskaini ziotela.
865
00:59:18,638 --> 00:59:21,099
Errealitatea da...
866
00:59:21,099 --> 00:59:23,935
Horrela huts egiten digu
sistema judizialak.
867
00:59:23,935 --> 00:59:25,853
Ezin duzu zure lana ere egin.
868
00:59:25,853 --> 00:59:27,355
Eta zer egingo dugu?
869
00:59:27,355 --> 00:59:32,610
Azkenean ume afroamerikar batzuk
ditugu erreformatorio batean sartuta.
870
00:59:33,528 --> 00:59:35,905
Ez da egokiena, ez lukete hor egon behar.
871
00:59:35,905 --> 00:59:38,658
- Baina ez dugu portaera kontrolatzen.
- Bai.
872
00:59:38,658 --> 00:59:42,161
Giltzapetuta daude portaeragatik,
ez diren pertsonengatik.
873
00:59:42,161 --> 00:59:45,623
Hitz egin dezakegu nola planteatu
behar dugun esku-hartzea.
874
00:59:45,623 --> 00:59:47,041
Ondo deritzot.
875
00:59:47,041 --> 00:59:53,131
Arazoa da gure seme-alabei
ez dietela esku-hartzea eskaintzen.
876
00:59:53,131 --> 00:59:56,634
Eta gure sistema judizialak uste du
inolako esku-hartzerik gabe
877
00:59:56,634 --> 01:00:01,681
aska ditzakegula eta berma dezakegula
ez dutela berreragingo. Bai zera.
878
01:00:01,681 --> 01:00:06,978
Gure seme-alabak porrotera
bultzatzen dituzte, zuek eta denok.
879
01:00:06,978 --> 01:00:08,896
Edinan ez da hori gertatzen.
880
01:00:14,152 --> 01:00:17,113
Atxiloketa bakoiotza,
gelditu eta miatze bakoitzak,
881
01:00:18,281 --> 01:00:22,910
polizia-indarkeriaren instantzia bakoitzak
erakusten du botere polizialaren paradoxa.
882
01:00:24,287 --> 01:00:26,122
Sekulako erakundea da,
883
01:00:26,623 --> 01:00:30,043
hemezortzi mila polizia-departamenturekin,
884
01:00:31,044 --> 01:00:35,506
baina ukigarriago bihurtzen da
aurrez aurreko topaketetan.
885
01:00:37,634 --> 01:00:39,802
{\an8}Nabarmendu nahi dut menderatzearen gaia,
886
01:00:39,802 --> 01:00:43,514
{\an8}Ray Kellyk esaten zuen
gelditu eta miatzea diseinatu zela
887
01:00:43,514 --> 01:00:50,271
{\an8}gazte beltz eta marroiei
"beldurra emateko", armak ez eramateko.
888
01:00:50,271 --> 01:00:54,233
Ez da delitugintzarako erantzuna,
kontrol- eta menderatze-metodoa baizik.
889
01:00:55,568 --> 01:01:00,865
Egunez egun, polizia-erakundeak
ez du aurpegi bakar bat ere,
890
01:01:01,491 --> 01:01:05,161
baina makinerian
sartuta dauden pertsonek badute.
891
01:01:05,662 --> 01:01:09,916
{\an8}2008an, piper egiten nuen sarri,
892
01:01:10,917 --> 01:01:14,045
institututik botatzeko zorian nengoen.
893
01:01:14,045 --> 01:01:18,508
Nire bizitza, funtsean, piper egitea zen.
894
01:01:18,508 --> 01:01:19,926
Etxean txarto nengoen.
895
01:01:20,802 --> 01:01:22,136
Eskolan ere txarto.
896
01:01:22,136 --> 01:01:26,057
Egon gabe jasaten nuen,
erantzukizunak saihestuz.
897
01:01:26,057 --> 01:01:30,395
Eta horregatik izan nintzen
ezaguna Flushingeko auzoan.
898
01:01:31,354 --> 01:01:36,484
Astean pare bat aldiz gelditu
eta miatzen nindutela uste dut.
899
01:01:36,484 --> 01:01:41,030
Norbait gelditzen zuten egunean behin,
gutxienez. 30 edo 40ko taldea ginen.
900
01:01:41,030 --> 01:01:45,159
"Ezin gara Bowne Parkera joan gaur,
polizia dago eta".
901
01:01:45,159 --> 01:01:47,620
Zen, zera... "Navinder gelditu dute".
902
01:01:47,620 --> 01:01:50,164
Edo "Asha gelditu dute", eta horrela.
903
01:01:50,164 --> 01:01:53,459
Batzuetan lagunkoiak ziren,
904
01:01:53,459 --> 01:01:55,503
beste batzuetan oso oldarkorrak.
905
01:01:57,213 --> 01:02:00,174
Uste dut gehiago
pizten nauela lagunkoiak izatea.
906
01:02:01,134 --> 01:02:02,760
- Zein da zure izena?
- Hops.
907
01:02:02,760 --> 01:02:03,928
- Nola?
- Hops.
908
01:02:03,928 --> 01:02:05,346
- Eta berea?
- Eddie.
909
01:02:05,346 --> 01:02:06,723
Zatoz hona, mutil.
910
01:02:07,390 --> 01:02:08,558
Nora zoaz, Eddie?
911
01:02:09,100 --> 01:02:11,436
Berriz ikusten badut, arazoa izango du.
912
01:02:11,436 --> 01:02:12,562
- Ados?
- Badakit.
913
01:02:12,562 --> 01:02:14,897
Eddie! Hobe duzu hona etortzea!
914
01:02:14,897 --> 01:02:16,399
Errutina bihurtu zen.
915
01:02:16,399 --> 01:02:18,901
Izenez ezagutzen nituen. Eta haiek ni.
916
01:02:18,901 --> 01:02:22,029
Behin banku batean
irakurtzen nengoela jazo zitzaidan.
917
01:02:22,029 --> 01:02:25,658
Egun hartan pentsatu nuen
ezingo zidala ezer aurpegiratu.
918
01:02:25,658 --> 01:02:27,910
Ezin zidala ezer leporatu.
919
01:02:27,910 --> 01:02:30,830
Ni: "Aupa, Amanda. Zer moduz? Egun ona?".
920
01:02:30,830 --> 01:02:32,915
Eta bera: "Bai, Nilesh. Egun ona.
921
01:02:32,915 --> 01:02:35,543
Jarri eskuak bankuan".
922
01:02:35,543 --> 01:02:38,129
- Nahiago duzu komisarian hitz egin?
- Ez.
923
01:02:38,129 --> 01:02:40,256
- Izena esango didazu?
- Eddie.
924
01:02:41,841 --> 01:02:43,342
- Eddie zer?
- Smith.
925
01:02:44,010 --> 01:02:47,305
- Bai zera, gizona.
- Benetan, Eddie Smith...
926
01:02:47,305 --> 01:02:48,306
Eseri autoan.
927
01:02:48,306 --> 01:02:50,433
Ez zaitut atxilotuko. Eseri autoan.
928
01:02:50,975 --> 01:02:53,060
- Eta komisariara joan?
- Eseri autoan.
929
01:02:53,060 --> 01:02:55,521
Hori denean poliziarekin duzun tratua,
930
01:02:55,521 --> 01:02:56,814
aldi bakoitzean,
931
01:02:56,814 --> 01:02:59,942
minutu bat hamar bihurtzen dira.
932
01:02:59,942 --> 01:03:02,069
Bost minutu 30 dirudite.
933
01:03:02,069 --> 01:03:05,448
Eta izugarri kikiltzen zara, ziztu bizian.
934
01:03:05,448 --> 01:03:07,325
Ni ergela nintzen.
935
01:03:08,201 --> 01:03:10,870
Badakizu zergatik?
Pikutara zu eta polizia.
936
01:03:10,870 --> 01:03:15,041
Eta, benetan, ni ere ez nintzen...
937
01:03:15,041 --> 01:03:17,627
ez nintzen borrokazalea
edo halako zerbait.
938
01:03:18,669 --> 01:03:20,630
Mukizu indiar bat nintzen.
939
01:03:21,756 --> 01:03:23,591
Hasieran errua sentitzen duzu:
940
01:03:23,591 --> 01:03:26,177
"Ene, poliziak gelditu nau.
941
01:03:26,177 --> 01:03:28,513
Pertsona txarra naiz...".
942
01:03:30,807 --> 01:03:33,434
Baina gero da:
"Tira, hau da tokatzen zaidana
943
01:03:33,434 --> 01:03:36,229
ni naizena izateagatik".
944
01:03:36,229 --> 01:03:42,026
Eta azkenean sentsazio horrekin
identifikatzen zara,
945
01:03:42,777 --> 01:03:46,489
eta baita jarritako etiketarekin.
946
01:03:47,573 --> 01:03:50,076
Ezin dut esan zein etiketa den, ez dakit.
947
01:03:50,076 --> 01:03:53,246
Baina gaizkile bat bezala
sentitzen nintzen.
948
01:03:53,913 --> 01:03:56,958
Arratoi bat sentitzen nintzen,
949
01:03:57,458 --> 01:04:02,004
jonki bat bezala edo halako zerbait.
950
01:04:02,713 --> 01:04:05,591
Erabat horrela sentitzen nintzen.
951
01:04:06,801 --> 01:04:08,427
Pertsona mota hori nintzen,
952
01:04:09,220 --> 01:04:11,264
tratatzen ninduten moduagatik.
953
01:04:11,264 --> 01:04:13,349
Baina tira, horixe zen...
954
01:04:15,476 --> 01:04:17,311
Ez dut inoiz horrelakorik egin.
955
01:04:19,188 --> 01:04:20,731
Zin egiten dut, baina...
956
01:04:27,697 --> 01:04:31,409
Etengabe bultzatzen zaituzte.
957
01:04:31,409 --> 01:04:33,452
Bultzadatxo bat da.
958
01:04:33,452 --> 01:04:38,082
Baina konstantea da, nazkatu arte edo...
959
01:04:38,082 --> 01:04:44,171
amorrua sartu
edo eztanda egiten duzun arte,
960
01:04:44,171 --> 01:04:46,799
eta hilda amaitzen duzu, arraioa.
961
01:04:52,054 --> 01:04:56,309
{\an8}Gehien liluratzen nauten adibideetako bat
962
01:04:56,309 --> 01:05:01,022
{\an8}New York hiria da,
gelditu eta miaketen garaian,
963
01:05:01,814 --> 01:05:08,237
{\an8}funtsean kontrol modu
libre eta malguagoa zena.
964
01:05:08,237 --> 01:05:12,533
Ez zegoen hiriaren sektore-banaketa hori,
965
01:05:12,533 --> 01:05:14,493
nahiz eta oraindik egon,
966
01:05:14,493 --> 01:05:16,996
baizik eta hiriko mugimenduaren kontrola.
967
01:05:16,996 --> 01:05:20,291
NEW YORKEKO POLIZIAK
4,4 MILIOI MIAKETA EGIN ZITUEN
968
01:05:20,291 --> 01:05:24,045
2004-2012 URTEETAN,
GELDITU ETA MIATZEAK BABESTUTA.
969
01:05:24,045 --> 01:05:27,006
Armak % 1,5ean baino ez zituzten aurkitu.
970
01:05:27,006 --> 01:05:31,260
Armak berreskuratzeko tasa % 0,1ekoa zen.
971
01:05:31,260 --> 01:05:35,640
Programa zentzugabea zen.
972
01:05:35,640 --> 01:05:36,933
{\an8}Nolabait,
973
01:05:36,933 --> 01:05:42,605
{\an8}arraza-proiektu
algoritmiko moduko bat zen,
974
01:05:42,605 --> 01:05:45,191
pentsatzen baduzu.
975
01:05:45,191 --> 01:05:49,612
Poliziak hirian zehar mugitzen diren
976
01:05:49,612 --> 01:05:51,822
gorputz mota ezberdinak ikusten ditu,
977
01:05:51,822 --> 01:05:54,450
eta une batez erabakitzen dute,
978
01:05:54,450 --> 01:05:59,705
literalki, gorputz horiek bahitzea.
979
01:05:59,705 --> 01:06:01,791
Gelditu eta miatu.
980
01:06:01,791 --> 01:06:05,461
Susmagarri bihurtzen dituzte
dauden lekuan daudelako.
981
01:06:05,461 --> 01:06:07,046
Pentsa genezake
982
01:06:07,046 --> 01:06:09,840
ia segregazio mugikorreko
proiektu bat dela.
983
01:06:09,840 --> 01:06:12,718
Hortik mugituko gara...
984
01:06:12,718 --> 01:06:15,346
Ez diogu inori esango
non egon daitekeen edo ez,
985
01:06:15,346 --> 01:06:19,058
baina batzuk
beti joko dira tokiz kanpo bezala,
986
01:06:19,058 --> 01:06:22,436
ez luketen hor egon beharko pertsonak.
987
01:06:22,436 --> 01:06:25,481
{\an8}Begira, ez ditut kaka horiek onartzen.
988
01:06:25,481 --> 01:06:27,733
{\an8}Sartu eta gero bi lagun sartu ziren.
989
01:06:27,733 --> 01:06:30,903
{\an8}Kantoia libre eduki behar zen.
990
01:06:31,612 --> 01:06:35,491
{\an8}Uste dut haien metodoa dela
atera eta minutu batzuk kanpoan geratzea.
991
01:06:35,491 --> 01:06:38,703
{\an8}Botatzen ez badituzte,
denak irteten hasten dira.
992
01:06:38,703 --> 01:06:40,913
{\an8}Irten bezain laster bota behar dira,
993
01:06:40,913 --> 01:06:43,040
{\an8}zeren, asko elkartzen badira,
994
01:06:43,040 --> 01:06:46,043
{\an8}nahaspila da
eta etxadiaren jabeak direla uste dute.
995
01:06:46,043 --> 01:06:48,087
{\an8}Eta gurea da, ez haiena.
996
01:06:48,087 --> 01:06:50,381
{\an8}Han biziko dira, baina gurea da.
997
01:06:50,381 --> 01:06:51,882
{\an8}Kaleak gureak dira.
998
01:06:55,302 --> 01:06:57,179
Ez da labana, ezta pistola ere,
999
01:06:57,179 --> 01:07:00,975
baina emakume horrek zapata
jaurtitzen duenean, atxilotzen dute.
1000
01:07:02,059 --> 01:07:04,353
Flynnek harri edo adreilutzat jo duelako.
1001
01:07:04,353 --> 01:07:09,608
Aurre egin gabe obeditzeko eskatzea,
hori baita poliziak espero duena,
1002
01:07:09,608 --> 01:07:13,487
{\an8}gizarte estatubatuarraz
dugun ideiaren aurka doa,
1003
01:07:13,487 --> 01:07:15,531
{\an8}gizarte demokratiko gisa,
1004
01:07:15,531 --> 01:07:20,036
non ez duzun zertan
agindu autoritarioen subjektu izan.
1005
01:07:25,124 --> 01:07:28,252
Horri deitzen diogu:
"eskatu, agindu, behartu".
1006
01:07:28,252 --> 01:07:31,213
Lehenik, zerbait eskatzen dut.
Gero agintzen dut.
1007
01:07:31,213 --> 01:07:34,216
Eta ez badute egiten,
fisikoki derrigortzen ditut.
1008
01:07:45,394 --> 01:07:49,523
Telebistan gobernu autoritarioa duten
telesailak ikusten ditugunean,
1009
01:07:49,523 --> 01:07:52,276
edo haiei buruz irakurtzen dugunean,
1010
01:07:52,276 --> 01:07:55,696
non herritarrek
erresistentziarik gabe men egitea
1011
01:07:55,696 --> 01:07:57,907
eta botere bati obeditzea espero duten,
1012
01:07:57,907 --> 01:08:01,410
barre egin eta esaten dugu:
"Izugarria! A zer tiranoak!
1013
01:08:01,410 --> 01:08:03,412
Eskerrak hemen libre garen".
1014
01:08:13,214 --> 01:08:19,261
{\an8}Itotzea polizia batzuek
erabiltzen duten maniobra da,
1015
01:08:19,929 --> 01:08:22,890
esaten dizutena egitea nahi dutenean,
1016
01:08:22,890 --> 01:08:25,559
baina ezin duzu,
arnasa hartu ezin duzulako.
1017
01:08:30,898 --> 01:08:33,692
Bistan denez, poliziei
kosta egiten zaie gogoratzea
1018
01:08:33,692 --> 01:08:36,612
kalean borroka bortitz batean
1019
01:08:36,612 --> 01:08:40,491
{\an8}non dauden odol-hodiak
eta lepoko nerbioak.
1020
01:08:44,036 --> 01:08:46,163
{\an8}Bestalde, badakigu,
1021
01:08:47,289 --> 01:08:51,293
mediku-aholkulariek
eta instruktoreek diotenez,
1022
01:08:51,293 --> 01:08:54,922
{\an8}zenbat eta gehiago erabili eta teknika bat
1023
01:08:54,922 --> 01:08:57,007
{\an8}eta azpiko anatomia ezagutu,
1024
01:08:57,007 --> 01:09:00,886
orduan eta aukera gutxiago dagoela
kalteak edo lesioak eragiteko.
1025
01:09:01,387 --> 01:09:03,722
Hainbat kasu aztertu ondoren, uste dut
1026
01:09:03,722 --> 01:09:07,852
maniobra berezi horiek,
behar bezala aplikatuta,
1027
01:09:07,852 --> 01:09:09,687
oso arrisku gutxi dakartzatela...
1028
01:09:09,687 --> 01:09:16,068
Ezin dut arnasarik hartu.
1029
01:09:16,944 --> 01:09:21,866
Polizia-boterea dutenak
zerbait oso zehatza egiten ari dira.
1030
01:09:21,866 --> 01:09:27,371
Estatuaren boterearen
funtsezko zati bat bihurtzen ari dira,
1031
01:09:28,247 --> 01:09:33,252
{\an8}indarkeria legitimoaren monopolioa
praktikan jartzeko gaitasuna.
1032
01:09:38,215 --> 01:09:39,383
- Zer?
- Ireki atea.
1033
01:09:39,383 --> 01:09:41,594
- Saiatzen ari naiz!
- Irten.
1034
01:09:41,594 --> 01:09:43,929
- Ez dakit zer jazo...
- Irten.
1035
01:09:43,929 --> 01:09:47,349
Ados, gelditu autoa. Gelditu!
1036
01:09:47,349 --> 01:09:49,977
Irteten ari naiz.
1037
01:09:49,977 --> 01:09:54,148
Geldi! Irteten ari naiz!
1038
01:09:54,148 --> 01:09:56,567
Geldi!
1039
01:09:57,359 --> 01:09:58,903
Irteten saiatzen ari naiz!
1040
01:09:59,653 --> 01:10:02,281
Zer arraio! Geldi! Irteten ari naiz!
1041
01:10:02,281 --> 01:10:04,450
Irteteko!
1042
01:10:04,450 --> 01:10:06,160
Atera autotik arraioa!
1043
01:10:16,086 --> 01:10:17,087
Geldi hemen.
1044
01:10:18,589 --> 01:10:20,674
Ados. Iraungipena.
1045
01:10:24,011 --> 01:10:27,806
Indarkeria hemen geldituz gero,
jasangarriagoa al da?
1046
01:10:30,142 --> 01:10:31,936
Ezkutatu dut.
1047
01:10:33,312 --> 01:10:35,272
Baina zenbat ezkutatu daiteke?
1048
01:10:35,272 --> 01:10:38,484
- Ez du erantzuten.
- Pultsurik al du?
1049
01:10:38,484 --> 01:10:41,820
Ez, aizu, begira hari. Ez du erantzuten.
1050
01:10:41,820 --> 01:10:43,822
- Bilatu pultsua.
- Benetan?
1051
01:10:43,822 --> 01:10:46,659
- Zutik hemen hori lepoan duela?
- Pultsua!
1052
01:10:47,159 --> 01:10:48,452
Arnasten ari da?
1053
01:10:48,452 --> 01:10:52,623
- Bilatu pultsua!
- Zenbat iraungo du solasaldi honek?
1054
01:10:52,623 --> 01:10:56,377
- Esan dizut pultsua bilatzeko.
- Aizu, Thao, bilatu pultsua.
1055
01:10:56,377 --> 01:10:58,879
Aizu, pultsua bilatzeko. Hau psikopata.
1056
01:10:58,879 --> 01:11:01,006
- Utzi drogak.
- Drogak uzteko?
1057
01:11:01,006 --> 01:11:04,635
Zer gertatzen zaizu?
Ondo egin duela deritzozu?
1058
01:11:04,635 --> 01:11:07,137
- Atzera.
- Ondo egin duela deritzozu?
1059
01:11:07,137 --> 01:11:09,431
Ondo eginten ari da?
1060
01:11:09,431 --> 01:11:12,643
- Suhiltzailea zara?
- Bai, Minneapoliskoa naiz.
1061
01:11:13,143 --> 01:11:15,229
- Espaloira.
- Erakutsi bere pultsua.
1062
01:11:15,938 --> 01:11:18,774
- Egiaztatu orain, arraioa.
- Zoaz espaloira.
1063
01:11:18,774 --> 01:11:22,820
Gizona ez da oraindik mugitu, aizu.
1064
01:11:25,656 --> 01:11:30,911
{\an8}Kosta egiten da agenteak epaiketara
eramatea koloreko jendea hiltzeagatik,
1065
01:11:30,911 --> 01:11:33,455
{\an8}legezkoa izaten delako.
1066
01:11:34,123 --> 01:11:37,042
Eskuak gora! Orain.
1067
01:11:37,042 --> 01:11:39,086
Eman buelta!
1068
01:11:41,338 --> 01:11:42,381
Lurrera!
1069
01:11:42,381 --> 01:11:46,969
Auzitegi Gorenak
superbotereak eman dizkio poliziari
1070
01:11:46,969 --> 01:11:51,265
arrazaren araberako profilak egiteko,
atxilotzeko eta hiltzeko.
1071
01:11:51,807 --> 01:11:55,185
{\an8}Indarraren erabilerari dagokionez,
Graham vs. Connor da gakoa.
1072
01:11:55,185 --> 01:11:57,146
{\an8}Auzitegi Gorenak ebatzi zuen
1073
01:11:57,146 --> 01:11:59,773
poliziak indarra erabil dezakeela,
1074
01:11:59,773 --> 01:12:04,903
baldin eta agente arrunt batek
uste badu erabilera egokia izan dela.
1075
01:12:04,903 --> 01:12:05,821
Hori da araua.
1076
01:12:05,821 --> 01:12:08,532
Eta polizia-barruti asko daude
1077
01:12:08,532 --> 01:12:11,660
indarraren erabilera
gehiago arautzearen aurka.
1078
01:12:11,660 --> 01:12:14,997
{\an8}Azken hamarkadetan, polizia-sindikatuek
1079
01:12:14,997 --> 01:12:19,501
{\an8}negoziazio kolektiboa erabili dute oldarka
1080
01:12:19,501 --> 01:12:22,296
{\an8}beren kontratuak gizentzeko,
eta kasu batzuetan,
1081
01:12:22,296 --> 01:12:27,426
{\an8}baita estatuko legeak ere,
klausula eskuzabalekin,
1082
01:12:27,426 --> 01:12:31,555
{\an8}eta, gainera, bihurritu dituzte
polizia erantzukizunetik salbuesteko.
1083
01:12:31,555 --> 01:12:34,183
{\an8}Hango etxea zela uste dut.
1084
01:12:35,434 --> 01:12:36,477
{\an8}Isilduta zaude?
1085
01:12:36,477 --> 01:12:37,895
{\an8}Bai, baina ahal dut...
1086
01:12:37,895 --> 01:12:39,772
{\an8}Ikusteaz pozten naiz.
1087
01:12:39,772 --> 01:12:40,731
Isildu.
1088
01:12:40,731 --> 01:12:42,191
Galdera errepikatzen da:
1089
01:12:42,191 --> 01:12:45,277
zergatik isildu zituzten kamerak
Sacramentoko agenteek?
1090
01:12:46,028 --> 01:12:47,071
Isilduta zaude?
1091
01:12:47,071 --> 01:12:48,739
{\an8}- Bai. Erabat.
- Ados.
1092
01:12:49,448 --> 01:12:52,743
{\an8}Sindikatu polizialak eseri
eta gobernuari esaten diote
1093
01:12:52,743 --> 01:12:55,579
{\an8}zorretan daudela beraiekin,
1094
01:12:55,579 --> 01:12:58,582
{\an8}ia-ia, belaunikatzeko:
"Hau da nahi duguna.
1095
01:12:58,582 --> 01:13:01,960
Hogeita lau edo 48 ordu izan nahi ditugu
1096
01:13:01,960 --> 01:13:06,090
agente batek egindakoari buruz
deklaratu baino lehen,
1097
01:13:06,090 --> 01:13:09,051
{\an8}norbait tiroz hil badu ere.
1098
01:13:09,051 --> 01:13:11,845
{\an8}Diziplina-parteak konfidentzialak izatea.
1099
01:13:11,845 --> 01:13:16,809
Aurrekariak kentzea
denbora pixka bat igarota,
1100
01:13:16,809 --> 01:13:18,102
sei hilabete ere.
1101
01:13:18,102 --> 01:13:20,354
Ez dadila arrastorik geratu".
1102
01:13:20,354 --> 01:13:23,649
Horrelako gauzek ahalbidetzen dute
1103
01:13:23,649 --> 01:13:28,779
agenteak beti berearekin ateratzea,
immunitate kualifikatua ez aipatzeagatik.
1104
01:13:29,279 --> 01:13:31,657
GORENAK SORTUTAKO IMMUNITATE KUALIFIKATUAK
1105
01:13:31,657 --> 01:13:35,786
POLIZIAK AUZITARA ERAMATEA SAIHESTEN DU,
BAITA LEGEA HAUTSI BADUTE ERE.
1106
01:13:36,703 --> 01:13:38,497
- Ez mugitu.
- Taser bat dut.
1107
01:13:39,498 --> 01:13:40,916
- Taser!
- Geldi!
1108
01:13:41,417 --> 01:13:42,334
Tiro egin dit.
1109
01:13:42,334 --> 01:13:43,669
Mesedez, gelditu.
1110
01:13:44,670 --> 01:13:45,587
Tiro egin diot.
1111
01:13:46,296 --> 01:13:47,798
- Tiro egin diozu?
- Bai!
1112
01:13:47,798 --> 01:13:48,715
Ados.
1113
01:13:51,385 --> 01:13:53,762
Tiro egin diot! Ene!
1114
01:13:53,762 --> 01:13:54,805
Kim, eseri.
1115
01:13:54,805 --> 01:13:59,101
Polizia-sistema, neurri handi batean,
1116
01:13:59,101 --> 01:14:01,895
estatubatuar arrunten
iritzietatik kanpo eraiki da,
1117
01:14:01,895 --> 01:14:06,233
eta poliziak
arautzen dituzten legeak poliziek
1118
01:14:06,233 --> 01:14:08,986
edo haien lobbyek eman dituzte ia beti.
1119
01:14:08,986 --> 01:14:13,240
Eta horrek esan nahi du
poliziak bere boterea kodifikatu,
1120
01:14:13,240 --> 01:14:17,953
bikoiztu edo hirukoiztu
ahal izan duela behin eta berriz.
1121
01:14:17,953 --> 01:14:22,666
{\an8}Lege-esparruan, oso arau
gutxi daude maila nazionalean.
1122
01:14:22,666 --> 01:14:23,750
{\an8}Ia bat ere ez.
1123
01:14:24,376 --> 01:14:28,130
Eta nazio mailan ere ez dago
nabarmentzeko moduko askorik.
1124
01:14:28,630 --> 01:14:30,632
Ezta udalerri mailan ere.
1125
01:14:30,632 --> 01:14:34,094
Polizia arautzen duten arauak
1126
01:14:34,094 --> 01:14:38,640
poliziak berak, sailek eta haien
elkarte profesionalek zehazten dituzte.
1127
01:14:38,640 --> 01:14:41,852
{\an8}Bermatu nahi dugu
poliziak egiten duena legezkoa dela
1128
01:14:41,852 --> 01:14:44,146
{\an8}eta legez kanpo jokatzen dutenean
1129
01:14:44,146 --> 01:14:45,939
kontuak eman behar dituztela.
1130
01:14:45,939 --> 01:14:48,484
Baina poliziaren arazo nagusia da
1131
01:14:48,484 --> 01:14:51,945
bere lanak eragiten duen
ia kalte guztia legezkoa dela.
1132
01:15:02,873 --> 01:15:04,249
Beldurgarria da, ezta?
1133
01:15:05,250 --> 01:15:06,835
Horregatik da gure kontua.
1134
01:15:08,170 --> 01:15:09,546
Guk legeztatu dugulako.
1135
01:15:09,546 --> 01:15:12,841
Ez dut polizia errutik
salbuesten saiatzen,
1136
01:15:13,509 --> 01:15:17,179
baina egiten duten kaltea legezkoa da.
1137
01:15:18,222 --> 01:15:20,557
Interesatzen zait...
1138
01:15:22,226 --> 01:15:25,020
"Gurea" den zerbait izatea.
1139
01:15:25,979 --> 01:15:28,899
Antzeko oharrak
egin dituzue legeari buruz:
1140
01:15:28,899 --> 01:15:34,112
"guk" baimentzen dugula
edo hori egiten uzten diegula.
1141
01:15:34,112 --> 01:15:38,325
Eta ni hemen nago pentsatzen:
"Nik ez diet hori baimentzen...
1142
01:15:38,909 --> 01:15:42,829
Ez dut nahi poliziak halakorik egitea.
Ez nekien legezkoa zenik".
1143
01:15:42,829 --> 01:15:44,331
"Gu" horren parte naiz?
1144
01:15:45,666 --> 01:15:50,712
Eskertuko nizuke kokatzea
1145
01:15:51,505 --> 01:15:55,676
benetan noren esku dagoen
1146
01:15:55,676 --> 01:16:00,389
legegileak beren
erantzukizunetik aldentzea
1147
01:16:02,099 --> 01:16:07,312
poliziari zorrotz esateko
zer egin eta nola egin.
1148
01:16:07,312 --> 01:16:08,397
Ondo legoke.
1149
01:16:16,446 --> 01:16:18,991
Poliziari erantzukizuna egozteko
1150
01:16:19,866 --> 01:16:21,827
aginte-jarrera duen edonork
1151
01:16:21,827 --> 01:16:24,371
aurre egin behar die
polizia-departamentuari
1152
01:16:24,371 --> 01:16:28,250
eta bere inguruneko status quo-aren
beste defendatzaile batzuei.
1153
01:16:28,250 --> 01:16:33,422
Eta beti berdinak izaten dira.
Korporatibismoa, interes monetarioak.
1154
01:16:34,214 --> 01:16:37,217
{\an8}Nahikoa da poliziak
izan duen rola ikustea.
1155
01:16:37,217 --> 01:16:41,388
{\an8}Iparraldeko sindikatuak
zapaldu zituzten hasieran.
1156
01:16:41,388 --> 01:16:44,558
Esklaboen patruilak zituzten
hegoaldean hasieran.
1157
01:16:44,558 --> 01:16:46,768
Beti babesten dituzte
1158
01:16:46,768 --> 01:16:50,647
masak beren onurarako
ustiatzen dituztenen interesak.
1159
01:16:50,647 --> 01:16:53,400
Politikariengan
eta poliziengan pentsatzean,
1160
01:16:53,400 --> 01:16:56,987
gizabanakoengan pentsatzen dugu,
pertsonengan,
1161
01:16:56,987 --> 01:16:58,655
ez sistemetan,
1162
01:16:58,655 --> 01:17:01,908
baina pertsona horiek
argi eta garbi babesten ez duten
1163
01:17:01,908 --> 01:17:06,496
eta agian kritikatu ere egiten duten
sistema baten alde jarduten dute.
1164
01:17:09,249 --> 01:17:14,713
Baina bere lan gehienak sistema
indartzeko eta sendotzeko balio du.
1165
01:17:16,048 --> 01:17:20,260
Eta elite bati
mesede egiten dion sistema da,
1166
01:17:20,260 --> 01:17:23,764
arraza-elite bati,
estigma sozialik gabeko jendeari.
1167
01:17:23,764 --> 01:17:26,808
Hala ere, goraipatzean
inplikatutako jende asko
1168
01:17:26,808 --> 01:17:30,395
defendatzen dutenaren
kontrako aldean dago.
1169
01:17:32,189 --> 01:17:34,650
{\an8}Polizia izatea gogorra da. Oso gogorra.
1170
01:17:34,650 --> 01:17:36,652
Egunero sentitzen naiz...
1171
01:17:37,444 --> 01:17:39,738
Egun bakoitza nekagarria da.
1172
01:17:41,490 --> 01:17:43,492
Iaz 12 urteko mutiko bat tirokatu zuten.
1173
01:17:44,201 --> 01:17:45,118
Justu hemen...
1174
01:17:45,619 --> 01:17:49,456
Ikusten da non egin zioten tiro
beste mutil batekin borrokatzeagatik.
1175
01:17:49,456 --> 01:17:51,541
Heldu nintzenean,
1176
01:17:52,876 --> 01:17:55,420
ez didate inoiz
hain azkar esan nor izan den.
1177
01:17:55,420 --> 01:17:59,174
Hemen oraindik nirekin
hazi zen jendea bizi delako.
1178
01:18:02,094 --> 01:18:04,721
- Zer gertatu zitzaion umeari?
- Hil zen.
1179
01:18:06,682 --> 01:18:10,560
Herrialde hau
komunitate kalteberez beteta dago.
1180
01:18:10,560 --> 01:18:14,189
Eta galdetzen diezunean
ea polizia abolitu nahi duten,
1181
01:18:14,189 --> 01:18:16,858
askok diote ezetz,
gehiago egotea nahi dutela.
1182
01:18:16,858 --> 01:18:20,028
Baina, beste alde batetik,
haiekin hitz egitean,
1183
01:18:20,028 --> 01:18:22,489
kontrolatzeak traba egiten diela diote.
1184
01:18:22,489 --> 01:18:24,282
Hor huts egin dugu.
1185
01:18:25,450 --> 01:18:27,494
Lagundu ahal izango litzaieke,
1186
01:18:27,494 --> 01:18:30,956
kartzelako kontrol oldarkorra
egitetik harago.
1187
01:18:31,456 --> 01:18:33,959
Baina ez dugu egiten.
1188
01:18:35,377 --> 01:18:36,753
Beti defendatu izan dut
1189
01:18:36,753 --> 01:18:40,215
zenbat eta polizia beltz gehiago,
orduan eta arazo gutxiago.
1190
01:18:40,215 --> 01:18:43,218
"Inspektore beltz batekin
istilu gutxiago izango da".
1191
01:18:43,218 --> 01:18:45,971
Hala pentsatu nuen 30 urtez.
1192
01:18:47,639 --> 01:18:49,349
Baina orain ez dut hori uste.
1193
01:18:51,017 --> 01:18:55,272
Asko galdu dut nire saileko
polizia beltzak defendatzeagatik.
1194
01:18:55,272 --> 01:18:57,274
Batzuetan galdetzen diot neure buruari...
1195
01:18:57,274 --> 01:19:01,862
Eta bere lana egin eta ezer
esaten ez duenetako bat banintz?
1196
01:19:01,862 --> 01:19:03,405
Non egongo nintzateke?
1197
01:19:06,658 --> 01:19:12,456
Charlie Adams polizia da 1986tik,
eta ez du erretiroa hartzeko asmorik.
1198
01:19:13,915 --> 01:19:17,961
Bere misioa bete nahi du
laugarren barrutiko detektibe gisa.
1199
01:19:26,428 --> 01:19:29,598
Nire begiek ikusi dute
1200
01:19:29,598 --> 01:19:33,518
loria...
1201
01:19:35,937 --> 01:19:39,232
Atlantikoan zehar
hamahiru estatu izaten hasi ginen.
1202
01:19:39,232 --> 01:19:41,276
Askatasuna ekartzen dugu.
1203
01:19:41,276 --> 01:19:45,655
Polisa eta gobernu-era subjektu
demokratiko autonomoak badira,
1204
01:19:45,655 --> 01:19:50,952
polizia da indar ezkutua esaten duena:
1205
01:19:51,661 --> 01:19:58,084
"Aginteari eusteko existitzen gara,
gobernatzeko gai ez zaretenean.
1206
01:20:05,467 --> 01:20:10,013
Gizartearen indarkeria kontrolatzeko
eta arautzeko existitzen gara,
1207
01:20:11,348 --> 01:20:15,185
guretzat indarkeria guztia bereganatuz".
1208
01:20:15,185 --> 01:20:21,858
Jende beltzak bere bizitzak, etxeak,
familiak eta seme-alabak errespetatzeko
1209
01:20:21,858 --> 01:20:28,281
eskatzen dieten bakoitzean,
segurtasun-indarren erantzuna
1210
01:20:28,281 --> 01:20:30,867
sistematikoki da: "Bai zera.
1211
01:20:31,618 --> 01:20:35,705
Hartu indar hau, ea gustatzen zaizuen".
1212
01:20:35,705 --> 01:20:39,793
{\an8}1991KO MARTXOAREN 3A
1213
01:20:44,089 --> 01:20:50,178
Sistema poliziala eta AEBetan
nola hazi den pentsatzen duzunean,
1214
01:20:50,178 --> 01:20:51,930
indar izugarria izan arte...
1215
01:20:53,431 --> 01:20:55,892
Poliziaz haratago bazoaz,
1216
01:20:55,892 --> 01:20:59,604
espetxe-sarearekin, preso kopuruarekin
1217
01:20:59,604 --> 01:21:02,607
eta kondenatutako jende kopuruarekin,
1218
01:21:02,607 --> 01:21:04,651
horrek dakarren guztiarekin,
1219
01:21:04,651 --> 01:21:10,198
zigortu, jazarri, espetxeratzen duten
jende horren ezagun guztiekin,
1220
01:21:10,991 --> 01:21:16,079
herrialdearen gehiengo handiaz
hitz egiten ari gara oraintxe bertan.
1221
01:21:16,746 --> 01:21:19,541
Ez da gutxiengoa,
biztanleriaren gehiengoa da.
1222
01:21:20,667 --> 01:21:23,712
Gehiegi zaindutako gizartea gara,
1223
01:21:24,296 --> 01:21:27,048
eta gehiegizko zaintza horrek esan nahi du
1224
01:21:27,048 --> 01:21:32,178
poliziaren eta herriaren
arteko harremana ustelduta dagoela.
1225
01:21:34,347 --> 01:21:36,892
Politikaren eta protesten bidez
1226
01:21:37,434 --> 01:21:44,399
elkar ulertzen eta gatazkak konpontzen
saiatzen diren pertsonen
1227
01:21:44,399 --> 01:21:47,027
mundu demokratiko autonomo honen
1228
01:21:47,027 --> 01:21:51,865
parte gisa ikus daitekeen
jende kopurua handitu beharrean,
1229
01:21:51,865 --> 01:21:58,580
horren ordez, kontua da, sinplifikatuta,
1230
01:21:58,580 --> 01:22:03,251
gutxi batzuei
nahi dutena egiten uzten zaiela
1231
01:22:03,251 --> 01:22:06,880
eta gero eta talde
handiagoa dagoela poliziaren begiradapean.
1232
01:22:09,215 --> 01:22:10,216
{\an8}161 irteera.
1233
01:22:10,842 --> 01:22:11,927
{\an8}Ados, ikusten dut.
1234
01:22:13,136 --> 01:22:16,556
{\an8}Erregimen faxista totalitaristen
lehen neurrietako bat
1235
01:22:16,556 --> 01:22:18,224
{\an8}polizia ahalduntzea da.
1236
01:22:24,564 --> 01:22:29,402
Bide bat da polizia-boterea indartzea,
gobernuaren laugarren adarra.
1237
01:22:29,402 --> 01:22:34,449
Poliziari botere gehiago emateak
demokrazia galtzea dakar.
1238
01:22:47,796 --> 01:22:51,049
Batzuetan gustatzen zait esatea:
"Pentsatu AEBetako
1239
01:22:51,049 --> 01:22:55,053
pertsonarik boteretsuenean,
Biden, Trump edo Hillary Clinton,
1240
01:22:55,053 --> 01:22:57,889
hariak mugitzen dituztenak
direla uste baduzu.
1241
01:22:57,889 --> 01:23:00,642
Ezin dute arma bat atera
eta zuri tiro egin.
1242
01:23:01,434 --> 01:23:04,145
AEBetako polizia guztiak
arma bat ateratzeko
1243
01:23:04,145 --> 01:23:08,066
eta zuri tiro egiteko
eskubidea eta boterea dute".
1244
01:23:14,155 --> 01:23:16,700
- Odoletan dago!
- Odola dario belarrietatik!
1245
01:23:16,700 --> 01:23:19,744
- Atera hemendik!
- Odola dario belarritik!
1246
01:23:20,245 --> 01:23:21,162
Deitu medikuari.
1247
01:23:21,162 --> 01:23:23,248
Zergatik ez zarete gelditzen?
1248
01:23:23,248 --> 01:23:27,669
Demokrazia galtzen dugun egunean
ez du zerikusirik izango
1249
01:23:27,669 --> 01:23:30,964
Donald Trump bezalako
demagogo eskuindar batekin.
1250
01:23:30,964 --> 01:23:34,467
Gure isla demokratikoak
handitu eta garatzearen
1251
01:23:34,467 --> 01:23:36,928
eta herri autonomo gisa jarduteko
1252
01:23:36,928 --> 01:23:41,725
oinarriak ezartzearen kaltetan
1253
01:23:41,725 --> 01:23:47,022
polizia handitzearen
arazo sistemikoari heldu gabe
1254
01:23:47,022 --> 01:23:51,985
igaro den denbora guztiagatik izango da.
1255
01:23:54,154 --> 01:23:55,280
Igaro dira
1256
01:23:56,322 --> 01:23:59,993
hamar urte Trayvon Martinen ostean,
ia beste bat Michael Brownen ostean...
1257
01:24:01,703 --> 01:24:04,205
eta estatubatuarrek erabaki behar dute.
1258
01:24:05,498 --> 01:24:09,210
Gai horiei helduko badiegu
eta serio hitz egingo badugu
1259
01:24:09,210 --> 01:24:14,007
sistema horiek aldatzeko moduari buruz,
hori baitzen askok nahi zutena,
1260
01:24:15,216 --> 01:24:20,055
orduan galdera horiek guztiak
planteatu beharko dira.
1261
01:24:20,764 --> 01:24:23,600
Sistema gogorrak direlako.
1262
01:24:24,100 --> 01:24:26,102
Solidoak. Konplikatuak.
1263
01:24:26,102 --> 01:24:27,270
Boteretsuak.
1264
01:24:28,646 --> 01:24:32,150
Frederick Douglassek zion: "Botereak
ez du ezer ematen eskatzen ez bazaio".
1265
01:24:32,734 --> 01:24:36,029
Eta polizia estatubatuarraren botereak
ez du ezer eman.
1266
01:24:37,030 --> 01:24:39,866
Asko jota, boterea
bikoiztu edo hirukoiztu du.
1267
01:24:39,866 --> 01:24:42,577
Mugi!
1268
01:24:53,755 --> 01:24:56,299
"Botereak ez du ezer ematen
eskatzen ez bazaio.
1269
01:24:57,801 --> 01:25:00,428
Ez du inoiz egin eta ez du egingo".
1270
01:25:02,097 --> 01:25:03,556
Frederick Douglass.
1271
01:26:51,539 --> 01:26:56,544
Azpitituluak: Nerea Múgica