1
00:00:20,605 --> 00:00:22,899
Witam, jestem Stan Lee.

2
00:00:22,899 --> 00:00:27,737
Redaktor Marvel Comics,
komiksów o superbohaterach.

3
00:00:28,988 --> 00:00:33,618
Komiksy są poważnym biznesem od 25 lat,

4
00:00:33,618 --> 00:00:35,870
dziś większym niż kiedykolwiek.

5
00:00:36,788 --> 00:00:40,541
Biorąc to pod uwagę, z pewnością
zainteresuje was, że Marvel Comics

6
00:00:40,541 --> 00:00:42,418
jest uznanym liderem

7
00:00:42,418 --> 00:00:46,798
w miesięcznej sprzedaży wśród
wszystkich komiksowych wydawnictw.

8
00:00:47,131 --> 00:00:51,135
Nasi superbohaterowie są tacy,
jacy sami bylibyśmy,

9
00:00:51,135 --> 00:00:53,012
gdybyśmy posiadali supermoc,

10
00:00:53,012 --> 00:00:56,974
co odróżnia ich od superbohaterów
innych wydawnictw

11
00:00:56,974 --> 00:01:01,771
i wydaje się sprawiać,
że są o wiele popularniejsi od reszty.

12
00:01:07,026 --> 00:01:11,364
<i>Wszyscy stanowimy produkt tego,
co przeżyliśmy,</i>

13
00:01:11,739 --> 00:01:14,367
<i>widzieliśmy, przeczytaliśmy
i usłyszeliśmy.</i>

14
00:01:14,867 --> 00:01:18,371
<i>Pisząc, przypominam sobie zdarzenia,</i>

15
00:01:19,664 --> 00:01:21,624
<i>które stają się częścią opowieści.</i>

16
00:01:26,546 --> 00:01:30,258
<i>Któregoś dnia szukałem pomysłu
na nowego superbohatera.</i>

17
00:01:31,676 --> 00:01:34,178
<i>Zobaczyłem na ścianie muchę.</i>

18
00:01:38,683 --> 00:01:43,062
<i>i pomyślałem: „A gdyby bohater
mógł przylegać do ścian</i>

19
00:01:43,062 --> 00:01:44,856
<i>„i poruszać się jak owad?”.</i>

20
00:01:47,525 --> 00:01:53,573
<i>Postanowiłem stworzyć kogoś, z kim
każdy czytelnik mógłby się utożsamiać.</i>

21
00:01:55,366 --> 00:01:58,828
<i>Mając nadludzkie moce,
nadal musiałbym się troszczyć</i>

22
00:01:58,828 --> 00:02:02,540
<i>o zarobek na życie
czy sympatię dziewczyn.</i>

23
00:02:05,001 --> 00:02:10,214
<i>Starałem się pisać opowieści,
jakie sam chciałbym czytać...</i>

24
00:02:10,214 --> 00:02:11,632
{\an8}Superbohater z problemami?

25
00:02:11,632 --> 00:02:13,801
{\an8}<i>I czasem musiałem pójść pod prąd.</i>

26
00:02:13,801 --> 00:02:15,928
Stare komiksy na nowo

27
00:02:15,928 --> 00:02:19,891
<i>Myślę, że wytrwałość
odegrała ogromną rolę.</i>

28
00:02:20,474 --> 00:02:23,436
<i>Jeśli czujesz, że na coś wpadłeś,
nie poddawaj się.</i>

29
00:02:24,604 --> 00:02:27,982
<i>Musisz nad tym pracować,
licząc, że prędzej czy później</i>

30
00:02:29,817 --> 00:02:31,903
<i>ktoś doceni to, co zrobiłeś.</i>

31
00:02:31,903 --> 00:02:33,696
AVENGERS
ŚWIATOWA PREMIERA

32
00:02:37,783 --> 00:02:42,872
Nowy Jork

33
00:03:09,815 --> 00:03:16,405
<i>28 grudnia był dla mnie
bardzo ważnym dniem w 1922 r.</i>

34
00:03:17,615 --> 00:03:19,116
<i>Wtedy się urodziłem.</i>

35
00:03:20,243 --> 00:03:24,956
<i>Na manhattańskim West Side,
róg 98. Ulicy i West End Avenune.</i>

36
00:03:27,333 --> 00:03:30,378
<i>Nazywałem się Stanley Martin Lieber.</i>

37
00:03:32,713 --> 00:03:35,883
{\an8}<i>Moi rodzice przybyli do Ameryki
z Europy Wschodniej</i>

38
00:03:37,009 --> 00:03:39,845
<i>i lubili mnie fotografować.</i>

39
00:03:39,845 --> 00:03:42,932
<i>Sami nie mieli aparatu,
ale w okolicy bywali ludzie,</i>

40
00:03:43,182 --> 00:03:45,851
<i>którym płaciło się za to
chyba z 10 centów,</i>

41
00:03:45,851 --> 00:03:50,064
<i>mieli kucyka i sadzali na niego dziecko.</i>

42
00:03:50,064 --> 00:03:53,734
<i>Miałem więc sporo zdjęć na kucykach.</i>

43
00:03:54,652 --> 00:03:58,656
<i>Miałem też brata,
który urodził się 9 lat po mnie.</i>

44
00:03:58,656 --> 00:04:01,450
<i>Ma na imię Larry, jest świetny,</i>

45
00:04:01,450 --> 00:04:04,620
<i>ale niestety byłem 9 lat starszy</i>

46
00:04:04,620 --> 00:04:07,623
<i>więc trudno było się z nim kumplować.</i>

47
00:04:08,749 --> 00:04:10,001
<i>Uwielbiałem czytać.</i>

48
00:04:10,793 --> 00:04:12,169
<i>Chyba od urodzenia.</i>

49
00:04:12,169 --> 00:04:15,339
<i>Nie pamiętam, kiedy nie czytałem.</i>

50
00:04:16,132 --> 00:04:19,927
<i>Uwielbiałem</i> Sherlocka Holmesa,
Tarzana, Braci Hardy,

51
00:04:20,428 --> 00:04:25,224
Rycerzy króla Artura, Odyseję,
<i>wszystko, co wpadło mi w ręce.</i>

52
00:04:25,933 --> 00:04:28,602
<i>Matka mawiała,
że czytałem etykietki na keczupie</i>

53
00:04:28,602 --> 00:04:30,438
<i>z braku innych lektur.</i>

54
00:04:33,482 --> 00:04:36,235
<i>Byliśmy bez grosza, trwał Wielki Kryzys.</i>

55
00:04:37,987 --> 00:04:40,072
<i>A ja marzyłem o rowerze.</i>

56
00:04:41,407 --> 00:04:44,160
<i>Wreszcie rodzice uciułali dość pieniędzy</i>

57
00:04:44,160 --> 00:04:46,162
<i>i kupili mi ten rower.</i>

58
00:04:47,788 --> 00:04:52,251
<i>Miałem poczucie,
że mogę na nim pojechać wszędzie.</i>

59
00:04:53,169 --> 00:04:54,628
<i>Zostałem wyzwolony.</i>

60
00:05:19,028 --> 00:05:23,449
<i>Chodziłem do kina
i oglądałem na ekranie Errola Flynna.</i>

61
00:05:25,284 --> 00:05:28,120
<i>Grał Robin Hooda, kapitana Blooda.</i>

62
00:05:28,829 --> 00:05:30,206
<i>Zawsze był bohaterem.</i>

63
00:05:32,750 --> 00:05:34,377
<i>Chciałem być Errolem Flynnem.</i>

64
00:05:39,632 --> 00:05:41,425
<i>Wychodziłem z kina</i>

65
00:05:41,425 --> 00:05:45,304
<i>i przejeżdżałem rowerem
przez most Waszyngtona,</i>

66
00:05:45,304 --> 00:05:47,681
<i>który łączy Manhattan z New Jersey.</i>

67
00:05:48,224 --> 00:05:52,978
<i>Jadąc przez most,
wpadałem w triumfalną euforię.</i>

68
00:05:53,979 --> 00:05:56,857
<i>Czułem, że zostanę kimś ważnym.</i>

69
00:06:01,070 --> 00:06:05,616
<i>Zapraszamy na kolejny rozdział
niesamowitej historii E. R. Burroughsa</i>

70
00:06:05,616 --> 00:06:07,743
<i>o</i> Tarzanie wśród małp.

71
00:06:08,244 --> 00:06:10,871
<i>Niezwykła relacja o superczłowieku,
który stał się...</i>

72
00:06:10,871 --> 00:06:14,625
<i>Ojciec był świetnym facetem,
ale nie mógł znaleźć pracy.</i>

73
00:06:15,376 --> 00:06:16,836
<i>Z zawodu był krojczym,</i>

74
00:06:16,836 --> 00:06:19,839
<i>najwyraźniej nie było
na nich zapotrzebowania,</i>

75
00:06:20,506 --> 00:06:23,300
<i>więc najczęściej był bezrobotny.</i>

76
00:06:24,677 --> 00:06:27,847
<i>W moich najwcześniejszych wspomnieniach
siedzi w domu</i>

77
00:06:27,847 --> 00:06:30,307
<i>i czyta ogłoszenia „Dam pracę”.</i>

78
00:06:31,475 --> 00:06:34,770
<i>Zawsze było mi go strasznie żal.</i>

79
00:06:35,604 --> 00:06:40,109
<i>Człowiek musi czuć się okropnie,
gdy nie zarabia pieniędzy,</i>

80
00:06:40,109 --> 00:06:41,902
<i>których jego rodzina potrzebuje.</i>

81
00:06:43,237 --> 00:06:48,117
<i>Wydawało mi się,
że posiadanie dobrej, stałej pracy</i>

82
00:06:48,117 --> 00:06:51,704
<i>to największy sukces,
jaki można osiągnąć.</i>

83
00:06:51,704 --> 00:06:54,331
<i>Dlatego, że ojciec nigdy takiej nie miał.</i>

84
00:06:56,375 --> 00:06:59,420
<i>To jeden z powodów,
dla którego wcześnie zacząłem pracować.</i>

85
00:07:00,629 --> 00:07:03,090
<i>Dostałem pracę boya</i>

86
00:07:03,090 --> 00:07:07,845
<i>u drugiego co do wielkości
producenta spodni.</i>

87
00:07:07,845 --> 00:07:12,224
<i>Mieli miliony handlowców,
i kiedy któryś chciał szklankę wody</i>

88
00:07:12,224 --> 00:07:14,727
<i>albo potrzebował
zatemperować ołówek,</i>

89
00:07:14,727 --> 00:07:16,812
<i>wrzeszczeli: „Boy!”,</i>

90
00:07:17,354 --> 00:07:20,357
<i>i kto z nas był najbliżej, pędził.</i>

91
00:07:20,357 --> 00:07:22,401
<i>Nie cierpiałem tego,</i>

92
00:07:22,401 --> 00:07:25,821
<i>że nawet nie próbowali
zapamiętać mojego imienia.</i>

93
00:07:27,114 --> 00:07:30,409
<i>Zwolnili mnie na tydzień przed Gwiazdką,</i>

94
00:07:30,951 --> 00:07:32,286
<i>byłem załamany.</i>

95
00:07:33,496 --> 00:07:36,165
<i>Ale gdyby mnie nie wyrzucili,
mógłbym tam zostać</i>

96
00:07:36,165 --> 00:07:41,253
<i>i przepracować całe życie w spodniach.
Miałem szczęście.</i>

97
00:07:45,424 --> 00:07:48,135
{\an8}Rzucono się na depozyty...

98
00:07:49,386 --> 00:07:51,055
<i>Owens znów wygrywa...</i>

99
00:07:51,055 --> 00:07:52,556
<i>O ludzkości!</i>

100
00:08:01,106 --> 00:08:05,528
<i>Pisanie zawsze mnie bawiło.
Byłem strasznym obciachowcem.</i>

101
00:08:05,528 --> 00:08:09,657
Miałem teczuszkę,
którą uwielbiałem nosić,

102
00:08:09,657 --> 00:08:13,118
kiedy chodziłem ulicami,
żeby ludzie brali mnie za pisarza.

103
00:08:13,118 --> 00:08:14,912
Małą, cienką aktóweczkę.

104
00:08:16,205 --> 00:08:18,832
<i>Gdy skończyłem liceum, mój wujek,</i>

105
00:08:18,832 --> 00:08:20,751
<i>który pracował w wydawnictwie,</i>

106
00:08:20,751 --> 00:08:24,380
<i>powiedział mi, że szukają asystenta.</i>

107
00:08:25,130 --> 00:08:28,300
<i>Pomyślałem: „O rany, zgłoszę się”.
Pojechałem tam,</i>

108
00:08:29,885 --> 00:08:32,304
<i>i okazało się, że wydawali też komiksy.</i>

109
00:08:32,304 --> 00:08:34,890
<i>Mieli serię Timely Comics,</i>

110
00:08:35,474 --> 00:08:37,893
<i>zatrudnili mnie na posyłki,</i>

111
00:08:37,893 --> 00:08:40,354
{\an8}<i>do sczytywania,
uzupełniania kałamarzy itp.</i>

112
00:08:40,354 --> 00:08:41,438
{\an8}STAN LEE
3. ASYSTENT BOY

113
00:08:43,607 --> 00:08:47,278
{\an8}<i>Wcale nie marzyłem o pracy w komiksie,</i>

114
00:08:47,278 --> 00:08:48,862
<i>ale była to praca.</i>

115
00:08:50,197 --> 00:08:52,992
<i>Dwaj faceci, Joe Simon i Jack Kirby,</i>

116
00:08:52,992 --> 00:08:54,493
<i>zarządzali tym interesem.</i>

117
00:08:54,493 --> 00:08:59,248
<i>Joe Simon był szefem,
buchał dymem z wielkiego cygara,</i>

118
00:08:59,248 --> 00:09:03,502
mówił głębokim basem...
Był świetny, lubiłem go,

119
00:09:03,502 --> 00:09:05,170
miał silną osobowość.

120
00:09:05,170 --> 00:09:07,548
<i>A Jack garbił się nad deską kreślarską</i>

121
00:09:07,548 --> 00:09:09,675
<i>i zajmował się faktyczną pracą.</i>

122
00:09:10,968 --> 00:09:13,679
{\an8}<i>Spytałem Stana, ile ma lat. „17”, odparł.</i>

123
00:09:14,054 --> 00:09:17,099
{\an8}<i>Przyjęliśmy go, był gońcem,</i>

124
00:09:17,474 --> 00:09:19,476
{\an8}<i>biegał po kawę.</i>

125
00:09:20,769 --> 00:09:23,981
<i>Pytałem Jacka:
„Wszystko gra? Dolać tuszu?</i>

126
00:09:23,981 --> 00:09:26,442
<i>„Pędzel jest jak trzeba? Ołówek też?”.</i>

127
00:09:26,442 --> 00:09:28,485
<i>A on trochę się na mnie darł.</i>

128
00:09:28,902 --> 00:09:30,863
<i>I tak mijał nam czas.</i>

129
00:09:32,364 --> 00:09:34,533
{\an8}<i>Doprowadzał Jacka do szału.</i>

130
00:09:35,743 --> 00:09:38,287
<i>Miał taki instrumencik, piccolo,</i>

131
00:09:38,662 --> 00:09:43,167
<i>na którym grał cały dzień,
Kirby go uciszał,</i>

132
00:09:43,417 --> 00:09:45,461
<i>a Stan grał dalej.</i>

133
00:09:46,670 --> 00:09:48,547
LUDZKA POCHODNIA i NAMOR

134
00:09:48,547 --> 00:09:51,383
<i>Mieliśmy</i> Ludzką Pochodnię,
Namora, Patriota,

135
00:09:51,383 --> 00:09:53,552
Angela, Niszczyciela.

136
00:09:54,637 --> 00:09:58,098
{\an8}<i>Ale najważniejszą postacią
był Kapitan Ameryka.</i>

137
00:09:58,098 --> 00:09:59,266
{\an8}KAPITAN AMERYKA

138
00:09:59,266 --> 00:10:02,561
{\an8}<i>Od samego początku
byliśmy pod silnym wpływem</i>

139
00:10:02,561 --> 00:10:05,648
{\an8}<i>wydarzeń w otaczającym nas świecie.</i>

140
00:10:06,148 --> 00:10:10,527
{\an8}<i>Joe Simon i Jack Kirby tworzyli
opowieści o tym jak Kapitan Ameryka</i>

141
00:10:10,527 --> 00:10:13,030
<i>toczy boje z Hitlerem i nazistami,</i>

142
00:10:13,030 --> 00:10:14,114
NIE ZATRZYMUJCIE NAS!

143
00:10:14,114 --> 00:10:16,533
<i>jeszcze zanim Ameryka
przystąpiła do wojny.</i>

144
00:10:17,493 --> 00:10:20,621
{\an8}<i>Kapitan Ameryka wziął się
z potrzeby patriotycznego bohatera,</i>

145
00:10:20,621 --> 00:10:21,705
{\an8}głos Jacka Kirby'ego

146
00:10:21,705 --> 00:10:24,708
{\an8}<i>bo był to czas
patriotycznego poruszenia.</i>

147
00:10:24,708 --> 00:10:28,379
{\an8}<i>Wojna była nieuchronna,
zbierały się wojenne chmury</i>

148
00:10:29,129 --> 00:10:31,882
{\an8}<i>i Kapitan Ameryka musiał zaistnieć.</i>

149
00:10:35,010 --> 00:10:37,388
<i>Przyszedłem w 1939 r.,</i>

150
00:10:38,430 --> 00:10:40,182
<i>wydawnictwo było tak małe,</i>

151
00:10:40,182 --> 00:10:43,102
<i>że Jack i Joe nie nadążali
z opowieściami.</i>

152
00:10:43,727 --> 00:10:46,188
<i>Spytali: „Pomógłbyś nam pisać?”.</i>

153
00:10:46,188 --> 00:10:49,692
<i>A co taki szesnastolatek wie?
Zgodziłem się.</i>

154
00:10:55,906 --> 00:10:57,741
<i>Kiedy zacząłem pisać komiksy,</i>

155
00:10:57,741 --> 00:11:02,121
<i>myślałem, że porobię je jakiś czas,
zdobędę doświadczenie,</i>

156
00:11:02,121 --> 00:11:04,915
<i>a kiedyś zostanę poważnym pisarzem</i>

157
00:11:04,915 --> 00:11:07,501
<i>i może napiszę wielką amerykańską powieść.</i>

158
00:11:08,544 --> 00:11:11,422
<i>Zawsze jakoś tam lubiłem komiksy,</i>

159
00:11:11,422 --> 00:11:13,799
<i>ale nie uważałem ich
za poważną literaturę.</i>

160
00:11:14,883 --> 00:11:17,928
<i>Pomyślałem: „Nie dam nazwiska
jakimś głupim komiksom.</i>

161
00:11:18,429 --> 00:11:20,556
<i>„Potrzebuję pseudonimu”.</i>

162
00:11:23,475 --> 00:11:27,271
<i>Wziąłem swoje imię, Stanley,
przedzieliłem je na pół</i>

163
00:11:27,271 --> 00:11:29,565
<i>i podpisałem się „Stan Lee”.</i>

164
00:11:29,565 --> 00:11:31,942
<i>Mój pierwszy komiks nosił tytuł</i>

165
00:11:31,942 --> 00:11:34,737
<i>"Kapitan Ameryka i zemsta zdrajcy".</i>

166
00:11:36,613 --> 00:11:40,492
<i>I nagle dla wszystkich
byłem Stanem Lee,</i>

167
00:11:40,617 --> 00:11:43,162
{\an8}<i>a nikt już nie kojarzył mnie
jako Stanleya Liebera.</i>

168
00:11:43,996 --> 00:11:46,957
{\an8}<i>Jakbym zyskał alter ego.</i>

169
00:11:55,758 --> 00:11:56,925
OBYWATEL KANE

170
00:12:00,053 --> 00:12:02,765
<i>Yankees mistrzami!</i>

171
00:12:07,686 --> 00:12:10,773
<i>Po jakimś czasie Joe i Jack
odeszli z Timely Comics.</i>

172
00:12:11,482 --> 00:12:14,985
<i>Wydawca rozejrzał się
pd swoim imperium,</i>

173
00:12:14,985 --> 00:12:18,030
<i>zobaczył chudzielca z miotłą w ręku</i>

174
00:12:18,030 --> 00:12:19,531
<i>i maszyną do pisania,</i>

175
00:12:19,531 --> 00:12:22,201
<i>i spytał: „A gdzie reszta pracowników?”.</i>

176
00:12:22,201 --> 00:12:23,368
<i>Mówię: „Jestem sam”.</i>

177
00:12:23,368 --> 00:12:25,537
<i>Powiedział:
„Ktoś musi redagować zeszyty.</i>

178
00:12:25,537 --> 00:12:29,082
<i>„Stan, utrzymasz fort,
aż znajdę kogoś innego?”.</i>

179
00:12:29,082 --> 00:12:31,084
<i>Ja na to: „Dobra”.</i>

180
00:12:31,084 --> 00:12:34,880
<i>Ruszył w świat szukać redaktora,</i>

181
00:12:34,880 --> 00:12:37,966
<i>a ja bylem Stanem Lee,
boyem i p.o. redaktora.</i>

182
00:12:39,051 --> 00:12:42,805
<i>I tyle: zostałem redaktorem,
a on chyba zapomniał kogoś zatrudnić,</i>

183
00:12:42,805 --> 00:12:44,765
<i>bo pozostałem redaktorem.</i>

184
00:12:44,765 --> 00:12:47,267
<i>Mając 17 lat, byłem szefem.</i>

185
00:12:48,310 --> 00:12:51,772
<i>A ponieważ byłem
sam sobie pisarzem i redaktorem,</i>

186
00:12:51,772 --> 00:12:54,107
<i>nie musiałem wiele zmieniać,</i>

187
00:12:54,107 --> 00:12:57,653
<i>więc mogłem bardzo szybko
wypuszczać nowe historie.</i>

188
00:13:00,656 --> 00:13:01,907
ZWYCIĘZCY

189
00:13:03,242 --> 00:13:04,576
{\an8}WOJNA!

190
00:13:04,576 --> 00:13:05,869
{\an8}<i>Od niesprowokowanej</i>

191
00:13:06,745 --> 00:13:09,164
<i>i nikczemnej napaści</i>

192
00:13:09,581 --> 00:13:12,960
<i>przez Japonię w niedzielę</i>

193
00:13:12,960 --> 00:13:16,713
<i>7 grudnia 1941 r.,</i>

194
00:13:17,506 --> 00:13:19,424
<i>Stany Zjednoczone</i>

195
00:13:20,467 --> 00:13:22,344
<i>i Cesarstwo Japonii</i>

196
00:13:23,095 --> 00:13:24,930
<i>znajdują się</i>

197
00:13:25,597 --> 00:13:27,599
<i>w stanie wojny.</i>

198
00:13:28,517 --> 00:13:30,519
<i>Zaciągnąłem się jak idiota.</i>

199
00:13:31,812 --> 00:13:36,149
<i>Uważałem walkę za swój obowiązek.
I chciałem być jak Errol Flynn.</i>

200
00:13:36,149 --> 00:13:37,818
Pragnąłem być bohaterem.

201
00:13:38,485 --> 00:13:40,779
<i>Ale zanim posłali mnie za ocean,</i>

202
00:13:40,779 --> 00:13:43,615
<i>zorientowali się,
że pracowałem w wydawnictwie.</i>

203
00:13:44,324 --> 00:13:46,451
<i>Ani się obejrzałem, jak mnie przeniesiono</i>

204
00:13:46,451 --> 00:13:49,121
<i>do Astorii na Queens, w Nowym Jorku,</i>

205
00:13:49,121 --> 00:13:50,998
<i>gdzie była jednostka filmowa.</i>

206
00:13:50,998 --> 00:13:56,211
<i>Robili tam filmy szkoleniowe
i książeczki instruktażowe dla wojska.</i>

207
00:13:57,170 --> 00:13:58,171
ZWOLNIENIE ZE SŁUŻBY

208
00:13:58,171 --> 00:14:00,799
<i>Ciekawa rzecz,
o czym dowiedziałem się po wojnie.</i>

209
00:14:00,799 --> 00:14:04,469
<i>Na wypisce z armii miałem napisane:
„Stanowisko w wojsku: dramaturg”.</i>

210
00:14:05,304 --> 00:14:08,515
<i>Mieli poważny problem
ze szkoleniem oficerów finansowych.</i>

211
00:14:08,515 --> 00:14:09,725
SPECJALNOŚĆ: Dramaturg

212
00:14:09,725 --> 00:14:12,644
<i>Żołnierze na froncie
nie dostawali zapłaty na czas,</i>

213
00:14:12,644 --> 00:14:15,814
<i>bo było za mało wojskowych księgowych.</i>

214
00:14:15,814 --> 00:14:19,735
<i>Spytano mnie, czy mógłbym
przeredagować podręczniki finansów,</i>

215
00:14:19,735 --> 00:14:22,571
<i>by skrócić okres szkolenia.</i>

216
00:14:22,571 --> 00:14:26,617
<i>Przeredagowałem je
na historyjki komiksowe.</i>

217
00:14:27,576 --> 00:14:31,538
<i>Udało nam się skrócić
okres szkolenia oficerów finansowych</i>

218
00:14:31,538 --> 00:14:33,957
<i>z pół roku do sześciu tygodni.</i>

219
00:14:35,208 --> 00:14:36,877
Wtedy zrozumiałem,

220
00:14:36,877 --> 00:14:41,089
<i>że komiksy mogą mieć
ogromną moc oddziaływania.</i>

221
00:14:41,715 --> 00:14:44,718
<i>Pozwalają przekazać
historię lub informację</i>

222
00:14:44,718 --> 00:14:49,431
<i>szybciej, jaśniej i przyjemniej
niż w jakikolwiek inny sposób,</i>

223
00:14:49,431 --> 00:14:51,058
<i>poza kinem.</i>

224
00:15:06,615 --> 00:15:09,785
<i>Po wojsku wróciłem do wydawnictwa</i>

225
00:15:10,202 --> 00:15:12,746
<i>i wziąłem się za to, co robiłem od zawsze.</i>

226
00:15:13,914 --> 00:15:16,917
<i>Miałem kuzyna,
który działał w kapelusznictwie.</i>

227
00:15:18,085 --> 00:15:21,588
<i>Któregoś dnia powiedział,
że ma modelkę kapeluszy,</i>

228
00:15:21,588 --> 00:15:23,757
<i>u siebie w firmie, o imieniu Betty.</i>

229
00:15:23,757 --> 00:15:26,927
<i>Uważał, że mi się spodoba,
a ja mógłbym spodobać się jej.</i>

230
00:15:26,927 --> 00:15:30,097
<i>Więc pojechałem do tego zakładu</i>

231
00:15:30,847 --> 00:15:32,641
<i>i ktoś otworzył mi drzwi.</i>

232
00:15:33,934 --> 00:15:36,186
{\an8}Pamiętam <i>wyraźnie.</i>

233
00:15:36,186 --> 00:15:38,188
{\an8}Podszedł do drzwi i był...

234
00:15:38,730 --> 00:15:39,982
Stał z prochowcem

235
00:15:40,649 --> 00:15:41,900
przerzuconym przez ramię.

236
00:15:41,900 --> 00:15:43,694
Joan otworzyła drzwi.

237
00:15:43,694 --> 00:15:46,780
To nie z nią miałem się spotkać.

238
00:15:46,780 --> 00:15:49,032
Ale była tam główną modelką.

239
00:15:49,032 --> 00:15:51,118
Otworzyła drzwi i powiedziała...

240
00:15:51,118 --> 00:15:52,202
Dzień dobry!

241
00:15:53,495 --> 00:15:54,496
A on powiedział:

242
00:15:56,957 --> 00:16:01,837
„Dzień dobry, chyba się w pani zakocham”.

243
00:16:03,213 --> 00:16:04,381
<i>Nie mogłem uwierzyć.</i>

244
00:16:04,881 --> 00:16:09,094
<i>Miała piękny brytyjski akcent,
a jestem prawdziwym anglofilem.</i>

245
00:16:09,720 --> 00:16:11,763
<i>Brytyjski akcent zbija mnie z nóg.</i>

246
00:16:11,763 --> 00:16:13,807
<i>Była prześliczna!</i>

247
00:16:14,474 --> 00:16:15,308
<i>Pomyślałam:</i>

248
00:16:16,143 --> 00:16:18,645
<i>„Ten nie może mi się wymknąć”.</i>

249
00:16:19,354 --> 00:16:21,064
<i>Miłość od pierwszego wejrzenia.</i>

250
00:16:41,960 --> 00:16:44,254
<i>Wtedy nazywaliśmy się Atlas Comics</i>

251
00:16:44,254 --> 00:16:46,757
<i>i wydawaliśmy to, co wszyscy.</i>

252
00:16:46,757 --> 00:16:50,093
<i>Kiedy schodziły westerny,
wydawaliśmy ich tysiąc.</i>

253
00:16:50,093 --> 00:16:51,344
<i>Gdy były modne romanse,</i>

254
00:16:51,344 --> 00:16:53,889
<i>wydawaliśmy milion romansideł.</i>

255
00:16:53,889 --> 00:16:55,515
<i>Szliśmy za trendami.</i>

256
00:16:56,183 --> 00:17:00,228
<i>Historie wojenne, miłosne, satyryczne,</i>

257
00:17:00,854 --> 00:17:03,523
<i>krótkie zabawne komiksy
o zwierzątkach.</i>

258
00:17:04,566 --> 00:17:07,444
<i>Wypuszczaliśmy zeszyty jak confetti,</i>

259
00:17:08,320 --> 00:17:10,030
<i>przez całe lata.</i>

260
00:17:10,030 --> 00:17:14,034
<i>W pewnym momencie wydawaliśmy
prawie 100 tys. egzemplarzy miesięcznie.</i>

261
00:17:16,244 --> 00:17:19,998
<i>Jako dziecko
marzyłem tylko o stałej pracy.</i>

262
00:17:22,125 --> 00:17:24,002
<i>I teraz ją miałem.</i>

263
00:17:25,879 --> 00:17:28,632
{\an8}<i>Pisanie przychodziło mi bardzo łatwo.</i>

264
00:17:28,632 --> 00:17:32,636
{\an8}<i>W tamtych czasach był to
fajny sposób na zarabianie.</i>

265
00:17:33,303 --> 00:17:36,890
<i>Dostawałem pensję jako redaktor,
dyrektor artystyczny i head writer,</i>

266
00:17:37,474 --> 00:17:41,895
<i>ale za historie własnego autorstwa
byłem opłacany jak freelancer.</i>

267
00:17:42,479 --> 00:17:45,023
A jako redaktor,
kupowałem swoje opowieści.

268
00:17:46,483 --> 00:17:49,277
<i>Byliśmy z żoną trochę ekstrawaganccy.</i>

269
00:17:50,028 --> 00:17:51,905
<i>Wydawaliśmy tyle, ile zarabiałem,</i>

270
00:17:52,823 --> 00:17:56,118
<i>a że byłem i jestem
bardzo w niej zakochany,</i>

271
00:17:56,827 --> 00:17:58,578
<i>na każde życzenie Joanie mówiłem:</i>

272
00:17:58,578 --> 00:18:01,873
<i>„Nie ma sprawy, napiszę dziś
historię, żeby za to zapłacić”.</i>

273
00:18:02,415 --> 00:18:04,751
<i>Z moimi zachciankami było tak samo.</i>

274
00:18:04,751 --> 00:18:06,336
<i>Nowy samochód?</i>

275
00:18:06,336 --> 00:18:09,589
<i>Napiszę parę historyjek,
żeby mieć na zaliczkę</i>

276
00:18:09,589 --> 00:18:13,009
<i>i będę pisał kolejne,
kiedy trzeba będzie spłacić ratę.</i>

277
00:18:13,760 --> 00:18:17,430
<i>Ciągle pisałem, by nadążyć
za naszym tempem życia.</i>

278
00:18:17,430 --> 00:18:20,976
<i>Takie trzymanie tygrysa za ogon.
Ale uwielbialiśmy takie życie.</i>

279
00:18:34,698 --> 00:18:37,951
<i>W tamtych czasach
komiksy nie cieszyły się estymą.</i>

280
00:18:38,869 --> 00:18:41,997
<i>Zdarzało się, że na przyjęciu
ktoś podchodził i pytał:</i>

281
00:18:41,997 --> 00:18:43,415
<i>„Czym się zajmujesz?”.</i>

282
00:18:43,415 --> 00:18:47,002
<i>Robiłem unik i mówiłem:
„Jestem pisarzem”.</i>

283
00:18:47,002 --> 00:18:49,880
<i>I odchodziłem,
ale ten ktoś szedł za mną.</i>

284
00:18:49,880 --> 00:18:51,381
<i>„A co piszesz?”</i>

285
00:18:51,381 --> 00:18:53,717
<i>„Historyjki dla młodzieży”.</i>

286
00:18:53,717 --> 00:18:57,220
<i>Idę dalej. A ten za mną.
„Jakiego typu?”</i>

287
00:18:57,220 --> 00:18:59,806
„Do periodyków”. „Jakich?”

288
00:18:59,806 --> 00:19:02,893
<i>W którymś momencie
musiałem powiedzieć: komiksy...</i>

289
00:19:03,518 --> 00:19:07,772
I ten, co mnie przesłuchiwał,
mówił: „Jasne”,

290
00:19:07,772 --> 00:19:10,442
odwracał się i mnie zostawiał.

291
00:19:14,946 --> 00:19:17,657
<i>Czytanie. Byłoby cudownie,</i>

292
00:19:17,657 --> 00:19:19,868
<i>gdyby czytali coś wartościowego.</i>

293
00:19:19,868 --> 00:19:22,037
<i>Ale to nie konstruktywna lektura,</i>

294
00:19:22,037 --> 00:19:25,624
<i>tylko opowieści o cudzołóstwie,
erotycznych zboczeniach,</i>

295
00:19:25,624 --> 00:19:28,543
<i>koszmarach i najohydniejszych zbrodniach.</i>

296
00:19:31,296 --> 00:19:34,257
<i>W tamtych czasach musieliśmy
przedkładać komiksy</i>

297
00:19:34,257 --> 00:19:37,677
<i>organizacji autocenzorskiej,</i>

298
00:19:37,677 --> 00:19:40,305
<i>powołanej przez wydawców.</i>

299
00:19:40,305 --> 00:19:43,391
<i>Nazywała się Comics Code Authority.</i>

300
00:19:43,391 --> 00:19:46,603
<i>Trzeba było im przedstawiać
wszystkie wydawane zeszyty,</i>

301
00:19:46,603 --> 00:19:49,356
<i>a oni pilnowali,
by nie znalazło się w nich nic,</i>

302
00:19:49,356 --> 00:19:51,858
<i>co mogłoby zepsuć amerykańską młodzież.</i>

303
00:19:58,740 --> 00:20:01,910
<i>Ludzie uważali, że komiksy są dla dzieci.</i>

304
00:20:03,662 --> 00:20:07,207
{\an8}<i>Z takim założeniem
były pisane i rysowane.</i>

305
00:20:08,416 --> 00:20:10,543
{\an8}<i>W tamtych czasach brałeś komiks</i>

306
00:20:10,543 --> 00:20:12,504
{\an8}<i>o dowolnym superbohaterze,</i>

307
00:20:12,504 --> 00:20:14,172
<i>bohater szedł ulicą</i>

308
00:20:14,172 --> 00:20:17,175
<i>w swoim długim, kolorowym
obcisłym stroju,</i>

309
00:20:17,175 --> 00:20:20,095
<i>napotykał wielkiego potwora
z owadzimi oczyma</i>

310
00:20:20,095 --> 00:20:23,932
<i>i rzucał kwestię typu:</i>

311
00:20:23,932 --> 00:20:26,726
<i>„O, stwór z obcej planety.</i>

312
00:20:27,143 --> 00:20:30,397
<i>„Muszę go złapać, zanim zniszczy świat”.</i>

313
00:20:33,483 --> 00:20:36,695
{\an8}<i>Mój wydawca, Martin Goodman,
mówił mi:</i>

314
00:20:36,695 --> 00:20:40,782
{\an8}<i>„Pamiętaj, Stan, nie używaj słów
dłuższych niż dwusylabowe.</i>

315
00:20:40,782 --> 00:20:43,952
<i>„I nie za dużo dialogu, liczy się akcja.</i>

316
00:20:43,952 --> 00:20:46,037
<i>„Głębią bohaterów się nie przejmuj”.</i>

317
00:20:46,621 --> 00:20:49,165
<i>Po jakimś czasie miałem serdecznie dość.</i>

318
00:20:49,165 --> 00:20:51,918
MECHANICZNI LUDZIE!

319
00:20:51,918 --> 00:20:56,089
W kategorii Najlepszy Film:
<i>Garsoniera</i> Billy'ego Wildera!

320
00:20:58,133 --> 00:21:01,803
Nie pytaj,
co kraj może zrobić dla ciebie...

321
00:21:04,264 --> 00:21:06,725
<i>Miałem wrażenie, że marnuję czas.</i>

322
00:21:06,725 --> 00:21:11,104
<i>Niby jest w porządku,
zarabiam na komiksach,</i>

323
00:21:11,938 --> 00:21:16,318
<i>ale inni budują mosty,
prowadzą badania medyczne,</i>

324
00:21:17,068 --> 00:21:19,654
{\an8}<i>robią rzeczy, które są ważne.</i>

325
00:21:21,489 --> 00:21:25,076
<i>A ja piszę głupie bajeczki.</i>

326
00:21:25,076 --> 00:21:26,161
POMOCY!

327
00:21:26,161 --> 00:21:27,245
KIM JESTEM?

328
00:21:27,245 --> 00:21:28,538
<i>Uważałem,</i>

329
00:21:28,538 --> 00:21:30,790
<i>że komiks to nie zajęcie dla dorosłego.</i>

330
00:21:31,708 --> 00:21:35,003
Czuł, że nie może ciągnąć tej,

331
00:21:35,003 --> 00:21:36,838
jak to nazywał, dziecinady.

332
00:21:37,922 --> 00:21:40,342
Wtedy powiedziałam:

333
00:21:40,342 --> 00:21:44,346
„Stwórz postaci,
które będą ci się podobały”.

334
00:21:44,346 --> 00:21:46,473
„W najgorszym razie cię zwolnią,

335
00:21:46,473 --> 00:21:47,974
„a i tak chcesz odejść.

336
00:21:47,974 --> 00:21:49,351
„Wyrzuć to z siebie”.

337
00:21:49,351 --> 00:21:51,811
MARTIN GOODMAN
KRÓL KOMIKSU

338
00:21:51,811 --> 00:21:55,565
<i>Martin Goodman dowiedział się,
że konkurencja, DC Comics,</i>

339
00:21:55,565 --> 00:21:58,360
<i>wydała zeszyt pod tytułem</i>
Liga Sprawiedliwości

340
00:21:58,360 --> 00:22:01,196
<i>o grupie superbohaterów.
Mieli świetną sprzedaż.</i>

341
00:22:01,196 --> 00:22:02,113
PSTRYK!

342
00:22:02,113 --> 00:22:04,532
<i>Mówi do mnie:
„Stan, może napisz zeszyt</i>

343
00:22:04,532 --> 00:22:06,493
<i>„o grupie superbohaterów?”.</i>

344
00:22:06,493 --> 00:22:09,537
<i>Pomyślałem, że to moja szansa,
by zrobić to po swojemu.</i>

345
00:22:13,124 --> 00:22:14,751
<i>Pojechałem do domu i pisałem.</i>

346
00:22:16,127 --> 00:22:19,422
<i>Pomyślałem, że fajnie byłoby
wypuszczać historie,</i>

347
00:22:19,422 --> 00:22:21,216
<i>które sam chętnie bym czytał.</i>

348
00:22:21,216 --> 00:22:24,219
<i>Zamiast pisać
dla ośmio czy dziewięciolatków.</i>

349
00:22:24,511 --> 00:22:27,931
{\an8}<i>Wtedy Jack Kirby już do nas wrócił.</i>

350
00:22:28,264 --> 00:22:32,352
{\an8}Powiedziałem: „Jack, czy nie byłoby
fajnie, gdybyśmy mieli dobrych,

351
00:22:32,352 --> 00:22:36,147
<i>„którzy czasem padają na pysk,
zdarzają im się błędy,</i>

352
00:22:36,147 --> 00:22:38,858
<i>potykają się w ostatniej chwili
i zły im zwiewa?</i>

353
00:22:38,858 --> 00:22:42,404
<i>"I złych, z którymi można się
niemal utożsamiać,</i>

354
00:22:42,404 --> 00:22:45,865
<i>"na zasadzie: 'Kto wie,
może postąpiłbym tak samo,</i>

355
00:22:45,865 --> 00:22:47,659
<i>„gdybym był na jego miejscu'”.</i>

356
00:22:48,743 --> 00:22:54,249
<i>5... 4... 3...2... 1... 0.</i>

357
00:22:56,126 --> 00:22:58,753
<i>I od tego wszystko się zaczęło.</i>

358
00:23:01,172 --> 00:23:06,428
<i>Wymyśliłem czworo bohaterów,
Fantastyczną Czwórkę.</i>

359
00:23:06,428 --> 00:23:09,180
<i>Historia była taka, że polecieli rakietą</i>

360
00:23:10,265 --> 00:23:13,184
<i>i zostali naświetleni
kosmicznym promieniowaniem,</i>

361
00:23:13,184 --> 00:23:16,938
<i>które dało im nadludzkie zdolności.</i>

362
00:23:18,314 --> 00:23:21,067
<i>Ale jednocześnie
starałem się zachować realizm.</i>

363
00:23:22,193 --> 00:23:25,155
<i>Bohater nie był ideałem,</i>

364
00:23:25,155 --> 00:23:28,116
<i>był jak ja czy ty. Za dużo gadał,</i>

365
00:23:28,116 --> 00:23:30,118
<i>ciągle wszystkich zanudzał,</i>

366
00:23:30,118 --> 00:23:33,705
<i>bo inna postać w kółko powtarza:
„Możesz się zamknąć?”.</i>

367
00:23:33,705 --> 00:23:39,127
<i>A kobieta, zamiast jak zwykle
nie wiedzieć, kim naprawdę jest bohater,</i>

368
00:23:39,127 --> 00:23:41,713
<i>była jego narzeczoną</i>

369
00:23:41,713 --> 00:23:46,426
<i>i też miała supermoc,
niegorszą od innych.</i>

370
00:23:48,094 --> 00:23:51,598
<i>Nastolatek w grupie
nie chciał być superbohaterem.</i>

371
00:23:52,891 --> 00:23:55,101
{\an8}<i>W jego wieku byłbym taki sam.</i>

372
00:23:55,101 --> 00:23:58,229
{\an8}<i>Chciał się spotykać z dziewczynami
i jeździć sportowym autem.</i>

373
00:23:58,229 --> 00:24:02,150
<i>Czwarty był potworem. Coś mu się stało,</i>

374
00:24:02,150 --> 00:24:04,986
<i>zrobił się strasznie brzydki
i niesamowicie silny.</i>

375
00:24:04,986 --> 00:24:08,907
<i>Wykorzystywałem go
zarówno do patosu, jak i humoru.</i>

376
00:24:08,907 --> 00:24:11,284
<i>Ciągle kłócił się z pozostałymi</i>

377
00:24:11,284 --> 00:24:14,954
<i>i czepiał się nastolatka,
Ludzkiej Pochodni,</i>

378
00:24:14,954 --> 00:24:18,416
<i>a ten się odcinał,
więc dawali duże pole dla komedii.</i>

379
00:24:18,875 --> 00:24:22,837
<i>Zamiast umieszczać ich
w fikcyjnym mieście</i>

380
00:24:22,837 --> 00:24:25,548
<i>jak Metropolis czy Gotham City,</i>

381
00:24:25,548 --> 00:24:28,051
<i>wrzuciłem ich prosto do Nowego Jorku.</i>

382
00:24:28,551 --> 00:24:31,721
<i>Bo Nowy Jork znałem,
potrafiłem o nim pisać</i>

383
00:24:31,721 --> 00:24:34,140
i pomyślałem: „Czemu nie?”.

384
00:24:34,807 --> 00:24:36,309
<i>Pewnego dnia pomyślałem,</i>

385
00:24:36,309 --> 00:24:39,103
<i>że byłoby fajnie,
gdyby stracili wszystkie pieniądze.</i>

386
00:24:39,229 --> 00:24:40,647
KONIEC FANTASTYCZNEJ CZWÓRKI!

387
00:24:40,647 --> 00:24:43,775
<i>Czegoś takiego nie było chyba
w żadnym komiksie,</i>

388
00:24:43,775 --> 00:24:46,778
<i>by grupa superbohaterów
wyleciała ze swojej siedziby,</i>

389
00:24:46,778 --> 00:24:48,571
<i>bo nie miała na czynsz.</i>

390
00:24:49,239 --> 00:24:53,201
<i>Starałem się zachowywać
jak najwięcej realizmu,</i>

391
00:24:53,201 --> 00:24:56,579
<i>choć był to tylko komiks
o superbohaterach.</i>

392
00:24:56,579 --> 00:25:01,584
Fantastyczna Czwórka

393
00:25:03,378 --> 00:25:06,881
Przez pierwszą dekadę czy dwie
w wydawnictwie

394
00:25:06,881 --> 00:25:10,677
nie dostawaliśmy poczty od fanów
i byłem pewien, że zeszyty wychodzą,

395
00:25:10,677 --> 00:25:13,221
po czym są gdzieś niszczone i tyle.

396
00:25:14,847 --> 00:25:16,808
Przesadzam.

397
00:25:16,808 --> 00:25:19,894
Może raz na rok przychodził list,
ktoś pisał:

398
00:25:20,728 --> 00:25:23,523
„Kupiłem wasz zeszyt,
brakuje jednej zszywki.

399
00:25:23,523 --> 00:25:24,816
„Oddajcie mi pieniądze”.

400
00:25:25,858 --> 00:25:28,653
<i>Ale nagle przy</i> Fantastycznej Czwórce

401
00:25:28,653 --> 00:25:31,739
{\an8}<i>zaczęły przychodzić listy,
nasi czytelnicy wyrażali opinie.</i>

402
00:25:32,240 --> 00:25:33,241
Dobro triumfuje

403
00:25:33,241 --> 00:25:36,494
<i>Pojawiały się wzmianki o nas
w gazetach i magazynach,</i>

404
00:25:36,494 --> 00:25:39,080
<i>proszono mnie o wywiady.</i>

405
00:25:39,747 --> 00:25:42,959
<i>Zaczęło do mnie docierać,
że zyskaliśmy nowych odbiorców.</i>

406
00:25:44,377 --> 00:25:47,046
<i>W tamtym czasie nasza firma
nazywała się Atlas.</i>

407
00:25:47,505 --> 00:25:49,132
Powiedziałem: „Zmieńmy to,

408
00:25:49,132 --> 00:25:52,343
<i>„robimy teraz coś innego”.</i>

409
00:25:53,136 --> 00:25:55,972
<i>I wymyśliliśmy z Martinem nazwę Marvel.</i>

410
00:25:55,972 --> 00:25:57,640
NAJWIĘKSZE SYMBOLE W KOMIKSIE!

411
00:25:57,640 --> 00:25:59,350
{\an8}<i>Był to tytuł</i>

412
00:25:59,350 --> 00:26:02,437
<i>jego pierwszego komiksu,</i>

413
00:26:02,437 --> 00:26:04,731
<i>a dla mnie świetne słowo.</i>

414
00:26:04,731 --> 00:26:05,648
CUDOWNE!

415
00:26:05,648 --> 00:26:08,109
<i>Słowo Marvel, dziw, cud,
pozwala na wiele.</i>

416
00:26:08,109 --> 00:26:12,780
{\an8}<i>Używałem tekstów typu:
„Załogo, żebym się zdziwił”</i>

417
00:26:12,780 --> 00:26:16,367
{\an8}albo „Witajcie w cudownej erze Marvela!”.

418
00:26:16,367 --> 00:26:18,328
Albo „Marvel zadziwia dalej”.

419
00:26:18,328 --> 00:26:21,372
<i>Z taką nazwą można poszaleć.</i>

420
00:26:22,415 --> 00:26:24,751
<i>I wtedy wszystko się zmieniło.</i>

421
00:26:26,628 --> 00:26:31,007
<i>Zacząłem sobie uświadamiać,
że dla większości ludzi</i>

422
00:26:31,007 --> 00:26:35,178
<i>najważniejsza jest rozrywka,
czerpanie z czegoś przyjemności.</i>

423
00:26:37,013 --> 00:26:39,182
<i>I zrozumiałem,
że dotyczy to również mnie.</i>

424
00:26:41,059 --> 00:26:45,521
<i>Pomyślałem, że może to, co robię,
wcale nie jest nieważne.</i>

425
00:26:46,064 --> 00:26:50,735
<i>Może rozrywka jest jedną
z najważniejszych rzeczy,</i>

426
00:26:50,735 --> 00:26:54,197
<i>bo na świecie dzieje się tyle złego,</i>

427
00:26:54,197 --> 00:26:58,284
<i>że jeśli można kogoś
przez chwilę zabawić, to warto.</i>

428
00:27:08,544 --> 00:27:11,923
<i>I tak zamiast odejść, jak zamierzałem,</i>

429
00:27:11,923 --> 00:27:16,761
<i>uznałem, że pisząc o superbohaterach
mogę wiele zmienić.</i>

430
00:27:17,470 --> 00:27:19,555
<i>Że mogę się przy tym dobrze bawić</i>

431
00:27:19,555 --> 00:27:21,683
<i>i wpleść trochę prawdziwej literatury.</i>

432
00:27:21,683 --> 00:27:24,477
Kierowałem się zasadą:

433
00:27:24,477 --> 00:27:27,105
co sam chciałbym
przeczytać w zeszycie.

434
00:27:29,065 --> 00:27:33,528
<i>W dzieciństwie jedną moich lektur
była książka</i> Dr Jekyll i pan Hyde.

435
00:27:34,821 --> 00:27:37,990
Chciałem z niej wziąć motyw

436
00:27:37,990 --> 00:27:42,036
<i>przemiany z normalnego człowieka
w potwora.</i>

437
00:27:45,164 --> 00:27:49,335
<i>I zawsze podobał mi się film</i>
Frankenstein, <i>ten stary z Karloffem.</i>

438
00:27:49,919 --> 00:27:52,380
<i>zawsze czułem,
że to potwór jest tym dobrym.</i>

439
00:27:52,380 --> 00:27:53,923
<i>Nie chciał krzywdzić ludzi.</i>

440
00:27:55,049 --> 00:27:57,260
<i>I pomyślałem, że fajny byłby potwór,</i>

441
00:27:57,260 --> 00:28:00,263
<i>który byłby dobry,
tylko nikt by o tym nie wie.</i>

442
00:28:02,140 --> 00:28:04,934
<i>Pamiętam rozmowę z Jackiem Kirbym.</i>

443
00:28:04,934 --> 00:28:07,812
<i>Powiedziałem: „Jack, zrobimy potwora,</i>

444
00:28:07,812 --> 00:28:11,566
<i>„ale narysuj mi takiego,
który budzi sympatię.</i>

445
00:28:11,566 --> 00:28:15,403
<i>„Takiego potwora przystojniaka,
którego czytelnik mógłby polubić”.</i>

446
00:28:15,403 --> 00:28:20,074
<i>Uświadomiłem sobie, jak głupio to brzmi,
ale Jack był niezawodny.</i>

447
00:28:21,701 --> 00:28:22,994
{\an8}<i>Każdy ma w sobie Hulka.</i>

448
00:28:22,994 --> 00:28:24,078
{\an8}głos Jacka Kirby'ego

449
00:28:24,287 --> 00:28:27,331
{\an8}<i>Nie sądzę, by potwory
brały konkretne osoby na cel.</i>

450
00:28:27,331 --> 00:28:32,462
{\an8}<i>Myślę, że dlatego na ogół
budzą współczucie, a nie strach.</i>

451
00:28:32,920 --> 00:28:35,923
<i>Czułem, że w jakimś sensie
potwory mają problemy.</i>

452
00:28:36,591 --> 00:28:40,136
<i>W formie ludzkiej czy nieludzkiej,
nieuchronnie są zaangażowane</i>

453
00:28:40,136 --> 00:28:44,015
<i>w jakiegoś rodzaju konflikt,
którego ofiarą może paść każdy.</i>

454
00:28:46,017 --> 00:28:48,478
<i>Czytając jakikolwiek reportaż,</i>

455
00:28:48,478 --> 00:28:52,482
<i>dowiecie się, że największy dramat
brał się stąd,</i>

456
00:28:52,940 --> 00:28:54,692
<i>że wnętrze jakiejś osoby</i>

457
00:28:54,692 --> 00:28:58,780
<i>trawiły problemy,
które ta osoba usiłowała rozwiązać.</i>

458
00:29:00,198 --> 00:29:04,577
<i>Jedna z moich najcenniejszych
życiowych lekcji to:</i>

459
00:29:04,577 --> 00:29:09,624
{\an8}nie staraj się zadowolić określonej grupy,
nie zadowalaj „ich”.

460
00:29:10,333 --> 00:29:13,044
Bo „ich” nie znasz, nikt nie zna „ich”.

461
00:29:13,711 --> 00:29:15,254
Za to znasz siebie.

462
00:29:15,755 --> 00:29:17,507
Staraj się zadowolić siebie.

463
00:29:17,507 --> 00:29:19,842
Tak przynajmniej było z nami w Marvelu.

464
00:29:19,842 --> 00:29:23,930
Zaczęliśmy pisać historie,
które bawiły nas.

465
00:29:23,930 --> 00:29:25,973
Mówiliśmy: „Czy nie byłoby fajnie,

466
00:29:25,973 --> 00:29:29,268
<i>„gdybyśmy stworzyli zielonego potwora
i nazwali go Hulk?”.</i>

467
00:29:29,268 --> 00:29:32,355
<i>I zapomnieliśmy o czytelnikach.</i>

468
00:29:32,355 --> 00:29:34,440
<i>O opinii publicznej.</i>

469
00:29:34,440 --> 00:29:38,194
<i>Nagle zaczęliśmy się dobrze bawić.
Rysownicy i ja.</i>

470
00:29:51,916 --> 00:29:55,086
{\an8}<i>Przyjechałam do Nowego Jorku w 1963 r.</i>

471
00:29:56,337 --> 00:30:01,592
{\an8}<i>Chodziłam na rozmowy o pracę,
między innymi do Stana.</i>

472
00:30:02,134 --> 00:30:05,596
{\an8}<i>Szukał Piętaszka, czyli sekretarki,</i>

473
00:30:05,596 --> 00:30:07,265
{\an8}Fantastyczna FLO STEINBERG,
Epistolarna sekretarka, Piętaszek

474
00:30:07,265 --> 00:30:09,809
{\an8}<i>która nie jest maszynistką
ani stenotypistką.</i>

475
00:30:11,060 --> 00:30:16,315
<i>Stan zawsze był optymistą,
nawet kiedy sprzedaż kiepsko szła.</i>

476
00:30:16,315 --> 00:30:19,610
<i>Gdy ktoś miał kłopoty, rozumiał to.</i>

477
00:30:19,610 --> 00:30:23,281
<i>Czy chodziło o termin, czy pieniądze.</i>

478
00:30:23,281 --> 00:30:26,450
<i>Nie widziałam, żeby się złościł.</i>

479
00:30:27,410 --> 00:30:30,621
<i>Nie marudził, nie narzekał.</i>

480
00:30:30,621 --> 00:30:33,708
<i>Jeśli coś szwankowało, mówił:
„Naprawmy to”.</i>

481
00:30:35,084 --> 00:30:36,085
Fantastyczna Flo!

482
00:30:36,085 --> 00:30:39,839
<i>Do moich obowiązków należało
czytanie listów od fanów,</i>

483
00:30:39,839 --> 00:30:43,301
<i>odpisywanie dzieciakom
i wysyłanie im kartek.</i>

484
00:30:44,969 --> 00:30:46,220
<i>Oczywiście z czasem</i>

485
00:30:46,220 --> 00:30:49,640
<i>popularność superbohaterowie rosła
i przychodziło więcej listów.</i>

486
00:30:51,183 --> 00:30:54,937
{\an8}<i>Ludzie poświęcali czas, by je pisać.</i>

487
00:30:56,230 --> 00:31:00,651
<i>Działo się to stopniowo,
ale był to prawdziwy ferment.</i>

488
00:31:00,651 --> 00:31:02,653
{\an8}<i>Dzieciaki się interesowały.</i>

489
00:31:02,653 --> 00:31:03,738
{\an8}MÓWNICA STANA

490
00:31:03,738 --> 00:31:05,448
{\an8}<i>Dostawaliśmy mnóstwo listów.</i>

491
00:31:05,448 --> 00:31:08,659
<i>Stan powiedział:
„Może powinniśmy założyć fan klub?”.</i>

492
00:31:10,411 --> 00:31:13,164
<i>Więc założyliśmy
The Merry Marvel Marching Society.</i>

493
00:31:13,623 --> 00:31:16,918
<i>Dostawało się kartkę, znaczek...</i>

494
00:31:16,918 --> 00:31:18,002
NALEŻĘ DO M.M.M.S.

495
00:31:18,002 --> 00:31:20,212
<i>...pewnie naklejki i płytę.</i>

496
00:31:20,212 --> 00:31:21,422
M.M.M.S CHCE CIEBIE!

497
00:31:21,881 --> 00:31:24,926
<i>Dostawali płytę M.M.M.S.</i>

498
00:31:24,926 --> 00:31:26,886
TO NAJWIĘKSZA NIESPODZIANKA!

499
00:31:29,430 --> 00:31:33,392
<i>Słuchajcie, w Marvel-landzie,
baczność, mówi Stan Lee.</i>

500
00:31:33,517 --> 00:31:36,270
<i>Takiej płyty pewnie
jeszcze nie słyszeliście,</i>

501
00:31:36,270 --> 00:31:38,564
<i>bo trzeba było wariata, by ją nagrać</i>

502
00:31:38,564 --> 00:31:40,441
<i>z bandą ekscentrycznych artystów,</i>

503
00:31:40,441 --> 00:31:42,109
<i>zatem wszystko jest możliwe.</i>

504
00:31:42,109 --> 00:31:44,779
<i>Lee, kto mianował cię didżejem?</i>

505
00:31:44,779 --> 00:31:48,157
<i>Proszę, wesoły Jack Kirby.
Słówko do fanów?</i>

506
00:31:48,157 --> 00:31:49,784
<i>Dobra, kilka słów.</i>

507
00:31:50,368 --> 00:31:53,079
<i>Kolego, od humoru będę tu ja.</i>

508
00:31:53,079 --> 00:31:56,707
<i>Ty? Od lat powtarzasz te same gagi.</i>

509
00:31:56,958 --> 00:31:59,710
<i>Stan? Masz parę minut?</i>

510
00:31:59,710 --> 00:32:04,298
<i>Dla fantastycznego Piętaszka? Pewnie!
Przywitaj się z fanami, Flo Steinberg.</i>

511
00:32:04,298 --> 00:32:07,426
<i>Cześć, fani, bardzo mi miło.</i>

512
00:32:08,302 --> 00:32:10,137
<i>A co to za zamieszanie?</i>

513
00:32:10,388 --> 00:32:12,014
<i>To nieśmiały Steve Ditko.</i>

514
00:32:12,014 --> 00:32:14,517
<i>Usłyszał, że nagrywasz,
a boi się mikrofonu.</i>

515
00:32:14,517 --> 00:32:16,060
<i>Znów przez okno?</i>

516
00:32:17,353 --> 00:32:19,814
<i>Zaczynam podejrzewać,
że jest Spider-Manem.</i>

517
00:32:20,231 --> 00:32:23,693
<i>Należysz, należysz, należysz</i>

518
00:32:23,693 --> 00:32:24,944
KRZYCZ Z MARVELEM

519
00:32:24,944 --> 00:32:28,072
<i>do Merry Marvel Marching Society</i>

520
00:32:28,072 --> 00:32:32,785
<i>Więc maszeruj, dziarsko maszeruj
do radosnej pieśni...</i>

521
00:32:33,494 --> 00:32:37,331
Opowiem wam trochę, odrobinę,
bo to bywa nudne,

522
00:32:37,331 --> 00:32:39,458
nawet nudniejsze niż mówią,

523
00:32:39,458 --> 00:32:42,420
jak piszemy i rysujemy fabuły.

524
00:32:43,004 --> 00:32:46,507
<i>Na początku pisałem
w zasadzie wszystkie historie</i>

525
00:32:46,507 --> 00:32:51,429
<i>i gdy powstawały kolejne zeszyty,
nie nadążałem za rysownikami.</i>

526
00:32:51,429 --> 00:32:54,598
{\an8}<i>Pisałem, powiedzmy,
scenariusz dla Jacka Kirby'ego,</i>

527
00:32:54,598 --> 00:32:57,101
{\an8}<i>gdy nagle wchodził Steve Ditko i mówił:</i>

528
00:32:57,101 --> 00:32:59,979
<i>„Stan, skończyłem zlecenie,
potrzebuję kolejnego”.</i>

529
00:32:59,979 --> 00:33:02,648
<i>Z czystej desperacji mówiłem:</i>

530
00:33:02,648 --> 00:33:06,902
<i>„Dam ci fabułę, jedź do domu i rysuj,</i>

531
00:33:06,902 --> 00:33:09,196
<i>„jak ci się podoba. Potem przywieź,</i>

532
00:33:09,196 --> 00:33:12,283
<i>„a ja wstawię dialogi i podpisy”.</i>

533
00:33:12,283 --> 00:33:14,368
<i>Zaczęło się jako rozwiązanie doraźne,</i>

534
00:33:14,368 --> 00:33:18,748
<i>ale uświadomiłem sobie,
że to świetny sposób.</i>

535
00:33:20,916 --> 00:33:24,045
<i>Często, gdy w biurze
opisywałem jakąś scenę,</i>

536
00:33:24,045 --> 00:33:25,838
<i>miotałem się po biurze</i>

537
00:33:25,838 --> 00:33:29,050
<i>i chyba każdy, kto podejrzałby
nasze zebranie scenariuszowe,</i>

538
00:33:29,050 --> 00:33:33,220
<i>pomyślałby, że ktoś kręci niemy film.</i>

539
00:33:33,220 --> 00:33:34,638
<i>Kiedy przychodził rysownik</i>

540
00:33:34,638 --> 00:33:37,099
<i>i pracowali razem nad fabułą,</i>

541
00:33:37,099 --> 00:33:39,852
<i>odgrywali ją, Stan wskakiwał na biurko,</i>

542
00:33:39,852 --> 00:33:43,731
<i>biegał po nim
i odgrywał rolę superbohatera.</i>

543
00:33:43,731 --> 00:33:46,734
<i>Urządzali burzę mózgów,
strasznie przy tym hałasowali.</i>

544
00:33:46,734 --> 00:33:48,319
<i>Gdy rozmawiałam przez telefon,</i>

545
00:33:48,319 --> 00:33:51,947
musiałam do nich krzyczeć:
„Ciszej tam!”.

546
00:33:51,947 --> 00:33:55,326
<i>Jack i ja byliśmy tak dobrze zgrani,</i>

547
00:33:55,326 --> 00:33:58,954
<i>że nasze sesje fabularne
wyglądały mniej więcej tak:</i>

548
00:33:58,954 --> 00:34:03,542
<i>„W następnej</i> Fantastycznej Czwórce
<i>niech złym będzie Doktor Doom”.</i>

549
00:34:03,542 --> 00:34:06,337
<i>„Skąd się wziął?
Na czym z nim stanęliśmy?”</i>

550
00:34:06,337 --> 00:34:09,757
<i>„A tak, wyleciał do równoległego świata.</i>

551
00:34:09,757 --> 00:34:11,759
<i>„Jack, sprowadź go jakoś z powrotem,</i>

552
00:34:11,759 --> 00:34:14,720
<i>„niech zaatakuje Fantastyczną Czwórkę,</i>

553
00:34:14,720 --> 00:34:18,307
<i>„a na koniec ucieknie</i>

554
00:34:18,307 --> 00:34:20,476
<i>„z Sue Storm czy coś”.</i>

555
00:34:21,352 --> 00:34:23,479
<i>Jack mówi „Dobra” i odchodzi,</i>

556
00:34:23,479 --> 00:34:25,731
<i>a kiedy wraca z rysunkami,</i>

557
00:34:25,731 --> 00:34:27,483
<i>mogą pasować do tej fabuły,</i>

558
00:34:27,483 --> 00:34:30,111
<i>a mógł też wprowadzić milion zmian.</i>

559
00:34:30,903 --> 00:34:33,781
<i>On nie wie, co dokładnie napiszę,</i>

560
00:34:33,781 --> 00:34:35,866
<i>jakie słowa włożę im do ust,</i>

561
00:34:35,866 --> 00:34:40,996
<i>a ja nie wiem, co on narysuje.
Zasadniczo to chaos.</i>

562
00:34:40,996 --> 00:34:44,667
<i>Ale jakimś cudem po złożeniu
efekt jest całkiem niezły.</i>

563
00:34:44,667 --> 00:34:46,627
<i>Lubimy pracować w ten sposób.</i>

564
00:34:47,503 --> 00:34:49,588
<i>To nie rysownik, nie pisarz.</i>

565
00:34:49,588 --> 00:34:51,799
<i>Liczy się rysownik i pisarz.</i>

566
00:34:51,799 --> 00:34:53,592
<i>Obrazki i historie,</i>

567
00:34:53,592 --> 00:34:58,514
<i>gdy splatają się idealnie,
powstaje świetny komiks.</i>

568
00:35:01,433 --> 00:35:06,230
<i>Taka praca zespołowa
zyskała miano metody Marvela.</i>

569
00:35:15,823 --> 00:35:20,786
<i>Kupiliśmy z Joanie mieszkanko
w Nowym Jorku, na 94. Ulicy.</i>

570
00:35:21,412 --> 00:35:23,205
<i>Mieszkaliśmy tam rok czy dwa.</i>

571
00:35:23,956 --> 00:35:25,708
<i>Aż Joan zaszła w ciążę.</i>

572
00:35:26,417 --> 00:35:29,503
<i>Uznaliśmy, że powinniśmy się
przeprowadzić do domu</i>

573
00:35:29,503 --> 00:35:31,046
<i>i wybraliśmy Long Island.</i>

574
00:35:34,049 --> 00:35:37,178
<i>Kupiliśmy mały domek, ledwo było nas stać.</i>

575
00:35:38,095 --> 00:35:39,471
{\an8}Młoda matka z córką Joan

576
00:35:39,471 --> 00:35:41,432
{\an8}<i>Urodziła nam się córka, Joan C. Lee.</i>

577
00:35:42,266 --> 00:35:46,103
<i>Co za próżność!
Postanowiliśmy, że córce damy Joan,</i>

578
00:35:46,103 --> 00:35:49,481
<i>a gdybyśmy mieli syna,
dalibyśmy mu na imię Stan.</i>

579
00:35:50,566 --> 00:35:53,986
<i>Co prawda urodziła nam się
druga córka, więc Stan odpadało.</i>

580
00:35:53,986 --> 00:36:00,534
<i>Daliśmy jej na imię Jan, ale niestety
zmarła kilka godzin po urodzeniu.</i>

581
00:36:01,702 --> 00:36:03,621
<i>Joan nie mogła już mieć dzieci,</i>

582
00:36:05,539 --> 00:36:08,334
<i>więc strasznie rozpieszczaliśmy Joan.</i>

583
00:36:09,627 --> 00:36:11,629
{\an8}<i>Myślę, że jest mieszanką nas obojga.</i>

584
00:36:12,046 --> 00:36:13,505
{\an8}<i>Jest bardzo zdolna.</i>

585
00:36:14,632 --> 00:36:18,719
{\an8}<i>Nie jest łatwo być dzieckiem
dwojga silnych rodziców.</i>

586
00:36:18,719 --> 00:36:21,222
{\an8}<i>To zawsze trudne, a tacy jesteśmy.</i>

587
00:36:22,348 --> 00:36:24,350
<i>Zaczęliśmy ją nazywać J.C.,</i>

588
00:36:24,350 --> 00:36:27,228
<i>bo córka nazywała się Joan C. Lee.</i>

589
00:36:27,353 --> 00:36:30,773
<i>C od Celia, po mojej matce.</i>

590
00:36:31,232 --> 00:36:33,567
<i>A Joanie była Joan B. Lee.</i>

591
00:36:37,821 --> 00:36:40,908
<i>Jesteśmy z żoną bardzo blisko.</i>

592
00:36:40,908 --> 00:36:44,078
<i>Jest najwspanialsza.
Niesamowita kobieta.</i>

593
00:36:44,703 --> 00:36:49,667
<i>Moja żona jest niezwykle piękna,
inteligentna, urocza, zajmująca.</i>

594
00:36:49,667 --> 00:36:53,462
<i>Gdy tańczyliśmy, dawałem jej prowadzić,
bo była taka dobra.</i>

595
00:36:53,462 --> 00:36:55,089
<i>Usiłowałem za nią nadążyć.</i>

596
00:36:55,089 --> 00:36:58,801
<i>I starałem się przekazać jej cechy
kobietom, o których pisałem.</i>

597
00:36:59,510 --> 00:37:06,058
<i>Np. Mary Jane była bardzo żywa,
pełna wigoru i na czasie.</i>

598
00:37:06,767 --> 00:37:07,935
<i>Jak moja żona.</i>

599
00:37:08,894 --> 00:37:10,312
<i>Jest dla mnie idealna,</i>

600
00:37:10,312 --> 00:37:14,400
<i>bo w domu spędzam mnóstwo czasu
na pisaniu,</i>

601
00:37:15,109 --> 00:37:20,072
<i>a Joanie zawsze potrafi znaleźć
sobie zajęcie, co jest wspaniałe.</i>

602
00:37:20,072 --> 00:37:23,200
<i>Więc nie czuję wyrzutów sumienia,
kiedy piszę w swoim pokoju.</i>

603
00:37:25,494 --> 00:37:28,372
<i>Nie ma już takich mężczyzn jak Stan.</i>

604
00:37:28,372 --> 00:37:30,958
<i>To zagrożony gatunek, trzeba go chronić.</i>

605
00:37:30,958 --> 00:37:33,294
<i>Bo jest wulkanem energii.</i>

606
00:37:33,294 --> 00:37:35,170
<i>Ma surowe zasady.</i>

607
00:37:35,170 --> 00:37:37,256
<i>Nie pije, nie pali.</i>

608
00:37:37,256 --> 00:37:38,674
<i>Rano wstaje i mówi:</i>

609
00:37:38,674 --> 00:37:41,135
<i>„Dzięki Bogu ta ręka działa, ta noga też.</i>

610
00:37:41,135 --> 00:37:42,386
<i>„Życie jest piękne”.</i>

611
00:37:42,386 --> 00:37:44,555
<i>Jest bardzo dobrym mężem.</i>

612
00:37:45,514 --> 00:37:47,683
<i>Jaki jest wasz przepis
na udane małżeństwo?</i>

613
00:37:48,475 --> 00:37:50,978
<i>Jesteśmy dla siebie
najlepszymi przyjaciółmi...</i>

614
00:37:51,103 --> 00:37:53,355
<i>Trzeba się lubić.</i>

615
00:37:53,522 --> 00:37:56,025
<i>To nie polega na „Kocham, kocham, kocham”.</i>

616
00:37:56,025 --> 00:37:58,986
<i>Młodzi myślą,
że nie będą wychodzić z łóżka.</i>

617
00:37:58,986 --> 00:38:01,405
<i>A małżeństwo jest jak farma.</i>

618
00:38:01,405 --> 00:38:04,366
<i>Trzeba codziennie nad nim pracować.</i>

619
00:38:05,701 --> 00:38:08,954
<i>A on wciąż jest najbardziej
niezwykłą osobą, jaką znam.</i>

620
00:38:19,340 --> 00:38:22,426
<i>Nastolatkowie przechodzą okres
burzy i naporu.</i>

621
00:38:25,262 --> 00:38:26,638
<i>Czy nastolatkowie dziś</i>

622
00:38:26,638 --> 00:38:28,974
<i>są inni niż kiedyś?</i>

623
00:38:29,641 --> 00:38:30,559
Tak.

624
00:38:30,559 --> 00:38:31,852
WYGRAJ RANDKĘ!

625
00:38:31,852 --> 00:38:34,980
Czy dzisiejsi nastolatkowie
są lepsi czy gorsi?

626
00:38:34,980 --> 00:38:36,398
Gorsi.

627
00:38:37,066 --> 00:38:42,988
Dotarliśmy do punktu, w którym
wyraźnie rysuje się konflikt pokoleń.

628
00:38:42,988 --> 00:38:46,825
<i>Świat nastolatków istnieje.
Dorosłym się nie podoba,</i>

629
00:38:46,825 --> 00:38:48,952
{\an8}bo nie chcą mieć w nim udziału.

630
00:38:48,952 --> 00:38:50,996
<i>Wszystko, co pozwoliłoby,</i>

631
00:38:50,996 --> 00:38:55,501
<i>przedstawić punkt widzenia młodych ludzi</i>

632
00:38:55,501 --> 00:38:58,337
bez agresji, z szacunkiem,

633
00:38:58,337 --> 00:39:00,714
byłoby bardzo korzystne.

634
00:39:02,508 --> 00:39:04,426
<i>Gdy miałem 17 lat,</i>

635
00:39:04,426 --> 00:39:07,596
<i>byłem redaktorem,
szefem artystycznym i head writerem,</i>

636
00:39:08,555 --> 00:39:12,518
<i>ale w tamtym czasie
nastolatków nie szanowano.</i>

637
00:39:12,518 --> 00:39:15,020
Więc pomyślałem: „Cholera, zmienię to”.

638
00:39:15,813 --> 00:39:18,941
<i>Czemu nie stworzyć nastoletniego bohatera?</i>

639
00:39:18,941 --> 00:39:21,443
Dlaczego nastolatek
nie miałby mieć supermocy?

640
00:39:21,443 --> 00:39:22,611
Byłem zachwycony.

641
00:39:25,447 --> 00:39:28,742
<i>Czułem, że choć raz</i>

642
00:39:28,742 --> 00:39:34,206
<i>zrobię komiks o nastolatku,
który jest bohaterem, nie pomocnikiem.</i>

643
00:39:34,915 --> 00:39:38,293
<i>I chcę, żeby był prawdziwym nastolatkiem.</i>

644
00:39:38,293 --> 00:39:41,588
<i>Nie kimś, kto może wszystko
i nie ma żadnych problemów.</i>

645
00:39:42,881 --> 00:39:44,675
<i>Ale musiałem wymyślić imię.</i>

646
00:39:46,343 --> 00:39:51,765
<i>W dzieciństwie uwielbiałem
tani magazyny</i> Spider.

647
00:39:52,182 --> 00:39:56,019
<i>Najbardziej dramatyczną rzeczą
z jaką się zetknąłem była okładka:</i>

648
00:39:56,019 --> 00:40:00,649
<i>„Spider: władca ludzi”.</i>

649
00:40:00,649 --> 00:40:03,485
<i>Dla mnie, jako dziewięciolatka...</i>

650
00:40:04,236 --> 00:40:06,530
<i>„Władca ludzi? Chcę!”.</i>

651
00:40:06,530 --> 00:40:09,116
<i>Kto nie chciałby być władcą ludzi?</i>

652
00:40:09,116 --> 00:40:10,951
{\an8}<i>Miał pierścień</i>

653
00:40:10,951 --> 00:40:15,581
{\an8}<i>i kiedy walił złego w twarz,
mały pajączek z pierścienia</i>

654
00:40:15,581 --> 00:40:19,084
<i>zostawiał piętno na szczęce przeciwnika!</i>

655
00:40:21,086 --> 00:40:23,088
<i>Ten pseudonim zawsze mi się podobał.</i>

656
00:40:26,216 --> 00:40:28,051
Aż pomyślałem: „Może Spider-Man?”.

657
00:40:42,649 --> 00:40:44,943
<i>Wszedłem do wydawcy, Martina Goodmana,</i>

658
00:40:45,527 --> 00:40:48,238
<i>i powiedziałem: „Mam pomysł
na zeszyt</i> Spider-Man,

659
00:40:48,238 --> 00:40:51,241
<i>„o nastolatku z problemami”.</i>

660
00:40:51,742 --> 00:40:54,870
Tym razem Martin nie chciał się zgodzić.
Powiedział: „Stan,

661
00:40:55,412 --> 00:40:56,872
<i>„dziwię ci się.</i>

662
00:40:56,872 --> 00:41:01,585
<i>„Nastolatek nie może być bohaterem.
Co najwyżej pomocnikiem.</i>

663
00:41:02,211 --> 00:41:05,130
<i>„I chcesz, żeby miał problemy?</i>

664
00:41:05,130 --> 00:41:07,424
<i>„Nie wiesz, kim jest superbohater?”.</i>

665
00:41:09,676 --> 00:41:12,304
<i>Był szefem, więc nie mogłem
wypuścić</i> Spider-Mana.

666
00:41:15,390 --> 00:41:18,977
<i>Ale czułem, że muszę to z siebie wyrzucić.</i>

667
00:41:19,770 --> 00:41:20,854
DLA DOROSŁYCH

668
00:41:20,854 --> 00:41:23,190
<i>Parę miesięcy później
likwidowaliśmy tytuł,</i>

669
00:41:23,190 --> 00:41:25,359
Niesamowitą fantazję.

670
00:41:26,109 --> 00:41:27,903
<i>Kiedy kończysz serię,</i>

671
00:41:27,903 --> 00:41:31,615
nikogo nie obchodzi, co tam wrzucasz,
bo idzie do odstrzału.

672
00:41:32,157 --> 00:41:33,075
OTO SPIDER-MAN

673
00:41:33,075 --> 00:41:34,701
<i>I żeby to z siebie wyrzucić,</i>

674
00:41:34,701 --> 00:41:37,162
<i>wprowadziłem tam Spider-Mana.
Był na okładce.</i>

675
00:41:38,413 --> 00:41:40,832
<i>Mam szczęście, że Martin mnie nie wylał.</i>

676
00:41:41,667 --> 00:41:43,001
<i>Ale w tej historyjce</i>

677
00:41:43,377 --> 00:41:47,631
<i>zwaliłem na biednego Petera Parkera
tyle problemów, ile się dało.</i>

678
00:41:47,631 --> 00:41:53,095
<i>Bo uważam, że większość ludzi,
nawet pozornie szczęśliwych, je ma.</i>

679
00:41:54,054 --> 00:41:57,432
<i>Spider-Man ma siłę 25 mężczyzn,</i>

680
00:41:57,432 --> 00:42:02,354
<i>umie chodzić po ścianach i bujać się
między budynkami na pajęczynie,</i>

681
00:42:02,354 --> 00:42:05,649
<i>ale nie może ścigać złoczyńcy,</i>

682
00:42:05,649 --> 00:42:09,403
<i>bo stara ciocia May mówi: „Przecież pada,</i>

683
00:42:09,403 --> 00:42:12,072
<i>„przeziębiłbyś się,
lepiej zostań w domu”.</i>

684
00:42:12,614 --> 00:42:16,493
<i>Nie spotkałem się z innym superbohaterem,</i>

685
00:42:16,493 --> 00:42:20,497
<i>który wolałby nim nie być.</i>

686
00:42:21,164 --> 00:42:24,793
<i>Zrobiłem z niego bardzo
introspektywną postać.</i>

687
00:42:24,793 --> 00:42:27,713
Ciągle pyta: „Czemu to robię?”.

688
00:42:27,713 --> 00:42:30,882
WIELKA MOC NIESIE TEŻ
WIELKĄ ODPOWIEDZIALNOŚĆ

689
00:42:31,049 --> 00:42:32,593
<i>Zeszyt trafił do sprzedaży.</i>

690
00:42:32,593 --> 00:42:34,928
<i>I kiedy przyszły wyniki,</i>

691
00:42:35,637 --> 00:42:38,181
Martin przybiegł do mojego pokoju
i mówi: „Stan!

692
00:42:38,181 --> 00:42:42,728
<i>„Pamiętasz tego twojego Spider-Mana,
który tak się podobał nam obu?</i>

693
00:42:43,562 --> 00:42:45,439
<i>„Może zrobiłbyś o nim całą serię?”.</i>

694
00:42:47,274 --> 00:42:49,067
NIESAMOWITY SPIDER-MAN

695
00:42:49,067 --> 00:42:52,195
<i>Po tym poczułem, że mogę wszystko.</i>

696
00:43:00,787 --> 00:43:02,789
<i>Nie brakowało dobrych rysowników.</i>

697
00:43:03,915 --> 00:43:06,960
<i>Jack i Steve byli szalenie oryginalni.</i>

698
00:43:08,837 --> 00:43:13,592
<i>Koncepcyjnie grafika Jacka
przypomina dobry, wciągający film.</i>

699
00:43:13,592 --> 00:43:20,140
<i>Jack potrafi trafić w wizualne apogeum
każdej rysowanej przez siebie sytuacji.</i>

700
00:43:20,140 --> 00:43:23,602
{\an8}<i>Rysuje jej ekstremum.</i>

701
00:43:23,602 --> 00:43:27,397
<i>Cokolwiek stanowi
jej najbardziej ekscytujący element.</i>

702
00:43:27,397 --> 00:43:31,485
{\an8}<i>W związku z tym jego grafika
nieodmiennie fascynuje.</i>

703
00:43:33,612 --> 00:43:38,492
<i>Postaci Steve'a Ditko stanowiły
przeciwieństwo grafiki Jacka.</i>

704
00:43:38,492 --> 00:43:42,412
<i>Zawsze uważałem,
że jego grafika jest stonowana</i>

705
00:43:42,412 --> 00:43:46,667
<i>i że potrafi opowiadać
w realistyczny sposób.</i>

706
00:43:46,667 --> 00:43:49,419
<i>Po jakimś czasie zapominasz,
że czytasz komiks</i>

707
00:43:49,419 --> 00:43:51,630
<i>i wydaje ci się,
że to się dzieje naprawdę.</i>

708
00:43:52,964 --> 00:43:56,927
<i>Jack Kirby był pewnie największym
rysownikiem komiksowym w zasięgu</i>

709
00:43:56,927 --> 00:44:00,347
i początkowo chciałem,
by to on rysował <i>Spider-Mana,</i>

710
00:44:00,347 --> 00:44:02,808
ale nie chciałem Spider-Mana herosa.

711
00:44:02,808 --> 00:44:06,103
Chciałem, żeby był typowym,
gamoniowatym kolesiem.

712
00:44:06,228 --> 00:44:07,896
<i>Powiedziałem o tym Jackowi,</i>

713
00:44:07,896 --> 00:44:12,192
<i>ale on przywykł do rysowania
Kapitana Ameryki i tego typu postaci.</i>

714
00:44:12,192 --> 00:44:15,487
Kiedy dał mi pierwsze strony,
powiedziałem: „Nie...

715
00:44:15,487 --> 00:44:17,322
<i>„Jest zbyt heroiczny”.</i>

716
00:44:17,322 --> 00:44:20,742
<i>Więc przekazałem komiks Steve'owi.
Jack się nie przejął.</i>

717
00:44:20,742 --> 00:44:22,452
<i>Nikt nie liczył na sukces,</i>

718
00:44:22,452 --> 00:44:24,788
<i>a Jack był zbyt zajęty innymi zeszytami.</i>

719
00:44:24,788 --> 00:44:27,040
<i>Steve nadawał się idealnie.</i>

720
00:44:27,040 --> 00:44:30,335
<i>Świetnie wyczuł
tego przeciętnego chłopaka,</i>

721
00:44:30,335 --> 00:44:32,796
<i>który został bohaterem,
ale wciąż miał problemy.</i>

722
00:44:35,799 --> 00:44:38,385
<i>I tak narodziła się legenda.</i>

723
00:44:44,349 --> 00:44:48,019
<i>Oto nasz gość specjalny, Stan Lee.</i>

724
00:44:48,019 --> 00:44:50,021
A Spider-Man? Znacie?

725
00:44:50,021 --> 00:44:51,022
Tak.

726
00:44:51,022 --> 00:44:53,108
- Hulka?
- Tak.

727
00:44:53,108 --> 00:44:54,943
Którego lubi pan najbardziej?

728
00:44:54,943 --> 00:44:58,822
To prawie jak pytać rodzica
o ulubione dziecko.

729
00:44:58,822 --> 00:45:00,449
Chyba kocham ich wszystkich.

730
00:45:00,449 --> 00:45:03,160
Ale może Spider-Mana odrobinę bardziej,

731
00:45:03,160 --> 00:45:05,495
może dlatego, że jest taki popularny.

732
00:45:05,495 --> 00:45:06,872
W komiksach

733
00:45:06,872 --> 00:45:10,083
sukces odnoszą duzi, silni i brzydcy?

734
00:45:11,084 --> 00:45:15,881
Nie. Wiecie, w czym rzecz?
Chodzi o najbardziej interesujących,

735
00:45:15,881 --> 00:45:19,426
z którymi czytelnicy
mogą się utożsamiać.

736
00:45:19,426 --> 00:45:23,054
Nieważne, czy postać
jest brzydka, czy przystojna,

737
00:45:23,054 --> 00:45:25,515
słaba czy silna.

738
00:45:25,515 --> 00:45:29,394
Jeśli ma w sobie coś, za co ją lubisz,

739
00:45:29,394 --> 00:45:31,688
za co ci na niej zależy...

740
00:45:31,688 --> 00:45:35,275
<i>Mówi się na to, że trzeba
empatyzować z postacią.</i>

741
00:45:36,735 --> 00:45:40,864
Po co są superbohaterowie
i na czym polega dobry?

742
00:45:40,864 --> 00:45:44,201
Jakich składników wymaga
Spider-Man albo Superman?

743
00:45:44,201 --> 00:45:45,869
Bardzo ważna jest empatia.

744
00:45:45,869 --> 00:45:48,705
Czytelnikowi musi zależeć
na superbohaterze.

745
00:45:48,705 --> 00:45:51,416
Na przykład, w Marvelu staraliśmy się,

746
00:45:51,416 --> 00:45:55,921
by superbohaterowie
byli bardziej realistyczni,

747
00:45:55,921 --> 00:45:57,214
z krwi i kości,

748
00:45:57,214 --> 00:46:01,176
co przygotowuje młodego czytelnika
na fakt,

749
00:46:01,176 --> 00:46:03,678
-że gdy ruszy w świat...
- Ma chodzić po ścianach.

750
00:46:03,678 --> 00:46:07,808
...nie musi oczekiwać,
że jego bohaterowie będą idealni.

751
00:46:10,018 --> 00:46:13,146
<i>Pewnego razu Spider-Man otrzymał czek</i>

752
00:46:13,146 --> 00:46:16,858
<i>w nagrodę za swoje wyczyny,
wypisany na Spider-Mana,</i>

753
00:46:16,858 --> 00:46:19,653
<i>po czym poszedł do banku
w kostiumie Spider-Mana.</i>

754
00:46:19,653 --> 00:46:21,154
CHCĘ WYPŁACIĆ CZEK!

755
00:46:21,154 --> 00:46:23,698
<i>I kasjer powiedział:
„Nie mogę wypłacić,</i>

756
00:46:23,698 --> 00:46:25,367
<i>„poproszę dokument”.</i>

757
00:46:25,367 --> 00:46:27,869
<i>Ten na to:
„Przecież mam kostium Spider-Mana”,</i>

758
00:46:27,869 --> 00:46:30,539
a kasjer: „Każdy może taki założyć”.

759
00:46:32,457 --> 00:46:34,626
<i>I nie udało mu się spieniężyć czeku.</i>

760
00:46:37,254 --> 00:46:42,300
<i>Chciałem, by zeszyty
były przede wszystkim zabawne.</i>

761
00:46:42,300 --> 00:46:46,721
<i>I chciałem, by wszystko
przyciągało uwagę czytelników</i>

762
00:46:46,721 --> 00:46:49,474
<i>i wywoływało dyskusje.</i>

763
00:46:50,267 --> 00:46:51,810
<i>I robiłem, co mogłem,</i>

764
00:46:51,810 --> 00:46:55,897
<i>by nasze zeszyty odróżniały się od innych.</i>

765
00:46:56,648 --> 00:46:58,149
<i>Po prostu się bawiłem.</i>

766
00:46:58,149 --> 00:47:00,485
Na co bym nie wpadł, mówiłem: „Dobre”.

767
00:47:00,485 --> 00:47:03,154
<i>„Napiszę 'Najwspanialsze komiksy świata'.
A co tam”.</i>

768
00:47:03,947 --> 00:47:08,410
Opisz to, co nazywasz
szalonym światem komiksów Marvela.

769
00:47:08,410 --> 00:47:10,120
Co to za świat?

770
00:47:10,120 --> 00:47:14,499
W zasadzie traktujemy nasze komiksy
jak bajki dla starszych.

771
00:47:14,499 --> 00:47:19,254
Myślę, że najczęściej
poprawiamy dawne legendy.

772
00:47:19,254 --> 00:47:22,299
Bierzemy z nich, co najlepsze,
dodajemy szczyptę Marvela

773
00:47:22,299 --> 00:47:24,634
i wychodzi coś trudnego do opisania.

774
00:47:29,222 --> 00:47:33,310
<i>Z Jackiem zrobiłem</i> Hulka
<i>i</i> Fantastyczną Czwórkę.

775
00:47:33,310 --> 00:47:37,564
<i>Pomyślałem:
jak moglibyśmy przebić te postaci?</i>

776
00:47:37,939 --> 00:47:40,734
<i>I dotarło do mnie,
że nie stworzyliśmy boga.</i>

777
00:47:41,902 --> 00:47:45,989
<i>Większość ludzi czytała
o greckich i rzymskich bóstwach,</i>

778
00:47:45,989 --> 00:47:49,993
<i>ale bogowie nordyccy nie byli tak znani.
Więc pomyślałem,</i>

779
00:47:49,993 --> 00:47:51,494
"GRZMOT W ZAŚWIATACH!"

780
00:47:51,494 --> 00:47:53,163
<i>czemu nie któryś z nich?</i>

781
00:47:53,163 --> 00:47:55,957
<i>Uznałem, że Thor niesie w sobie
najwięcej dramatyzmu,</i>

782
00:47:55,957 --> 00:48:00,378
<i>bo miał ten magiczny młot
i był najpotężniejszy.</i>

783
00:48:00,378 --> 00:48:03,048
<i>Był bogiem burzy.</i>

784
00:48:06,134 --> 00:48:07,677
POTĘŻNY THOR!
BITEWNY PŁOMIEŃ!

785
00:48:07,677 --> 00:48:09,930
<i>Myślałem, że będzie kolejnym z wielu,</i>

786
00:48:09,930 --> 00:48:13,224
<i>ale Jack uczynił z niego
jedną z największych</i>

787
00:48:13,224 --> 00:48:14,726
PRZYRZĄDZONY PRZEZ STANA LEE
i JACKA KIRBY'EGO

788
00:48:14,726 --> 00:48:16,603
<i>fikcyjnych postaci.</i>

789
00:48:16,603 --> 00:48:17,729
{\an8}Jacka Kirby

790
00:48:17,729 --> 00:48:20,607
{\an8}<i>Niewątpliwie od lat miałem słabość</i>

791
00:48:20,607 --> 00:48:22,692
{\an8}<i>do wszelkich postaci mitologicznych,</i>

792
00:48:22,692 --> 00:48:25,153
<i>więc gdy trafiła się okazja,
by taką rysować,</i>

793
00:48:25,153 --> 00:48:28,490
<i>nie zamierzałem się ograniczać.</i>

794
00:48:28,490 --> 00:48:32,285
<i>I tak uczyniłem.
Świat stał się dla mnie sceną</i>

795
00:48:32,285 --> 00:48:34,496
<i>i podkręciłem te nordyckie postaci tak,</i>

796
00:48:34,496 --> 00:48:37,540
<i>jak się to nikomu dotąd nie śniło.</i>

797
00:48:37,999 --> 00:48:40,460
<i>Okazało się, że to świetna zabawa,</i>

798
00:48:40,460 --> 00:48:41,920
<i>sprawiało mi dużą radość.</i>

799
00:48:41,920 --> 00:48:42,921
LEKKIE JAK KARTON!

800
00:48:42,921 --> 00:48:44,631
MUSZĘ STANĄĆ PRZED OJCEM!

801
00:48:44,631 --> 00:48:47,300
OCZYŚCIĆ SIĘ ZA WSZELKĄ CENĘ!

802
00:48:47,300 --> 00:48:50,845
<i>Uderzyło nas, że tworzymy
własną mitologię,</i>

803
00:48:50,845 --> 00:48:52,681
<i>własne uniwersa.</i>

804
00:48:53,556 --> 00:48:57,352
<i>Jedną z naszych innowacji,
która się całkiem dobrze sprawdziła,</i>

805
00:48:57,978 --> 00:49:00,897
{\an8}<i>jest nakładanie się postaci i zeszytów.</i>

806
00:49:00,897 --> 00:49:04,943
<i>To jak teatr ze stałym zespołem,
w którym masz swoich aktorów,</i>

807
00:49:04,943 --> 00:49:08,738
<i>wiesz, co potrafią
i możesz ich stosownie wykorzystywać.</i>

808
00:49:08,738 --> 00:49:13,118
{\an8}<i>Gdy mamy gotową obsadę,
bohaterów czy złoczyńców,</i>

809
00:49:13,702 --> 00:49:16,162
{\an8}<i>łatwiej nam osadzać historie.</i>

810
00:49:16,162 --> 00:49:18,373
<i>Ale mam też wrażenie,</i>

811
00:49:19,249 --> 00:49:21,668
<i>że lubimy to, co znajome,</i>

812
00:49:21,668 --> 00:49:24,921
<i>a z czasem czytelnicy
zaznajamiają się z postaciami</i>

813
00:49:24,921 --> 00:49:28,925
<i>i skoro są dla nich interesujące,
po co się ich pozbywać?</i>

814
00:49:28,925 --> 00:49:32,345
<i>Jeśli mamy złoczyńcę,
który walczył z Fantastyczną Czwórką,</i>

815
00:49:32,345 --> 00:49:35,473
<i>czemu nie miałby kiedyś
poznać innego z bohaterów?</i>

816
00:49:35,473 --> 00:49:38,560
<i>Albo czemu bohaterowie
nie mieliby się poznawać nawzajem</i>

817
00:49:38,560 --> 00:49:40,311
<i>i występować u siebie gościnnie?</i>

818
00:49:40,311 --> 00:49:44,399
<i>Bo, zgodnie z ewangelią wg Marvela,</i>

819
00:49:44,399 --> 00:49:45,984
<i>wszyscy oni mają jeden świat.</i>

820
00:49:45,984 --> 00:49:46,985
SENSACJA: WESELE SUE I REEDA!

821
00:49:46,985 --> 00:49:47,986
Z PEŁNYM PAKIETEM
PYSZNIE POJEDYNKUJĄCYCH SIĘ

822
00:49:47,986 --> 00:49:48,987
PARADNYCH PRZEBIERAŃCÓW!

823
00:49:48,987 --> 00:49:50,030
TO JEST TO!

824
00:49:52,449 --> 00:49:55,702
<i>...wzrosło do 3 mld $
i 14 tys. żołnierzy...</i>

825
00:49:55,702 --> 00:49:58,955
<i>Zaangażowanie Ameryki
jest coraz groźniejsze.</i>

826
00:49:58,955 --> 00:50:01,249
<i>W Marvelu bardzo odczuwaliśmy,</i>

827
00:50:01,249 --> 00:50:04,085
<i>co działo się w otaczającym nas świecie.</i>

828
00:50:04,711 --> 00:50:08,048
<i>Wietnam i wszystko, co się wtedy działo.</i>

829
00:50:09,090 --> 00:50:12,761
<i>Ta wojna jest nie tylko nie do obrony,
ona jest absurdalna.</i>

830
00:50:12,761 --> 00:50:15,805
<i>Zgadzam się z twoim określeniem.
Jest obsceniczna.</i>

831
00:50:15,805 --> 00:50:17,182
{\an8}SPROWADŹCIE ŻOŁNIERZY DO DOMU

832
00:50:17,182 --> 00:50:20,977
{\an8}<i>Wszyscy byli przeciwko wojnie.
Młodzież jej nienawidziła.</i>

833
00:50:30,361 --> 00:50:32,822
I TAK NARODZIŁ SIĘ IRON MAN,
MISTRZ NAD MISTRZE!

834
00:50:32,822 --> 00:50:35,283
<i>Mamy postać o nazwie Iron Man.</i>

835
00:50:36,451 --> 00:50:40,080
<i>Nosi wielki metalowy strój
i jest bardzo potężny,</i>

836
00:50:40,080 --> 00:50:42,957
<i>ma małe odrzutowe dysze w podeszwach,</i>

837
00:50:42,957 --> 00:50:44,667
<i>które pozwalają mu latać,</i>

838
00:50:44,667 --> 00:50:48,004
<i>był dostawcą broni
dla Armii Stanów Zjednoczonych</i>

839
00:50:48,004 --> 00:50:49,923
<i>podczas wojny w Wietnamie itd.</i>

840
00:50:51,925 --> 00:50:55,303
<i>Jak sprawić, by ktoś taki budził sympatię?</i>

841
00:50:57,931 --> 00:50:59,933
<i>Nie da się go nie kochać.</i>

842
00:50:59,933 --> 00:51:03,353
<i>Ma słabe serce,
został ranny na polu walki</i>

843
00:51:03,353 --> 00:51:05,522
<i>i tak naprawdę jest dobry.</i>

844
00:51:06,981 --> 00:51:10,777
<i>Nasi bohaterowie mają przeróżne
wady i słabości.</i>

845
00:51:10,777 --> 00:51:14,948
{\an8}<i>Walcząc ze złoczyńcą,
mogą równie dobrze wygrać jak przegrać.</i>

846
00:51:15,532 --> 00:51:19,536
<i>A nasi złoczyńcy są uroczy.
Trafiają prosto do serca.</i>

847
00:51:20,870 --> 00:51:27,085
<i>Okazuje się, że źli są co najmniej
tak popularni jak bohaterowie.</i>

848
00:51:27,085 --> 00:51:28,670
<i>Mają ogromny urok.</i>

849
00:51:29,337 --> 00:51:32,257
<i>Staramy się nadawać im
zrozumiałe cechy</i>

850
00:51:32,257 --> 00:51:35,051
<i>i powody, dla których są tacy, jacy są.</i>

851
00:51:35,051 --> 00:51:38,012
<i>Niektórzy nawet przejrzeli na oczy
i stali się bohaterami.</i>

852
00:51:38,012 --> 00:51:41,015
<i>Po jakimś czasie nie wiemy,
kto jest bohaterem, a kto złym,</i>

853
00:51:41,015 --> 00:51:42,559
<i>granica jest cienka.</i>

854
00:51:45,812 --> 00:51:47,313
<i>I taki jest prawdziwy świat.</i>

855
00:51:48,273 --> 00:51:50,942
<i>Nic nie jest czarno-białe.</i>

856
00:51:52,986 --> 00:51:58,074
SPIDER-MAN... SIŁA DOBRA CZY ZŁA?

857
00:51:58,074 --> 00:52:02,162
Co dzieje się z komiksem?
Przechwycił starszych czytelników.

858
00:52:02,162 --> 00:52:05,623
- Tak!
- Komiksy Marvela czyta tyle samo

859
00:52:05,623 --> 00:52:07,959
studentów co siedmiolatków.

860
00:52:07,959 --> 00:52:10,795
Rzadko pokazuję komiksy,
ale ten jest ciekawy...

861
00:52:10,795 --> 00:52:12,672
- Owszem.
- Powiem dlaczego.

862
00:52:12,672 --> 00:52:14,382
Jest obiektywny.

863
00:52:14,382 --> 00:52:15,341
{\an8}W. STORAB
Kolekcjoner komiksów

864
00:52:15,341 --> 00:52:16,968
{\an8}Myślę, że każdy, powtarzam,

865
00:52:16,968 --> 00:52:20,722
{\an8}każdy mógłby coś wynieść z tego komiksu,

866
00:52:20,722 --> 00:52:22,849
nauczyć się czegoś. Jest jak powieść,

867
00:52:22,849 --> 00:52:24,934
film Cecila B. DeMille'a czy cokolwiek,

868
00:52:24,934 --> 00:52:26,769
tylko w obrazkach.

869
00:52:26,769 --> 00:52:30,106
Dlaczego ma się uczyć?
Nie wystarczy rozrywka z lektury?

870
00:52:30,106 --> 00:52:32,358
Musi to czytać jak podręcznik?

871
00:52:32,358 --> 00:52:35,069
Czy nie można się
bawić i uczyć jednocześnie?

872
00:52:35,069 --> 00:52:37,197
{\an8}Nasi czytelnicy szukają rozrywki.

873
00:52:37,197 --> 00:52:38,281
{\an8}J. SCHWARTZ Wydawca,
DC Comics

874
00:52:38,281 --> 00:52:41,075
{\an8}Chcą się zatracić, nie chcą być edukowani.

875
00:52:41,075 --> 00:52:42,785
{\an8}Nie życzą sobie ważkich treści.

876
00:52:42,785 --> 00:52:46,664
Nie polecałbym Supermana czy Batmana
osobom powyżej 12 lat.

877
00:52:46,664 --> 00:52:47,957
Są dobre dla dzieci.

878
00:52:47,957 --> 00:52:52,170
Dorośli uwierzyli, że nie znajdą
w komiksach nic wartościowego,

879
00:52:52,170 --> 00:52:54,088
a mogliby znaleźć.

880
00:52:54,088 --> 00:52:56,799
Nie można skreślać środka wyrazu
ze wzg. na format.

881
00:52:57,800 --> 00:53:02,388
<i>Im miałem większą świadomość wpływu,
jaki wywierają nasze zeszyty,</i>

882
00:53:02,388 --> 00:53:06,851
<i>tym bardziej starałem się
przemycać do historii moralne nauki.</i>

883
00:53:11,814 --> 00:53:15,944
<i>Nie chcę wyjść na najbardziej
moralnego faceta na świecie,</i>

884
00:53:15,944 --> 00:53:20,114
<i>ale zawsze uważałem,
że pewne kwestie należy poruszać.</i>

885
00:53:24,619 --> 00:53:27,038
<i>Jedną z naprawdę strasznych rzeczy
jest fakt,</i>

886
00:53:27,038 --> 00:53:28,164
DLA BIAŁYCH

887
00:53:28,164 --> 00:53:29,249
{\an8}DLA KOLOROWYCH

888
00:53:29,249 --> 00:53:31,334
{\an8}<i>że tak wielu ludzi nie lubi,</i>

889
00:53:31,334 --> 00:53:32,252
{\an8}DLA KOLOROWYCH

890
00:53:32,252 --> 00:53:33,711
{\an8}<i>nienawidzi innych ludzi</i>

891
00:53:33,836 --> 00:53:34,837
{\an8}NIE POZWOLIMY NA MIESZANIE RAS W GEORGII

892
00:53:34,963 --> 00:53:36,631
{\an8}<i>tylko dlatego, że są inni.</i>

893
00:53:39,300 --> 00:53:42,470
<i>Napisałem opowieść "The Hate Monger".</i>

894
00:53:42,971 --> 00:53:46,391
{\an8}<i>Była to właściwie rozprawa
z Ku Klux Klan.</i>

895
00:53:47,642 --> 00:53:51,396
{\an8}<i>Chodziło o złoczyńcę,
który siał nienawiść</i>

896
00:53:51,396 --> 00:53:53,690
<i>między różnymi grupami ludzi.</i>

897
00:53:55,400 --> 00:53:58,278
<i>Miałem nadzieję
podsunąć czytelnikom ideę,</i>

898
00:53:58,278 --> 00:53:59,570
ZWYCIĘŻYMY

899
00:53:59,570 --> 00:54:02,699
<i>że wszyscy
powinni być traktowani tak samo.</i>

900
00:54:03,825 --> 00:54:08,496
<i>Próbowaliśmy zamieszczać ten przekaz
we wszystkich komiksach Marvela.</i>

901
00:54:08,496 --> 00:54:11,582
PÓKI LUDZIE NIE BĘDĄ SIĘ KOCHAĆ
BEZ WZGLĘDU NA RASĘ I WYZNANIE,

902
00:54:11,582 --> 00:54:14,669
HATE MONGER POZOSTANIE
NIEPOKONANY! PAMIĘTAJMY O TYM!

903
00:54:16,629 --> 00:54:19,340
<i>Chciałem stworzyć kolejną
grupę superbohaterów</i>

904
00:54:20,008 --> 00:54:24,178
<i>i dać im antyrasistowski motyw.</i>

905
00:54:25,054 --> 00:54:28,725
<i>Pomyślałem: „Jak mógłbym
dać im moc w inny sposób?”.</i>

906
00:54:28,725 --> 00:54:34,105
<i>I nagle mnie olśniło.
Wiemy, że w życiu istnieją mutacje.</i>

907
00:54:34,772 --> 00:54:38,234
<i>Pięcionożne żaby i takie tam.</i>

908
00:54:38,234 --> 00:54:43,072
<i>Po prostu dam im takie moce, jakie chcę
i powiem, że tak zmutowali.</i>

909
00:54:43,489 --> 00:54:45,616
<i>Nazwałem ich X-Men.</i>

910
00:54:45,616 --> 00:54:49,746
<i>Wszyscy bohaterowie X-Menów
różnią się od zwyczajnych ludzi</i>

911
00:54:49,746 --> 00:54:55,126
<i>i z powodu tych różnic
społeczeństwo ich nienawidzi,</i>

912
00:54:55,126 --> 00:54:59,589
<i>ściga, nęka i boi się ich.</i>

913
00:55:01,883 --> 00:55:06,179
<i>We wszystkich zeszytach
staramy się przemycić jakiś morał,</i>

914
00:55:06,179 --> 00:55:08,181
<i>obok pościgów i walk.</i>

915
00:55:08,890 --> 00:55:11,309
<i>Mamy taką postać, Silver Surfera.</i>

916
00:55:11,309 --> 00:55:13,770
<i>Przybywa na Ziemię z innej planety.</i>

917
00:55:14,312 --> 00:55:16,230
{\an8}<i>Jack narysował go pierwszy.</i>

918
00:55:18,649 --> 00:55:21,110
<i>Silver Surfer Ciągle filozofuje,</i>

919
00:55:21,110 --> 00:55:23,988
<i>mówi o ludziach rzeczy typu:</i>

920
00:55:23,988 --> 00:55:28,409
<i>„Czy nie rozumieją, że ich planeta
jest istnym ogrodem Eden?</i>

921
00:55:28,409 --> 00:55:31,037
<i>„Czemu walczą ze sobą i są chciwi?</i>

922
00:55:31,037 --> 00:55:32,663
<i>"I skąd te ich uprzedzenia?</i>

923
00:55:32,663 --> 00:55:34,415
<i>„Nie mogą się po prostu kochać</i>

924
00:55:34,415 --> 00:55:37,377
<i>„i cieszyć swoim odziedziczonym rajem?”.</i>

925
00:55:38,336 --> 00:55:42,173
<i>Wierzę, że świat mógłby być
o wiele lepszy,</i>

926
00:55:42,173 --> 00:55:43,758
<i>gdybyśmy traktowali się</i>

927
00:55:43,758 --> 00:55:46,427
<i>z większą wzajemną troską i szacunkiem.</i>

928
00:55:47,261 --> 00:55:50,598
Jeśli naprawdę chcesz coś zmienić
na lepsze,

929
00:55:50,598 --> 00:55:54,227
musisz w to wskoczyć,
stać się częścią procesu.

930
00:55:56,104 --> 00:55:58,940
<i>„Wielka moc
niesie wielką odpowiedzialność”.</i>

931
00:56:04,028 --> 00:56:06,781
<i>Czarną Panterę
stworzyłem z Jackiem Kirbym.</i>

932
00:56:06,781 --> 00:56:07,865
Przedstawiamy SENSACYJNĄ CZARNĄ PANTERĘ!

933
00:56:07,865 --> 00:56:12,286
<i>Uznaliśmy, że już pora
na czarnego superbohatera.</i>

934
00:56:13,746 --> 00:56:18,251
<i>Bo przecież Ameryka
ma tak wielu czarnych obywateli.</i>

935
00:56:20,670 --> 00:56:26,134
<i>Zachwyciła mnie koncepcja superbohatera,
który mieszka w Afryce,</i>

936
00:56:27,635 --> 00:56:31,597
<i>a intelektualnie jest odpowiednikiem
Reeda Richardsa.</i>

937
00:56:34,559 --> 00:56:37,437
{\an8}<i>Dzwonię, by pogratulować Marvel Comics,</i>

938
00:56:37,437 --> 00:56:41,149
{\an8}<i>jako jedynemu wydawnictwu komiksów,
które dokonało integracji.</i>

939
00:56:41,149 --> 00:56:44,444
{\an8}<i>I uznaje fakt,
że istnieje więcej niż jedna rasa.</i>

940
00:56:44,444 --> 00:56:48,239
<i>Jak można rzekomo osadzać historie
w dzisiejszym świecie</i>

941
00:56:48,239 --> 00:56:51,033
<i>i nie zawierać w nich
wszystkich typów ludzkich</i>

942
00:56:51,033 --> 00:56:53,286
<i>- i możliwych sytuacji?
- Właśnie.</i>

943
00:56:53,286 --> 00:56:55,997
<i>Macie w nim rasowo mieszane tło.</i>

944
00:56:55,997 --> 00:56:58,624
<i>To nietypowe dla komiksu,
nie spotyka się tego,</i>

945
00:56:58,624 --> 00:57:00,543
<i>dopiero w komiksach Marvela.</i>

946
00:57:09,635 --> 00:57:13,222
<i>Staraliśmy się dostarczać historie
dla starszych czytelników,</i>

947
00:57:13,222 --> 00:57:17,477
<i>które byłyby jednocześnie
odpowiednie dla młodszych.</i>

948
00:57:17,602 --> 00:57:21,063
<i>Patrząc obiektywnie,
jest to absolutnie niewykonalne</i>

949
00:57:21,063 --> 00:57:22,899
<i>i nie wiem, jak nam się udawało.</i>

950
00:57:25,234 --> 00:57:29,906
<i>Dostałem list z Biura Zdrowia, Edukacji
i Opieki Społecznej w Waszyngtonie.</i>

951
00:57:29,906 --> 00:57:34,452
<i>Pisali: „Panie Lee, wyrazy uznania
dla wpływu pańskich komiksów.</i>

952
00:57:34,452 --> 00:57:37,955
<i>„Narkotyki to poważny problem.
Napisałby pan coś antynarkotykowego?”.</i>

953
00:57:37,955 --> 00:57:39,123
intensywna kampania antynarkotykowa

954
00:57:39,123 --> 00:57:40,708
<i>Zrobiłem 3-częściową serię.</i>

955
00:57:42,502 --> 00:57:46,172
<i>Przyjaciel Spider-Mana coś przedawkowuje,</i>

956
00:57:46,923 --> 00:57:50,510
<i>Spider-Man go ratuje i mówi:
„Jesteś palantem, że to bierzesz”.</i>

957
00:57:50,510 --> 00:57:52,970
<i>W ramach większej opowieści.</i>

958
00:57:53,763 --> 00:57:58,434
<i>Nie chciałem, żebyśmy prawili kazania.
To był tylko incydent w opowieści.</i>

959
00:57:58,434 --> 00:58:02,021
<i>Comic Code Authority odesłała komiks:</i>

960
00:58:02,021 --> 00:58:05,816
<i>„Nie możecie tego wydać,
nie damy naszej pieczątki”.</i>

961
00:58:06,275 --> 00:58:07,610
Spytałem: „Dlaczego?”.

962
00:58:07,610 --> 00:58:11,239
<i>Odpowiedzieli: „Według zasad
Comic Code Authority</i>

963
00:58:11,239 --> 00:58:13,991
<i>„nie wolno wspominać o narkotykach”.</i>

964
00:58:14,492 --> 00:58:17,787
<i>Ja na to: „Nie namawiamy młodzieży
do brania narkotyków.</i>

965
00:58:17,787 --> 00:58:20,373
<i>„To wątek antynarkotykowy”.</i>

966
00:58:20,373 --> 00:58:22,875
<i>„Nieistotne, wspominasz o narkotykach”.</i>

967
00:58:23,417 --> 00:58:26,671
<i>Mówię: „Ale Biuro Zdrowia, Edukacji
i Opieki Społecznej,</i>

968
00:58:26,671 --> 00:58:29,799
<i>„agencja rządowa, prosi nas o to!”.</i>

969
00:58:29,799 --> 00:58:32,343
<i>„Nieistotne.
Nie można wspominać o narkotykach”.</i>

970
00:58:34,512 --> 00:58:37,807
<i>Ponieważ próbowaliśmy pokazywać
prawdziwe życie,</i>

971
00:58:37,807 --> 00:58:40,726
<i>toczyłem liczne spory
z Comics Code Authority.</i>

972
00:58:41,978 --> 00:58:46,190
<i>Uważam, że lektury
powinny nas przygotowywać,</i>

973
00:58:46,190 --> 00:58:49,485
<i>być inicjacją do spotkania
z prawdziwym światem.</i>

974
00:58:49,485 --> 00:58:56,033
<i>Mam przekonanie, że moralnie lepiej
przysługujemy się młodym czytelnikom,</i>

975
00:58:56,033 --> 00:59:00,955
<i>pokazując im, że najlepiej jest dawać
z siebie wszystko i starać się być dobrym.</i>

976
00:59:03,249 --> 00:59:06,919
<i>Poszedłem do wydawcy,
Martina Goodmana, i powiedziałem:</i>

977
00:59:06,919 --> 00:59:09,922
<i>„Oto historia, a napisałem ją dlatego.</i>

978
00:59:10,464 --> 00:59:14,969
<i>„Chciałbym ją wydać bez pieczątki CCA”.</i>

979
00:59:16,095 --> 00:59:19,974
<i>Byłem bardzo dumny z wydawcy,
bo powiedział:</i>

980
00:59:20,266 --> 00:59:22,977
<i>„Oczywiście, Stan. Zrób to”.</i>

981
00:59:25,021 --> 00:59:30,401
<i>I tak wszystkie trzy części
poszły bez pieczątki.</i>

982
00:59:31,319 --> 00:59:34,280
<i>I świat jakoś się nie zawalił.</i>

983
00:59:34,780 --> 00:59:35,948
{\an8}Jestem z ciebie dumny

984
00:59:35,948 --> 00:59:38,326
{\an8}<i>Dostawaliśmy listy od grup parafialnych,</i>

985
00:59:38,326 --> 00:59:39,243
PODJĄŁEŚ WALKĘ

986
00:59:39,243 --> 00:59:41,078
<i>rad szkolnych... Byli zachwyceni.</i>

987
00:59:47,752 --> 00:59:50,212
<i>Umysły młodych ludzi są jak gąbka.</i>

988
00:59:50,212 --> 00:59:52,673
<i>I nie sądzę, by były rzeczy</i>

989
00:59:53,424 --> 00:59:54,467
<i>zbyt trudne</i>

990
00:59:55,343 --> 00:59:58,054
<i>czy zbyt dojrzałe,
wykraczające poza ich zrozumienie.</i>

991
00:59:58,054 --> 01:00:01,724
<i>Myślę, że rozumieją o wiele więcej,
niż nam się wydaje,</i>

992
01:00:01,724 --> 01:00:04,935
<i>i potrafią błyskawicznie
chłonąć i się uczyć.</i>

993
01:00:04,935 --> 01:00:08,689
<i>Większość z nich nie ma możliwości,
albo ma ich za mało.</i>

994
01:00:10,274 --> 01:00:12,234
<i>Kiedy zaczynaliśmy w Marvel Comics,</i>

995
01:00:12,234 --> 01:00:15,404
<i>powiedziałem: „Używajmy słownictwa
na poziomie studenckim”.</i>

996
01:00:15,404 --> 01:00:17,740
<i>I wszyscy na to: „Zwariowałeś”.</i>

997
01:00:17,740 --> 01:00:21,577
<i>Odparłem: „Tak?”.
Uznałem, że młodzież wyłapie znaczenie...</i>

998
01:00:21,577 --> 01:00:23,579
<i>ze sposobu użycia słowa w zdaniu,</i>

999
01:00:23,579 --> 01:00:26,165
<i>a gdyby musieli pójść po słownik,</i>

1000
01:00:26,165 --> 01:00:28,417
{\an8}<i>to nie jest to takie najgorsze.</i>

1001
01:00:28,417 --> 01:00:30,836
{\an8}<i>A może starsi czytelnicy to docenią.</i>

1002
01:00:31,170 --> 01:00:35,007
<i>A więc, o dziwo,
nasze głupiutkie komiksy Marvela</i>

1003
01:00:35,007 --> 01:00:39,553
<i>są nie mniej edukacyjne dla dzieci
niż cokolwiek innego.</i>

1004
01:00:41,055 --> 01:00:45,726
Zdarzało mi się nadkładać kilka mil
dla komiksu,

1005
01:00:45,851 --> 01:00:48,813
żeby kupić go dzień wcześniej,
co może wydawać się głupie,

1006
01:00:49,522 --> 01:00:52,191
ale my, fani, bywamy dziwni.

1007
01:00:56,696 --> 01:01:00,324
<i>To jest to: druga doroczna
Konwencja Marvelowej Mocy!</i>

1008
01:01:00,324 --> 01:01:03,369
<i>Mówi do was Stan Lee,
a wy jesteście tam.</i>

1009
01:01:03,369 --> 01:01:07,206
<i>Teraz się przymknę,
żebyście mogli się rozejrzeć.</i>

1010
01:01:07,206 --> 01:01:11,085
<i>Po wygłoszeniu mowy będę
rozdawał autografy. Zaczynamy!</i>

1011
01:01:11,794 --> 01:01:14,422
<i>Wszędzie ludzie mieli wrażenie,
że mnie znają,</i>

1012
01:01:14,422 --> 01:01:16,382
<i>bo czytali komiksy.</i>

1013
01:01:16,382 --> 01:01:21,554
Mówili: „Cześć, Stan”,
atmosfera była ciepła i przyjazna.

1014
01:01:21,554 --> 01:01:25,057
Na uczelniach zebrałem trochę głosów
podczas wyborów prezydenckich.

1015
01:01:25,057 --> 01:01:28,060
To zabawne.
Niektórzy wrzucili dopisane głosy.

1016
01:01:28,060 --> 01:01:29,603
Dodałem chyba 23.

1017
01:01:29,603 --> 01:01:32,022
Za mało, żeby porwać naród.

1018
01:01:32,356 --> 01:01:33,941
Pańska ulubiona postać?

1019
01:01:34,567 --> 01:01:36,527
Ben Grimm. Stwór.

1020
01:01:36,527 --> 01:01:37,945
Dlaczego?

1021
01:01:38,779 --> 01:01:42,783
Nie wiem... Za osobowość
i to, co go spotkało.

1022
01:01:42,783 --> 01:01:45,119
Zamienił się w potwora, nie z jego winy.

1023
01:01:45,119 --> 01:01:46,787
Falcon, Avengersi.

1024
01:01:46,787 --> 01:01:48,289
Falcon?

1025
01:01:48,289 --> 01:01:49,915
- Iron Man.
- Dlaczego?

1026
01:01:49,915 --> 01:01:53,210
Podoba mi się, co robi,
to świetna postać.

1027
01:01:53,210 --> 01:01:57,715
Podobają mi się historie z nim
i wszystkie wynalazki.

1028
01:01:57,715 --> 01:01:59,467
Ulubiony autor?

1029
01:02:00,092 --> 01:02:01,343
Stan Lee.

1030
01:02:02,261 --> 01:02:06,098
{\an8}<i>Tu „Rozmowy K100”,
moim gościem jest szajbus,</i>

1031
01:02:06,098 --> 01:02:07,892
{\an8}<i>nazywa się Stan Lee.</i>

1032
01:02:07,892 --> 01:02:10,644
{\an8}<i>Każdy wielbiciel komiksów
zna to nazwisko,</i>

1033
01:02:10,644 --> 01:02:14,190
<i>bo to ty jesteś właściwym twórcą
Marvel Comics, prawda?</i>

1034
01:02:14,190 --> 01:02:16,942
<i>Cóż, po jakimś czasie,
gdy stajesz się żywą legendą,</i>

1035
01:02:16,942 --> 01:02:21,947
<i>zapamiętują twoje nazwisko.
Stworzyłem Marvel Comics,</i>

1036
01:02:21,947 --> 01:02:24,867
<i>oczywiście z pomocą
zaangażowanych artystów.</i>

1037
01:02:28,829 --> 01:02:33,626
<i>Ciekawe, że każdy artysta
ma jakiś mały feler,</i>

1038
01:02:33,626 --> 01:02:35,920
<i>z którym nie umie sobie poradzić.</i>

1039
01:02:35,920 --> 01:02:39,089
<i>Jack rysuje strasznie cienkie
kostki u nóg,</i>

1040
01:02:39,089 --> 01:02:40,925
<i>u mężczyzn i kobiet.</i>

1041
01:02:41,801 --> 01:02:43,302
<i>Muszę uważać na to, co mówię,</i>

1042
01:02:43,302 --> 01:02:45,554
<i>bo nasi rysownicy
są nie tylko najlepsi,</i>

1043
01:02:45,554 --> 01:02:49,016
<i>ale też tworzą najbardziej
wybuchową grupę na świecie,</i>

1044
01:02:49,016 --> 01:02:52,853
<i>a z pewnością bylibyśmy zgubieni
bez choćby jednego z nich.</i>

1045
01:02:52,853 --> 01:02:56,857
{\an8}<i>Na pewno oberwie mi się,
jeśli któregokolwiek jakoś dziś urażę.</i>

1046
01:02:56,857 --> 01:02:59,944
{\an8}<i>Opowiesz coś więcej o Stevie?
Zauważyłem,</i>

1047
01:02:59,944 --> 01:03:04,240
<i>że jako jeden z nielicznych
nie ma swojego zdjęcia</i>

1048
01:03:04,240 --> 01:03:06,325
<i>w pierwszym Roczniku Marvela</i>

1049
01:03:06,325 --> 01:03:09,703
<i>i nie występuje na płycie,
którą rozsyłałeś.</i>

1050
01:03:09,703 --> 01:03:11,622
<i>- Chcesz znać przyczynę?
- Tak.</i>

1051
01:03:11,622 --> 01:03:14,458
<i>Czysto osobista. Steve unika rozgłosu.</i>

1052
01:03:14,458 --> 01:03:16,085
<i>Nie wiem, jakie ma powody.</i>

1053
01:03:16,085 --> 01:03:18,921
<i>Mówi: „Kurczę, niech moje prace
mówią za mnie”.</i>

1054
01:03:18,921 --> 01:03:20,256
<i>Nie cytuję dosłownie,</i>

1055
01:03:20,256 --> 01:03:22,466
<i>ale mam wrażenie,
że nie czuje potrzeby,</i>

1056
01:03:22,466 --> 01:03:25,845
<i>by reklamować siebie.
Chce tylko, by znane było to,</i>

1057
01:03:25,845 --> 01:03:28,597
<i>co robi. I szanujemy jego zdanie.</i>

1058
01:03:31,308 --> 01:03:34,353
{\an8}<i>Steve skarżył się niejednokrotnie,</i>

1059
01:03:34,854 --> 01:03:38,357
{\an8}<i>że w artykułach o Spider-Manie</i>

1060
01:03:38,357 --> 01:03:40,943
<i>ja byłem nazywany
twórcą Spider-Mana.</i>

1061
01:03:41,777 --> 01:03:45,990
<i>I za takiego siebie uważałem,
bo to ja powiedziałem:</i>

1062
01:03:45,990 --> 01:03:50,786
<i>„Mam pomysł na komiks</i> Spider-Man”
<i>i tak dalej.</i>

1063
01:03:50,953 --> 01:03:52,663
JAK STAN LEE i STEVE DITKO
STWORZYLI SPIDER-MANA!

1064
01:03:52,663 --> 01:03:57,126
<i>Steve powiedział, że pomysł to nic...</i>

1065
01:03:57,126 --> 01:04:02,631
{\an8}<i>bo póki się nie zmaterializuje,
pozostaje tylko pomysłem.</i>

1066
01:04:02,631 --> 01:04:08,470
<i>Że dopiero on musiał narysować komiks,
tchnąć w niego życie,</i>

1067
01:04:08,470 --> 01:04:10,973
<i>uczynić go namacalnym.</i>

1068
01:04:11,599 --> 01:04:14,351
<i>Bez tego miałem tylko pomysł.</i>

1069
01:04:14,476 --> 01:04:15,477
<i>Odpowiedziałem:</i>

1070
01:04:15,477 --> 01:04:19,899
<i>„Moim zdaniem osoba z pomysłem
jest właściwym twórcą”.</i>

1071
01:04:19,899 --> 01:04:22,067
A on: „Nie, bo ja to narysowałem”.

1072
01:04:22,067 --> 01:04:25,404
STEVE, CO TY NA TO?
12 RAMEK NA STRONĘ!

1073
01:04:25,404 --> 01:04:28,157
JA BĘDĘ RYSOWAŁ,
A TY POĆWICZ PODPIS!

1074
01:04:29,867 --> 01:04:33,621
<i>Na początku wymyślałem
dość szczegółową fabułę.</i>

1075
01:04:34,163 --> 01:04:35,831
<i>I opowiadałem ją Steve'owi.</i>

1076
01:04:36,415 --> 01:04:40,044
<i>A on rysował, jak chciał.
Nie dawałem mu pełnego scenariusza.</i>

1077
01:04:40,044 --> 01:04:43,255
<i>Dodawał mnóstwo rzeczy,
które nie przychodziły mi do głowy.</i>

1078
01:04:43,255 --> 01:04:45,507
<i>Po czym dostawałem grafikę,</i>

1079
01:04:45,507 --> 01:04:48,969
<i>wpisywałem dialogi,
starając się nadać wszystkiemu</i>

1080
01:04:48,969 --> 01:04:52,389
<i>i wszystkim odpowiedni klimat
i osobowość, jaką sobie wymyśliłem.</i>

1081
01:04:53,766 --> 01:04:57,686
<i>Steve jest bardzo kreatywny.
I razem,</i>

1082
01:04:57,686 --> 01:05:00,189
<i>kiedy omawialiśmy fabułę,
zawsze się spieraliśmy,</i>

1083
01:05:00,189 --> 01:05:03,275
<i>bo ja chciałem zrobić coś tak,
a on inaczej.</i>

1084
01:05:03,400 --> 01:05:05,569
<i>I choć mogłem się nie zgadzać,</i>

1085
01:05:05,569 --> 01:05:09,114
<i>czułem, że już to,
że zrobi to inaczej, będzie dobre,</i>

1086
01:05:09,114 --> 01:05:12,701
<i>bo nie wyjdzie fabuła
typowa dla naszej stajni.</i>

1087
01:05:12,701 --> 01:05:17,039
<i>Niech robi jak chce,
choć bardzo utrudnia mi to pracę.</i>

1088
01:05:17,831 --> 01:05:20,334
<i>Ale mam z tego radochę.
Przynosi mi historię,</i>

1089
01:05:20,334 --> 01:05:22,711
<i>nie mam bladego pojęcia o czym,</i>

1090
01:05:22,711 --> 01:05:25,381
<i>bo nie dałem mu nawet
zarysu pomysłu.</i>

1091
01:05:25,381 --> 01:05:28,384
<i>Poszedł do domu i zrobił, co chciał.</i>

1092
01:05:30,094 --> 01:05:33,180
{\an8}<i>Powiedziałem: „Dobra,
będę cię nazywał współtwórcą”.</i>

1093
01:05:34,390 --> 01:05:36,100
{\an8}<i>Nie zadowoliło go to w pełni.</i>

1094
01:05:36,100 --> 01:05:39,728
{\an8}W BÓLACH STWORZYŁ I NARYSOWAŁ STEVE DITKO

1095
01:05:39,728 --> 01:05:43,607
{\an8}<i>Myślę, że twórcą jest ten,
który coś wyśnił.</i>

1096
01:05:43,607 --> 01:05:46,819
<i>Coś sobie wymarzysz,
a potem każdy może to narysować.</i>

1097
01:05:52,032 --> 01:05:54,201
<i>Straciliśmy rysownika, Steve'a Ditko.</i>

1098
01:05:54,493 --> 01:05:56,578
<i>Straszne.</i>

1099
01:05:57,121 --> 01:05:59,832
<i>Któregoś dnia zadzwonił
i powiedział: „Odchodzę”.</i>

1100
01:06:00,916 --> 01:06:02,084
<i>I tyle.</i>

1101
01:06:03,043 --> 01:06:04,503
<i>Był popularnym rysownikiem.</i>

1102
01:06:04,503 --> 01:06:05,838
Żegnamy solidnego Steve'a Ditko!

1103
01:06:05,838 --> 01:06:09,133
<i>Myślę, że znaleźliśmy ludzi,
którzy go zastąpią</i>

1104
01:06:09,133 --> 01:06:12,678
<i>i buczenie zamieni się w chór wiwatów.</i>

1105
01:06:16,724 --> 01:06:20,102
<i>Ze Steve'em pracowało nam się pięknie.</i>

1106
01:06:21,228 --> 01:06:25,399
<i>Jeśli o mnie chodzi,
był idealnym współpracownikiem.</i>

1107
01:06:26,191 --> 01:06:28,152
<i>Jego rysunki były znakomite.</i>

1108
01:06:28,652 --> 01:06:31,405
<i>Miał genialne wyczucie opowieści.</i>

1109
01:06:33,073 --> 01:06:36,785
<i>Byłem załamany,
kiedy się z nami rozstał.</i>

1110
01:06:47,379 --> 01:06:50,090
<i>Wydaliście więcej komiksów niż ktokolwiek.</i>

1111
01:06:50,090 --> 01:06:51,592
<i>Jesteśmy najwięksi.</i>

1112
01:06:51,592 --> 01:06:53,469
<i>Nie zachodzi problem nadzoru?</i>

1113
01:06:53,469 --> 01:06:55,804
<i>Owszem, to jeden z naszych największych.</i>

1114
01:06:55,804 --> 01:06:59,099
<i>O niczym tak nie marzę,
jak o wydawaniu jednego periodyku,</i>

1115
01:06:59,099 --> 01:07:01,101
<i>który mógłbym sam pisać i redagować.</i>

1116
01:07:01,226 --> 01:07:05,022
<i>Niestety, nasza działalność
to bardziej produkcja masowa.</i>

1117
01:07:05,022 --> 01:07:07,107
<i>Chyba wszyscy jesteśmy sfrustrowani.</i>

1118
01:07:07,107 --> 01:07:10,277
<i>Chcielibyśmy siedzieć tydzień
nad jedną historią.</i>

1119
01:07:10,277 --> 01:07:14,615
<i>Niestety, z racji ekonomii tej branży,
jest to niemożliwe.</i>

1120
01:07:17,701 --> 01:07:22,414
<i>Wypuszczamy dwa komiksy dziennie.
To jak linia produkcyjna.</i>

1121
01:07:22,414 --> 01:07:26,502
<i>W starym filmie Chaplina</i>
Dzisiejsze czasy

1122
01:07:26,502 --> 01:07:29,296
<i>jest scena, gdzie Charlie
trafia na taśmę produkcyjną.</i>

1123
01:07:29,296 --> 01:07:31,507
<i>Trzyma dwa klucze,</i>

1124
01:07:31,507 --> 01:07:34,676
<i>którymi ma dokręcać nakrętki.</i>

1125
01:07:34,676 --> 01:07:37,805
<i>Kiedy wraca wieczorem do domu,
nadal to robi.</i>

1126
01:07:37,805 --> 01:07:41,642
<i>Czasem czujemy się podobnie.
Nie wiemy, nad czym pracujemy,</i>

1127
01:07:41,642 --> 01:07:43,477
<i>strony schodzą i...</i>

1128
01:07:43,477 --> 01:07:45,437
<i>„Sczytaj to. Zmień ten tytuł,</i>

1129
01:07:45,437 --> 01:07:47,272
<i>„wprowadź fonty i kończymy”.</i>

1130
01:07:47,272 --> 01:07:49,024
<i>I poszło. Dwa zeszyty dziennie.</i>

1131
01:07:50,484 --> 01:07:53,153
<i>W tamtych czasach
wszyscy byli zajęci swoją robotą.</i>

1132
01:07:53,737 --> 01:07:56,740
<i>Była ogromna presja,
by składać wszystko na czas.</i>

1133
01:07:57,449 --> 01:08:00,619
<i>Ponieważ stawki za stronę nie były wysokie</i>

1134
01:08:00,619 --> 01:08:04,456
<i>i trzeba było przerobić wiele stron,
by się z tego utrzymać,</i>

1135
01:08:04,456 --> 01:08:06,917
<i>rysownicy narzekali, że nie mają szans</i>

1136
01:08:06,917 --> 01:08:08,669
<i>pokazać, jacy są dobrzy.</i>

1137
01:08:11,296 --> 01:08:13,423
<i>Jakoś w tamtym czasie odszedł Kirby.</i>

1138
01:08:15,509 --> 01:08:18,971
Jack Kirby nieoczekiwanie ogłosił
odejście z naszego zaskoczonego,

1139
01:08:18,971 --> 01:08:22,099
ale dzielnego zespołu.

1140
01:08:23,725 --> 01:08:29,606
W 1970 r.
Jack Kirby odszedł z Marvel Comics

1141
01:08:34,987 --> 01:08:36,822
{\an8}<i>Mamy Jacka Kirby'ego na żywo.</i>

1142
01:08:36,822 --> 01:08:38,282
{\an8}Wywiad z Jackiem Kirbym 1987

1143
01:08:38,282 --> 01:08:41,410
{\an8}<i>A teraz możemy zapowiedzieć
wyjątkowego gościa-niespodziankę:</i>

1144
01:08:41,410 --> 01:08:44,079
{\an8}<i>pański kolega, Stan Lee.</i>

1145
01:08:44,079 --> 01:08:46,081
{\an8}<i>Chcę życzyć Jackowi sto lat.</i>

1146
01:08:46,081 --> 01:08:48,834
<i>Dzięki, Stanley, mam nadzieję,</i>

1147
01:08:48,834 --> 01:08:51,920
<i>że jesteś zdrów i taki pozostaniesz.</i>

1148
01:08:51,920 --> 01:08:56,049
<i>Staram się i życzę ci tego samego.
Cokolwiek zrobiliśmy razem,</i>

1149
01:08:56,049 --> 01:08:58,927
<i>nieważne kto wniósł co,
co pewnie będzie</i>

1150
01:08:58,927 --> 01:09:00,721
<i>dyskutowane bez końca...</i>

1151
01:09:00,721 --> 01:09:03,599
<i>Ale myślę, że końcowy produkt</i>

1152
01:09:03,599 --> 01:09:07,269
<i>był czymś więcej niż sumą składowych.</i>

1153
01:09:07,269 --> 01:09:11,690
<i>Myślę, że w grę wchodziła
jakaś delikatna magia,</i>

1154
01:09:11,690 --> 01:09:13,275
<i>kiedy pracowaliśmy razem.</i>

1155
01:09:13,442 --> 01:09:18,614
<i>Nigdy tego nie żałowałem, Stanley.
Było to dla mnie wspaniałe doświadczenie.</i>

1156
01:09:18,614 --> 01:09:22,242
<i>Jeśli produkt był dobry,
ja byłem zadowolony.</i>

1157
01:09:22,367 --> 01:09:27,289
<i>W ostatecznym rozrachunku
nieistotne, kto wniósł co.</i>

1158
01:09:27,289 --> 01:09:32,002
<i>Powiem tyle.
Każde słowo dialogów było moje.</i>

1159
01:09:33,670 --> 01:09:35,297
<i>- Nie chcę...
- W każdej historii.</i>

1160
01:09:35,297 --> 01:09:39,009
<i>Nie chcę wchodzić w te kontrowersje.
Natomiast chciałbym...</i>

1161
01:09:39,009 --> 01:09:41,261
<i>Sporo linijek napisałem sam...</i>

1162
01:09:41,261 --> 01:09:44,556
<i>- ...nad każdą ramką...
- Widziałem.</i>

1163
01:09:44,556 --> 01:09:47,351
<i>- Nie trafiły do druku.
- Słuchaj...</i>

1164
01:09:47,476 --> 01:09:49,937
<i>- Jack, szczerze...
- Nie byłem...</i>

1165
01:09:49,937 --> 01:09:53,023
<i>Czytałeś cokolwiek po ukończeniu?</i>

1166
01:09:53,023 --> 01:09:54,399
<i>Nie sądzę.</i>

1167
01:09:54,399 --> 01:09:56,735
<i>Nie sądzę, byś przeczytał
choćby jedną z nich.</i>

1168
01:09:56,735 --> 01:09:58,987
<i>Zawsze byłeś zajęty rysowaniem.</i>

1169
01:09:58,987 --> 01:10:00,906
<i>Nie czytałeś po ukończeniu.</i>

1170
01:10:00,906 --> 01:10:04,159
<i>Cokolwiek było napisane nie...</i>

1171
01:10:04,159 --> 01:10:08,914
<i>No cóż, wiesz...
Mnie interesowała akcja.</i>

1172
01:10:08,914 --> 01:10:11,667
Wiem i pewnie myślałeś: „To nieważne.

1173
01:10:11,667 --> 01:10:14,920
<i>„Każdy może uzupełnić dialogi,
liczy się to, co rysuję”.</i>

1174
01:10:14,920 --> 01:10:17,464
<i>Może masz rację. Ja się z tym nie zgadzam.</i>

1175
01:10:17,464 --> 01:10:21,760
<i>Nie. Mówię tylko, że jeden człowiek
powinien pisać, rysować</i>

1176
01:10:21,760 --> 01:10:24,763
<i>i tworzyć komiks.
To dzieło jednostki.</i>

1177
01:10:24,763 --> 01:10:27,099
<i>Uważam, że powinno się mieć możliwość</i>

1178
01:10:27,099 --> 01:10:29,226
<i>robienia całości samemu.</i>

1179
01:10:29,351 --> 01:10:32,646
<i>Sukces Marvela miał związek</i>

1180
01:10:32,646 --> 01:10:36,984
<i>z przykładaniem większej uwagi do postaci</i>

1181
01:10:36,984 --> 01:10:39,861
<i>niż do ego ich twórców.</i>

1182
01:10:39,861 --> 01:10:42,948
<i>Skoro mowa o ego... To ciekawe,</i>

1183
01:10:42,948 --> 01:10:45,951
<i>że te problemy wychodzą dopiero teraz.</i>

1184
01:10:45,951 --> 01:10:49,913
<i>Kiedy robiliśmy komiksy z Jackiem,
nie było problemu ego.</i>

1185
01:10:49,913 --> 01:10:52,040
<i>Po prostu dawaliśmy z siebie wszystko.</i>

1186
01:10:52,040 --> 01:10:54,835
<i>Teraz można zrozumieć,</i>

1187
01:10:56,837 --> 01:10:58,463
<i>jak to wyglądało naprawdę.</i>

1188
01:11:11,226 --> 01:11:13,437
W 1972 Stan został wydawcą,

1189
01:11:13,437 --> 01:11:15,856
co odsunęło go od obowiązku
codziennego pisania

1190
01:11:15,856 --> 01:11:18,608
i zmusiło do wyznaczenia następcy
na stanowisku redaktora naczelnego.

1191
01:11:23,113 --> 01:11:28,118
Moim gościem jest nie tylko
stary przyjaciel i współpracownik,

1192
01:11:28,118 --> 01:11:33,665
ale też jeden z największych talentów
i innowatorów w naszej branży.

1193
01:11:33,665 --> 01:11:37,502
Roy Thomas,
redaktor honorowy Marvel Comics.

1194
01:11:37,502 --> 01:11:41,006
Lepszego pisarza nie znajdziemy

1195
01:11:41,006 --> 01:11:43,800
w branży komiksowej,
ani może w żadnej innej.

1196
01:11:43,800 --> 01:11:47,346
Jakbyś był odpowiedzią na modlitwę.
Pamiętasz, to ty

1197
01:11:47,346 --> 01:11:51,099
przejąłeś <i>Fantastyczną czwórkę,
Avengersów, X...</i>

1198
01:11:51,099 --> 01:11:53,352
- Pisałeś prawie wszystko.
- Większość.

1199
01:11:53,352 --> 01:11:56,813
I na poziomie.
Stworzyłeś własne grono fanów.

1200
01:11:56,813 --> 01:11:59,733
Zacząłem cię nienawidzić,
gdy fani cię pokochali.

1201
01:12:02,277 --> 01:12:05,655
<i>Kiedy zostałem wydawcą,
właściwie przestałem pisać.</i>

1202
01:12:06,406 --> 01:12:09,993
<i>Pisząc, miałem pełną kontrolę.</i>

1203
01:12:09,993 --> 01:12:12,204
<i>A oni dojrzewali, że tak powiem,</i>

1204
01:12:12,204 --> 01:12:13,538
<i>tak jak chciałem.</i>

1205
01:12:13,538 --> 01:12:17,334
<i>Ale zrozumiałem,
że jak tylko zostawiasz serię</i>

1206
01:12:17,334 --> 01:12:21,838
<i>i przejmują ją inni autorzy,
muszą pisać ją po swojemu.</i>

1207
01:12:24,508 --> 01:12:29,137
{\an8}<i>Komiksy zaczęły się od męskich bohaterów,</i>

1208
01:12:29,137 --> 01:12:30,931
<i>bo wtedy, lata temu,</i>

1209
01:12:30,931 --> 01:12:33,767
{\an8}<i>nikt nawet nie myślał,
że może być więcej bohaterek.</i>

1210
01:12:33,767 --> 01:12:35,602
{\an8}<i>Ale teraz, jako wydawca,</i>

1211
01:12:35,602 --> 01:12:40,107
<i>zorientowałem się, że kobiety
stanowią 10% naszych czytelników.</i>

1212
01:12:40,565 --> 01:12:43,902
<i>Staramy się zwiększyć ten odsetek.</i>

1213
01:12:43,902 --> 01:12:45,821
<i>I w ciągu ostatnich miesięcy i lat</i>

1214
01:12:45,821 --> 01:12:49,116
<i>wprowadzaliśmy coraz więcej postaci kobiecych.</i>

1215
01:12:49,783 --> 01:12:53,703
<i>Jedną z nich jest
barbarzyńska Rudowłosa Sonja</i>

1216
01:12:53,703 --> 01:12:55,664
<i>z prehistorycznych czasów.</i>

1217
01:12:55,664 --> 01:12:57,791
<i>Nosi miecz i jest super.</i>

1218
01:12:57,791 --> 01:13:00,752
{\an8}<i>Mamy postać o imieniu Medusa,
mamy Czarną Wdowę.</i>

1219
01:13:00,752 --> 01:13:05,382
{\an8}<i>Jest też nowa, Ms. Marvel.
Ta narobi szumu.</i>

1220
01:13:06,508 --> 01:13:10,053
<i>Pierwszy raz, odkąd tam pracowałem,</i>

1221
01:13:10,554 --> 01:13:14,724
<i>dałem artystom wolną rękę
w tworzeniu komiksów,</i>

1222
01:13:14,724 --> 01:13:16,685
<i>jak tego chcieli.</i>

1223
01:13:16,685 --> 01:13:17,769
PUŁAPKA NA TERRORYSTÓW!

1224
01:13:17,769 --> 01:13:21,523
<i>Teraz jest trochę trudniej. Żałuję tego,</i>

1225
01:13:21,523 --> 01:13:24,651
<i>że nie jesteśmy razem 24 godziny na dobę.</i>

1226
01:13:24,651 --> 01:13:26,486
<i>Roy pisze w domu</i>

1227
01:13:26,486 --> 01:13:30,615
<i>i utraciliśmy nieco
z tej absolutnej kontroli</i>

1228
01:13:30,615 --> 01:13:32,117
<i>nad wszystkimi postaciami.</i>

1229
01:13:32,117 --> 01:13:33,034
Kierunek komiksu się zmienił

1230
01:13:33,034 --> 01:13:36,496
<i>Chcąc użyć jakiegoś złoczyńcy,
mówię do Roya:</i>

1231
01:13:36,496 --> 01:13:39,958
<i>„W następnym numerze przywrócę
Doktora Octopusa”. A Roy na to:</i>

1232
01:13:39,958 --> 01:13:42,627
<i>„Nie możesz, właśnie zrobiłem to
w Avengersach”.</i>

1233
01:13:42,627 --> 01:13:45,380
<i>Rozumiecie? To pewne utrudnienie.</i>

1234
01:13:45,672 --> 01:13:48,758
<i>Pewnie bywają sytuacje,
że coś nie klei się</i>

1235
01:13:48,758 --> 01:13:51,261
<i>czy nie składa równie idealnie.</i>

1236
01:13:51,261 --> 01:13:54,222
<i>Ale to drobna uciążliwość,
którą musimy znosić,</i>

1237
01:13:54,222 --> 01:13:56,725
<i>bo tak się rozwinęliśmy.</i>

1238
01:13:57,893 --> 01:14:02,898
DRZEWO, GDZIE NARODZIŁ SIĘ
SPIDER-MAN

1239
01:14:02,898 --> 01:14:07,861
<i>Odkąd jestem wydawcą,
osiągnąłem szczyt bezczynności.</i>

1240
01:14:07,861 --> 01:14:09,571
<i>Wykopali mnie na górę.</i>

1241
01:14:09,571 --> 01:14:13,492
{\an8}<i>Mam dopilnować,
by inni pisali, co trzeba,</i>

1242
01:14:13,492 --> 01:14:15,869
{\an8}<i>ale bardzo brakuje mi pisania.</i>

1243
01:14:15,869 --> 01:14:19,623
{\an8}Podlewać, gdy mnie nie będzie - Stan

1244
01:14:26,838 --> 01:14:30,550
<i>Kiedy zrobili mnie wydawcą,
stałem się poważnym biznesmenem.</i>

1245
01:14:34,554 --> 01:14:37,390
<i>Zawsze chciałem być kimś ważnym,</i>

1246
01:14:38,767 --> 01:14:40,393
<i>ale biznesmenem nie jestem.</i>

1247
01:14:42,521 --> 01:14:46,274
<i>Nie interesuje mnie praca z liczbami
i takie rzeczy.</i>

1248
01:14:46,858 --> 01:14:51,029
<i>Zarząd oczekiwał ode mnie
planu pięcioletniego.</i>

1249
01:14:51,029 --> 01:14:54,908
<i>Gdzie będziemy za 5 lat
i jakiego wymaga to budżetu?</i>

1250
01:14:54,908 --> 01:14:58,370
<i>Ale dla mnie wszystko,
co wiąże się z biznesem, jest nudne.</i>

1251
01:15:05,126 --> 01:15:07,420
<i>Więc zachowałem tytuł wydawcy,</i>

1252
01:15:07,420 --> 01:15:10,340
<i>ale zamiast być zwykłym biznesmenem,</i>

1253
01:15:11,758 --> 01:15:16,263
<i>jeździłem po kraju
z pogadankami o Marvel Comics.</i>

1254
01:15:16,263 --> 01:15:18,014
Dziękuję, miłośnicy kultury.

1255
01:15:18,598 --> 01:15:19,849
{\an8}Marvelowa mowa Lee

1256
01:15:19,849 --> 01:15:23,353
{\an8}<i>Występowałem na uczelniach,
w programach TV</i>

1257
01:15:23,353 --> 01:15:26,314
<i>i radiowych, i promowałem Marvela.</i>

1258
01:15:26,314 --> 01:15:29,859
<i>Superbohater branży komiksowej, Stan Lee.</i>

1259
01:15:31,069 --> 01:15:37,784
<i>Zawsze uważałem, że komiks
jest potężnym narzędziem kultury,</i>

1260
01:15:37,784 --> 01:15:40,412
<i>ale nie miał okazji tego udowodnić.</i>

1261
01:15:40,412 --> 01:15:43,164
<i>I liczyłem, że dam mu tę szansę.</i>

1262
01:15:43,164 --> 01:15:47,752
<i>Chcę, by komiksy stały się
o wiele ważniejsze niż kiedykolwiek.</i>

1263
01:15:48,420 --> 01:15:52,799
Zasadniczo traktuję to jak krucjatę.

1264
01:15:54,092 --> 01:15:55,093
Serio.

1265
01:16:02,225 --> 01:16:05,562
<i>Byłem w Marvelu od wielu lat.</i>

1266
01:16:06,271 --> 01:16:10,817
<i>Miałem dożywotnią posadę
i byłem tego wart jak diabli.</i>

1267
01:16:11,401 --> 01:16:13,320
Powinniśmy zrobić tak...

1268
01:16:15,113 --> 01:16:16,364
Zaznaczyłem je.

1269
01:16:16,698 --> 01:16:19,284
<i>Ale firmę sprzedano.</i>

1270
01:16:21,411 --> 01:16:23,622
<i>Jeden z nowych właścicieli powiedział:</i>

1271
01:16:23,622 --> 01:16:26,750
<i>„Stan, nie martw się,
będziesz ci dobrze jak nigdy”.</i>

1272
01:16:26,750 --> 01:16:29,336
<i>Miał dla wszystkich nowe umowy.</i>

1273
01:16:29,336 --> 01:16:32,088
<i>Moja nowa umowa</i>

1274
01:16:32,088 --> 01:16:36,009
<i>nie była dożywotnia, tylko na dwa lata,</i>

1275
01:16:36,009 --> 01:16:38,011
<i>co mnie bardzo zmartwiło.</i>

1276
01:16:40,055 --> 01:16:43,475
<i>Zawsze miałem do siebie żal,
że kiedy pisałem te rzeczy,</i>

1277
01:16:44,225 --> 01:16:48,521
<i>nigdy nie pomyślałem:
„Powinienem zastrzec sobie prawa”.</i>

1278
01:16:48,521 --> 01:16:50,482
<i>Zawsze zostawały przy wydawnictwie.</i>

1279
01:16:50,482 --> 01:16:53,652
<i>Z biznesowego punktu widzenia był to błąd.</i>

1280
01:16:56,112 --> 01:16:59,532
<i>Byłem załamany.
Ale niewiele mogłem zrobić.</i>

1281
01:17:05,246 --> 01:17:08,792
<i>Seria zabójczych
ataków terrorystycznych...</i>

1282
01:17:10,335 --> 01:17:11,586
<i>Czas na zmianę.</i>

1283
01:17:11,795 --> 01:17:14,005
<i>Tak! Tak, możemy!</i>

1284
01:17:19,636 --> 01:17:22,889
Ustawmy kamerę,
żeby młody człowiek nie czekał.

1285
01:17:24,933 --> 01:17:27,227
<i>Marvel wreszcie przystał na ugodę.</i>

1286
01:17:27,894 --> 01:17:30,647
Oczyścić plan!

1287
01:17:31,189 --> 01:17:36,820
<i>Dali mi tytuł honorowego prezesa,</i>

1288
01:17:37,404 --> 01:17:38,947
<i>co mnie bardzo ucieszyło.</i>

1289
01:17:38,947 --> 01:17:42,826
Akcja! Kamera! Samochód!

1290
01:17:44,077 --> 01:17:45,078
Stan!

1291
01:17:45,078 --> 01:17:46,287
Udało się?

1292
01:17:46,996 --> 01:17:50,250
<i>Stan, dzięki za udział,
to dla nas wielka przyjemność.</i>

1293
01:17:50,250 --> 01:17:53,211
<i>I wybacz nam liczne prośby
o podanie ręki i autograf,</i>

1294
01:17:53,211 --> 01:17:54,838
<i>zanim się stąd wydostaniesz,</i>

1295
01:17:54,838 --> 01:17:57,382
<i>bardzo ci dziękujemy.
To dla nas zaszczyt.</i>

1296
01:17:57,382 --> 01:17:59,342
- Dzięki!
- Dziękuję.

1297
01:17:59,342 --> 01:18:00,802
<i>Mnóstwo ludzi mówi:</i>

1298
01:18:00,802 --> 01:18:04,180
<i>„Dziękuję za radość, jaką sprawiłeś”.</i>

1299
01:18:04,848 --> 01:18:07,058
<i>A robię to od lat czterdziestych.</i>

1300
01:18:07,726 --> 01:18:09,686
<i>Ci, którzy wtedy czytali komiksy,</i>

1301
01:18:09,686 --> 01:18:11,855
<i>pamiętają je do dziś i zostali z nimi.</i>

1302
01:18:11,855 --> 01:18:14,899
<i>Dziś mają swoje dzieci, czasem wnuki.</i>

1303
01:18:16,568 --> 01:18:17,652
{\an8}Kevina Feige,
prezes Marvel Studios

1304
01:18:17,652 --> 01:18:19,988
{\an8}<i>Początek lat 60. słynna stajnia Marvela,</i>

1305
01:18:19,988 --> 01:18:23,324
{\an8}<i>postaci, które zrodziły się
w głowie Stana Lee</i>

1306
01:18:23,324 --> 01:18:26,995
{\an8}<i>Jacka Kirby'ego, Steve'a Ditko
i współpracowników. To niesamowite.</i>

1307
01:18:26,995 --> 01:18:29,122
<i>Kiedy siadamy w salach konferencyjnych</i>

1308
01:18:29,122 --> 01:18:32,208
<i>na sesjach developmentu,
łapię się na myśli:</i>

1309
01:18:32,208 --> 01:18:35,879
<i>"Gdybyśmy mieli choć 5%
z tamtego tygla wyobraźni".</i>

1310
01:18:37,046 --> 01:18:39,924
<i>Usiłujemy tylko powielić to,
co komiksy robiły tak dobrze</i>

1311
01:18:39,924 --> 01:18:41,259
<i>przez całe dekady.</i>

1312
01:18:42,886 --> 01:18:45,221
<i>W czasach, gdy pisałem tamte zeszyty,</i>

1313
01:18:45,764 --> 01:18:47,515
<i>liczyłem, że się sprzedadzą,</i>

1314
01:18:47,515 --> 01:18:51,019
żebym mógł utrzymać pracę
i opłacać rachunki.

1315
01:18:51,561 --> 01:18:55,857
{\an8}<i>I nagle te postaci zyskały światową sławę.</i>

1316
01:18:56,441 --> 01:19:00,111
<i>Są tematem kasowych filmów,</i>

1317
01:19:00,111 --> 01:19:02,781
<i>a ja mam szczęście
grać w nich malutkie epizody.</i>

1318
01:19:04,574 --> 01:19:07,827
Stop! Panie i panowie, mamy to.

1319
01:19:07,827 --> 01:19:11,039
Twórca Irona Mana, pan Stan Lee!

1320
01:19:11,039 --> 01:19:15,126
<i>Fakt, że pracuję z postaciami,
które sam stworzyłem...</i>

1321
01:19:15,126 --> 01:19:16,044
Akcja!

1322
01:19:16,044 --> 01:19:19,172
Superbohaterowie w Nowym Jorku?
Dajcie spokój.

1323
01:19:19,964 --> 01:19:23,718
<i>I że są tak przepięknie reżyserowane...</i>

1324
01:19:23,718 --> 01:19:25,345
Udało się?

1325
01:19:25,345 --> 01:19:29,599
To Kapitan Ameryka?
Myślałem, że jest wyższy.

1326
01:19:29,599 --> 01:19:32,310
<i>- Praca z takimi zawodowcami...</i>
- Wyleją mnie na bank.

1327
01:19:32,310 --> 01:19:34,604
Już mnie wylali.

1328
01:19:34,604 --> 01:19:37,106
<i>I wszyscy traktują postaci z uczuciem.</i>

1329
01:19:37,106 --> 01:19:39,400
<i>Tony Srark?</i>

1330
01:19:39,400 --> 01:19:42,111
<i>Czegoś takiego się nie spodziewałem.</i>

1331
01:19:42,111 --> 01:19:44,948
Zanim mi po chamsku przerwano...

1332
01:19:45,323 --> 01:19:47,575
<i>Praca z kreatywnymi ludźmi,</i>

1333
01:19:47,867 --> 01:19:50,203
<i>zwłaszcza ludźmi filmu,</i>

1334
01:19:51,079 --> 01:19:52,664
<i>to rozkosz.</i>

1335
01:19:56,084 --> 01:19:57,418
Nie!

1336
01:19:57,794 --> 01:19:58,837
Tak!

1337
01:19:59,420 --> 01:20:01,965
<i>Jeśli się zastanowić, to zdumiewające.</i>

1338
01:20:01,965 --> 01:20:05,760
Lata 60. były fajne,
ale teraz za to płacę.

1339
01:20:05,760 --> 01:20:06,803
Stop.

1340
01:20:06,803 --> 01:20:08,596
Myślę, że je wezmę,

1341
01:20:09,222 --> 01:20:12,725
położę tu i przechowam, żeby nie zginęły.

1342
01:20:13,768 --> 01:20:17,188
Co jest?
Statku kosmicznego nie widziałyście?

1343
01:20:17,188 --> 01:20:18,106
Akcja.

1344
01:20:18,982 --> 01:20:20,316
Wierz mi, zawsze wierny.

1345
01:20:21,651 --> 01:20:25,405
<i>Wariat czułby się niespełniony.</i>

1346
01:20:27,365 --> 01:20:30,493
{\an8}<i>Miło jest patrzeć,
jak świat dorasta do dzieła Stana.</i>

1347
01:20:31,077 --> 01:20:34,038
{\an8}<i>Nawet jeśli wymagało to filmów i seriali.</i>

1348
01:20:34,038 --> 01:20:35,582
{\an8}<i>Świat musi teraz przyznać,</i>

1349
01:20:35,582 --> 01:20:38,376
{\an8}<i>że może coś w tym jest.</i>

1350
01:20:38,376 --> 01:20:40,503
Na miłość boską, jak się masz?

1351
01:20:43,172 --> 01:20:46,175
<i>Źródła tego wszystkiego
tkwią w tym, co Stan robił</i>

1352
01:20:46,175 --> 01:20:48,469
<i>z Jackiem i Steve'em.</i>

1353
01:20:48,469 --> 01:20:51,806
<i>Wszystko, co powstaje dziś,</i>

1354
01:20:51,806 --> 01:20:55,351
<i>wypływa z fontanny, która wytrysnęła,</i>

1355
01:20:55,351 --> 01:20:58,229
<i>kiedy Stan, Jack i Ditko się spotkali</i>

1356
01:20:58,229 --> 01:21:01,274
<i>i nagle stali się
tym wspaniałym triumwiratem,</i>

1357
01:21:01,274 --> 01:21:03,234
<i>który stworzył cały świat.</i>

1358
01:21:07,780 --> 01:21:11,075
<i>Żaden z nich nie zrobiłby tego
bez pozostałych.</i>

1359
01:21:17,040 --> 01:21:20,543
{\an8}Powitajmy gorącymi brawami
pana Stana Lee.

1360
01:21:20,543 --> 01:21:24,213
{\an8}Ceremonia rozdania dyplomów na UCLA, 2017

1361
01:21:25,423 --> 01:21:26,341
Dziękuję.

1362
01:21:30,511 --> 01:21:32,472
Poświęciłem sporo czasu,

1363
01:21:33,389 --> 01:21:37,477
by napisać 25-stronicową mowę
na tę okoliczność.

1364
01:21:39,062 --> 01:21:42,523
I gdy na nią spojrzałem, pomyślałem:
„Czy chciałbym jej wysłuchać?”.

1365
01:21:43,900 --> 01:21:44,943
I ją podarłem.

1366
01:21:46,027 --> 01:21:49,238
Stoję więc tu bezbronny

1367
01:21:50,073 --> 01:21:52,659
i nie mam dla was nic, poza tym,

1368
01:21:54,035 --> 01:21:55,912
<i>że jeśli macie pomysł,</i>

1369
01:21:55,912 --> 01:21:56,996
FANTASTYCZNA CZWÓRKA

1370
01:21:56,996 --> 01:21:59,165
<i>który uważacie za dobry,</i>

1371
01:22:00,041 --> 01:22:02,627
<i>nie dajcie się zniechęcić
jakiemuś idiocie.</i>

1372
01:22:02,627 --> 01:22:08,633
<i>Co nie znaczy, że wszystko, co wpadnie
wam do głowy będzie genialne.</i>

1373
01:22:08,633 --> 01:22:12,178
<i>Ale jeśli poczujecie, że coś jest dobre,</i>

1374
01:22:12,679 --> 01:22:17,350
{\an8}<i>że chcecie to robić,
że ma to dla was znaczenie,</i>

1375
01:22:17,725 --> 01:22:22,146
<i>spróbujcie.
Bo najlepiej możemy się spisać tylko,</i>

1376
01:22:22,689 --> 01:22:25,608
<i>kiedy robimy to, co chcemy robić.</i>

1377
01:22:25,608 --> 01:22:29,654
<i>Tak, jak uważamy, że należy to robić.</i>

1378
01:22:29,654 --> 01:22:33,032
<i>Byśmy potem mogli być z tego dumni,</i>

1379
01:22:33,032 --> 01:22:34,534
<i>co by to nie było.</i>

1380
01:22:34,534 --> 01:22:38,287
<i>Byśmy mogli powiedzieć:
„Ja to zrobiłem i jest to całkiem niezłe”.</i>

1381
01:22:38,287 --> 01:22:39,956
<i>To wspaniałe uczucie.</i>

1382
01:22:40,707 --> 01:22:45,169
Życzę wam,
by powiodło się wam jak najlepiej.

1383
01:22:45,169 --> 01:22:49,257
Róbcie swoje. Co by to nie było,
dajcie z siebie wszystko.

1384
01:22:49,257 --> 01:22:51,300
Nie pożałujecie.

1385
01:22:51,300 --> 01:22:52,802
Excelsior!

1386
01:26:05,912 --> 01:26:07,914
Napisy: Michał Kwiatkowski