1
00:00:17,560 --> 00:00:21,960
NETFLIX — SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:27,000 --> 00:00:29,000
<i>Daleka północ naszej planety</i>

3
00:00:30,640 --> 00:00:32,800
<i>to kraina skrajności.</i>

4
00:00:37,880 --> 00:00:39,440
<i>Gdy nadchodzi zima,</i>

5
00:00:43,160 --> 00:00:46,160
<i>arktyczny wiatr</i>
<i>powoduje spadek temperatury.</i>

6
00:00:49,800 --> 00:00:54,080
<i>Nawet wytrzymały niedźwiedź kodiacki</i>
<i>musi szukać schronienia.</i>

7
00:01:02,520 --> 00:01:05,160
<i>Gdy mróz staje się nieznośny,</i>

8
00:01:07,040 --> 00:01:10,280
<i>niedźwiedzie muszą wyruszyć</i>
<i>w niezwykłą podróż.</i>

9
00:01:15,040 --> 00:01:18,800
<i>Gdy biegun północny</i>
<i>pogrąża się w mroku i mrozie zimy,</i>

10
00:01:24,000 --> 00:01:28,680
<i>niedźwiedzie rozpoczynają wspinaczkę</i>
<i>na wysokie góry,</i>

11
00:01:32,960 --> 00:01:35,440
<i>by schronić się w jaskiniach i legowiskach</i>

12
00:01:36,600 --> 00:01:38,600
<i>wyżłobionych w stromych zboczach</i>

13
00:01:41,640 --> 00:01:43,200
<i>na wysokości setek metrów.</i>

14
00:02:12,680 --> 00:02:14,880
<i>Niedźwiedzie żyjące na krańcach Ziemi</i>

15
00:02:16,760 --> 00:02:20,880
<i>muszą zmagać się</i>
<i>z wyzwaniami każdej z pór roku.</i>

16
00:02:23,920 --> 00:02:24,800
<i>W tym celu</i>

17
00:02:26,320 --> 00:02:30,240
<i>polegają na swej wyjątkowej więzi</i>
<i>ze wszechświatem.</i>

18
00:02:31,240 --> 00:02:34,680
<i>Albowiem w organizm każdego niedźwiedzia</i>

19
00:02:34,760 --> 00:02:36,840
<i>wpisany jest każdy krytyczny moment</i>

20
00:02:38,400 --> 00:02:41,960
<i>z 4,5-miliardowej historii Ziemi.</i>

21
00:02:45,040 --> 00:02:49,760
<i>Zdarzenia o niewyobrażalnej mocy</i>
<i>i sile zniszczenia,</i>

22
00:02:51,480 --> 00:02:56,400
<i>stworzyły planetę, jakiej próżno szukać</i>
<i>w innych zakątkach wszechświata.</i>

23
00:03:21,680 --> 00:03:26,440
PORY ROKU

24
00:03:33,320 --> 00:03:36,480
<i>Oto Luna, sześcioletnia samica.</i>

25
00:03:41,480 --> 00:03:43,880
<i>Dotarła do bezpiecznego legowiska.</i>

26
00:03:46,800 --> 00:03:50,000
<i>Zamieszka tu na najbliższe sześć miesięcy.</i>

27
00:03:57,960 --> 00:03:59,160
<i>To przytulne miejsce</i>

28
00:04:00,560 --> 00:04:04,400
<i>na przeczekanie zimy w stanie hibernacji.</i>

29
00:04:06,480 --> 00:04:09,600
1. DZIEŃ HIBERNACJI

30
00:04:22,640 --> 00:04:24,520
<i>Dni stają się coraz krótsze,</i>

31
00:04:27,200 --> 00:04:30,000
<i>a jej organizm odpowiada</i>
<i>na rytm naszej planety.</i>

32
00:04:36,360 --> 00:04:38,480
<i>Jej tętno zaczyna zwalniać…</i>

33
00:04:48,280 --> 00:04:50,400
<i>do zaledwie ośmiu uderzeń na minutę.</i>

34
00:05:04,880 --> 00:05:06,520
<i>Niedźwiedzica się uspokaja,</i>

35
00:05:08,600 --> 00:05:10,600
<i>a temperatura jej ciała spada.</i>

36
00:05:30,800 --> 00:05:35,880
<i>Zapada w głęboki sen.</i>

37
00:05:52,280 --> 00:05:56,760
<i>Silny związek</i>
<i>pomiędzy niedźwiedziem a wszechświatem</i>

38
00:05:59,880 --> 00:06:03,520
<i>każe samicy spędzić</i>
<i>ciężkie zimowe miesiące pod ziemią.</i>

39
00:06:07,960 --> 00:06:12,080
<i>Niedźwiedzica jest błogo nieświadoma</i>
<i>czekającej nas długiej podróży.</i>

40
00:06:17,200 --> 00:06:19,120
<i>Poza jej legowiskiem</i>

41
00:06:22,480 --> 00:06:24,240
<i>Ziemia jest w ruchu.</i>

42
00:06:33,360 --> 00:06:34,200
DZIEŃ 1.

43
00:06:34,280 --> 00:06:38,400
<i>Każdego dnia</i>
<i>planeta obraca się wokół własnej osi.</i>

44
00:06:39,760 --> 00:06:44,280
DZIEŃ 2.

45
00:06:44,360 --> 00:06:47,680
DZIEŃ 3.

46
00:06:47,760 --> 00:06:51,040
DZIEŃ 4.

47
00:06:51,120 --> 00:06:54,440
DZIEŃ 5.

48
00:06:55,320 --> 00:07:00,080
<i>Każdego miesiąca Księżyc okrąża Ziemię.</i>

49
00:07:07,040 --> 00:07:08,680
<i>Mijają miesiące,</i>

50
00:07:09,720 --> 00:07:13,320
<i>a Ziemia i Księżyc okrążają Słońce.</i>

51
00:07:19,200 --> 00:07:21,320
<i>Śpiąca Luna</i>

52
00:07:22,320 --> 00:07:26,520
<i>pokona 470 milionów kilometrów.</i>

53
00:07:27,920 --> 00:07:30,280
MARZEC

54
00:07:32,960 --> 00:07:34,920
<i>To imponująca kosmiczna podróż.</i>

55
00:07:36,640 --> 00:07:38,640
<i>Połowa drogi wokół Słońca.</i>

56
00:07:47,560 --> 00:07:48,680
<i>W tym roku</i>

57
00:07:49,560 --> 00:07:51,840
<i>Luna ma nowych towarzyszy podróży.</i>

58
00:07:51,920 --> 00:07:55,480
122. DZIEŃ HIBERNACJI

59
00:07:55,560 --> 00:07:58,200
<i>Wybudzając się chwilowo ze snu,</i>

60
00:07:59,520 --> 00:08:01,640
<i>Luna urodziła…</i>

61
00:08:04,040 --> 00:08:05,880
<i>dwa maleńkie niedźwiadki.</i>

62
00:08:12,320 --> 00:08:16,480
<i>Młode będą jeść i spać w legowisku</i>
<i>do nadejścia wiosny.</i>

63
00:08:19,600 --> 00:08:21,720
<i>Ale dodatkowe istotki do wykarmienia</i>

64
00:08:23,320 --> 00:08:26,000
<i>odciskają swoje piętno na ciele Luny.</i>

65
00:08:33,120 --> 00:08:36,120
<i>Kurczą się</i>
<i>komórki tłuszczowe pod jej skórą.</i>

66
00:08:37,440 --> 00:08:40,800
<i>Produkcja mleka zużywa jej zapasy energii.</i>

67
00:08:46,160 --> 00:08:48,840
154. DZIEŃ HIBERNACJI

68
00:08:48,920 --> 00:08:50,960
<i>Po pięciu miesiącach pod ziemią</i>

69
00:08:51,840 --> 00:08:55,400
<i>Luna straciła już</i>
<i>ponad jedną czwartą swojej masy.</i>

70
00:09:01,120 --> 00:09:04,440
<i>Temperatura na zewnątrz</i>
<i>wciąż utrzymuje się poniżej zera.</i>

71
00:09:06,560 --> 00:09:09,800
<i>Luna potrzebuje rychłego nadejścia wiosny.</i>

72
00:09:10,640 --> 00:09:14,000
<i>Inaczej nie będzie mogła</i>
<i>dłużej karmić młodych.</i>

73
00:09:22,080 --> 00:09:22,960
<i>Na szczęście</i>

74
00:09:24,880 --> 00:09:26,440
<i>Ziemia ma pewne dziwactwo.</i>

75
00:09:29,800 --> 00:09:31,480
<i>Jest przechylona.</i>

76
00:09:31,560 --> 00:09:35,840
KĄT NACHYLENIA: 23 STOPNIE

77
00:09:35,920 --> 00:09:38,800
<i>Dlatego, gdy porusza się w kosmosie,</i>

78
00:09:39,720 --> 00:09:42,240
<i>wraz z upływem roku</i>

79
00:09:42,320 --> 00:09:45,400
<i>różne jej części skłaniają się ku Słońcu,</i>

80
00:09:47,280 --> 00:09:49,640
<i>co powoduje zmianę pór roku.</i>

81
00:10:00,360 --> 00:10:02,000
<i>To oznacza, że na Alasce</i>

82
00:10:03,200 --> 00:10:05,200
<i>dzieje się coś niezwykłego.</i>

83
00:10:12,880 --> 00:10:14,760
<i>Z każdym dniem</i>

84
00:10:14,840 --> 00:10:17,000
<i>słońce wznosi się coraz wyżej.</i>

85
00:10:20,840 --> 00:10:23,680
<i>Jego ciepłe promienie</i>
<i>odmieniają krajobraz.</i>

86
00:10:34,080 --> 00:10:37,920
<i>Akurat wtedy, gdy Luna i jej młode</i>
<i>najbardziej tego potrzebują.</i>

87
00:10:42,520 --> 00:10:46,080
<i>Zakończenia nerwowe w jej skórze</i>
<i>wykrywają ciepło słońca.</i>

88
00:10:53,880 --> 00:10:55,560
<i>Gdy dni się wydłużają,</i>

89
00:11:01,120 --> 00:11:04,000
<i>wyspecjalizowane komórki</i>
<i>w tylnej części jej oka</i>

90
00:11:05,480 --> 00:11:09,000
<i>wykrywają niewielki wzrost</i>
<i>poziomu światła.</i>

91
00:11:14,680 --> 00:11:19,200
<i>Te tajemne sygnały</i>
<i>od naszej najbliższej gwiazdy</i>

92
00:11:22,400 --> 00:11:26,280
<i>mówią Lunie,</i>
<i>że czas wybudzić się z hibernacji.</i>

93
00:11:40,720 --> 00:11:45,160
<i>To zapowiedź łagodnej zmiany</i>
<i>pomiędzy porami roku.</i>

94
00:11:54,320 --> 00:11:56,000
<i>Ale w Układzie Słonecznym</i>

95
00:11:58,200 --> 00:12:00,040
<i>ziemskie pory roku</i>

96
00:12:01,880 --> 00:12:03,200
<i>są rzadkim wyjątkiem.</i>

97
00:12:09,640 --> 00:12:12,160
<i>Nasza najbliższa sąsiadka, Wenus,</i>

98
00:12:14,880 --> 00:12:16,800
<i>znajduje się dużo bliżej Słońca,</i>

99
00:12:17,640 --> 00:12:20,360
<i>więc jest dużo gorętsza niż Ziemia.</i>

100
00:12:25,160 --> 00:12:28,120
<i>A ponieważ nie jest nachylona,</i>

101
00:12:28,960 --> 00:12:31,080
<i>praktycznie nie posiada pór roku.</i>

102
00:12:35,480 --> 00:12:39,400
<i>Przez cały rok panuje tu nieznośny żar.</i>

103
00:12:44,280 --> 00:12:45,560
<i>Dalej,</i>

104
00:12:46,080 --> 00:12:47,480
<i>za Ziemią,</i>

105
00:12:49,600 --> 00:12:50,920
<i>znajduje się Mars.</i>

106
00:12:52,880 --> 00:12:56,120
<i>Kształt jego orbity sprawia,</i>
<i>że jego odległość od Słońca</i>

107
00:12:56,200 --> 00:12:58,440
<i>zmienia się drastycznie w ciągu roku.</i>

108
00:13:00,160 --> 00:13:01,960
<i>Marsjańskie pory roku</i>

109
00:13:03,600 --> 00:13:06,440
<i>wykazują jeszcze większe skrajności</i>
<i>niż ziemskie.</i>

110
00:13:09,200 --> 00:13:13,880
<i>Zimą ponad jedna czwarta</i>
<i>atmosfery planety zamarza.</i>

111
00:13:15,880 --> 00:13:17,040
<i>Zaś latem,</i>

112
00:13:18,120 --> 00:13:20,440
<i>gdy Mars znajduje się bliżej Słońca,</i>

113
00:13:21,240 --> 00:13:25,600
<i>wzmożony upał tworzy</i>
<i>burze piaskowe o takiej mocy,</i>

114
00:13:26,920 --> 00:13:29,280
<i>że mogą pochłonąć całą planetę.</i>

115
00:13:33,360 --> 00:13:34,800
<i>Tymczasem za Marsem,</i>

116
00:13:35,440 --> 00:13:36,400
JOWISZ

117
00:13:36,480 --> 00:13:37,680
<i>Jowiszem</i>

118
00:13:41,080 --> 00:13:42,000
<i>i Saturnem…</i>

119
00:13:48,080 --> 00:13:51,000
<i>trzy miliardy kilometrów od Słońca,</i>

120
00:13:52,600 --> 00:13:57,200
<i>Uran ma najbardziej ekstremalne pory roku</i>
<i>w całym Układzie Słonecznym.</i>

121
00:13:59,840 --> 00:14:03,240
<i>Ta planeta obraca się na boku.</i>

122
00:14:04,280 --> 00:14:06,240
<i>Gdy krąży po orbicie,</i>

123
00:14:06,320 --> 00:14:08,920
<i>strona letnia jest zwrócona ku Słońcu,</i>

124
00:14:12,040 --> 00:14:17,080
<i>podczas gdy zimowa</i>
<i>nie ujrzy światła dziennego przez 42 lata.</i>

125
00:14:29,400 --> 00:14:32,800
<i>Tylko na Ziemi istnieją pory roku,</i>

126
00:14:34,440 --> 00:14:37,440
<i>które nawet na krańcach planety</i>

127
00:14:38,200 --> 00:14:40,440
<i>dają życiu szansę na przetrwanie.</i>

128
00:14:54,520 --> 00:14:56,120
<i>Wraz z nadejściem wiosny</i>

129
00:14:57,280 --> 00:14:59,600
<i>rodzina Luny wychodzi z legowiska.</i>

130
00:15:06,280 --> 00:15:11,000
<i>Młode mogą się cieszyć</i>
<i>pierwszymi chwilami na słońcu.</i>

131
00:15:35,880 --> 00:15:40,360
<i>Ale zmiana pory roku oznacza,</i>
<i>że młode muszą wyruszyć w trudną podróż.</i>

132
00:15:48,280 --> 00:15:49,760
<i>Aby znaleźć pożywienie,</i>

133
00:15:50,840 --> 00:15:53,480
<i>Luna musi zaprowadzić je na niziny</i>

134
00:15:54,760 --> 00:15:56,760
<i>po drugiej stronie góry.</i>

135
00:16:13,720 --> 00:16:16,080
<i>Dla maleńkich łapek to wielkie wyzwanie.</i>

136
00:16:23,840 --> 00:16:27,320
<i>Trzeba pokonać setki metrów lodu i skał.</i>

137
00:17:21,040 --> 00:17:25,280
<i>Wraz z pokonaniem szczytu</i>
<i>kończy się najtrudniejsza część wędrówki.</i>

138
00:17:36,760 --> 00:17:39,920
<i>Ale przetrwanie wciąż nie jest pewne.</i>

139
00:17:43,560 --> 00:17:45,520
<i>Aby przeżyć resztę roku,</i>

140
00:17:47,240 --> 00:17:52,560
<i>rodzina będzie musiała polegać</i>
<i>na Lunie i jej instynktownym rozumieniu</i>

141
00:17:53,200 --> 00:17:54,640
<i>nadchodzących pór roku.</i>

142
00:17:58,920 --> 00:18:00,280
<i>Każda z nich</i>

143
00:18:02,640 --> 00:18:05,480
<i>jest skutkiem wędrówki Ziemi w kosmosie.</i>

144
00:18:12,440 --> 00:18:14,400
<i>Podróży, która zaczęła się,</i>

145
00:18:15,920 --> 00:18:18,960
<i>zanim pojawiła się sama Ziemia.</i>

146
00:18:24,600 --> 00:18:30,720
UKŁAD SŁONECZNY
4,6 MILIARDA LAT TEMU

147
00:18:33,640 --> 00:18:39,600
<i>W czasach, gdy nasz Układ Słoneczny</i>
<i>był zaledwie popiołem.</i>

148
00:18:43,120 --> 00:18:47,600
<i>Nie było Słońca, planet ani księżyców.</i>

149
00:18:50,360 --> 00:18:53,920
<i>Tylko ogromny obłok gazu i pyłu.</i>

150
00:19:07,320 --> 00:19:10,960
<i>W odległym układzie słonecznym</i>

151
00:19:13,400 --> 00:19:14,920
<i>wybuchła gwiazda.</i>

152
00:19:16,920 --> 00:19:21,800
<i>Fala uderzeniowa po wybuchu supernowej</i>
<i>niosła się przez galaktykę.</i>

153
00:19:41,280 --> 00:19:46,280
<i>Po zderzeniu z nią obłok się zapadł.</i>

154
00:19:51,680 --> 00:19:53,440
<i>I zaczął wirować.</i>

155
00:20:00,440 --> 00:20:02,640
<i>Obracający się coraz szybciej obłok</i>

156
00:20:04,040 --> 00:20:08,080
<i>spłaszczył się, formując dysk.</i>

157
00:20:10,200 --> 00:20:13,200
<i>Wir gazu i skał.</i>

158
00:20:16,600 --> 00:20:19,400
<i>W środku, pod wpływem ogromnego ciśnienia,</i>

159
00:20:23,040 --> 00:20:24,480
<i>narodziło się Słońce.</i>

160
00:20:28,080 --> 00:20:31,840
<i>Gdzieś dalej skały zderzały się ze sobą,</i>

161
00:20:34,080 --> 00:20:36,200
<i>a nasza planeta zaczęła rosnąć.</i>

162
00:20:41,080 --> 00:20:43,480
<i>Wreszcie, po 20 milionach lat,</i>

163
00:20:44,880 --> 00:20:46,880
<i>Ziemia ukształtowała się w pełni…</i>

164
00:20:49,360 --> 00:20:52,720
<i>nadal okrążając Słońce</i>
<i>niczym obłok, z którego powstała.</i>

165
00:20:58,920 --> 00:21:02,280
<i>Pełne okrążenie zabiera jej 365 dni.</i>

166
00:21:05,520 --> 00:21:07,440
<i>Stąd wziął się ziemski rok.</i>

167
00:21:14,240 --> 00:21:16,600
<i>Ale na tym etapie historii planety</i>

168
00:21:17,760 --> 00:21:19,600
<i>nie istniały jeszcze pory roku.</i>

169
00:21:24,080 --> 00:21:26,720
<i>Chaos, z którego się narodziły,</i>

170
00:21:29,200 --> 00:21:31,080
<i>miał dopiero nadejść.</i>

171
00:21:41,560 --> 00:21:45,360
<i>Na Alasce bogactwo wiosny</i>

172
00:21:46,600 --> 00:21:49,280
<i>ustąpiło miejsca leniwym letnim dniom.</i>

173
00:22:01,480 --> 00:22:03,880
<i>Młode mają już pięć miesięcy.</i>

174
00:22:06,600 --> 00:22:08,120
<i>Wciąż się uczą…</i>

175
00:22:10,360 --> 00:22:12,160
<i>tajników niedźwiedziego życia.</i>

176
00:22:25,000 --> 00:22:27,080
<i>Rosną tak szybko,</i>

177
00:22:28,040 --> 00:22:29,960
<i>że ciągle są głodne.</i>

178
00:22:36,520 --> 00:22:38,800
<i>Ten widok może wydawać się idylliczny,</i>

179
00:22:41,040 --> 00:22:44,480
<i>ale lato na Alasce</i>
<i>to czas wielu trudności.</i>

180
00:22:54,680 --> 00:22:57,520
<i>Na łąkach trudno znaleźć solidny pokarm,</i>

181
00:22:58,040 --> 00:23:00,600
<i>więc niedźwiedzie</i>
<i>muszą zadowolić się trawą.</i>

182
00:23:11,240 --> 00:23:17,920
<i>To oznacza, że mleko matki</i>
<i>wciąż jest podstawą diety młodych.</i>

183
00:23:35,520 --> 00:23:39,800
<i>Luna nie zjadła porządnego posiłku</i>
<i>od czasu sprzed hibernacji,</i>

184
00:23:41,560 --> 00:23:44,040
<i>więc zaczyna brakować jej energii.</i>

185
00:23:53,080 --> 00:23:56,040
<i>Ale w pobliżu, w kosmosie,</i>

186
00:23:57,520 --> 00:23:59,160
<i>pomoc jest już w drodze.</i>

187
00:24:05,880 --> 00:24:10,400
<i>Dziś nasza planeta ma stałego towarzysza.</i>

188
00:24:13,000 --> 00:24:14,040
<i>Księżyc.</i>

189
00:24:16,320 --> 00:24:18,280
<i>Na orbicie Ziemi</i>

190
00:24:19,720 --> 00:24:22,320
<i>znajduje się nasz najbliższy sąsiad.</i>

191
00:24:23,920 --> 00:24:27,960
<i>Największy i najjaśniejszy obiekt</i>
<i>na nocnym niebie.</i>

192
00:24:32,120 --> 00:24:35,520
<i>A ponieważ Księżyc</i>
<i>jest bardzo duży i bardzo blisko,</i>

193
00:24:37,760 --> 00:24:40,480
<i>wywiera silne przyciąganie grawitacyjne.</i>

194
00:24:47,880 --> 00:24:51,480
<i>Na tyle silne,</i>
<i>by wpływać na naszą planetę.</i>

195
00:24:56,080 --> 00:24:59,160
<i>Odciąga oceany od jej powierzchni,</i>

196
00:25:07,520 --> 00:25:09,680
<i>powodując pływy.</i>

197
00:25:15,960 --> 00:25:18,680
<i>W ciągu kilku dni w okolicy pełni i nowiu</i>

198
00:25:20,800 --> 00:25:25,400
<i>letnie odpływy</i>
<i>odkryły zupełnie nowy krajobraz.</i>

199
00:25:29,760 --> 00:25:32,960
<i>Błotniste równiny ciągną się</i>
<i>na setki metrów od brzegu.</i>

200
00:25:39,120 --> 00:25:42,840
<i>Wygłodniałe niedźwiedzie</i>
<i>mogą na nich szukać zakopanych skarbów.</i>

201
00:25:50,560 --> 00:25:54,480
<i>Luna i jej młode</i>
<i>właśnie tego potrzebowały.</i>

202
00:26:02,480 --> 00:26:08,200
<i>Ale szukanie tego, co kryje się w błocie,</i>
<i>najlepiej pozostawić dorosłym.</i>

203
00:26:17,080 --> 00:26:21,680
<i>Luna ma węch 2000 razy lepszy od naszego.</i>

204
00:26:24,480 --> 00:26:26,880
<i>Idealny do wykrywania smacznych kąsków.</i>

205
00:26:31,200 --> 00:26:32,680
<i>Małgwi.</i>

206
00:26:53,680 --> 00:26:56,200
<i>Otwiera je z taką zręcznością,</i>

207
00:26:57,400 --> 00:27:00,200
<i>że zjada jednego w niewiele ponad minutę.</i>

208
00:27:20,440 --> 00:27:24,000
<i>Małże to idealny dodatek</i>
<i>do jej skromnej, letniej diety.</i>

209
00:27:31,720 --> 00:27:34,600
<i>Energia życiowa,</i>
<i>którą może przekazać młodym.</i>

210
00:27:39,800 --> 00:27:43,360
<i>Te prezenty od Księżyca</i>

211
00:27:43,880 --> 00:27:46,760
<i>pomogą Lunie i jej rodzinie</i>
<i>przetrwać lato.</i>

212
00:27:49,880 --> 00:27:52,480
<i>Ale więź niedźwiedzicy i Księżyca</i>

213
00:27:55,440 --> 00:27:58,440
<i>jest o wiele głębsza.</i>

214
00:28:03,240 --> 00:28:08,280
<i>To podczas formowania się Księżyca</i>
<i>na Ziemi pojawiły się pory roku.</i>

215
00:28:11,200 --> 00:28:13,800
UKŁAD SŁONECZNY
4,4 MILIARDA LAT TEMU

216
00:28:13,880 --> 00:28:16,040
<i>Niedługo po swoim powstaniu</i>

217
00:28:16,960 --> 00:28:18,760
<i>Ziemia zyskała towarzysza.</i>

218
00:28:31,000 --> 00:28:32,800
<i>Ale nie był to Księżyc,</i>

219
00:28:34,920 --> 00:28:39,080
<i>tylko inna planeta,</i>
<i>która powstała na ziemskiej orbicie.</i>

220
00:28:44,520 --> 00:28:46,880
<i>Siostra o imieniu Thea,</i>

221
00:28:48,680 --> 00:28:50,800
<i>mniej więcej wielkości Marsa.</i>

222
00:28:53,480 --> 00:28:56,680
<i>Była ogromną kulą ze skał i lawy.</i>

223
00:28:59,440 --> 00:29:01,200
<i>Przez całe dzieciństwo</i>

224
00:29:03,040 --> 00:29:05,120
<i>Ziemia i Thea żyły w zgodzie.</i>

225
00:29:11,320 --> 00:29:16,280
<i>Później zaburzenia grawitacyjne</i>
<i>w młodym Układzie Słonecznym</i>

226
00:29:19,680 --> 00:29:23,400
<i>spowodowały kolizję dwóch planet.</i>

227
00:29:28,880 --> 00:29:30,040
<i>To moment,</i>

228
00:29:32,040 --> 00:29:35,040
<i>w którym przyszłość Ziemi</i>
<i>wisiała na włosku.</i>

229
00:29:54,000 --> 00:29:56,040
<i>Thea została unicestwiona.</i>

230
00:29:59,480 --> 00:30:02,400
<i>Siła zderzenia stopiła obie planety.</i>

231
00:30:29,120 --> 00:30:31,400
<i>Przez skrawek kosmicznego czasu</i>

232
00:30:34,560 --> 00:30:36,560
<i>nasza planeta miała dwa księżyce.</i>

233
00:30:46,360 --> 00:30:53,160
<i>Jednak grawitacja spowodowała, że Ziemia</i>
<i>przyciągnęła i wchłonęła jeden z nich.</i>

234
00:31:06,720 --> 00:31:09,880
<i>Pozostał tylko znany nam dziś Księżyc.</i>

235
00:31:17,040 --> 00:31:21,200
<i>Ta kolizja na zawsze</i>
<i>zmieniła naszą planetę.</i>

236
00:31:27,080 --> 00:31:28,200
KĄT NACHYLENIA: 23 STOPNIE

237
00:31:28,280 --> 00:31:30,600
<i>Uderzenie przechyliło Ziemię tak,</i>

238
00:31:31,600 --> 00:31:35,040
<i>że dziś obraca się pod kątem 23 stopni.</i>

239
00:31:40,960 --> 00:31:43,760
<i>Gdy porusza się po orbicie,</i>

240
00:31:45,600 --> 00:31:47,040
<i>najpierw jedna półkula,</i>

241
00:31:47,720 --> 00:31:51,640
<i>a potem druga nachyla się w stronę Słońca,</i>

242
00:31:55,000 --> 00:31:57,880
<i>dając Ziemi jej pory roku.</i>

243
00:32:19,600 --> 00:32:21,920
<i>Lato się kończy.</i>

244
00:32:22,680 --> 00:32:25,200
<i>Dłuższe noce wskazują na to,</i>

245
00:32:25,280 --> 00:32:28,280
<i>że nadchodzi ciężka, alaskańska zima.</i>

246
00:32:32,560 --> 00:32:35,200
<i>Niedźwiadki mają siedem miesięcy.</i>

247
00:32:41,120 --> 00:32:45,640
<i>Luna wie, że jeśli wszyscy</i>
<i>mają przetrwać długi, zimowy sen,</i>

248
00:32:46,360 --> 00:32:49,400
<i>muszą zgromadzić zapasy tłuszczu.</i>

249
00:33:06,000 --> 00:33:08,240
<i>Ale Księżyc ciągle przypomina im…</i>

250
00:33:12,920 --> 00:33:14,400
<i>że pomoc jest w drodze.</i>

251
00:33:19,800 --> 00:33:22,960
<i>Tysiąc kilometrów od wybrzeża Alaski</i>

252
00:33:24,960 --> 00:33:28,480
<i>inne stworzenia dostrajają się</i>
<i>do ziemskiego rytmu pór roku.</i>

253
00:33:32,200 --> 00:33:33,960
<i>Nerki.</i>

254
00:33:36,760 --> 00:33:39,680
<i>Po dwóch latach pływania po Pacyfiku</i>

255
00:33:42,760 --> 00:33:44,720
<i>osiągnęły dojrzałość.</i>

256
00:33:46,080 --> 00:33:48,400
<i>Zmieniająca się długość dnia</i>

257
00:33:49,760 --> 00:33:52,680
<i>powoduje wydzielanie hormonów do ich krwi.</i>

258
00:33:55,720 --> 00:33:59,080
<i>To sygnały chemiczne,</i>
<i>które zmieniają ich zachowanie.</i>

259
00:34:08,080 --> 00:34:13,800
<i>Wzywają je do rozmnażania się w rzekach,</i>
<i>w których same się urodziły.</i>

260
00:34:34,280 --> 00:34:36,080
<i>Luna jest wykończona i głodna,</i>

261
00:34:37,120 --> 00:34:41,600
<i>ale wciąż prowadzi młode nad brzeg rzeki.</i>

262
00:34:54,080 --> 00:34:59,000
<i>Wyczuwa, że wydarzy się coś magicznego.</i>

263
00:35:04,080 --> 00:35:08,960
<i>Dziś wyjątkowy mechanizm pór roku</i>

264
00:35:09,040 --> 00:35:12,400
<i>przyniesie niedźwiedziom ratunek.</i>

265
00:35:33,520 --> 00:35:37,680
<i>Ziemia osiągnęła kluczową pozycję</i>
<i>w swojej podróży wokół Słońca.</i>

266
00:35:41,720 --> 00:35:44,240
<i>A teraz Księżyc wywołuje przypływ.</i>

267
00:35:50,000 --> 00:35:55,280
<i>To ostatecznie popycha łososie do rzek.</i>

268
00:36:40,480 --> 00:36:45,680
<i>Młode nareszcie poznają smak łososia.</i>

269
00:36:51,160 --> 00:36:54,960
<i>I choć jedna ryba</i>
<i>nie zapewni im przetrwania zimy,</i>

270
00:36:55,920 --> 00:37:01,400
<i>to ich pierwszy prawdziwy posiłek</i>
<i>w niemal ośmiomiesięcznym życiu.</i>

271
00:37:18,040 --> 00:37:21,880
<i>Przybycie pierwszego łososia</i>
<i>to wielka ulga dla Luny.</i>

272
00:37:24,720 --> 00:37:26,600
<i>Doświadczenie mówi jej,</i>

273
00:37:27,720 --> 00:37:31,280
<i>że już niedługo w górze rzeki</i>
<i>czeka ją znacznie bogatszy łup.</i>

274
00:37:50,720 --> 00:37:52,720
<i>Dni skracają się coraz bardziej,</i>

275
00:37:54,400 --> 00:37:58,280
<i>a hormony, które kazały nerkom</i>
<i>wyruszyć w drogę,</i>

276
00:37:59,200 --> 00:38:01,400
<i>drastycznie je odmieniły.</i>

277
00:38:08,960 --> 00:38:10,640
<i>Ich głowy zmieniają kształt.</i>

278
00:38:13,000 --> 00:38:15,680
<i>Ich ciała rumienią się na czerwono.</i>

279
00:38:19,080 --> 00:38:20,960
<i>Miliony ryb</i>

280
00:38:21,480 --> 00:38:25,920
<i>płyną w górę rzeki na swoje tarliska.</i>

281
00:38:36,120 --> 00:38:40,400
<i>W ten sposób pisze się</i>
<i>ostatni rozdział niedźwiedziej historii.</i>

282
00:38:49,120 --> 00:38:52,520
<i>To opowieść stara jak sama planeta.</i>

283
00:39:02,680 --> 00:39:04,280
<i>Powstanie Ziemi,</i>

284
00:39:09,760 --> 00:39:12,040
<i>zderzenie, które stworzyło Księżyc</i>

285
00:39:15,000 --> 00:39:18,840
<i>oraz wyjątkowy związek naszej planety</i>
<i>z jej księżycem i gwiazdą…</i>

286
00:39:25,400 --> 00:39:31,520
<i>połączyły się, by stworzyć świat</i>
<i>wyjątkowy na skalę wszechświata.</i>

287
00:39:33,920 --> 00:39:35,600
<i>Planetę Złotowłosej.</i>

288
00:39:38,600 --> 00:39:42,680
<i>To jedyne znane nam miejsce</i>
<i>„w sam raz” dla życia.</i>

289
00:40:04,320 --> 00:40:05,360
<i>Dla Luny</i>

290
00:40:06,000 --> 00:40:09,000
<i>cztery i pół miliarda kosmicznej historii</i>

291
00:40:10,920 --> 00:40:14,000
<i>zbiegło się w tej chwili.</i>

292
00:40:21,760 --> 00:40:27,200
<i>W corocznym spotkaniu</i>
<i>łososia i niedźwiedzia.</i>

293
00:40:38,160 --> 00:40:40,400
<i>W tej wyjątkowej okazji</i>

294
00:40:42,080 --> 00:40:43,440
<i>do wykarmienia rodziny.</i>

295
00:40:51,120 --> 00:40:55,080
<i>Luna i jej młode mają już to,</i>
<i>czego potrzebują, by przetrwać zimę.</i>

296
00:40:57,400 --> 00:41:01,960
<i>Ich przyszłość na zmieniającej się</i>
<i>planecie jest niepewna,</i>

297
00:41:03,320 --> 00:41:06,480
<i>ale w tym roku łososie pozwolą im przeżyć.</i>

298
00:41:10,400 --> 00:41:16,720
<i>Tymczasem nasza planeta trwa</i>
<i>w swej nieustannej podróży wokół Słońca.</i>

299
00:41:26,640 --> 00:41:29,720
<i>W następnym odcinku…</i>

300
00:41:31,160 --> 00:41:34,720
<i>Cykl życia oceanicznego wędrowca pokazuje,</i>

301
00:41:35,400 --> 00:41:39,320
<i>jak powstało wszystko we wszechświecie.</i>

302
00:41:41,120 --> 00:41:46,680
<i>Ponieważ w każdym żółwim jaju</i>
<i>kryją się atomy z Wielkiego Wybuchu…</i>

303
00:41:49,000 --> 00:41:52,560
<i>wykute w czasie śmierci gwiazd.</i>

304
00:41:56,160 --> 00:41:59,000
<i>Ale jak powstają gwiazdy i planety?</i>

305
00:42:00,840 --> 00:42:07,080
<i>I jak te same składniki</i>
<i>zmieniają się w żywe istoty?</i>

306
00:42:56,440 --> 00:43:00,440
Napisy: Aleksandra Basińska