1
00:00:13,160 --> 00:00:15,360
Apabila kita pergi ke Kuil Bulan,

2
00:00:17,920 --> 00:00:20,680
kita akan jumpa ular di pintu masuk.

3
00:00:23,760 --> 00:00:25,320
Diukir pada dinding batu,

4
00:00:26,280 --> 00:00:30,120
badannya yang berkilauan
seolah-olah hidup apabila disentuh.

5
00:00:32,120 --> 00:00:33,080
Bukan mudah.

6
00:00:33,160 --> 00:00:36,600
Menakik batu

7
00:00:36,680 --> 00:00:40,640
dan jadikan bentuk ular timbul.

8
00:00:44,600 --> 00:00:48,520
Jauh ke dalam terowong,
lebih banyak bentuk membingungkan muncul,

9
00:00:48,600 --> 00:00:50,760
semuanya diukir daripada batu hidup.

10
00:00:53,320 --> 00:00:56,120
Suasananya unik.

11
00:00:56,920 --> 00:01:01,120
Debu-debu berterbangan dalam cahaya
yang bersinar ke bawah

12
00:01:01,200 --> 00:01:03,200
dari lubang di siling

13
00:01:04,120 --> 00:01:09,040
ke struktur yang rata,
jelas sekali hasil kerja manusia.

14
00:01:11,080 --> 00:01:15,600
Tiang batu, seperti ular,
dibentuk daripada batu itu sendiri,

15
00:01:16,280 --> 00:01:18,000
bercahaya dari ceruk di atas,

16
00:01:18,520 --> 00:01:22,040
memberikan akses kepada
cahaya matahari dan bulan.

17
00:01:24,360 --> 00:01:29,200
Dikenali orang tempatan sebagai
Kuil Bulan, dan mungkin lebih asli

18
00:01:29,280 --> 00:01:32,760
sebagai Amaru Markawasi, Rumah Ular,

19
00:01:34,000 --> 00:01:36,720
tempat perlindungan berbatu
yang menakutkan ini

20
00:01:36,800 --> 00:01:38,840
mempunyai kehadiran yang kuat.

21
00:01:41,560 --> 00:01:45,360
Dipercayai orang Inca gunakan ruang ini
untuk upacara kesuburan,

22
00:01:45,440 --> 00:01:48,720
di mana orang tinggalkan persembahan
kepada dewi bulan

23
00:01:48,800 --> 00:01:51,440
Mama Quilla, anak perempuan Viracocha.

24
00:01:56,360 --> 00:02:00,080
Suasana senyap, sejuk dan sepi,

25
00:02:00,600 --> 00:02:04,160
semua ini menumpukan minda
dengan cara yang pada saya

26
00:02:04,240 --> 00:02:07,960
direka dengan sengaja,
bukan tak sengaja dicapai.

27
00:02:11,160 --> 00:02:15,440
Sesiapa yang mengukir kebuk suci ini,
nampaknya bukan orang yang sama

28
00:02:15,520 --> 00:02:18,760
yang membina kuil bersalut emas yang gah

29
00:02:18,840 --> 00:02:20,840
yang jadikan Inca terkenal.

30
00:02:24,200 --> 00:02:28,080
Seolah-olah orang Inca bina dinding luar
sebagai tanda penghormatan.

31
00:02:28,160 --> 00:02:32,520
Menghormati sesuatu yang mereka jumpa,
bukan sesuatu yang mereka cipta.

32
00:02:33,720 --> 00:02:36,320
Adakah kita sedang melihat
kerja orang lain,

33
00:02:36,840 --> 00:02:41,480
budaya lama yang faham cara
untuk bentuk batu dengan hebat sekali?

34
00:02:59,160 --> 00:03:01,320
BAB IV

35
00:03:04,840 --> 00:03:07,640
Saya di lereng bukit
di atas Cusco di Peru,

36
00:03:07,720 --> 00:03:11,760
menyiasat kemungkinan
teknik kuno untuk membentuk batu

37
00:03:11,840 --> 00:03:13,600
dikenali sebagai Hanan Pacha.

38
00:03:16,040 --> 00:03:22,440
Kita ada misteri pelbagai lapisan
dan untuk selesaikan misteri itu,

39
00:03:22,520 --> 00:03:26,160
kita perlu lihat pelbagai gaya seni bina

40
00:03:26,240 --> 00:03:28,880
kadangkala wujud bersama
di jalan yang sama.

41
00:03:28,960 --> 00:03:30,400
Di tempat lain di dunia,

42
00:03:30,480 --> 00:03:33,840
ini akan dianggap bukti
hasil tangan budaya berbeza.

43
00:03:35,120 --> 00:03:39,480
Di pertengahan antara Kuil Bulan
dan megalitik Sacsayhuaman,

44
00:03:40,200 --> 00:03:43,280
terletaknya tapak penting di Lembah Suci

45
00:03:43,360 --> 00:03:47,480
yang menggunakan teknik
pembentukan batu kuno yang sama.

46
00:03:49,040 --> 00:03:49,920
Q'enqo.

47
00:03:54,120 --> 00:03:56,880
Ia nama Quechua yang bermaksud "labirin",

48
00:03:58,800 --> 00:04:01,840
dan apabila saya mula meneroka,
saya faham sebabnya.

49
00:04:03,480 --> 00:04:06,440
Apabila seseorang meneroka pusatnya,

50
00:04:06,520 --> 00:04:09,720
laluan berliku
yang membawa kita melaluinya

51
00:04:09,800 --> 00:04:11,880
dan buat kita berfikir.

52
00:04:15,280 --> 00:04:20,480
Q'enqo ialah tempat di mana
seseorang mendapati dirinya sendirian,

53
00:04:21,440 --> 00:04:24,480
dikelilingi oleh
suasana mistik yang penuh misteri,

54
00:04:25,000 --> 00:04:27,000
dikelilingi kesunyian.

55
00:04:34,040 --> 00:04:36,480
Ia rangkaian terowong berukir yang rumit,

56
00:04:39,240 --> 00:04:40,960
galeri bawah tanah,

57
00:04:44,080 --> 00:04:49,120
dan sesuatu yang kelihatan seperti altar
diukir daripada batuan dasar.

58
00:04:51,000 --> 00:04:53,840
Semuanya membawa ke amfiteater pusat,

59
00:04:56,200 --> 00:04:59,920
di mana Jesus Gamarra sekali lagi
akan berkongsi kepakarannya.

60
00:05:02,120 --> 00:05:05,640
Adakah hasil kerja
yang kita lihat di Q'enqo Chico

61
00:05:05,720 --> 00:05:07,320
dihasilkan oleh orang Inca?

62
00:05:08,400 --> 00:05:10,360
Tidak.

63
00:05:10,440 --> 00:05:16,600
Walaupun ada petunjuk kecil kehadiran Inca

64
00:05:17,280 --> 00:05:19,840
seperti batu kecil dan simen lumpur,

65
00:05:19,920 --> 00:05:26,320
ia sentiasa dibina dengan penuh hormat
dengan bentuk Hanan Pacha.

66
00:05:26,400 --> 00:05:30,760
Ia dihormati dengan penuh kasih sayang,

67
00:05:30,840 --> 00:05:33,280
dan ia dilakukan dengan mengelilinginya

68
00:05:33,360 --> 00:05:39,320
dengan batu yang disusun
yang tepat dan penuh hormat.

69
00:05:41,440 --> 00:05:46,000
Batu arca purba dikelilingi
oleh kerja blok asas

70
00:05:46,080 --> 00:05:48,480
seperti saya lihat di luar Tokong Bulan.

71
00:05:50,200 --> 00:05:52,120
Ia gabungan gaya

72
00:05:52,720 --> 00:05:56,000
yang kita jumpa dalam banyak
tempat paling suci di Peru.

73
00:05:57,320 --> 00:06:02,640
Seperti di Machu Picchu,
batu upacara Intihuatana yang diukir licin

74
00:06:04,800 --> 00:06:08,480
yang nampaknya dikelilingi
oleh struktur binaan Inca kemudian,

75
00:06:09,560 --> 00:06:12,720
mungkin sebagai tanda penghormatan
tempat suci ini.

76
00:06:15,080 --> 00:06:18,040
Ini boleh menjelaskannya
campuran kerja batu yang kita lihat

77
00:06:18,120 --> 00:06:21,080
pada dinding Cusco dan di Sacsayhuaman,

78
00:06:22,080 --> 00:06:26,800
yang Jesus Gamarra kenal pasti sebagai
blok yang ditambah di atas dan sekeliling

79
00:06:26,880 --> 00:06:30,520
yang mungkin lebih tua
daripada batu yang diukir licin itu.

80
00:06:33,640 --> 00:06:36,040
Tak kira waktu blok ini dibentuk,

81
00:06:36,120 --> 00:06:38,120
persoalannya bagaimana?

82
00:06:38,760 --> 00:06:42,880
Mungkinkah kita sedang melihat cap jari
teknologi prasejarah yang hilang?

83
00:06:47,000 --> 00:06:51,200
Rakan penyelidikan Jesus,
Jan Peter de Jong, fikir ada petunjuk

84
00:06:51,280 --> 00:06:55,280
di Sacsayhuaman tentang cara
batu itu diukir dengan baik.

85
00:07:03,960 --> 00:07:06,800
Jan, awak bawa saya
ke terowong yang sempit ini

86
00:07:06,880 --> 00:07:08,320
dengan sisi berkilat.

87
00:07:08,400 --> 00:07:09,640
Apa nama tempat ini?

88
00:07:09,720 --> 00:07:12,120
Mereka gelarnya Chincana Chica.

89
00:07:13,200 --> 00:07:16,280
Maksudnya "tempat seseorang sesat."

90
00:07:17,960 --> 00:07:19,880
Ini batuan asas semula jadi,

91
00:07:19,960 --> 00:07:23,320
tapi jelas sekali terowong
adalah hasil kerja manusia.

92
00:07:23,400 --> 00:07:26,760
Adakah itu ciri
gaya pembinaan tertua di sini?

93
00:07:26,840 --> 00:07:29,560
Mereka guna batuan asas semula jadi
dan membentuknya?

94
00:07:29,640 --> 00:07:32,440
Salah satu ciri gaya Hanan Pacha

95
00:07:32,520 --> 00:07:36,000
ialah batu itu telah diubah suai
dengan teknologi acuan.

96
00:07:36,600 --> 00:07:41,160
Awak boleh lihat mereka bekerja
dengan batu itu seolah-olah ia lembut

97
00:07:41,680 --> 00:07:44,560
sebab macam-macam benda
ditekan ke dalam batu.

98
00:07:44,640 --> 00:07:46,280
Apabila awak kata teknologi acuan,

99
00:07:46,360 --> 00:07:50,280
maksud awak melembutkan batu
dan tekan bentuk ke dalam batu?

100
00:07:50,360 --> 00:07:54,120
Kami rasa batu itu lembut
pada saat pembinaan.

101
00:07:56,320 --> 00:07:58,440
Tapi bagaimana ia jadi lembut?

102
00:07:59,240 --> 00:08:03,080
Jan percaya dinding terowong ini
ialah kunci kepada misteri itu.

103
00:08:05,120 --> 00:08:09,080
Jadi di dalam terowong ini,
kita boleh nampak banyak pantulan.

104
00:08:09,720 --> 00:08:12,480
Saya nampak ia bersinar
seperti kilauan logam.

105
00:08:12,560 --> 00:08:14,760
Kalau awak sentuh, ia sangat licin.

106
00:08:16,720 --> 00:08:19,040
Kami fikir ia dirawat dengan haba,

107
00:08:19,120 --> 00:08:22,280
dan haba ini mewujudkan
lapisan di atas batu,

108
00:08:22,800 --> 00:08:24,960
dan sebab itulah ia berkilat.

109
00:08:27,080 --> 00:08:30,280
Ahli geologi gelar kesan ini
sebagai vitrifikasi.

110
00:08:31,440 --> 00:08:33,520
Berapa banyak haba yang digunakan?

111
00:08:33,600 --> 00:08:36,560
Vitrifikasi, ia bermaksud "menjadi kaca,"

112
00:08:37,280 --> 00:08:40,440
dan itu bermakna kita perlu,
1,400 darjah Celsius.

113
00:08:41,080 --> 00:08:43,880
Jumlah haba yang besar.

114
00:08:43,960 --> 00:08:45,960
Kami tak tahu cara mereka buat,

115
00:08:46,040 --> 00:08:47,560
tapi kami tahu ini kerja mereka.

116
00:08:52,720 --> 00:08:55,840
Apabila dilihat dengan teliti,
kita perlu tanya,

117
00:08:55,920 --> 00:09:00,680
"Adakah haba penjelasan
untuk penampilan pelik

118
00:09:00,760 --> 00:09:03,280
megalitik gergasi Sacsayhuaman?"

119
00:09:09,040 --> 00:09:12,720
Orang yang skeptikal akan kata
kesan berkilat di dalam terowong

120
00:09:12,800 --> 00:09:16,200
disebabkan orang bergesel
pada sisi terowong.

121
00:09:16,280 --> 00:09:17,440
Apa reaksi awak?

122
00:09:17,520 --> 00:09:19,840
Ramai orang kata, "Ya, sudah tentu."

123
00:09:19,920 --> 00:09:24,920
"Ia terhasil akibat
orang menyentuh dinding terowong."

124
00:09:25,520 --> 00:09:29,080
Tapi ternyata bumbung
dan dinding terowong licin juga.

125
00:09:29,160 --> 00:09:31,960
Jadi, tak logik untuk katakan

126
00:09:32,040 --> 00:09:34,560
mereka sentuh semua bahagian
pada masa yang sama.

127
00:09:34,640 --> 00:09:38,280
Bagaimana dengan hujah lain
yang ia disebabkan aktiviti gunung berapi?

128
00:09:38,360 --> 00:09:40,280
Tak ada gunung berapi di sini.

129
00:09:40,360 --> 00:09:43,320
- Okey.
- Jadi, penjelasan itu tak logik.

130
00:09:45,480 --> 00:09:48,040
Bagi Jan, penjelasan yang sesuai ialah

131
00:09:48,120 --> 00:09:52,520
kita sedang melihat hasil
sejenis proses saintifik purba,

132
00:09:52,600 --> 00:09:56,400
yang disempurnakan
oleh tamadun sebelum Inca.

133
00:09:59,000 --> 00:10:02,840
Ia telah dilakukan pada masa lalu
oleh orang purba.

134
00:10:02,920 --> 00:10:05,840
Kami tak tahu
teknologi yang mereka gunakan.

135
00:10:07,800 --> 00:10:09,840
Apabila saya lihat Sacsayhuaman,

136
00:10:09,920 --> 00:10:12,720
saya rasa seperti melihat
teknologi yang hilang,

137
00:10:12,800 --> 00:10:15,200
ilmu yang hilang tentang kerja batu,

138
00:10:15,280 --> 00:10:18,280
ilmu yang kita tak kuasai hari ini

139
00:10:18,360 --> 00:10:21,680
yang kita tiada teknologi
untuk menghasilkan semula.

140
00:10:26,400 --> 00:10:29,720
Sifat sebenar teknologi itu
masih menjadi misteri.

141
00:10:30,760 --> 00:10:33,160
Tapi Jesus Gamarra percaya
kepanasan melampau

142
00:10:33,240 --> 00:10:37,080
yang membolehkan batu itu
untuk dilembutkan dan dibentuk

143
00:10:37,600 --> 00:10:40,320
juga diperkuat dan mengeras
selepas selesai.

144
00:10:43,280 --> 00:10:46,000
Apabila saya lihat sekeliling,
walaupun ia purba,

145
00:10:46,080 --> 00:10:48,560
batu-batu itu mempunyai
rupa yang sangat moden.

146
00:10:48,640 --> 00:10:52,360
Bagaimana awak faham
apa yang kita nampak di depan mata kita?

147
00:10:52,440 --> 00:10:57,760
Hanya bahagian yang telah dikerjakan
oleh haba dan acuan

148
00:10:58,360 --> 00:11:01,080
masih terpelihara dan dimusnahkan.

149
00:11:01,160 --> 00:11:05,480
Batu yang selebihnya nampak kasar.

150
00:11:06,000 --> 00:11:11,320
Ada kesan terhakis akibat luluhawa.

151
00:11:14,720 --> 00:11:18,040
Apa penjelasan awak
tentang apa yang kita lihat di sini?

152
00:11:18,120 --> 00:11:21,880
Ada banyak misteri
yang kita tak boleh jelaskan

153
00:11:21,960 --> 00:11:26,000
sebab ini bahagian
sejarah silam yang hebat,

154
00:11:26,480 --> 00:11:28,920
berlaku beribu tahun lalu.

155
00:11:33,080 --> 00:11:36,080
Pada tahap tertentu,
kita perlu terima saja

156
00:11:36,160 --> 00:11:41,080
yang kita sedang lihat
tugas kejuruteraan yang mustahil.

157
00:11:41,160 --> 00:11:42,960
Mustahil bagi kita.

158
00:11:44,560 --> 00:11:48,280
Ia memerlukan kita berfikiran terbuka

159
00:11:48,360 --> 00:11:52,000
tentang pandangan kita
terhadap zaman purba.

160
00:11:54,080 --> 00:11:58,040
Menurut tradisi tempatan
direkodkan oleh penakluk Sepanyol,

161
00:11:58,560 --> 00:12:03,560
teknik canggih kerja pembatuan merupakan
sebahagian daripada legasi pengetahuan

162
00:12:03,640 --> 00:12:07,080
diturunkan oleh
dewa pencipta Andes, Viracocha,

163
00:12:11,000 --> 00:12:14,000
yang akan menyebabkan batu
untuk ditelan api,

164
00:12:14,520 --> 00:12:19,760
menjadikan blok besar ringan seperti bulu
yang boleh diapungkan ke tempatnya

165
00:12:22,680 --> 00:12:25,480
yang bunyinya seperti teori haba melampau.

166
00:12:28,440 --> 00:12:31,960
Sebab itu saya berminat
dalam tradisi Orang Asli

167
00:12:32,040 --> 00:12:36,000
yang bercakap tentang
batu dicairkan atau dibentuk bersama.

168
00:12:36,080 --> 00:12:39,440
Mari buka telinga dan mata
untuk kemungkinan begitu.

169
00:12:41,360 --> 00:12:44,680
Bukti teknologi
yang tak dapat dijelaskan di tempat kerja

170
00:12:44,760 --> 00:12:48,120
boleh ditemui
di seluruh tanah tinggi Peru purba.

171
00:12:49,800 --> 00:12:52,880
Tapi mungkinkah ada bukti
pencapaian sains purba

172
00:12:52,960 --> 00:12:55,040
di seberang Gunung Andes

173
00:12:56,800 --> 00:13:01,440
yang kita juga terlepas pandang
di hutan hujan Amazon?

174
00:13:03,800 --> 00:13:08,840
AMAZON
TIMUR LAUT PERU

175
00:13:11,720 --> 00:13:15,840
Hanya kerana kawasan itu tak menarik
untuk manusia menginap hari ini

176
00:13:17,000 --> 00:13:20,560
tak bermakna
ia tak menarik pada masa lalu.

177
00:13:21,360 --> 00:13:23,600
Siasatan yang sedang dilakukan

178
00:13:23,680 --> 00:13:27,280
mendedahkan bukti
yang ada rahsia besar di Amazon.

179
00:13:29,680 --> 00:13:33,280
Kita dah tahu ada bukti
kediaman manusia di Amazonia purba

180
00:13:34,080 --> 00:13:37,160
25,000 tahun lalu.

181
00:13:37,880 --> 00:13:39,600
25,000 TAHUN LALU

182
00:13:39,680 --> 00:13:43,200
Ia tiba-tiba membuka
tingkap masa yang lebih luas

183
00:13:43,280 --> 00:13:45,080
untuk menempatkan tamadun yang hilang.

184
00:13:46,200 --> 00:13:49,280
Kemungkinan yang kita perlu siasat,

185
00:13:49,360 --> 00:13:53,560
penciptaan tamadun
menjadi lebih mendalam dan lebih lama.

186
00:13:59,800 --> 00:14:04,360
Malah, nampaknya orang Eropah pertama
yang mengemudi seluruh Amazon

187
00:14:04,960 --> 00:14:06,320
pada tahun 1542

188
00:14:07,520 --> 00:14:09,920
mungkin nampak sekilas keturunan

189
00:14:10,000 --> 00:14:13,400
daripada tamadun itu
apabila mereka menyusuri di sini.

190
00:14:16,800 --> 00:14:20,400
Ekspedisi diketuai
oleh pengembara Francisco de Orellana

191
00:14:20,480 --> 00:14:23,800
dan ditulis oleh biarawan Dominika,
Gaspar de Carvajal.

192
00:14:26,960 --> 00:14:29,160
Jurnal De Carvajal tak menyebut

193
00:14:29,240 --> 00:14:33,120
tentang hutan yang tak berpenghujung
dan tak berpenghuni seperti hari ini.

194
00:14:35,960 --> 00:14:39,600
Paderi itu menggambarkan lembangan Amazon
penuh dengan bandar

195
00:14:39,680 --> 00:14:42,280
dihuni oleh orang berkemahiran tinggi.

196
00:14:44,440 --> 00:14:48,880
"Satu penempatan," tulisnya,
"menganjur sejauh 21 kilometer."

197
00:14:49,920 --> 00:14:52,200
Itu panjang Pulau Manhattan.

198
00:14:55,520 --> 00:14:59,320
Tapi apabila mubaligh Eropah tiba
kira-kira seabad kemudian,

199
00:14:59,400 --> 00:15:01,680
mereka tak nampak bandar seperti itu.

200
00:15:03,000 --> 00:15:06,760
Ahli sejarah menolak laporan
De Carvajal dan anggapnya fiksyen,

201
00:15:06,840 --> 00:15:11,560
direka untuk kagumkan Raja Sepanyol
supaya membiayai lebih banyak ekspedisi.

202
00:15:14,360 --> 00:15:18,000
Tapi tatkala hutan tebal ini
mula mendedahkan rahsianya,

203
00:15:18,560 --> 00:15:22,200
nampaknya laporan itu
ternyata benar selama ini.

204
00:15:24,040 --> 00:15:28,760
Penemuan terbaru di Amazon menunjukkan
memang ada sebuah tamadun purba di sini.

205
00:15:32,200 --> 00:15:37,880
Menggunakan LiDAR untuk mengintai
kanopi hutan di Bolivia pada tahun 2019,

206
00:15:37,960 --> 00:15:40,160
BOLIVIA UTARA

207
00:15:40,240 --> 00:15:42,440
ahli arkeologi kagum melihat

208
00:15:42,520 --> 00:15:45,160
struktur dan
jalan buatan manusia yang luas.

209
00:15:47,200 --> 00:15:50,800
Hasil kajian baru,
kita mendapati ada penempatan besar.

210
00:15:52,240 --> 00:15:56,240
Seperti yang kita tahu,
ada tradisi bandar yang hilang di Amazon.

211
00:15:56,920 --> 00:16:00,840
Bandar ialah perkataan yang tepat
untuk gambarkan penempatan ini.

212
00:16:02,520 --> 00:16:07,120
Berdasarkan data dan pengetahuan kita
tentang kampung-kampung Amazon sedia ada,

213
00:16:07,200 --> 00:16:13,520
para penyelidik mungkin dapat bayangkan
rupa penempatan Cotoca.

214
00:16:17,960 --> 00:16:20,400
Bandar ini lebarnya hampir 1.6 kilometer,

215
00:16:21,480 --> 00:16:26,160
sebuah metropolis,
dikelilingi terusan dan tambak.

216
00:16:28,440 --> 00:16:33,280
Ada yang mengalir ke teres yang tinggi,
mungkin untuk kediaman individu.

217
00:16:36,440 --> 00:16:39,960
Di tengah-tengah bandar
terletak bukit piramid yang tinggi,

218
00:16:40,520 --> 00:16:42,280
mungkin pusat upacara.

219
00:16:46,160 --> 00:16:48,760
Bahkan, bandar ini nampaknya dihubungkan

220
00:16:48,840 --> 00:16:53,600
ke sekurang-kurangnya tiga penempatan
yang serupa dengan jalan berbatu-batu.

221
00:16:56,160 --> 00:16:59,280
Kita tak ada banyak maklumat
tentang penghuni di bandar ini.

222
00:16:59,360 --> 00:17:02,280
Apa yang kita tahu,
tersembunyi di bawah kanopi hutan,

223
00:17:02,360 --> 00:17:04,560
adalah ada lebih banyak bandar.

224
00:17:04,640 --> 00:17:05,640
Banyak lagi.

225
00:17:06,080 --> 00:17:07,480
LEMBAH UPANO

226
00:17:07,560 --> 00:17:09,960
Ahli arkeologi telah mengumpulkan bukti

227
00:17:10,040 --> 00:17:13,680
mendedahkan apa yang mereka panggil
lembah bandar purba yang hilang

228
00:17:13,760 --> 00:17:15,560
tersembunyi di Amazon Ecuador.

229
00:17:15,640 --> 00:17:17,160
'LEMBAH BANDAR HILANG' DITEMUI

230
00:17:17,240 --> 00:17:20,840
Di barat Amazon,
ahli arkeologi baru-baru ini terbongkar

231
00:17:20,920 --> 00:17:24,200
apa yang nampak seperti
sekumpulan besar penempatan

232
00:17:24,280 --> 00:17:29,480
dihubungkan dengan jalan raya,
kira-kira 2,500 tahun lalu,

233
00:17:30,480 --> 00:17:32,960
seperti geoglif yang saya lihat di Brazil.

234
00:17:34,400 --> 00:17:38,320
Mewujudkan bandar-bandar besar,
menghasilkan geoglif Negeri Acre,

235
00:17:38,400 --> 00:17:41,560
ini tak dianggap dalam potensi

236
00:17:41,640 --> 00:17:44,160
penduduk pemburu-pengumpul Amazon,

237
00:17:44,240 --> 00:17:46,000
tapi jelas sekali sebaliknya.

238
00:17:47,840 --> 00:17:51,840
Semakin banyak
penempatan purba ini ditemui,

239
00:17:52,760 --> 00:17:56,000
menunjukkan Tamadun Amazon yang meluas,

240
00:17:57,200 --> 00:18:01,080
mungkin menjadi penempatan
kepada sejumlah 20 juta orang.

241
00:18:03,920 --> 00:18:07,800
Apa yang kita ketahui sekarang
ialah kisah tentang Amazon

242
00:18:07,880 --> 00:18:09,880
bukan seperti yang diberitahu.

243
00:18:11,640 --> 00:18:15,880
Mungkin de Carvajal memang nampak
penempatan besar pada tahun 1542.

244
00:18:18,320 --> 00:18:21,720
Jika benar, kenapa orang Eropah
yang menyusuri sungai itu

245
00:18:21,800 --> 00:18:24,480
seabad kemudian tak nampak
penempatan itu?

246
00:18:28,000 --> 00:18:30,280
Ada penjelasan yang agak suram.

247
00:18:31,760 --> 00:18:34,640
Apabila orang Sepanyol dan Portugis
datang ke Amerika,

248
00:18:34,720 --> 00:18:37,640
mereka bawa bersama pelbagai penyakit

249
00:18:37,720 --> 00:18:40,640
yang orang Eropah sudah imun,

250
00:18:40,720 --> 00:18:42,640
tapi bukan orang Amazon.

251
00:18:45,280 --> 00:18:48,400
Mana-mana populasi di sini
pasti akan musnah

252
00:18:49,200 --> 00:18:52,960
dan hutan hujan
menuntut semula penempatannya.

253
00:18:53,560 --> 00:18:56,080
Tapi kita jumpa
lebih banyak bukti tamadun itu

254
00:18:56,680 --> 00:19:00,280
dalam mitos Amazon Barat
daripada orang Tucano.

255
00:19:02,040 --> 00:19:05,600
Tucano ada kisah asal usul
tentang leluhur mereka

256
00:19:05,680 --> 00:19:09,360
yang dibawa ke kawasan itu
sebagai sebahagian daripada misi peradaban

257
00:19:09,440 --> 00:19:14,040
di dalam sampan ular yang bergerak
di sepanjang sungai Amazon.

258
00:19:16,680 --> 00:19:18,440
Menurut legenda,

259
00:19:18,520 --> 00:19:22,040
kanu anakonda ini
diketuai oleh makhluk roh

260
00:19:22,600 --> 00:19:24,920
dan dimuatkan dengan migran manusia.

261
00:19:28,880 --> 00:19:32,680
Tak lama selepas itu,
anak perempuan matahari datang ke Bumi,

262
00:19:33,880 --> 00:19:40,000
membawa hadiah api dan peralatan
serta pengetahuan seni dan kraf.

263
00:19:43,320 --> 00:19:48,040
Dia dan rakan-rakan ghaibnya
sediakan tanah untuk manusia berkembang

264
00:19:48,920 --> 00:19:51,600
sebelum kembali ke tempat tinggal mereka.

265
00:19:55,720 --> 00:20:00,360
Bunyinya seperti
kisah wira yang bertamadun

266
00:20:00,440 --> 00:20:01,840
kepada seluruh dunia

267
00:20:01,920 --> 00:20:05,120
yang saya rasa ia sebahagian
daripada corak yang sama.

268
00:20:05,200 --> 00:20:07,120
Tema ini asyik muncul.

269
00:20:08,320 --> 00:20:10,520
Roh yang tiba dengan bot,

270
00:20:12,720 --> 00:20:15,440
seperti Quetzalcoatl dalam tradisi Aztec.

271
00:20:16,920 --> 00:20:19,920
Atau Hotu Atu'a
semasa dia mendarat di Rapa Nui.

272
00:20:22,400 --> 00:20:25,360
Atau Viracocha yang muncul
dari perairan Tasik Titicaca

273
00:20:25,440 --> 00:20:27,440
selepas keadaan huru-hara.

274
00:20:30,760 --> 00:20:32,600
Mungkinkah anak matahari ini

275
00:20:32,680 --> 00:20:35,840
dan misinya untuk menggalakkan
orang menetap di Amazon

276
00:20:36,360 --> 00:20:40,040
ada kaitan dengan tamadun hilang
yang saya cari?

277
00:20:45,280 --> 00:20:46,800
Di Andes Peru,

278
00:20:46,880 --> 00:20:50,040
Viracocha kononnya
guna keajaiban untuk kerja batu.

279
00:20:51,240 --> 00:20:52,600
Tapi di Amazon,

280
00:20:52,680 --> 00:20:55,120
di mana singkapan batu besar
jarang ditemui,

281
00:20:55,720 --> 00:21:00,400
struktur dibina bahan kurang tahan lama
seperti kayu dan tanah.

282
00:21:04,120 --> 00:21:07,320
Apa yang kurang jelas
ialah cara mereka berjaya jadikan

283
00:21:07,400 --> 00:21:11,040
tempat yang tak sukar didiami
menjadi kediaman mereka.

284
00:21:13,600 --> 00:21:16,680
Bagaimana mereka dapat
menampung populasi yang besar

285
00:21:17,720 --> 00:21:21,080
di tanah yang dianggap tak subur?

286
00:21:23,520 --> 00:21:27,600
Kalau kita tak faham
kebolehan orang Amazon

287
00:21:27,680 --> 00:21:30,120
untuk memberi makan jutaan populasi,

288
00:21:30,200 --> 00:21:35,320
jadi, kita takkan tahu kebenaran
tentang kisah manusia secara keseluruhan.

289
00:21:36,800 --> 00:21:41,040
Satu penjelasan boleh ditemui
di tengah-tengah Amazon Brazil,

290
00:21:42,320 --> 00:21:43,520
berhampiran Manaus.

291
00:21:45,120 --> 00:21:48,360
Muncul dari bawah Amazon itu sendiri,

292
00:21:48,880 --> 00:21:52,040
rahsia yang lama terpendam,
baru-baru ini didedahkan.

293
00:21:52,560 --> 00:21:56,120
Bukti sains purba
yang membantu menjelaskan

294
00:21:56,200 --> 00:21:59,800
cara hutan hujan menyokong
populasi bandar yang besar.

295
00:22:03,640 --> 00:22:06,480
Angela Araujo ialah ahli arkeologi,

296
00:22:06,560 --> 00:22:09,560
dalam sejarah hubungan kemanusiaan
dengan tumbuhan.

297
00:22:14,040 --> 00:22:18,080
Baru-baru ini, dia memfokuskan kajian
tentang fenomena misteri.

298
00:22:21,400 --> 00:22:26,440
Biasanya, tanah hutan hujan tidak subur

299
00:22:26,520 --> 00:22:28,520
atau sesuai untuk pertanian.

300
00:22:30,840 --> 00:22:33,760
Tapi di kawasan penempatan,
purba dan moden,

301
00:22:33,840 --> 00:22:36,840
saintis telah menemui
sesuatu yang menakjubkan,

302
00:22:37,440 --> 00:22:40,080
tompok tanah yang tumbuh semula sendiri

303
00:22:40,160 --> 00:22:43,440
yang dipanggil terra preta
atau tanah gelap Amazon.

304
00:22:44,960 --> 00:22:47,880
Di sini ada tanah yang berwarna gelap

305
00:22:47,960 --> 00:22:50,360
dibandingkan
dengan tanah di sekelilingnya.

306
00:22:50,440 --> 00:22:53,600
Secara misteri dan aneh,
ia mengandungi bakteria,

307
00:22:53,680 --> 00:22:56,400
yang sentiasa membiak
dan memperbaharui dirinya

308
00:22:56,480 --> 00:22:58,640
dan memperbaharui kesuburan tanah.

309
00:22:58,720 --> 00:23:00,440
Ia sejenis tanah ajaib.

310
00:23:02,040 --> 00:23:06,200
Tanah berkuasa hebat ini
telah ditemui di seluruh Amazon

311
00:23:06,840 --> 00:23:08,960
di mana ada bukti kewujudan manusia.

312
00:23:11,400 --> 00:23:14,600
Saya akan jumpa Angela
dekat penempatan purba yang baru ditemui

313
00:23:15,280 --> 00:23:17,560
untuk melihat sendiri tanah gelap itu.

314
00:23:19,360 --> 00:23:24,760
Bila kali awak berminat
dengan tanah gelap Amazon?

315
00:23:24,840 --> 00:23:26,080
AHLI ARKEOLOGI

316
00:23:26,160 --> 00:23:31,680
Sekarang, kami juga guna tanah ini
untuk pertanian di wilayah ini.

317
00:23:31,760 --> 00:23:36,000
Tiba-tiba, saya terjumpa satu interaksi

318
00:23:36,080 --> 00:23:39,680
antara masa lalu dan populasi ini.

319
00:23:39,760 --> 00:23:42,760
Saya nak faham sebab dan cara

320
00:23:42,840 --> 00:23:48,000
populasi ini berkait dengan tanah gelap.

321
00:23:48,720 --> 00:23:51,960
Penyelidik telah temui,
bercampur dengan unsur organik

322
00:23:52,040 --> 00:23:55,440
dari setiap tompok tak kira usianya,

323
00:23:55,960 --> 00:23:57,880
serpihan seramik kecil,

324
00:23:59,000 --> 00:24:01,880
bukti kukuh bahawa
populasi manusia terlibat

325
00:24:01,960 --> 00:24:04,440
dalam menghasilkan tanah istimewa ini.

326
00:24:05,320 --> 00:24:09,920
Kajian telah menemui sampel yang wujud
sekurang-kurangnya 7,000 tahun.

327
00:24:13,200 --> 00:24:15,200
Berapa ramai populasi itu?

328
00:24:15,280 --> 00:24:19,240
Saya tak pasti,
tapi ada rekod yang menunjukkan

329
00:24:19,320 --> 00:24:23,480
sekurang-kurangnya sekitar tiga juta orang

330
00:24:23,560 --> 00:24:26,640
tinggal di wilayah Alto Rio Negro saja.

331
00:24:27,240 --> 00:24:32,040
Awak rasa orang purba dengan sengaja,
bijak, mencipta tanah ini?

332
00:24:32,120 --> 00:24:36,560
Atau mereka tahu keistimewaannya
secara tak sengaja?

333
00:24:36,640 --> 00:24:39,000
Saya tak percaya ia sengaja dihasilkan.

334
00:24:39,080 --> 00:24:43,720
Saya percaya apabila ada ramai penduduk

335
00:24:43,800 --> 00:24:49,360
banyak sisa mereput dihasilkan
yang membawa manfaat ini.

336
00:24:50,880 --> 00:24:53,520
Tapi ini perdebatan yang tiada kesimpulan.

337
00:24:55,000 --> 00:24:56,960
Saya nampak paradoks di sini.

338
00:24:57,040 --> 00:24:59,520
Di satu pihak, kita kata

339
00:25:00,040 --> 00:25:03,360
ada populasi yang sangat besar di Amazon

340
00:25:03,440 --> 00:25:06,640
dan kehadiran mereka
hasilkan produk secara tak sengaja

341
00:25:06,720 --> 00:25:08,720
iaitu tanah hitam.

342
00:25:09,600 --> 00:25:12,840
Tapi sebaliknya,
kita kata tanah Amazon semula jadi

343
00:25:12,920 --> 00:25:17,120
tak cukup subur
untuk menyokong populasi yang besar.

344
00:25:18,160 --> 00:25:24,680
Mungkinkah tanah hitam itu
yang membolehkan wujud populasi besar?

345
00:25:24,760 --> 00:25:28,240
Saya percaya ia tak mustahil

346
00:25:28,320 --> 00:25:32,800
yang mereka sedar kawasan itu produktif,

347
00:25:33,520 --> 00:25:38,400
tapi niat mereka bukan,

348
00:25:38,480 --> 00:25:43,240
"Saya akan buang sisa untuk suburkan tanah
dan meningkatkan pengeluaran tanaman."

349
00:25:46,760 --> 00:25:48,280
Penyelidikan diteruskan.

350
00:25:48,960 --> 00:25:52,400
Tapi pada saya,
sebab ia rasa seperti disengajakan

351
00:25:52,480 --> 00:25:55,880
ialah terra preta boleh ditemui
di seluruh Amazon,

352
00:25:56,480 --> 00:25:59,400
berdekatan dengan penempatan prasejarah.

353
00:26:01,480 --> 00:26:03,960
Kita perlu berfikiran terbuka

354
00:26:04,040 --> 00:26:08,440
tentang pandangan kita tentang kapasiti
zaman silam berbanding sekarang.

355
00:26:08,520 --> 00:26:12,040
Kita perlu anggap mereka
sebagai pakar persekitaran mereka

356
00:26:12,120 --> 00:26:17,400
yang menjadikan persekitaran itu sesuai
untuk mereka selama beribu-ribu tahun.

357
00:26:20,520 --> 00:26:22,920
Memandangkan hutan ini luas,

358
00:26:23,440 --> 00:26:27,360
entah berapa banyak lagi tompok
terra preta yang belum ditemui

359
00:26:27,920 --> 00:26:32,680
yang boleh menolak asal usul
tanah ajaib ini lebih jauh ke masa lalu.

360
00:26:34,600 --> 00:26:36,320
Usul yang saya sampaikan,

361
00:26:36,400 --> 00:26:39,360
yang dipertikaikan
oleh ramai ahli arkeologi,

362
00:26:39,920 --> 00:26:43,600
ialah penempatan dan pengembangan
populasi manusia di Amazon

363
00:26:43,680 --> 00:26:45,400
sebenarnya dirancang.

364
00:26:47,920 --> 00:26:51,280
Tapi membina dan menyelenggara
penempatan yang luas itu

365
00:26:51,360 --> 00:26:54,680
akan memerlukan
sejumlah besar sumber semula jadi.

366
00:26:56,240 --> 00:26:59,280
Bukan hanya tanaman makanan,
bahkan sesuatu

367
00:26:59,360 --> 00:27:01,840
yang ada banyak di Amazon.

368
00:27:02,920 --> 00:27:03,800
Balak.

369
00:27:08,520 --> 00:27:12,080
Amazon ternyata
keajaiban kepelbagaian semula jadi.

370
00:27:14,440 --> 00:27:19,600
Hari ini, ada lebih kurang
390 bilion pokok di sini,

371
00:27:20,120 --> 00:27:22,680
terdiri daripada 16,000 spesies.

372
00:27:26,280 --> 00:27:29,200
Kalau saya kata
sebahagian besar hutan ini

373
00:27:29,280 --> 00:27:32,160
merupakan hasil kempen yang disengajakan

374
00:27:32,240 --> 00:27:35,800
dilakukan oleh manusia beribu tahun lalu?

375
00:27:37,880 --> 00:27:41,200
Bagaimana jika saya kata
Amazon mungkin telah dirancang?

376
00:27:50,480 --> 00:27:53,680
Penyelidik telah mengesahkan
semasa Zaman Ais,

377
00:27:53,760 --> 00:27:59,880
Amazon bukan hutan tebal,
tapi padang rumput yang ditumbuhi pokok.

378
00:28:01,160 --> 00:28:05,760
Mereka anggap planet yang semakin panas
menghasilkan hutan hujan yang luas.

379
00:28:06,520 --> 00:28:11,080
Tapi baru-baru ini, ahli arkeobotani
membongkar sesuatu yang tak dijangka.

380
00:28:11,160 --> 00:28:12,720
Separuh daripada hutan ini

381
00:28:12,800 --> 00:28:17,240
terdiri daripada 1.4 peratus
spesies pokok Amazon yang diketahui,

382
00:28:17,760 --> 00:28:22,760
spesies yang sama, rupanya,
yang berguna kepada manusia.

383
00:28:24,680 --> 00:28:27,200
Adakah ini hasil
daripada projek jangka panjang

384
00:28:27,280 --> 00:28:29,880
bermula beribu tahun lalu,

385
00:28:29,960 --> 00:28:32,480
projek yang akhirnya akan berkembang

386
00:28:32,560 --> 00:28:36,080
menjadi Tamadun Orang Asli Amazon
yang meluas?

387
00:28:38,160 --> 00:28:39,760
Ada satu perkara lagi.

388
00:28:40,280 --> 00:28:43,720
Seperti terra preta,
kebanyakan pokok berguna ini ditemui

389
00:28:43,800 --> 00:28:47,240
berdekatan dengan
bandar purba Amazon yang baru ditemui.

390
00:28:49,000 --> 00:28:53,520
Berbanding hutan yang berbahaya
seperti anggapan orang Barat,

391
00:28:53,600 --> 00:28:55,920
mereka mengubahnya
menjadi tanah air untuk berjuta,

392
00:28:56,000 --> 00:28:57,640
menjadikan Amazon taman,

393
00:28:57,720 --> 00:29:00,560
tempat yang memenuhi keperluan manusia.

394
00:29:02,120 --> 00:29:03,400
Pada abad ke-20,

395
00:29:03,480 --> 00:29:08,720
kawasan pedalaman Amazonia
dianggap belum diterokai.

396
00:29:09,720 --> 00:29:11,560
Manusia tak menyentuhnya.

397
00:29:11,640 --> 00:29:14,840
Sekarang kita tahu
banyak pokok yang ada di sini,

398
00:29:14,920 --> 00:29:19,720
Kacang Brazil, banyak pokok palma
adalah separa ditanam,

399
00:29:19,800 --> 00:29:22,360
malah ditanam
dan menjadi tanaman setempat.

400
00:29:22,440 --> 00:29:26,240
Jadi, pemahaman kita
tentang hutan telah berubah.

401
00:29:28,080 --> 00:29:31,320
Ini projek saintifik
yang sedang dijalankan di Amazon

402
00:29:31,400 --> 00:29:33,360
untuk masa yang lama.

403
00:29:36,600 --> 00:29:38,040
Tapi, berapa lama?

404
00:29:40,320 --> 00:29:41,760
Apa yang membingungkan

405
00:29:41,840 --> 00:29:44,800
ialah tarikh penanaman pokok paling lama

406
00:29:44,880 --> 00:29:48,440
yang ditemui di Amazon
adalah lebih kurang 10,800 tahun lalu.

407
00:29:50,480 --> 00:29:52,440
Itu sekitar penghujung Zaman Ais,

408
00:29:52,520 --> 00:29:56,400
pada masa yang sama
kita lihat pengembangan

409
00:29:56,480 --> 00:30:00,160
peradaban manusia
dan inovasi di seluruh dunia.

410
00:30:03,200 --> 00:30:06,360
Ini buat kita bertanya,
apa lagi yang perlu ditemui

411
00:30:06,440 --> 00:30:09,000
di hutan hujan Amazon yang luas itu.

412
00:30:09,080 --> 00:30:13,240
yang tak sepatutnya ada di sana
tapi wujud di sana.

413
00:30:17,840 --> 00:30:21,360
Seperti kita lihat dengan
kerja batu maju Peru purba,

414
00:30:21,440 --> 00:30:25,600
projek pertanian yang canggih ini
dan penempatan di Amazon

415
00:30:26,240 --> 00:30:28,400
bermula beribu tahun lalu

416
00:30:28,480 --> 00:30:30,760
menunjukkan pencapaian saintifik

417
00:30:30,840 --> 00:30:34,480
yang tak disangka sejak dulu lagi.

418
00:30:37,840 --> 00:30:41,920
Kita perlu rangka semula sepenuhnya
pemahaman kita tentang Amazon.

419
00:30:42,000 --> 00:30:46,400
Kita perlu melihatnya sebagai produk
kepintaran manusia, inisiatif manusia,

420
00:30:46,480 --> 00:30:49,240
kepintaran manusia dan niat manusia.

421
00:30:50,560 --> 00:30:53,720
Contoh yang paling menakjubkan
teknologi Amazon

422
00:30:53,800 --> 00:30:56,680
mungkin juga menunjukkan sumber
yang tak dijangka

423
00:30:56,760 --> 00:30:58,560
untuk semua pengetahuan ini.

424
00:31:05,040 --> 00:31:08,040
Saya dah kembali ke Amazon Peru
untuk belajar lagi.

425
00:31:09,680 --> 00:31:12,960
Ini Iquitos, bandar pelabuhan
yang terletak di simpang

426
00:31:13,040 --> 00:31:15,760
sungai besar disambung
dengan beberapa anak sungai.

427
00:31:17,040 --> 00:31:18,920
Pelabuhan ini mungkin masih muda,

428
00:31:19,000 --> 00:31:21,960
tapi kawasan ini sudah wujud
selama beribu tahun,

429
00:31:23,160 --> 00:31:26,160
menjadi pusat
amalan budaya yang mendalam,

430
00:31:26,240 --> 00:31:28,000
penggunaan ayahuasca.

431
00:31:33,240 --> 00:31:36,760
Dr. Luis Eduardo Luna
ialah ahli antropologi Orang Asli

432
00:31:36,840 --> 00:31:40,720
dan pakar terkemuka tentang
ubat berasaskan tumbuhan purba ini.

433
00:31:41,880 --> 00:31:44,640
Saya dah saksikan
ramai orang ambil ayahuasca,

434
00:31:44,720 --> 00:31:47,400
dan saya terkejut
dengan pengalaman mereka.

435
00:31:47,480 --> 00:31:50,160
Kadangkala perjalanan luar biasa
ke alam lain,

436
00:31:50,240 --> 00:31:52,400
kadangkala cuma melihat diri sendiri,

437
00:31:52,480 --> 00:31:55,480
mencari jalan penyelesaian
kepada masalah mereka.

438
00:31:55,560 --> 00:31:56,800
Apa yang awak nampak?

439
00:31:56,880 --> 00:31:58,920
Ia mengubah hidup mereka?

440
00:31:59,000 --> 00:32:01,200
Ramai orang tulis surat kepada saya

441
00:32:01,280 --> 00:32:04,400
mengatakan pengalaman itu
mengubah hidup mereka,

442
00:32:04,480 --> 00:32:06,600
mengubah perspektif mereka.

443
00:32:08,440 --> 00:32:11,240
Penggunaan ayahuasca kini menjadi popular

444
00:32:11,320 --> 00:32:13,560
dalam masyarakat kontemporari kita.

445
00:32:14,880 --> 00:32:20,240
Tapi bagi orang asli di Amazon,
bru ini telah lama memegang kuasa suci.

446
00:32:22,040 --> 00:32:24,440
Ramai Orang Asli kata,

447
00:32:24,520 --> 00:32:27,800
mereka minum ayahuasca
untuk faham peraturan masyarakat,

448
00:32:27,880 --> 00:32:30,160
jadi manusia yang lebih baik.

449
00:32:34,200 --> 00:32:39,360
Penyediaan ayahuasca
ialah dunia dukun atau pawang.

450
00:32:42,720 --> 00:32:46,640
Seperti Don Francisco Montes Shuna
daripada puak Kapanawa,

451
00:32:46,720 --> 00:32:47,680
PAWANG

452
00:32:47,760 --> 00:32:51,360
yang mesti hembus asap
daripada spesies tembakau purba

453
00:32:51,440 --> 00:32:54,440
dikenali sebagai Mapacho
untuk menyucikan upacara.

454
00:32:57,360 --> 00:33:02,960
Dalam bahasa Capanahua,
nama saya ialah Shamorin Kyashi Piary.

455
00:33:03,880 --> 00:33:07,720
Shamorin Kyashi Piary bermaksud
"Malaikat Rimba."

456
00:33:19,480 --> 00:33:22,120
Saya datang daripada keturunan pawang.

457
00:33:23,040 --> 00:33:27,120
Saya rasa hubungan
dengan semua leluhur saya,

458
00:33:27,600 --> 00:33:32,440
nenek saya, moyang saya, seluruh keluarga.

459
00:33:32,520 --> 00:33:36,040
Kami berhubung dan merasai hubungan itu

460
00:33:36,120 --> 00:33:38,880
dengan semua yang berkaitan
dengan Amazonia.

461
00:33:41,120 --> 00:33:43,840
Tatkala kajian berkembang,
bukti semakin kukuh

462
00:33:43,920 --> 00:33:46,280
bahawa Ayahuasca ada manfaat kesihatan.

463
00:33:49,400 --> 00:33:53,520
Apabila direbus, akar pokoknya
mempunyai sifat penyembuhan yang kuat

464
00:33:53,600 --> 00:33:57,520
kerana kandungan molekul
dalam sains dikenali sebagai harmina.

465
00:34:00,320 --> 00:34:03,160
Ada kajian mengatakan neurgenesis.

466
00:34:03,640 --> 00:34:06,840
Harmina akan menghasilkan neuron baru,

467
00:34:06,920 --> 00:34:09,520
malah sel beta baru untuk pankreas.

468
00:34:10,080 --> 00:34:14,440
Mungkin sel baru juga
untuk ligamen dan sebagainya.

469
00:34:16,800 --> 00:34:19,280
Harmina mungkin keajaiban perubatan,

470
00:34:21,600 --> 00:34:24,160
tapi ia tak membantu dapat bayangan.

471
00:34:24,680 --> 00:34:28,600
Itu hanya berlaku apabila ia digabungkan
dengan daun tumbuhan lain

472
00:34:28,680 --> 00:34:32,800
berasal dari Amazon
seperti daun chaliponga ini,

473
00:34:35,240 --> 00:34:39,160
yang mengandungi bahan kimia psikoaktif,
merupakan nadi Ayahuasca,

474
00:34:39,680 --> 00:34:42,400
DMT, singkatan untuk dimetiltryptamina.

475
00:34:46,200 --> 00:34:49,920
DMT dianggap
salah satu psikedelik paling kuat.

476
00:34:50,520 --> 00:34:53,440
Tapi kajian saintifik mengesahkan
ia tak menagihkan

477
00:34:54,880 --> 00:34:57,360
dan boleh mempunyai sifat terapeutik

478
00:34:57,440 --> 00:35:00,280
jika diberikan
dalam dos dan keadaan terkawal.

479
00:35:03,840 --> 00:35:07,840
Kita juga tahu apabila dilakukan
dengan terapi bercakap,

480
00:35:07,920 --> 00:35:10,520
ia sangat membantu untuk menamatkan

481
00:35:10,600 --> 00:35:12,520
keadaan sukar yang berpanjangan.

482
00:35:16,280 --> 00:35:18,120
Tapi ada satu masalah.

483
00:35:18,720 --> 00:35:20,720
DMT tak aktif secara lisan

484
00:35:21,320 --> 00:35:25,160
kerana enzim dalam usus
biasanya musnah apabila bersentuhan.

485
00:35:27,240 --> 00:35:28,200
Di sinilah

486
00:35:28,280 --> 00:35:31,240
sains kepawangan Amazon muncul

487
00:35:31,960 --> 00:35:33,880
dengan penyelesaian yang luar biasa.

488
00:35:35,320 --> 00:35:38,480
Apa yang berlaku ialah
Harmina di dalam akar menjalar

489
00:35:38,560 --> 00:35:42,600
akan menghalang kemusnahan
DMT di dalam usus,

490
00:35:43,280 --> 00:35:46,080
supaya DMT
akan melepasi halangan darah-otak,

491
00:35:46,160 --> 00:35:49,400
masuk ke reseptor di dalam otak.

492
00:35:50,080 --> 00:35:52,920
Itulah yang menghasilkan bayangan, DMT.

493
00:35:54,320 --> 00:35:55,200
Hasilnya?

494
00:35:55,800 --> 00:35:59,280
Daripada berpuluh ribu
spesies tumbuhan di Amazon,

495
00:36:00,200 --> 00:36:05,480
hanya gabungan akar menjalar ayahuasca
dengan daun tumbuhan yang mengandungi DMT

496
00:36:05,560 --> 00:36:08,880
akan menghasilkan
kesan bayangan yang sangat berharga.

497
00:36:12,040 --> 00:36:17,560
Kita ada dua pokok,
yang bukan psikoaktif jika sendirian,

498
00:36:17,640 --> 00:36:20,240
tapi ia psikoaktif apabila direbus bersama

499
00:36:20,320 --> 00:36:22,280
untuk menghasilkan bru ayahuasca.

500
00:36:22,800 --> 00:36:24,520
Melalui kaedah cuba-cuba,

501
00:36:24,600 --> 00:36:28,400
mungkin perlukan berkurun
atau eksperimen beribu tahun.

502
00:36:30,160 --> 00:36:33,560
Saya rasa kita ada misteri.
Bagaimana mereka tahu?

503
00:36:33,640 --> 00:36:36,760
Di situ nampak seperti projek saintifik.

504
00:36:36,840 --> 00:36:38,440
Ya, memang benar.

505
00:36:38,520 --> 00:36:41,280
Ia berdasarkan pengalaman, pemerhatian.

506
00:36:41,360 --> 00:36:44,760
Ia berdasarkan eksperimen berterusan
dan sebagainya.

507
00:36:44,840 --> 00:36:46,760
- Selama beribu tahun?
- Ya.

508
00:36:49,240 --> 00:36:53,720
Tradisi ini sudah wujud
sejak beribu tahun.

509
00:36:55,280 --> 00:36:56,880
Kita tak boleh tentukan.

510
00:36:57,640 --> 00:36:59,200
Dua ribu, tiga ribu tahun…

511
00:37:01,560 --> 00:37:04,480
Kita dapat bukti sains di Amazon,

512
00:37:04,560 --> 00:37:08,480
pengetahuan bahawa pawang Orang Asli
telah mengumpul dan menurunkan

513
00:37:08,560 --> 00:37:14,720
selama beberapa generasi, ribuan tahun,
tumbuhan dan sifat-sifat tumbuhan

514
00:37:14,800 --> 00:37:18,640
dan cara ia dicampur
untuk hasilkan kesan yang diingini.

515
00:37:29,080 --> 00:37:33,320
Semasa upacara ayahuasca,
pawang menyeru bayangan itu

516
00:37:33,400 --> 00:37:36,560
dengan menyanyikan ikaro, lagu magis.

517
00:37:43,400 --> 00:37:46,360
Tapi pawang itu cuma ketua upacara.

518
00:37:48,080 --> 00:37:51,120
Pokok itu sendiri dianggap sebagai guru.

519
00:37:53,120 --> 00:37:54,880
Apabila kita minum ayahuasca,

520
00:37:56,120 --> 00:37:59,640
kita perlu sediakan soalan.

521
00:38:00,160 --> 00:38:01,800
Ia akan beri jawapan.

522
00:38:07,600 --> 00:38:10,720
Kuasa psikedelik
untuk capai kebijaksanaan lebih mendalam

523
00:38:10,800 --> 00:38:12,480
tak terhad kepada Amazon.

524
00:38:14,040 --> 00:38:18,760
Kita lihatnya dalam budaya
paling purba dan dihormati di dunia.

525
00:38:20,600 --> 00:38:24,240
Jelas sekali, sesuatu yang kita gelar
psikedelik hari ini

526
00:38:24,320 --> 00:38:26,800
diterima di seluruh dunia purba.

527
00:38:30,040 --> 00:38:35,280
Di Greece Purba, Socrates dan Plato
menulis tentang penemuan intelektual

528
00:38:35,360 --> 00:38:38,640
selepas upacara minum bru halusinogenik.

529
00:38:39,800 --> 00:38:43,240
Hieroglif dari Mesir
menunjukkan mereka makan kelopak

530
00:38:43,320 --> 00:38:47,440
daripada teratai biru psikoaktif
untuk berkomunikasi dengan dewa.

531
00:38:48,600 --> 00:38:51,280
Dalam pengorbanan Veda India purba,

532
00:38:51,360 --> 00:38:53,840
sami yang mahu berhubung dengan dewa

533
00:38:54,400 --> 00:38:57,200
minum campuran ramalan
dikenali sebagai soma.

534
00:38:59,360 --> 00:39:03,640
Hakikat kesedaran manusia yang diubah
telah diterima

535
00:39:03,720 --> 00:39:05,760
sepanjang prasejarah dan sejarah

536
00:39:05,840 --> 00:39:09,600
beritahu kita ia sangat penting
kepada pengalaman manusia.

537
00:39:09,680 --> 00:39:13,160
Saya rasa memang mustahil
untuk memahami dunia purba

538
00:39:13,240 --> 00:39:15,160
kecuali kita ambil kira psikedelik.

539
00:39:17,080 --> 00:39:19,760
Awak rasa berapa usia ayahuasca?

540
00:39:19,840 --> 00:39:22,440
Ia telah dieksperimen selama beribu tahun.

541
00:39:22,520 --> 00:39:23,920
Mungkin lebih tua.

542
00:39:24,960 --> 00:39:28,000
- Rasa purba pada saya.
- Ya.

543
00:39:28,080 --> 00:39:29,960
Ini misteri yang luar biasa.

544
00:39:32,280 --> 00:39:37,680
Saya percaya sains kompleks ayahuasca
lebih lama daripada yang disangka.

545
00:39:38,720 --> 00:39:40,280
Ada bukti mengesahkannya.

546
00:40:12,000 --> 00:40:14,080
Terjemahan sari kata oleh J.Bardwin