1
00:00:06,080 --> 00:00:09,000
NETFLIX - SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:25,720 --> 00:00:29,320
Kiedy byłem dzieckiem,
spędziłem kilka lat w Indonezji.

3
00:00:29,960 --> 00:00:33,400
Mieszkaliśmy w małym domku
i cieszyły nas proste rzeczy.

4
00:00:34,000 --> 00:00:37,600
Mangowiec przed drzwiami,
zapach owoców i przypraw.

5
00:00:38,880 --> 00:00:43,240
Pola ryżowe, z których spoglądały na nas
zabłocone pyski wołów.

6
00:00:44,040 --> 00:00:48,080
Indonezja to kraj
jednych z najważniejszych lasów

7
00:00:48,160 --> 00:00:50,280
i ostoi bioróżnorodności na świecie.

8
00:00:51,400 --> 00:00:55,040
Nie ma drugiego takiego miejsca
jak Ekosystem Leuser.

9
00:00:55,120 --> 00:00:58,560
Żyją tam jedne z najbardziej
zagrożonych gatunków na Ziemi.

10
00:01:06,920 --> 00:01:09,840
Lasy deszczowe
Parku Narodowego Gunung Leuser

11
00:01:11,600 --> 00:01:14,040
to dom niezliczonych roślin i zwierząt.

12
00:01:15,840 --> 00:01:18,320
Każde z nich odgrywa pewną rolę.

13
00:01:31,800 --> 00:01:38,000
Leuser to także ostatni bastion czterech
spośród najbardziej zagrożonych gatunków.

14
00:01:41,480 --> 00:01:43,800
Potężnych, nieuchwytnych tygrysów…

15
00:01:48,720 --> 00:01:50,840
najmniejszych nosorożców na świecie…

16
00:01:55,560 --> 00:01:57,360
wyjątkowych słoni leśnych…

17
00:02:00,480 --> 00:02:04,840
i orangutanów, jednych
z najinteligentniejszych człowiekowatych.

18
00:02:09,040 --> 00:02:12,520
Kiedyś zwierzęta te żyły
w całej Azji południowo-wschodniej,

19
00:02:14,680 --> 00:02:17,800
ale z powodu wylesiania i kłusownictwa

20
00:02:18,600 --> 00:02:22,800
dziś występują razem jedynie w Leuser.

21
00:02:26,120 --> 00:02:30,320
Czy pozwolimy,
by taki skarb zniknął na zawsze?

22
00:02:33,840 --> 00:02:38,720
A może wykorzystamy ostatnią szansę,
by zachować go dla dzieci i wnuków?

23
00:02:40,520 --> 00:02:44,640
Udajcie się ze mną w to wyjątkowe miejsce.

24
00:02:54,400 --> 00:02:58,880
GUNUNG LEUSER, INDONEZJA

25
00:03:02,480 --> 00:03:07,200
<i>Na indonezyjskiej wyspie Sumatrze</i>
<i>mieści się ogromny las tropikalny,</i>

26
00:03:07,720 --> 00:03:12,080
<i>a w jego sercu -</i>
<i>Park Narodowy Gunung Leuser.</i>

27
00:03:14,520 --> 00:03:17,200
<i>Krajobraz dominują lesiste góry</i>

28
00:03:18,520 --> 00:03:20,920
<i>wysokie nawet na 3000 metrów.</i>

29
00:03:21,000 --> 00:03:24,080
<i>Chronią one swych mieszkańców</i>
<i>niczym forteca.</i>

30
00:03:26,160 --> 00:03:28,640
<i>Ale być może największe bogactwo natury</i>

31
00:03:28,720 --> 00:03:32,120
<i>kryje się w parnych dżunglach na nizinach.</i>

32
00:03:47,240 --> 00:03:51,520
<i>„Orangutan” znaczy po indonezyjsku</i>
<i>„leśny człowiek”.</i>

33
00:03:56,080 --> 00:04:01,600
<i>W tych drzewach mieszka</i>
<i>ich największa populacja na świecie.</i>

34
00:04:05,360 --> 00:04:06,760
<i>Ten las należy do nich.</i>

35
00:04:35,920 --> 00:04:37,720
<i>Jest tu kilka wielkich samców.</i>

36
00:04:38,560 --> 00:04:42,480
<i>Duże talerze policzkowe sprawiają,</i>
<i>że są atrakcyjniejsze dla samic.</i>

37
00:04:48,760 --> 00:04:50,280
<i>Są niezwykle silne.</i>

38
00:04:51,680 --> 00:04:54,640
<i>Siłą zgryzu przewyższają lwy.</i>

39
00:04:58,240 --> 00:05:02,080
<i>Ale na horyzoncie pojawił się</i>
<i>młody, atletyczny, ambitny samiec.</i>

40
00:05:12,640 --> 00:05:13,680
<i>Rakus.</i>

41
00:05:20,440 --> 00:05:24,720
<i>Nadane mu przez lokalnych naukowców imię</i>
<i>oznacza „chciwy”.</i>

42
00:05:26,360 --> 00:05:29,720
<i>Bo lubi jeść… praktycznie wszystko.</i>

43
00:05:32,240 --> 00:05:33,440
<i>Liście,</i>

44
00:05:34,920 --> 00:05:35,920
<i>korę,</i>

45
00:05:37,880 --> 00:05:38,800
<i>owoce…</i>

46
00:05:41,400 --> 00:05:42,400
<i>termity.</i>

47
00:05:44,000 --> 00:05:45,440
<i>Wszystko jest w menu.</i>

48
00:05:47,720 --> 00:05:50,600
<i>Jeśli ten smakosz</i>
<i>będzie jadł wystarczająco dużo,</i>

49
00:05:50,680 --> 00:05:53,160
<i>wykształci takie talerze policzkowe</i>

50
00:05:53,880 --> 00:05:55,520
<i>jak najstarsze samce.</i>

51
00:06:00,800 --> 00:06:04,520
<i>Ale jest jeden produkt,</i>
<i>który pomoże mu dopiąć celu.</i>

52
00:06:05,840 --> 00:06:07,000
<i>Owoc drzewa </i>Neesia.

53
00:06:08,560 --> 00:06:10,480
<i>Ma rozmiar piłki do futbolu</i>

54
00:06:10,560 --> 00:06:13,720
<i>i jest pełen dużych, smacznych nasion.</i>

55
00:06:22,080 --> 00:06:25,160
<i>Zanim dojrzeje, jest twardy jak kamień.</i>

56
00:06:25,240 --> 00:06:27,520
<i>Prawie nie da się do niego dobrać.</i>

57
00:06:36,480 --> 00:06:39,000
<i>Dojrzałe owoce same się otwierają.</i>

58
00:06:41,840 --> 00:06:46,520
<i>Ale soczyste nasiona otoczone są</i>
<i>przez tysiące kłujących igiełek.</i>

59
00:06:49,440 --> 00:06:50,680
<i>Aby zjeść owoc,</i>

60
00:06:50,760 --> 00:06:54,840
<i>Rakus musi opanować</i>
<i>najtrudniejszą umiejętność w dżungli.</i>

61
00:06:59,000 --> 00:07:04,040
<i>Wiele orangutanów stosuje sprytny sposób</i>
<i>na uniknięcie igiełek.</i>

62
00:07:09,640 --> 00:07:11,000
<i>Wybierają patyk.</i>

63
00:07:13,680 --> 00:07:17,720
<i>Potem manewrują nim</i>
<i>niebywale zwinnymi wargami</i>

64
00:07:18,320 --> 00:07:20,800
<i>i wciskają go do szczelin w skorupie.</i>

65
00:07:26,760 --> 00:07:30,040
<i>Przesuwając patykiem, poluzowują nasiona</i>

66
00:07:30,920 --> 00:07:33,440
<i>i jednocześnie zdrapują igiełki.</i>

67
00:07:37,920 --> 00:07:39,880
<i>Owoc jest gotów do zjedzenia.</i>

68
00:07:44,640 --> 00:07:47,080
<i>Zazwyczaj orangutany są samotnikami.</i>

69
00:07:48,080 --> 00:07:51,400
<i>Ale sezon na owoce drzewa </i>Neesia
<i>zdarza się rzadko.</i>

70
00:07:52,560 --> 00:07:56,920
<i>Kiedy nadchodzi,</i>
<i>przyciąga orangutany z całej okolicy.</i>

71
00:08:00,520 --> 00:08:03,920
<i>Takie zgromadzenie to okazja,</i>
<i>żeby się od siebie uczyć.</i>

72
00:08:09,800 --> 00:08:11,800
<i>Friska to dojrzała samica,</i>

73
00:08:13,200 --> 00:08:15,560
<i>ekspertka w przygotowywaniu owoców.</i>

74
00:08:18,200 --> 00:08:20,720
<i>Rakus przychodzi na lekcję.</i>

75
00:08:30,400 --> 00:08:33,080
<i>Jedzenia jest w bród,</i>
<i>więc Friska go toleruje.</i>

76
00:08:39,040 --> 00:08:41,240
<i>To jedyne dzikie orangutany,</i>

77
00:08:41,320 --> 00:08:44,760
<i>u których zaobserwowano</i>
<i>takie stosowanie narzędzi.</i>

78
00:08:52,760 --> 00:08:54,880
<i>Rakus też chce spróbować.</i>

79
00:09:01,280 --> 00:09:03,840
<i>Ostrożnie przygotowuje narzędzie.</i>

80
00:09:09,600 --> 00:09:12,640
<i>I wybiera idealny owoc.</i>

81
00:09:16,000 --> 00:09:18,760
<i>Potem czas na metodę prób i błędów.</i>

82
00:09:26,960 --> 00:09:29,520
<i>Aż w końcu, z odrobiną wytrwałości…</i>

83
00:09:32,000 --> 00:09:34,920
<i>Rakus zdobywa upragniony przysmak.</i>

84
00:09:42,800 --> 00:09:46,000
<i>Im bardziej dopracuje</i>
<i>tę niezwykłą umiejętność,</i>

85
00:09:46,800 --> 00:09:49,080
<i>tym większy i silniejszy się stanie.</i>

86
00:09:52,760 --> 00:09:55,200
<i>Pewnego dnia ten chciwus</i>

87
00:09:56,640 --> 00:09:58,200
<i>może stanąć na szczycie.</i>

88
00:10:06,240 --> 00:10:09,680
<i>Bogactwo natury w Leuser</i>
<i>wynika po części z gleby w parku.</i>

89
00:10:11,240 --> 00:10:15,360
<i>Jest sześć razy bardziej żyzna</i>
<i>niż w innych lasach deszczowych regionu.</i>

90
00:10:17,880 --> 00:10:20,000
<i>Powodem jest on.</i>

91
00:10:23,400 --> 00:10:26,320
<i>Jeden z najbardziej aktywnych</i>
<i>wulkanów na świecie.</i>

92
00:10:27,640 --> 00:10:28,760
<i>Sinabung.</i>

93
00:10:29,640 --> 00:10:33,720
<i>Przez tysiąclecia jego wybuchy</i>
<i>przykrywały okolicę pyłem wulkanicznym.</i>

94
00:10:37,200 --> 00:10:39,640
<i>Bogatym w minerały i substancje odżywcze.</i>

95
00:10:48,240 --> 00:10:53,440
<i>Pył użyźnia glebę, odżywiając</i>
<i>niezwykle złożony ekosystem dżungli.</i>

96
00:10:56,680 --> 00:10:58,880
<i>Występują tu tysiące gatunków roślin.</i>

97
00:10:59,600 --> 00:11:02,840
<i>To jedne z najbardziej</i>
<i>bioróżnorodnych lasów na świecie.</i>

98
00:11:12,720 --> 00:11:14,200
<i>Dziwidło olbrzymie.</i>

99
00:11:19,720 --> 00:11:23,800
<i>Największa struktura kwitnąca na Ziemi.</i>

100
00:11:29,360 --> 00:11:31,160
<i>Ma do trzech metrów wysokości.</i>

101
00:11:32,320 --> 00:11:33,960
<i>Jak kosz do koszykówki.</i>

102
00:11:39,560 --> 00:11:43,560
<i>Kwiat pojawia się</i>
<i>dopiero u dziesięcioletnich roślin.</i>

103
00:11:48,880 --> 00:11:51,880
<i>Ale jego wytwarzanie</i>
<i>pochłania mnóstwo energii.</i>

104
00:11:55,120 --> 00:11:57,760
<i>Kwitnienie może trwać jedynie dwie noce,</i>

105
00:11:59,720 --> 00:12:03,440
<i>więc dziwidło ma sprytny sposób,</i>
<i>by szybko przyciągnąć owady,</i>

106
00:12:03,520 --> 00:12:05,160
<i>które go zapylą.</i>

107
00:12:18,760 --> 00:12:21,000
<i>Wytwarza silny zapach.</i>

108
00:12:24,680 --> 00:12:26,560
<i>Ale nie żadną cudowną woń.</i>

109
00:12:28,800 --> 00:12:31,080
<i>Smród gnijącego mięsa.</i>

110
00:12:34,000 --> 00:12:36,840
<i>Ogromny czerwony kwiat</i>
<i>miewa nawet półtora metra,</i>

111
00:12:37,720 --> 00:12:41,080
<i>co potęguje iluzję</i>
<i>świeżego zwierzęcego truchła.</i>

112
00:12:45,480 --> 00:12:49,920
<i>Gdy zapada noc,</i>
<i>zaczyna się największe oszustwo.</i>

113
00:12:55,480 --> 00:12:57,720
<i>Dzięki energii gromadzonej latami</i>

114
00:12:58,240 --> 00:13:01,200
<i>dziwidło pompuje ciepło</i>
<i>do centralnej kolumny.</i>

115
00:13:03,000 --> 00:13:05,160
<i>Staje się gorące jak krew.</i>

116
00:13:08,000 --> 00:13:13,080
<i>Unoszące się jak z komina ciepło</i>
<i>niesie smród przez chłodne powietrze.</i>

117
00:13:22,040 --> 00:13:24,040
<i>Setki padlinożernych owadów</i>

118
00:13:24,120 --> 00:13:26,640
<i>nie mogą się temu oprzeć.</i>

119
00:13:49,880 --> 00:13:53,040
<i>Zostają zwabione do wnętrza kielicha…</i>

120
00:13:56,320 --> 00:13:59,440
<i>komory wypełnionej</i>
<i>męskimi i żeńskimi narządami.</i>

121
00:14:07,160 --> 00:14:10,200
<i>Owady szukające</i>
<i>obiecanego gnijącego mięsa…</i>

122
00:14:13,040 --> 00:14:16,480
<i>pokrywają się pyłkiem,</i>
<i>który przeniosą na sobie</i>

123
00:14:16,560 --> 00:14:18,000
<i>na inne dziwidła.</i>

124
00:14:23,600 --> 00:14:26,840
<i>A jeśli odwiedziły już</i>
<i>innego z tych olbrzymów,</i>

125
00:14:26,920 --> 00:14:28,720
<i>zapylą tę roślinę.</i>

126
00:14:35,480 --> 00:14:38,760
<i>Dziesięć lat przygotowań</i>
<i>do dwunocnego występu.</i>

127
00:14:41,400 --> 00:14:44,000
<i>Energia kwiatu się wyczerpała.</i>

128
00:14:47,600 --> 00:14:49,200
<i>Maruderzy wychodzą…</i>

129
00:14:52,200 --> 00:14:53,360
<i>a potem, w końcu,</i>

130
00:14:53,920 --> 00:14:55,600
<i>w ledwie kilka sekund…</i>

131
00:14:59,520 --> 00:15:01,880
<i>cała konstrukcja się wali.</i>

132
00:15:06,400 --> 00:15:07,920
<i>Zapylenie się udało.</i>

133
00:15:08,440 --> 00:15:11,000
<i>Rozpoczyna się</i>
<i>kolejny dziesięcioletni cykl,</i>

134
00:15:11,560 --> 00:15:14,080
<i>który zwieńczą nowe gigantyczne kwiaty.</i>

135
00:15:29,080 --> 00:15:31,480
<i>Nawet w granicach równin Leuser</i>

136
00:15:31,560 --> 00:15:34,360
<i>występują radykalnie różne krajobrazy.</i>

137
00:15:43,200 --> 00:15:46,600
<i>Rzeki parku niosą</i>
<i>bogatą w substancje odżywcze glebę</i>

138
00:15:46,680 --> 00:15:48,280
<i>na wybrzeże.</i>

139
00:15:50,840 --> 00:15:53,520
<i>Lasy spotykają się tam</i>
<i>z Oceanem Indyjskim…</i>

140
00:15:57,800 --> 00:16:00,640
<i>tworząc błotniste bagna namorzynowe.</i>

141
00:16:09,640 --> 00:16:10,840
<i>Poskoczek mułowy.</i>

142
00:16:16,400 --> 00:16:20,560
<i>Ta ryba nie jest skazana</i>
<i>na życie w wodzie.</i>

143
00:16:25,400 --> 00:16:27,080
<i>Bierze głęboki wdech…</i>

144
00:16:30,280 --> 00:16:33,440
<i>i wykorzystuje płetwy</i>
<i>wyposażone w staw ramienny,</i>

145
00:16:34,840 --> 00:16:37,080
<i>aby się przemieszczać.</i>

146
00:16:38,480 --> 00:16:41,800
<i>Ryba, która potrafi chodzić.</i>

147
00:16:44,360 --> 00:16:47,440
<i>Większość życia spędza tutaj,</i>
<i>na mokradłach.</i>

148
00:16:50,080 --> 00:16:53,920
<i>Jego peryskopowe oczy mają soczewkę,</i>
<i>tak jak u zwierząt lądowych.</i>

149
00:16:54,680 --> 00:16:59,200
<i>Dzięki niej znacznie lepiej widzi</i>
<i>poza wodą niż w niej.</i>

150
00:17:04,480 --> 00:17:07,280
<i>Jego ulubiony przysmak</i>
<i>to nie lada przeciwnik</i>

151
00:17:07,360 --> 00:17:09,280
<i>o ostrych szczypcach.</i>

152
00:17:12,280 --> 00:17:14,880
<i>Przy polowaniu</i>
<i>poskoczek musi na nie uważać.</i>

153
00:17:38,080 --> 00:17:39,400
<i>Może coś miększego?</i>

154
00:17:48,280 --> 00:17:49,960
<i>Te kraby są bardzo zwinne…</i>

155
00:17:52,360 --> 00:17:54,680
<i>zwłaszcza dla ryby wyjętej z wody.</i>

156
00:18:09,400 --> 00:18:13,080
<i>Nareszcie.</i>
<i>Teraz pozostaje tylko rozbroić ofiarę.</i>

157
00:18:16,280 --> 00:18:19,280
<i>Poskoczek stosuje sprytną sztuczkę.</i>

158
00:18:21,680 --> 00:18:25,440
<i>Kiedy mocno się go potrząśnie,</i>
<i>krab poświęca szczypce.</i>

159
00:18:27,120 --> 00:18:28,440
<i>Najsmaczniejszą część.</i>

160
00:18:33,320 --> 00:18:35,320
<i>Ale strata jest tymczasowa.</i>

161
00:18:37,040 --> 00:18:40,360
<i>W ciągu miesiąca szczypce mu odrosną.</i>

162
00:18:43,880 --> 00:18:45,640
<i>Być może nawet większe.</i>

163
00:18:53,400 --> 00:18:58,160
<i>Dla tej zakochanej w lądzie ryby</i>
<i>życie to niekończący się bufet krabowy.</i>

164
00:19:12,560 --> 00:19:13,760
<i>W głębi lądu</i>

165
00:19:13,840 --> 00:19:16,480
<i>krajobraz Leuser</i>
<i>szybko staje się górzysty.</i>

166
00:19:19,080 --> 00:19:22,200
<i>Tutaj lasy</i>
<i>są znacznie bardziej niedostępne.</i>

167
00:19:23,560 --> 00:19:28,000
<i>Strome wzgórza stanowią schronienie</i>
<i>najbardziej zagrożonego gatunku Leuser.</i>

168
00:19:32,760 --> 00:19:35,840
<i>Rzadko widywanego</i>
<i>i zaskakująco niewielkiego</i>

169
00:19:37,440 --> 00:19:39,800
<i>nosorożca sumatrzańskiego.</i>

170
00:19:42,880 --> 00:19:46,320
<i>Choć ma ledwie metr w kłębie,</i>
<i>i tak waży tonę.</i>

171
00:19:47,120 --> 00:19:51,040
<i>Dzięki temu łatwo mu tratować gęstwinę</i>
<i>w poszukiwaniu liści.</i>

172
00:19:55,520 --> 00:19:59,040
<i>Przycinając rośliny,</i>
<i>nosorożce przynoszą korzyść lasom.</i>

173
00:19:59,120 --> 00:20:01,120
<i>Robią miejsce na rozwój drzew.</i>

174
00:20:16,360 --> 00:20:20,760
<i>Wykopują błotne bajora,</i>
<i>które chłodzą je w południowym upale…</i>

175
00:20:31,680 --> 00:20:33,840
<i>co pomaga wielu sąsiadom.</i>

176
00:20:41,640 --> 00:20:45,760
<i>Im więcej nosorożców,</i>
<i>tym zdrowszy cały las.</i>

177
00:20:49,360 --> 00:20:52,840
<i>Kłusownictwo i utrata siedlisk</i>
<i>zmniejszyły ich populację</i>

178
00:20:52,920 --> 00:20:55,080
<i>do ledwie kilku dzikich okazów.</i>

179
00:20:59,240 --> 00:21:03,120
<i>Aby ocalić je przed wyginięciem,</i>
<i>strażnicy prowadzą patrole,</i>

180
00:21:04,440 --> 00:21:07,680
<i>odstraszając kłusowników</i>
<i>i przewożąc ostatnie nosorożce</i>

181
00:21:07,760 --> 00:21:10,360
<i>do schronisk poza parkiem.</i>

182
00:21:16,000 --> 00:21:19,880
<i>Nosorożce żyją teraz</i>
<i>na dużych, strzeżonych wybiegach.</i>

183
00:21:24,600 --> 00:21:29,360
<i>Program reprodukcji ma na celu</i>
<i>reintrodukcję ich potomków do Leuser…</i>

184
00:21:32,320 --> 00:21:36,440
<i>a z czasem przywrócenie równowagi</i>
<i>w lesie deszczowym.</i>

185
00:21:44,680 --> 00:21:48,800
<i>Żyjące tutaj zwierzęta</i>
<i>łączy wiele niezwykłych relacji.</i>

186
00:21:49,880 --> 00:21:52,800
<i>Niektóre z nich dopiero odkrywamy.</i>

187
00:21:59,480 --> 00:22:01,560
<i>Głęboko na pogórzu Leuser</i>

188
00:22:01,640 --> 00:22:08,040
<i>jednemu z najmniejszych mieszkańców parku</i>
<i>nieświadomie pomaga największy…</i>

189
00:22:18,000 --> 00:22:19,720
<i>słoń sumatrzański.</i>

190
00:22:46,800 --> 00:22:50,240
<i>Wędrujące słonie wydeptują siatkę ścieżek</i>

191
00:22:50,320 --> 00:22:52,000
<i>długą na setki kilometrów.</i>

192
00:23:10,320 --> 00:23:14,600
<i>Wiele gatunków korzysta z niej,</i>
<i>by poruszać się po gęstej dżungli.</i>

193
00:23:20,120 --> 00:23:24,000
<i>Ale jeden mieszkaniec dżungli</i>
<i>jest szczególnie zależny od słoni.</i>

194
00:23:26,400 --> 00:23:27,480
<i>Żaba </i>Limonectes.

195
00:23:30,200 --> 00:23:32,480
<i>Jest zaledwie wielkości kurzego jaja,</i>

196
00:23:33,600 --> 00:23:35,880
<i>ale ma niezwykle czułe zmysły.</i>

197
00:23:37,640 --> 00:23:40,920
<i>Uważa się, że wyczuwa wibracje</i>
<i>nadciągającego stada</i>

198
00:23:41,560 --> 00:23:44,440
<i>przy pomocy</i>
<i>specjalnych zagłębień w płucach.</i>

199
00:23:48,080 --> 00:23:50,200
<i>Zdawałoby się, że się odsunie.</i>

200
00:23:51,920 --> 00:23:54,560
<i>Ale ona idzie w kierunku słoni.</i>

201
00:24:04,360 --> 00:24:06,120
<i>Prosto do strefy zgniotu.</i>

202
00:24:09,920 --> 00:24:12,880
<i>Ale to nie słonie ją przyciągają.</i>

203
00:24:16,800 --> 00:24:19,840
<i>Żaba ma brzuch pełen skrzeku.</i>

204
00:24:20,840 --> 00:24:23,960
<i>Musi go złożyć w stojącej wodzie.</i>

205
00:24:30,320 --> 00:24:34,240
<i>Odciski nóg słonia</i>
<i>doskonale się do tego nadają.</i>

206
00:24:47,120 --> 00:24:50,160
<i>Żaba zapewniła skrzekowi</i>
<i>najlepszy możliwy start</i>

207
00:24:51,600 --> 00:24:53,240
<i>i zostawia go do wyklucia.</i>

208
00:25:03,800 --> 00:25:06,360
<i>Za dwa tygodnie wykluwają się kijanki.</i>

209
00:25:08,480 --> 00:25:11,200
<i>Ale dopóki nie zmienią się w małe żabki,</i>

210
00:25:11,280 --> 00:25:14,720
<i>ich przyszłość</i>
<i>w pełnym wody odcisku jest niepewna.</i>

211
00:25:18,000 --> 00:25:21,120
<i>Tropikalne słońce</i>
<i>może szybko wysuszyć kałużę.</i>

212
00:25:26,400 --> 00:25:28,320
<i>Kiedy poziom wody spada,</i>

213
00:25:29,040 --> 00:25:32,040
<i>kijanki muszą</i>
<i>same wydostać się z kłopotów…</i>

214
00:25:36,200 --> 00:25:38,760
<i>dwukrotnie przyspieszając rozwój.</i>

215
00:25:40,480 --> 00:25:45,160
<i>Jako żaby w końcu mogą uciec</i>
<i>z wysychającego zbiornika.</i>

216
00:25:53,160 --> 00:25:55,440
<i>Jeśli nie dadzą się zdeptać.</i>

217
00:26:08,200 --> 00:26:11,560
<i>W koronach drzew</i>
<i>gra toczy się o jeszcze wyższe stawki.</i>

218
00:26:17,720 --> 00:26:20,720
<i>Wiele gatunków w Leuser</i>
<i>nauczyło się tu żyć.</i>

219
00:26:27,240 --> 00:26:31,960
<i>Ale żaden nie dorównuje odwagą</i>
<i>langurom posiwiałym.</i>

220
00:26:33,040 --> 00:26:37,840
<i>Żyją one tylko na północnej Sumatrze</i>
<i>w grupach do 20 osobników.</i>

221
00:26:39,480 --> 00:26:41,200
<i>Stadu przewodzi jeden samiec.</i>

222
00:26:42,360 --> 00:26:45,120
<i>Reszta to samice i młode.</i>

223
00:26:47,800 --> 00:26:49,760
<i>Dorośli są niezwykle zwinni.</i>

224
00:27:06,880 --> 00:27:09,000
<i>Potrafią śmigać po gałęziach</i>

225
00:27:09,800 --> 00:27:12,680
<i>i z łatwością skakać</i>
<i>na wielkie odległości.</i>

226
00:27:18,040 --> 00:27:21,800
<i>Ale ten dwulatek</i>
<i>dopiero buduje siłę mięśni nóg…</i>

227
00:27:24,000 --> 00:27:27,800
<i>i nie umie skakać po drzewach</i>
<i>z równą łatwością.</i>

228
00:27:29,960 --> 00:27:32,040
<i>Matka wszędzie go nosiła,</i>

229
00:27:33,720 --> 00:27:35,600
<i>ale teraz ma nowe dziecko.</i>

230
00:27:37,480 --> 00:27:41,440
<i>Młodziak musi stanąć na własnych nogach.</i>

231
00:27:42,880 --> 00:27:46,160
<i>Dziś stoi przed jednym</i>
<i>z największych wyzwań w życiu.</i>

232
00:27:52,560 --> 00:27:55,560
<i>Stado wyczerpało zapasy na tym drzewie,</i>

233
00:27:57,120 --> 00:27:58,640
<i>więc musi ruszyć dalej.</i>

234
00:28:00,480 --> 00:28:05,280
<i>Ale w tym celu trzeba wykonać wielki skok</i>
<i>na ponad sześć metrów.</i>

235
00:28:09,840 --> 00:28:11,640
<i>Są na wysokości trzech pięter.</i>

236
00:28:13,040 --> 00:28:16,320
<i>Nawet jeden błąd może zabić.</i>

237
00:28:18,360 --> 00:28:22,080
<i>Starsze małpy szlifowały</i>
<i>technikę długich skoków latami.</i>

238
00:28:35,600 --> 00:28:39,960
<i>Wspinają się na najwyższe gałęzie</i>
<i>i wybijają się.</i>

239
00:28:42,240 --> 00:28:45,280
<i>Ruchem kończyn kontrolują lot.</i>

240
00:28:57,200 --> 00:29:00,960
<i>Nawet matka z nowym młodym na brzuchu</i>

241
00:29:02,280 --> 00:29:04,480
<i>pokonuje ten dystans z gracją.</i>

242
00:29:13,040 --> 00:29:15,200
<i>Kolej na dwulatka.</i>

243
00:29:26,680 --> 00:29:28,320
<i>Ale to za wiele.</i>

244
00:29:33,400 --> 00:29:35,920
<i>Reszta stada ucztuje po drugiej stronie…</i>

245
00:29:42,160 --> 00:29:43,240
<i>a on utknął.</i>

246
00:29:48,680 --> 00:29:50,360
<i>Mama nie może mu pomóc.</i>

247
00:29:55,720 --> 00:29:59,880
<i>Jest tylko jeden sposób,</i>
<i>żeby przekonać się, czy jest gotowy.</i>

248
00:30:53,480 --> 00:30:54,360
<i>Idealnie.</i>

249
00:31:01,200 --> 00:31:05,960
<i>To pierwszy z wielu ogromnych susów,</i>
<i>jakie wykona na drodze ku dorosłości.</i>

250
00:31:16,760 --> 00:31:18,880
<i>Dostaje zasłużoną nagrodę.</i>

251
00:31:23,400 --> 00:31:25,200
<i>Zwierzęta takie jak langury</i>

252
00:31:26,560 --> 00:31:29,600
<i>pomagają utrzymać kondycję</i>
<i>lasów deszczowych Leuser,</i>

253
00:31:30,400 --> 00:31:33,880
<i>roznosząc po nich nasiona</i>
<i>i nawóz naturalny.</i>

254
00:31:40,320 --> 00:31:42,680
<i>Tutaj każdy gatunek jest ważny.</i>

255
00:31:51,880 --> 00:31:53,080
<i>Nawet najmniejsze,</i>

256
00:31:54,000 --> 00:31:58,000
<i>które kryją się</i>
<i>w mrocznym podziemiu leśnego runa.</i>

257
00:32:12,920 --> 00:32:15,960
<i>W cienistym listowiu mieszka łowca,</i>

258
00:32:16,920 --> 00:32:18,960
<i>płaziniec z rodzaju </i> Bipalium.

259
00:32:21,680 --> 00:32:25,440
<i>Ten gatunek płazińca</i>
<i>o charakterystycznych paskach</i>

260
00:32:26,040 --> 00:32:28,800
<i>odkryto tak niedawno,</i>
<i>że nie ma jeszcze nazwy.</i>

261
00:32:30,800 --> 00:32:33,600
<i>Jak na drapieżnika jest niezwykle mały,</i>

262
00:32:34,520 --> 00:32:36,120
<i>długości paznokcia.</i>

263
00:32:37,440 --> 00:32:38,800
<i>Ale jest zabójczy.</i>

264
00:32:41,040 --> 00:32:44,360
<i>Poluje na soczystego ślimaka.</i>

265
00:32:47,600 --> 00:32:49,080
<i>W Leuser są one wszędzie.</i>

266
00:32:49,960 --> 00:32:52,880
<i>Żywią się mikroskopijnymi roślinami</i>
<i>i organizmami…</i>

267
00:32:54,840 --> 00:32:58,400
<i>oraz grzybami odpowiedzialnymi</i>
<i>za recykling szczątków roślin.</i>

268
00:33:08,400 --> 00:33:11,240
<i>Tu wchodzi do gry </i> Bipalium.

269
00:33:12,840 --> 00:33:17,600
<i>Ogranicza liczbę ślimaków,</i>
<i>chroniąc tym samym zieleń.</i>

270
00:33:20,480 --> 00:33:23,000
<i>Wykorzystując chemoreceptory w główce…</i>

271
00:33:24,760 --> 00:33:27,800
<i>szuka na ziemi śladów ofiary</i>
<i>za pomocą zmysłu smaku.</i>

272
00:33:31,680 --> 00:33:36,280
<i>Ślimaki zostawiają za sobą</i>
<i>niemożliwy do przegapienia szlak śluzu.</i>

273
00:33:44,600 --> 00:33:51,480
<i>Ten interesujący ślimak</i>
<i>ma na grzbiecie tylko zalążek muszli.</i>

274
00:33:52,920 --> 00:33:54,440
<i>To doskonała ofiara.</i>

275
00:34:34,800 --> 00:34:39,520
<i>Płaziniec zawija się wokół ofiary</i>
<i>i wydziela śluz, aby ją unieruchomić.</i>

276
00:34:43,680 --> 00:34:45,400
<i>Kiedy mu się to uda,</i>

277
00:34:45,480 --> 00:34:49,920
<i>atakuje ślimaka</i>
<i>toksynami i sokami trawiennymi,</i>

278
00:34:50,720 --> 00:34:52,160
<i>rozkładając jego ciało.</i>

279
00:34:56,840 --> 00:35:00,920
<i>Na końcu połyka go</i>
<i>przez otwór gębowy na środku tułowia.</i>

280
00:35:06,400 --> 00:35:11,440
<i>Po kilku minutach ze ślimaka</i>
<i>zostaje tylko półprzezroczysta muszla.</i>

281
00:35:26,840 --> 00:35:30,640
<i>W Leuser żyją drapieżniki</i>
<i>wszelkich kształtów i rozmiarów.</i>

282
00:35:37,400 --> 00:35:41,880
<i>Być może najważniejszy z nich</i>
<i>jest na szczycie łańcucha pokarmowego.</i>

283
00:35:45,120 --> 00:35:48,080
<i>Aby go znaleźć,</i>
<i>trzeba się udać jeszcze wyżej…</i>

284
00:35:50,240 --> 00:35:53,080
<i>na niedostępny niczym forteca szczyt góry,</i>

285
00:35:53,160 --> 00:35:55,160
<i>której park zawdzięcza nazwę:</i>

286
00:35:56,880 --> 00:35:57,880
<i>góry Leuser.</i>

287
00:36:02,040 --> 00:36:05,200
<i>Wznoszącą się nad morze</i>
<i>na niemal 3500 metrów górę…</i>

288
00:36:08,960 --> 00:36:10,560
<i>często spowija mgła.</i>

289
00:36:15,000 --> 00:36:16,800
<i>Las jest tu skarłowaciały.</i>

290
00:36:19,800 --> 00:36:21,800
<i>Miejscami zastępują go krzewy.</i>

291
00:36:25,680 --> 00:36:28,600
<i>Bywa tu nawet 30 stopni Celsjusza zimniej</i>

292
00:36:28,680 --> 00:36:30,840
<i>niż w wilgotnej dżungli w dole.</i>

293
00:36:38,400 --> 00:36:41,160
<i>Tylko najwytrzymalsze rośliny</i>
<i>tu przetrwają.</i>

294
00:36:46,760 --> 00:36:49,720
<i>Uczepione skał utrzymują glebę w miejscu,</i>

295
00:36:51,840 --> 00:36:54,720
<i>zapobiegając erozji</i>
<i>i zatrzymując wodę deszczową,</i>

296
00:36:54,800 --> 00:36:58,160
<i>która równomiernie spłynie</i>
<i>do położonych niżej lasów.</i>

297
00:37:07,520 --> 00:37:09,000
<i>Panuje niepokojąca cisza.</i>

298
00:37:13,880 --> 00:37:17,000
<i>Niewiele zwierząt</i>
<i>zapuszcza się tak wysoko.</i>

299
00:37:25,360 --> 00:37:30,600
<i>Mundżak, gatunek jelenia,</i>
<i>który pasie się wśród krzewów.</i>

300
00:37:35,080 --> 00:37:39,640
<i>Naukowcy mają nadzieję,</i>
<i>że w końcu uda się nagrać drapieżnika,</i>

301
00:37:39,720 --> 00:37:40,920
<i>który na nie poluje.</i>

302
00:37:42,640 --> 00:37:45,160
<i>To byłoby pierwsze takie nagranie.</i>

303
00:37:53,880 --> 00:37:55,800
<i>Ale łowca jest nieuchwytny.</i>

304
00:38:01,000 --> 00:38:02,600
<i>Potrzeba więc cierpliwości.</i>

305
00:38:23,880 --> 00:38:25,120
<i>Nareszcie…</i>

306
00:38:27,680 --> 00:38:29,560
<i>na wysokogórskim pastwisku…</i>

307
00:38:32,480 --> 00:38:34,320
<i>zjawia się tygrys sumatrzański.</i>

308
00:38:41,000 --> 00:38:44,160
<i>Ten dorosły samiec</i>
<i>ogląda sprzęt naukowców,</i>

309
00:38:44,240 --> 00:38:45,480
<i>który ma go nagrywać.</i>

310
00:38:50,040 --> 00:38:52,240
<i>Okolica jest tak niedostępna,</i>

311
00:38:52,320 --> 00:38:57,040
<i>że nie istnieją prawie żadne badania</i>
<i>na temat zachowania tych tygrysów.</i>

312
00:39:05,920 --> 00:39:09,400
<i>Uważa się, że patrolując górskie szczyty,</i>

313
00:39:10,480 --> 00:39:15,720
<i>tygrysy chronią delikatną roślinność</i>
<i>przed nadmiernym wypasaniem się zwierząt.</i>

314
00:39:28,400 --> 00:39:33,080
<i>Te cenne kadry dowodzą,</i>
<i>że tygrysy wciąż tu występują.</i>

315
00:39:34,000 --> 00:39:36,400
<i>Dopóki chronimy park,</i>

316
00:39:36,480 --> 00:39:40,360
<i>największy kot Sumatry</i>
<i>może pozostać królem dżungli.</i>

317
00:39:44,080 --> 00:39:47,720
<i>Górzyste obszary Leuser</i>
<i>zapewniają naturalną ochronę,</i>

318
00:39:50,080 --> 00:39:54,400
<i>ale na granicach parku</i>
<i>zagrożenie dla zwierząt jest większe.</i>

319
00:39:56,600 --> 00:40:01,360
<i>Ekosystem Leuser rozciąga się</i>
<i>na terenie dwa razy większym niż park.</i>

320
00:40:03,400 --> 00:40:05,240
<i>Duża jego część jest chroniona…</i>

321
00:40:07,520 --> 00:40:10,200
<i>ale miliony ludzi</i>
<i>żyją w miastach i wioskach</i>

322
00:40:10,280 --> 00:40:11,920
<i>pośród tych lasów.</i>

323
00:40:15,680 --> 00:40:19,000
<i>Wsparcie lokalnych społeczności</i>
<i>jest więc kluczowe</i>

324
00:40:19,080 --> 00:40:21,760
<i>dla ochrony natury w Leuser.</i>

325
00:40:31,320 --> 00:40:34,280
<i>W drzewach na południowej granicy Leuser</i>

326
00:40:35,120 --> 00:40:38,640
<i>kryje się rzadko widywany kukang większy.</i>

327
00:40:43,640 --> 00:40:44,880
<i>Ma ogromne oczy,</i>

328
00:40:45,720 --> 00:40:49,120
<i>dzięki którym widzi</i>
<i>w niemal całkowitej ciemności.</i>

329
00:40:52,080 --> 00:40:55,960
<i>Ta samica ma ledwie kilkutygodniowe młode.</i>

330
00:40:57,440 --> 00:41:00,560
<i>Ale jest już za duże,</i>
<i>żeby nosić je ze sobą, kiedy je.</i>

331
00:41:04,000 --> 00:41:05,880
<i>To ryzykowne zostawić je samo.</i>

332
00:41:09,760 --> 00:41:12,640
<i>Broniące terytorium kukangi</i>
<i>bywają bezwzględne.</i>

333
00:41:16,080 --> 00:41:18,560
<i>A do tego las jest pełen węży.</i>

334
00:41:22,640 --> 00:41:25,360
<i>Ale kukangi mają tajną broń.</i>

335
00:41:28,600 --> 00:41:31,440
<i>Gryząc, wydzielają zabójczą toksynę.</i>

336
00:41:32,920 --> 00:41:36,560
<i>Są jedynymi jadowitymi naczelnymi</i>
<i>na Ziemi.</i>

337
00:41:39,280 --> 00:41:40,600
<i>Nawet ten młodziak.</i>

338
00:41:43,000 --> 00:41:45,920
<i>Mama może więc ukryć go w listowiu,</i>

339
00:41:47,040 --> 00:41:49,120
<i>kiedy sama idzie się pożywić.</i>

340
00:41:54,760 --> 00:41:58,880
<i>Kukang zapuszczający się na ziemię</i>
<i>to niezwykle rzadki widok.</i>

341
00:42:02,280 --> 00:42:05,680
<i>Ale matka musi to zrobić,</i>
<i>żeby dostać się do przysmaku:</i>

342
00:42:06,560 --> 00:42:07,960
<i>kalliandry.</i>

343
00:42:11,080 --> 00:42:12,440
<i>Jej słodki nektar</i>

344
00:42:12,520 --> 00:42:15,720
<i>zapewni jej energię</i>
<i>potrzebną do karmienia dziecka.</i>

345
00:42:19,240 --> 00:42:21,960
<i>Ale te krzewy zasadzili rolnicy,</i>

346
00:42:23,320 --> 00:42:25,400
<i>aby zacienić uprawianą tu kawę.</i>

347
00:42:26,760 --> 00:42:30,840
<i>A sąsiedztwo ludzi</i>
<i>przyniosło kukangom kłopoty.</i>

348
00:42:32,480 --> 00:42:35,160
<i>Nielegalni handlarze zwierzętami</i>

349
00:42:35,840 --> 00:42:39,280
<i>doprowadzili te urocze stworzenia</i>
<i>na skraj wyginięcia.</i>

350
00:42:45,000 --> 00:42:49,600
<i>Na szczęście ta okolica bierze udział</i>
<i>w nowym programie ochrony kukangów.</i>

351
00:42:53,600 --> 00:42:56,000
<i>Rolnicy dostają lepszą cenę za kawę,</i>

352
00:42:56,560 --> 00:42:58,720
<i>jeśli zostawią kukangi w spokoju.</i>

353
00:43:02,160 --> 00:43:04,760
<i>A kukangi pomagają rolnikom,</i>

354
00:43:04,840 --> 00:43:06,880
<i>bo kiedy zjadają kalliandrę,</i>

355
00:43:07,440 --> 00:43:08,880
<i>zapylają ją.</i>

356
00:43:12,560 --> 00:43:15,840
<i>Gdy zbliża się świt,</i>
<i>matka musi wrócić do dziecka</i>

357
00:43:17,120 --> 00:43:19,920
<i>i zabrać się do matkowania.</i>

358
00:43:29,400 --> 00:43:32,960
<i>Lokalna ludność może też</i>
<i>pomóc pokonać największe zagrożenie…</i>

359
00:43:35,000 --> 00:43:36,200
<i>wylesianie.</i>

360
00:43:40,160 --> 00:43:43,480
<i>Tak wielkiego obszaru jak Leuser</i>
<i>nie sposób patrolować.</i>

361
00:43:46,000 --> 00:43:50,400
<i>Co godzinę wycina się powierzchnię lasu</i>
<i>większą niż boisko futbolowe,</i>

362
00:43:51,200 --> 00:43:52,520
<i>często nielegalnie,</i>

363
00:43:53,200 --> 00:43:56,120
<i>aby zrobić miejsce</i>
<i>na uprawę oleju palmowego.</i>

364
00:43:59,360 --> 00:44:02,560
<i>Olej palmowy wykorzystywany jest</i>
<i>nawet w 50% produktów</i>

365
00:44:02,640 --> 00:44:04,640
<i>na półkach supermarketów,</i>

366
00:44:04,720 --> 00:44:07,000
<i>od ciasteczek po szampon.</i>

367
00:44:10,320 --> 00:44:13,360
<i>Te plantacje są pozbawione życia</i>

368
00:44:13,440 --> 00:44:16,240
<i>w porównaniu z bogactwem lasu deszczowego.</i>

369
00:44:22,200 --> 00:44:26,400
<i>Ale niektóre społeczności</i>
<i>angażują się w walkę z wycinką.</i>

370
00:44:32,800 --> 00:44:36,120
<i>Współpracują z aktywistami,</i>
<i>aby likwidować plantacje.</i>

371
00:44:41,280 --> 00:44:43,200
<i>Niewielka dotacja i zezwolenie</i>

372
00:44:43,280 --> 00:44:46,080
<i>na uprawę w lesie</i>
<i>rentownych drzew owocowych</i>

373
00:44:46,160 --> 00:44:49,760
<i>stanowi odpowiednią zachętę</i>
<i>i pomaga chronić przyszłość lasów.</i>

374
00:45:09,640 --> 00:45:14,280
<i>Na odzyskanych terenach</i>
<i>Leuser szybko działa cuda.</i>

375
00:45:16,600 --> 00:45:20,200
<i>Wiatr przynosi nasiona</i>
<i>z pobliskich zdrowych lasów.</i>

376
00:45:23,440 --> 00:45:26,480
<i>Mikroorganizmy leczą glebę.</i>

377
00:45:27,160 --> 00:45:28,960
<i>Już po kilku miesiącach</i>

378
00:45:29,040 --> 00:45:32,120
<i>byłą plantację</i>
<i>porastają paprocie i inne rośliny.</i>

379
00:45:35,080 --> 00:45:37,120
<i>Wprowadzają się owady zapylające.</i>

380
00:45:38,480 --> 00:45:41,240
<i>Ssaki i ptaki rozsiewają więcej nasion.</i>

381
00:45:46,800 --> 00:45:49,480
<i>I w zaledwie cztery lata</i>

382
00:45:49,560 --> 00:45:52,320
<i>znowu pojawia się bujny las.</i>

383
00:45:59,000 --> 00:46:02,080
<i>Wraz z nim wracają zwierzęta.</i>

384
00:46:10,000 --> 00:46:13,240
<i>Z czasem wyrosną tam olbrzymie drzewa.</i>

385
00:46:15,240 --> 00:46:18,720
<i>Będą pochłaniały z atmosfery</i>
<i>coraz więcej dwutlenku węgla,</i>

386
00:46:19,320 --> 00:46:22,720
<i>w zamian wzbogacając ją o tlen,</i>

387
00:46:23,760 --> 00:46:25,640
<i>co służy nam wszystkim.</i>

388
00:46:31,280 --> 00:46:33,360
<i>Jeśli ochronimy ten las,</i>

389
00:46:33,440 --> 00:46:37,080
<i>najbardziej zagrożone gatunki Azji</i>
<i>wciąż będą miały dom.</i>

390
00:46:43,200 --> 00:46:48,560
<i>Ta samica orangutana sumatrzańskiego</i>
<i>została zabrana z lasu jako dziecko</i>

391
00:46:48,640 --> 00:46:50,840
<i>i nielegalnie sprzedana.</i>

392
00:46:53,280 --> 00:46:55,200
<i>Po latach w niewoli</i>

393
00:46:55,280 --> 00:46:58,640
<i>została uratowana</i>
<i>i przywieziona z powrotem,</i>

394
00:46:58,720 --> 00:47:01,440
<i>aby żyć na wolności w koronach drzew.</i>

395
00:47:07,400 --> 00:47:10,360
<i>A teraz musi zaopiekować się dzieckiem.</i>

396
00:47:17,080 --> 00:47:18,880
<i>Młode ma niecałe dwa tygodnie.</i>

397
00:47:20,600 --> 00:47:24,480
<i>Jest tak małe,</i>
<i>że zmieściłoby się w twojej dłoni.</i>

398
00:47:28,600 --> 00:47:30,960
<i>Te czułe chwile to początek</i>

399
00:47:31,040 --> 00:47:34,920
<i>jednej z najbliższych</i>
<i>więzi matki z dzieckiem w przyrodzie.</i>

400
00:47:44,200 --> 00:47:45,200
<i>Przez osiem lat</i>

401
00:47:45,720 --> 00:47:48,840
<i>młode będzie żyło</i>
<i>na wyciągnięcie ręki od matki,</i>

402
00:47:50,640 --> 00:47:54,000
<i>która nauczy je wszystkiego,</i>
<i>czego potrzeba, by przetrwać.</i>

403
00:47:56,960 --> 00:47:58,800
<i>Park Narodowy Gunung Leuser</i>

404
00:47:59,720 --> 00:48:02,440
<i>i rozciągający się wokół niego ekosystem</i>

405
00:48:03,320 --> 00:48:05,240
<i>to miejsce pełne nadziei.</i>

406
00:48:06,880 --> 00:48:11,000
<i>To także szansa na ocalenie</i>
<i>tych wyjątkowych gatunków…</i>

407
00:48:13,320 --> 00:48:17,120
<i>w ich ostatniej, cennej ostoi.</i>

408
00:48:20,640 --> 00:48:23,960
<i>Parki narodowe</i>
<i>to jedno z naszych największych osiągnięć.</i>

409
00:48:25,840 --> 00:48:30,040
Utworzyliśmy już
niemal ćwierć miliona obszarów chronionych

410
00:48:30,120 --> 00:48:32,000
w prawie każdym kraju świata.

411
00:48:40,640 --> 00:48:43,880
Ale w coraz gorętszym
i bardziej zatłoczonym świecie

412
00:48:43,960 --> 00:48:45,160
musimy robić więcej.

413
00:48:49,920 --> 00:48:53,600
Aby ocalić więcej dzikich terenów,
od których jesteśmy zależni,

414
00:48:54,120 --> 00:48:56,000
każdy musi odegrać swoją rolę.

415
00:48:57,360 --> 00:48:59,840
Domagajcie się zachowania dzikich terenów

416
00:49:01,040 --> 00:49:02,480
dla przyszłych pokoleń.

417
00:49:05,680 --> 00:49:09,000
Gdziekolwiek mieszkacie,
walczcie o nowe tereny chronione

418
00:49:09,640 --> 00:49:12,960
i nalegajcie na to,
by były dostępne dla wszystkich.

419
00:49:17,760 --> 00:49:21,480
Walczcie o dobrą politykę klimatyczną
lokalnych społeczności.

420
00:49:24,480 --> 00:49:27,840
I głosujcie,
jakby zależała od tego Ziemia.

421
00:49:30,960 --> 00:49:32,920
Nie ma już czasu do stracenia.

422
00:49:33,440 --> 00:49:36,640
Świat, który zostawiamy dzieciom,
to zbyt ważna sprawa.

423
00:49:37,320 --> 00:49:39,520
Trzeba działać teraz.

424
00:51:02,440 --> 00:51:07,440
Napisy: Juliusz P. Braun