1
00:00:06,110 --> 00:00:08,946
NETFLIX — SERIAL ORYGINALNY

2
00:00:09,822 --> 00:00:11,240
Zróbmy bilans.

3
00:00:11,323 --> 00:00:16,120
Księga zasad pokazała wam już,
jak zdobyć władzę, zmiażdżyć rywali,

4
00:00:16,203 --> 00:00:18,372
zmusić przemocą do posłuszeństwa

5
00:00:18,456 --> 00:00:22,418
i zamienić obiektywną prawdę
na waszą wersję rzeczywistości.

6
00:00:23,377 --> 00:00:26,255
Pora zrealizować to,
o co chodzi w tyranii,

7
00:00:26,338 --> 00:00:28,841
przeistaczając kraj w utopię,

8
00:00:28,924 --> 00:00:31,135
o jakiej zawsze marzyliście.

9
00:00:31,218 --> 00:00:36,640
Ci bardziej niebezpieczni i ciekawi tyrani
są przekonani, że tworzą lepszy świat.

10
00:00:36,724 --> 00:00:41,312
Uważacie, że państwu potrzeba nowej flagi?
Żaden kłopot.

11
00:00:41,395 --> 00:00:45,858
Chcecie stworzyć nowy system edukacji,
w którym będą uczyć o was?

12
00:00:45,941 --> 00:00:46,984
Czemu nie?

13
00:00:47,068 --> 00:00:48,986
W księdze znajdziecie narzędzia,

14
00:00:49,070 --> 00:00:51,989
dzięki którym stworzycie
społeczeństwo doskonałe.

15
00:00:52,073 --> 00:00:55,076
Nikt nie dążył do tego
tak jak Mu’ammar al-Kaddafi.

16
00:00:55,159 --> 00:00:57,286
MU’AMMAR AL-KADDAFI, DYKTATOR LIBII

17
00:00:57,369 --> 00:01:01,082
Z transformacji Libii
uczynił życiowe dzieło

18
00:01:01,791 --> 00:01:05,836
i nikt ani nic nie mogło mu przeszkodzić.

19
00:01:06,837 --> 00:01:12,343
Ten szaleniec z Bliskiego Wschodu
chce rewolucji na całym świecie.

20
00:01:12,426 --> 00:01:14,720
Weźcie z niego przykład, a odkryjecie,

21
00:01:14,804 --> 00:01:20,392
jak stworzyć raj na Ziemi,
w którym to wy będziecie bogiem.

22
00:01:29,151 --> 00:01:32,905
5. STWÓRZ NOWE SPOŁECZEŃSTWO
MU’AMMAR AL-KADDAFI

23
00:01:32,988 --> 00:01:37,284
Ekscentryczna wizja al-Kaddafiego
odmieniła życie jego rodaków

24
00:01:37,368 --> 00:01:41,705
na dobre, złe i dziwne sposoby.

25
00:01:41,789 --> 00:01:43,624
Al-Kaddafi to postać tragiczna.

26
00:01:43,707 --> 00:01:44,667
POLITOLOG

27
00:01:44,750 --> 00:01:48,379
Ktoś, kto rozpoczął rządy,
chcąc odmienić społeczeństwo,

28
00:01:48,462 --> 00:01:52,341
a ostatecznie zaczął wierzyć
we własne historyjki.

29
00:01:52,424 --> 00:01:54,051
Był skorumpowany i chciwy.

30
00:01:54,135 --> 00:01:55,136
POLITOLOG

31
00:01:55,219 --> 00:01:58,556
Ubierał się i zachowywał pretensjonalnie.

32
00:01:59,306 --> 00:02:03,978
Podczas odwiedzin
w innych państwach spał w namiocie.

33
00:02:04,061 --> 00:02:06,856
A mimo swoich dziwactw

34
00:02:06,939 --> 00:02:12,736
ten rewolucjonista i ikona mody
zdołał pozostać u władzy przez 42 lata.

35
00:02:13,529 --> 00:02:15,406
DWA RAZY DŁUŻEJ NIŻ HUSAJN

36
00:02:15,489 --> 00:02:17,408
CZTERY RAZY DŁUŻEJ NIŻ HITLER

37
00:02:17,491 --> 00:02:19,243
PIĘĆ RAZY DŁUŻEJ NIŻ IDI AMIN

38
00:02:19,326 --> 00:02:23,122
Zanim przyjrzymy się,
jak al-Kaddafi odmienił Libię,

39
00:02:23,205 --> 00:02:25,916
powinniście poznać kilka faktów.

40
00:02:26,083 --> 00:02:27,585
Mam wszelkie rozwiązania.

41
00:02:27,668 --> 00:02:31,338
FAKT #1: AL-KADDAFI NIE MIAŁ NICZEGO

42
00:02:31,422 --> 00:02:32,798
Rodzice al-Kaddafiego…

43
00:02:32,882 --> 00:02:34,133
HISTORYCZKA

44
00:02:34,216 --> 00:02:36,385
…byli niepiśmiennymi Beduinami.

45
00:02:38,053 --> 00:02:39,054
POLITOLOG

46
00:02:39,138 --> 00:02:40,764
To było trudne środowisko.

47
00:02:41,515 --> 00:02:43,851
Libia była w czołówce biednych państw.

48
00:02:44,768 --> 00:02:49,607
Jedynym sposobem, by awansować społecznie,
było dołączenie do wojska.

49
00:02:50,274 --> 00:02:51,817
Al-Kaddafi to zrobił.

50
00:02:51,901 --> 00:02:56,405
FAKT #2: AL-KADDAFI ZYSKAŁ WŁADZĘ
W ZAMACHU STANU, GDY MIAŁ 26 LAT

51
00:02:56,488 --> 00:03:00,784
Al-Kaddafi uważał popieranego przez Zachód
króla Idrisa za skorumpowanego.

52
00:03:05,122 --> 00:03:06,790
Pucz był bezkrwawy.

53
00:03:07,583 --> 00:03:10,628
Nie istniały w Libii instytucje,

54
00:03:10,711 --> 00:03:15,132
które byłyby na tyle zorganizowane,
żeby ochronić króla.

55
00:03:15,216 --> 00:03:18,177
FAKT #3: AL-KADDAFI MIAŁ
DOBRE ZAMIARY (POCZĄTKOWO)

56
00:03:18,260 --> 00:03:21,639
Na początku Al-Kaddafi
rzeczywiście chciał reformy.

57
00:03:21,722 --> 00:03:24,767
Chciał zmodernizować cały naród.

58
00:03:25,434 --> 00:03:30,564
W arabskim i afrykańskim świecie
okrzyknięto go wyzwolicielem.

59
00:03:31,440 --> 00:03:35,527
Ale ostatecznie
nie chciał nikogo wyzwalać.

60
00:03:35,611 --> 00:03:37,780
Chciał zniewolić ludzi.

61
00:03:37,863 --> 00:03:41,492
Przykład al-Kaddafiego ukazuje,
jak obiecująca i niebezpieczna

62
00:03:41,575 --> 00:03:43,953
jest budowa nowego społeczeństwa.

63
00:03:44,036 --> 00:03:47,957
Jeśli chcecie, żeby się wam udało,
trzeba ustalić zasady gry.

64
00:03:48,040 --> 00:03:50,125
I to wy musicie to zrobić.

65
00:03:52,253 --> 00:03:56,131
STANÓW PRAWO

66
00:03:57,675 --> 00:04:01,387
Twórcy nowego społeczeństwa
to nie tylko głowy państwa.

67
00:04:01,470 --> 00:04:03,138
To także rodzice narodu.

68
00:04:03,222 --> 00:04:05,099
By udowodnić swą miłość,

69
00:04:05,182 --> 00:04:07,726
muszą prowadzić owieczki silną ręką.

70
00:04:07,810 --> 00:04:13,315
Autokraci rządzą, ograniczając prawa,
którymi cieszą się obywatele.

71
00:04:13,399 --> 00:04:14,608
PROFESOR POLITOLOGII

72
00:04:14,692 --> 00:04:17,278
Twierdzą, że to w interesie kraju i ludzi.

73
00:04:18,070 --> 00:04:20,614
Tyrani w końcu wiedzą najlepiej.

74
00:04:23,325 --> 00:04:25,577
Przejąwszy władzę w 1979 roku,

75
00:04:26,078 --> 00:04:28,831
ajatollah Chomejni
zakazał w Iranie rozwodów

76
00:04:28,914 --> 00:04:32,459
i pozwolił żenić się
z siedmioletnimi dziewczynkami.

77
00:04:33,252 --> 00:04:37,298
Za czasów Hitlera
naziści wprowadzili ścisły zakaz palenia,

78
00:04:37,381 --> 00:04:40,676
ponieważ führer nie znosił tytoniu.

79
00:04:41,510 --> 00:04:44,638
Dyktator Turkmenistanu,
Saparmyrat Nyýazow,

80
00:04:44,722 --> 00:04:49,018
w 2006 roku zakazał koncertów z playbacku

81
00:04:49,101 --> 00:04:51,312
i psów w stolicy

82
00:04:51,395 --> 00:04:53,397
ze względu na ich niemiły zapach.

83
00:04:55,274 --> 00:04:58,527
ROK 1973, 4 LATA
PRZED DOJŚCIEM AL-KADDAFIEGO DO WŁADZY

84
00:04:58,610 --> 00:05:02,239
Al-Kaddafi wiedział, że musi ograniczyć
swobody obywatelskie,

85
00:05:02,323 --> 00:05:07,703
więc odebrał obywatelom wolność słowa
i prawo do zgromadzeń.

86
00:05:07,786 --> 00:05:10,622
Wymyślał zasady na bieżąco.

87
00:05:11,665 --> 00:05:13,417
Zgodnie z prawem islamskim

88
00:05:13,500 --> 00:05:17,254
al-Kaddafi zakazał alkoholu
i zamknął kluby nocne.

89
00:05:17,338 --> 00:05:18,756
Zatrudnianie służących,

90
00:05:18,839 --> 00:05:21,633
prywatne praktyki lekarskie
i kancelarie prawne,

91
00:05:21,717 --> 00:05:24,136
a nawet wołanie taksówki były zakazane.

92
00:05:24,970 --> 00:05:30,559
Za czyny zabronione takie jak cudzołóstwo
groziło biczowanie i utrata kończyn.

93
00:05:30,642 --> 00:05:33,854
Al-Kaddafi zakazał też
związków zawodowych i strajków,

94
00:05:33,937 --> 00:05:37,441
i rozprawił się z prawdziwym wrogiem
nowego społeczeństwa:

95
00:05:37,524 --> 00:05:39,026
kurczakami zza granicy.

96
00:05:41,236 --> 00:05:44,907
Al-Kaddafi mówi, że Libijczycy muszą
hodować własną żywność.

97
00:05:45,449 --> 00:05:47,576
Kraj importujący nie jest wolny.

98
00:05:48,577 --> 00:05:53,457
Mówi: „Zacznijmy od kurczaków.
Każdy Libijczyk będzie hodował kurczaki”.

99
00:05:54,333 --> 00:05:58,462
Ale wyzwolenie obywateli od kupnego drobiu
nie zawiedzie za daleko.

100
00:05:58,545 --> 00:06:00,631
W 1976 roku zdaje sobie sprawę,

101
00:06:00,714 --> 00:06:06,136
że ludzie nie podzielają jego wizji
rządzenia państwem.

102
00:06:06,220 --> 00:06:08,597
Zostaje autokratą.

103
00:06:08,680 --> 00:06:13,560
Nie ma już wyborów,
a wysokie stanowiska zajmują lojaliści.

104
00:06:13,644 --> 00:06:17,481
Coraz bardziej zaczyna
to przypominać klasyczną dyktaturę.

105
00:06:17,564 --> 00:06:19,566
I choć większość Libijczyków

106
00:06:19,650 --> 00:06:22,319
przyjęła al-Kaddafiego
z otwartymi ramionami,

107
00:06:22,820 --> 00:06:24,822
byli i tacy, którzy stawiali opór.

108
00:06:24,905 --> 00:06:27,282
KWIECIEŃ, ROK 1976

109
00:06:27,366 --> 00:06:29,535
Represje są coraz większe.

110
00:06:29,618 --> 00:06:35,707
Na ulice wychodzą demonstrować studenci,
którzy domagają się przywrócenia praw.

111
00:06:37,793 --> 00:06:40,129
To kryzysowa chwila dla reżimu.

112
00:06:41,130 --> 00:06:45,384
Al-Kaddafi ma wybór:
ugiąć się przed obywatelami lub nie.

113
00:06:46,427 --> 00:06:51,181
Siódmego kwietnia 1976 roku
podejmuje oczywistą decyzję.

114
00:06:51,890 --> 00:06:56,937
Al-Kaddafi wysyła wojsko do Trypolisu
i Bengazi, by stłumiło protesty.

115
00:06:57,020 --> 00:06:59,731
Wielu zatrzymanych wypuszczono na wolność.

116
00:06:59,815 --> 00:07:01,525
Inni nie mają tyle szczęścia.

117
00:07:02,067 --> 00:07:05,529
By dać nauczkę tym,
którzy ośmielili się mu sprzeciwić,

118
00:07:05,612 --> 00:07:08,407
Al-Kaddafi oskarża niektórych o zdradę.

119
00:07:08,490 --> 00:07:10,909
W pierwszą rocznicę demonstracji

120
00:07:10,993 --> 00:07:14,246
dwaj studenci,
Omar Dabob i Muhammed Ben Saoud,

121
00:07:14,329 --> 00:07:19,418
zostają powieszeni za udział w protestach,
a egzekucję obserwuje gość specjalny.

122
00:07:22,754 --> 00:07:27,718
Od tego dnia al-Kaddafi ustanawia
7 kwietnia świętem narodowym.

123
00:07:27,801 --> 00:07:33,390
A najlepiej obchodzić je, robiąc obławy
na przeciwników w całym kraju.

124
00:07:33,474 --> 00:07:35,726
To nowa tradycja, która ma uzmysłowić,

125
00:07:35,809 --> 00:07:41,648
że od teraz to przywódca stanowi prawo,
a prawa należy przestrzegać.

126
00:07:42,649 --> 00:07:45,110
Ustalenie zasad to początek.

127
00:07:45,194 --> 00:07:47,863
Pokazanie potencjału nowego społeczeństwa

128
00:07:47,946 --> 00:07:50,824
będzie wymagać jeszcze śmielszych działań.

129
00:07:50,908 --> 00:07:51,867
Miejcie rozmach.

130
00:07:53,327 --> 00:07:57,039
ZBUDUJ DZIEDZICTWO

131
00:07:59,208 --> 00:08:01,627
Tyrani pracują nad dużymi projektami.

132
00:08:01,710 --> 00:08:05,130
Tak mogą zyskać nieśmiertelność

133
00:08:05,839 --> 00:08:08,634
i każdego dnia przypominać
o swojej wielkości.

134
00:08:09,968 --> 00:08:15,682
Wybierzcie odpowiedni projekt,
a ulepszycie i naród, i swój wizerunek.

135
00:08:17,184 --> 00:08:19,144
Hitler i naziści podkreślali,

136
00:08:19,228 --> 00:08:22,773
że stoją za systemem autostrad Autobahn,

137
00:08:22,856 --> 00:08:25,901
który umożliwił Niemcom
poruszanie się po kraju.

138
00:08:26,860 --> 00:08:31,365
Józef Stalin zatwierdził budowę
nowoczesnego moskiewskiego metra,

139
00:08:31,448 --> 00:08:35,661
które okrzyknięto tryumfem socjalizmu,
gdy otwarto je w 1931 roku.

140
00:08:36,411 --> 00:08:39,164
Rumuński dyktator Nicolae Ceauşescu

141
00:08:39,248 --> 00:08:44,002
wyburzył jedną piątą Bukaresztu,
żeby wybudować Pałac Parlamentu.

142
00:08:44,086 --> 00:08:46,380
Jego ukończenie zajęło 13 lat.

143
00:08:46,463 --> 00:08:51,051
Kosztował trzy miliardy dolarów
i życie 3000 robotników.

144
00:08:51,134 --> 00:08:55,514
Jaka szkoda, że Ceauşescu obalono i zabito
przed ukończeniem budowy.

145
00:08:57,224 --> 00:09:02,688
Al-Kaddafi sam miał wielkie ambicje
oraz coś, co umożliwiło ich realizację.

146
00:09:02,771 --> 00:09:07,234
Libia miała złoża ropy,
na których al-Kaddafi zarabiał.

147
00:09:07,317 --> 00:09:08,902
PROFESOR POLITOLOGII

148
00:09:09,486 --> 00:09:13,407
Po 1973 roku cena ropy na świecie
wzrosła czterokrotnie.

149
00:09:13,615 --> 00:09:16,285
Zarobił mnóstwo pieniędzy

150
00:09:16,910 --> 00:09:21,290
i mógł je wykorzystać, jak tylko zechciał.

151
00:09:21,373 --> 00:09:24,459
28 SIERPNIA 1984 ROKU, SAHARA, LIBIA

152
00:09:24,543 --> 00:09:29,423
W imię Allaha kładziemy kamień węgielny
Wielkiej Sztucznej Rzeki.

153
00:09:30,007 --> 00:09:32,426
W Libii zaczęło brakować pitnej wody.

154
00:09:33,051 --> 00:09:37,055
Wiedząc, że na południu Libii
znajdują się ogromne wodonośce,

155
00:09:37,139 --> 00:09:39,850
al-Kaddafi chce je wykorzystać.

156
00:09:39,933 --> 00:09:44,146
Sztuczna rzeka, która kiedyś może
zamienić pustynię w ziemię uprawną.

157
00:09:45,314 --> 00:09:49,318
Jaki byłby lepszy symbol
nowego społeczeństwa?

158
00:09:50,235 --> 00:09:51,236
LIBIA

159
00:09:51,320 --> 00:09:55,073
Al-Kaddafi planował wwiercić się
do wodonośca nubijskiego

160
00:09:55,157 --> 00:09:59,369
i przenieść wodę do północnej Libii
za pomocą wielkich rur i tam.

161
00:10:00,078 --> 00:10:01,496
Ogromne przedsięwzięcie.

162
00:10:01,580 --> 00:10:07,169
Olbrzymie rury
biegnące przez dosłownie setki kilometrów.

163
00:10:07,252 --> 00:10:08,462
Nie było to tanie…

164
00:10:08,545 --> 00:10:10,088
15% ROCZNEGO BUDŻETU LIBII

165
00:10:10,172 --> 00:10:14,134
…ale al-Kaddafi uważał projekt
za ukoronowanie swych działań

166
00:10:14,217 --> 00:10:17,429
i sposób na dostarczanie wody
przez dziesiątki lat.

167
00:10:17,512 --> 00:10:20,849
Nazwał go nawet ósmym cudem świata.

168
00:10:22,100 --> 00:10:25,437
Niestety podczas budowy napotkano kłopoty.

169
00:10:25,520 --> 00:10:27,731
Pojawiły się przeróżne problemy.

170
00:10:27,814 --> 00:10:33,111
W kraju panowała korupcja,
wiele rur wybuchło, i tak dalej.

171
00:10:33,195 --> 00:10:36,198
Ukończenie budowy zajęło prawie 30 lat.

172
00:10:37,157 --> 00:10:41,578
Niektórzy specjaliści twierdzą,
że wody nie wystarczy do końca stulecia.

173
00:10:43,997 --> 00:10:46,375
Ale to będzie czyjś inny problem.

174
00:10:48,210 --> 00:10:51,046
Rzeka była jednym
z niewielu przedsięwzięć,

175
00:10:51,129 --> 00:10:53,965
z których Libijczycy byli zadowoleni.

176
00:10:54,049 --> 00:10:56,718
Był to prestiżowy projekt,

177
00:10:56,802 --> 00:10:59,513
który al-Kaddafi
mógł przedstawić jako własny.

178
00:10:59,596 --> 00:11:01,973
Ale ludzie mają krótką pamięć.

179
00:11:02,057 --> 00:11:06,687
Musicie zadbać, by nigdy nie zapomnieli,
kto odpowiada za otaczające ich cuda.

180
00:11:07,312 --> 00:11:08,605
Pytacie jak?

181
00:11:09,356 --> 00:11:13,110
Dzieci to nasza przyszłość.
Trzeba je edukować.

182
00:11:13,610 --> 00:11:17,531
ZINDOKTRYNUJ MŁODZIEŻ

183
00:11:18,156 --> 00:11:24,246
Każdy dyktator potrzebuje obywateli,
którzy umieją czytać i pisać,

184
00:11:24,329 --> 00:11:29,626
żeby mogli wykonywać niewdzięczną pracę
i zarabiać na niego.

185
00:11:31,461 --> 00:11:34,297
Dyktatorzy nie chcą jednak

186
00:11:34,381 --> 00:11:39,761
dobrze wykształconych ludzi,
którzy mogą zapragnąć z nimi rywalizować.

187
00:11:39,845 --> 00:11:44,307
By budowa nowego społeczeństwa się udała,
musicie wcześnie zacząć.

188
00:11:44,391 --> 00:11:48,562
Piśmienność i propaganda
były w Libii ze sobą powiązane.

189
00:11:49,479 --> 00:11:54,067
Lista lektur al-Kaddafiego dla młodzieży
składała się z jednego tytułu,

190
00:11:54,693 --> 00:11:58,363
który napisał — zgadliście — właśnie on.

191
00:11:59,239 --> 00:12:01,908
ZIELONA KSIĄŻKA

192
00:12:01,992 --> 00:12:05,370
Zielona książka była biblią
Libii al-Kaddafiego.

193
00:12:06,580 --> 00:12:09,166
Al-Kaddafi nieustannie ją cytował.

194
00:12:09,249 --> 00:12:11,460
Fragmenty były na billboardach.

195
00:12:12,127 --> 00:12:13,879
Były to głównie luźne myśli,

196
00:12:14,796 --> 00:12:18,967
ale ponieważ spisał je al-Kaddafi,
nie można było ich kwestionować.

197
00:12:19,050 --> 00:12:23,013
Kiepskie recenzje
nie mogą zepsuć przyszłości narodu.

198
00:12:25,807 --> 00:12:28,101
PROFESOR PSYCHOLOGII

199
00:12:28,185 --> 00:12:30,854
Dzieci pisały sprawdziany
z Zielonej książki.

200
00:12:30,937 --> 00:12:34,524
Z tego, co mówił i co to oznaczało.

201
00:12:34,608 --> 00:12:36,693
Sprytne rozplanowanie zajęć.

202
00:12:37,360 --> 00:12:42,073
Genialne było nie tylko to,
czego dzieci się uczyły,

203
00:12:42,157 --> 00:12:44,409
ale też to, czego się nie uczyły.

204
00:12:45,452 --> 00:12:49,247
Nie ma historii kraju
sprzed rządów al-Kaddafiego.

205
00:12:49,331 --> 00:12:50,332
HISTORIA LIBII

206
00:12:50,415 --> 00:12:54,085
Po co uczyć o złych dawnych czasach?

207
00:12:54,169 --> 00:12:57,923
Brak geografii. Niech ludzie nie myślą
o świecie czy ucieczce.

208
00:12:58,548 --> 00:13:00,884
Brak języków obcych. Nie są potrzebne.

209
00:13:01,760 --> 00:13:05,764
A ponieważ al-Kaddafi uznawał
jednostki miary za zachodnią opresję,

210
00:13:05,847 --> 00:13:07,808
zakazał układu SI.

211
00:13:07,891 --> 00:13:09,518
Może nie było to takie złe.

212
00:13:10,644 --> 00:13:13,897
Ale czasami, mimo uważnego planowania,

213
00:13:13,980 --> 00:13:17,234
dzieciaki nie uczą się tego,
czego chcecie.

214
00:13:17,317 --> 00:13:21,446
Dlatego al-Kaddafi okazjonalnie
udzielał lekcji osobiście,

215
00:13:21,530 --> 00:13:24,324
żeby jego przesłanie
na pewno trafiło do ludu.

216
00:13:25,242 --> 00:13:27,160
Latem 1984 roku

217
00:13:27,244 --> 00:13:30,831
tysiącom uczniów szkół
w Bengazi powiedziano,

218
00:13:30,914 --> 00:13:32,874
że jadą na wyjątkową wycieczkę.

219
00:13:33,500 --> 00:13:38,547
Weszli do autobusów i zostali przewiezieni
na miejski stadion koszykówki.

220
00:13:38,630 --> 00:13:42,384
Mieli jednak zobaczyć mecz,
o jakim im się nie śniło.

221
00:13:43,301 --> 00:13:47,347
Główna atrakcja:
Al-Sadek Hamed Al-Shuwehdy.

222
00:13:48,139 --> 00:13:51,601
Oskarżony przyznał się
do działań terrorystycznych.

223
00:13:51,685 --> 00:13:55,522
Trzydziestoletni inżynier
niedawno wrócił ze studiów w USA.

224
00:13:57,023 --> 00:13:59,943
Publice powiedziano,
że będzie oglądać proces,

225
00:14:00,694 --> 00:14:02,529
ale mężczyznę już skazano.

226
00:14:03,738 --> 00:14:08,159
Zgromadzeni już wiedzą, co się wydarzy.
Niektórzy błagają o litość.

227
00:14:08,743 --> 00:14:09,995
Inni świętują.

228
00:14:10,745 --> 00:14:12,247
Ale coś idzie nie tak.

229
00:14:13,331 --> 00:14:15,667
Skazany mężczyzna nie umiera.

230
00:14:16,835 --> 00:14:18,920
Z tłumu wyłania się kobieta.

231
00:14:19,880 --> 00:14:22,090
Nazywa się Huda Ben Amer.

232
00:14:23,550 --> 00:14:27,178
Solidnym szarpnięciem kończy robotę.

233
00:14:28,889 --> 00:14:32,392
Była później znana
jako Huda Egzekucjonistka.

234
00:14:32,475 --> 00:14:35,937
Pomoc państwu
w zamordowaniu niewinnej ofiary

235
00:14:36,396 --> 00:14:41,818
rozpoczęła jej karierę polityczną:
została ministrą sportu i turystyki.

236
00:14:42,569 --> 00:14:47,365
Cóż za wspaniała nagroda
za świecenie przykładem młodzieży.

237
00:14:47,449 --> 00:14:49,159
Zwłaszcza dziewczynkom.

238
00:14:49,743 --> 00:14:52,454
Ale przykład Hudy pokazuje również,

239
00:14:52,537 --> 00:14:56,333
jak potężna, a nawet śmiercionośna
może być kobieta.

240
00:14:56,416 --> 00:14:59,836
Dlatego na drodze
do zbudowania nowego społeczeństwa

241
00:14:59,920 --> 00:15:03,214
trzeba zwrócić na płeć piękną
szczególną uwagę.

242
00:15:04,007 --> 00:15:07,969
POKAŻ KOBIETOM, GDZIE ICH MIEJSCE

243
00:15:09,721 --> 00:15:14,559
Wszyscy ważniejsi dyktatorzy
czasów współczesnych to mężczyźni.

244
00:15:15,977 --> 00:15:20,106
Wiedzą, że kobiety
jako grupa są potrzebne,

245
00:15:20,190 --> 00:15:24,402
ale zdają sobie też sprawę,
że są niebezpieczne.

246
00:15:25,236 --> 00:15:31,868
Autokraci chcą przywrócić taką hierarchię,
w której to mężczyźni…

247
00:15:31,952 --> 00:15:34,079
WYKŁADOWCZYNI

248
00:15:34,162 --> 00:15:35,747
…znajdują się na szczycie.

249
00:15:36,790 --> 00:15:40,001
Ale al-Kaddafi chciał być nowoczesny.

250
00:15:40,085 --> 00:15:43,254
Pragnął zbudować społeczeństwo
dla wszystkich.

251
00:15:43,338 --> 00:15:48,510
Al-Kaddafi w zasadzie twierdził,
że kobiety powinny być równe mężczyznom.

252
00:15:48,593 --> 00:15:51,096
W czasie swoich rządów

253
00:15:51,179 --> 00:15:55,892
próbował
przynajmniej symbolicznie je awansować.

254
00:15:55,976 --> 00:15:59,854
Jaki mógłby być lepszy symbol
kobiecego awansu niż ten?

255
00:15:59,938 --> 00:16:01,731
GWARDIA AMAZONEK

256
00:16:01,815 --> 00:16:04,484
Miał przedziwną obstawę złożoną z kobiet.

257
00:16:04,567 --> 00:16:06,569
ALIAS ZAKONNICE REWOLUCJI

258
00:16:06,653 --> 00:16:09,406
Zupełnie jak z filmów o Jamesie Bondzie.

259
00:16:09,489 --> 00:16:14,369
Pan al-Kaddafi wyzwolił Libię.

260
00:16:14,452 --> 00:16:16,871
Wcześniej kobiety nie były wolne.

261
00:16:18,123 --> 00:16:20,041
Jeździły z nim za granicę.

262
00:16:20,125 --> 00:16:22,544
Mistrzowsko manipulował mediami.

263
00:16:22,627 --> 00:16:26,423
Bardzo dobrze wiedział,
co znajdzie się na zdjęciach

264
00:16:26,506 --> 00:16:27,924
i ekranach telewizorów.

265
00:16:28,883 --> 00:16:33,096
Ale tego, co działo się za drzwiami,
nie można było pokazać w telewizji.

266
00:16:33,179 --> 00:16:38,018
Niewiele osób wiedziało,
że ta obstawa była w istocie haremem.

267
00:16:42,105 --> 00:16:44,691
Nowe członkinie gwardii rekrutowano

268
00:16:44,774 --> 00:16:47,610
podczas podróży al-Kaddafiego po kraju.

269
00:16:47,694 --> 00:16:51,990
Miał słabość do pięknych, młodych kobiet,
czasem nawet czternastolatek.

270
00:16:52,782 --> 00:16:57,037
Zwiadowczynie z gwardii
cały czas wypatrywały nowych twarzy.

271
00:16:57,787 --> 00:17:02,417
Nowe rekrutki zapraszano
na prywatne spotkanie z przywódcą.

272
00:17:02,500 --> 00:17:06,337
Jeśli poklepał którąś po głowie,
zostawała wybrana

273
00:17:06,421 --> 00:17:09,007
i wkrótce znikała.

274
00:17:12,635 --> 00:17:14,596
Czy tego chciała, czy nie,

275
00:17:14,679 --> 00:17:18,433
zostawała tak zwaną „dziewicą rewolucji”

276
00:17:19,476 --> 00:17:21,853
zobowiązaną służyć przywódcy.

277
00:17:23,897 --> 00:17:27,275
Al-Kaddafi często molestował
i gwałcił te kobiety.

278
00:17:28,109 --> 00:17:31,279
Niektórym dziewczynom
pozwalano na powrót do rodzin,

279
00:17:31,362 --> 00:17:36,242
ale w muzułmańskim społeczeństwie
często je odrzucano.

280
00:17:37,202 --> 00:17:41,414
Al-Kaddafi wykorzystywał tak przez lata
tysiące kobiet.

281
00:17:44,292 --> 00:17:47,212
Wszystko było częścią wizji Mu’ammara,

282
00:17:48,213 --> 00:17:51,257
wedle której
największy zaszczyt to służba Libii,

283
00:17:52,050 --> 00:17:54,052
a zatem jemu.

284
00:17:54,135 --> 00:17:56,012
Al-Kaddafi był narodem.

285
00:17:56,096 --> 00:18:00,266
Dyktatorzy sądzą,
że mają naród na własność.

286
00:18:00,350 --> 00:18:03,478
Posiadają jego bogactwo i obywateli.

287
00:18:03,561 --> 00:18:06,689
Mogą zrobić z ich ciałami,
co tylko zechcą.

288
00:18:06,773 --> 00:18:12,278
Na miejscu al-Kaddafiego mogłoby
wydawać się wam, że macie już wszystko.

289
00:18:12,362 --> 00:18:14,781
Pieniądze, lojalnych obywateli,

290
00:18:14,864 --> 00:18:19,202
konkretne symbole waszej wielkości,
wspaniałe etaty.

291
00:18:19,285 --> 00:18:21,871
Ale to nie czas spoczywać na laurach.

292
00:18:21,955 --> 00:18:26,501
Skoro cały świat może jeszcze poznać
waszą ścieżkę do narodowej chwały,

293
00:18:27,502 --> 00:18:29,295
po co trzymać ją dla siebie?

294
00:18:30,046 --> 00:18:33,383
WYEKSPORTUJ REWOLUCJĘ

295
00:18:34,008 --> 00:18:37,011
Zostanie władcą absolutnym
to imponujący wyczyn.

296
00:18:37,095 --> 00:18:39,180
Ale stworzenie globalnego ruchu?

297
00:18:39,264 --> 00:18:40,682
Coś legendarnego.

298
00:18:40,765 --> 00:18:45,270
Dlatego najambitniejsi tyrani
lubią rozwijać skrzydła.

299
00:18:47,981 --> 00:18:53,570
W 1940 roku Adolf Hitler utworzył
marionetkowy rząd Vichy we Francji,

300
00:18:53,653 --> 00:18:56,573
który odebrał obywatelstwo Żydom

301
00:18:56,656 --> 00:19:00,451
i wysłał ponad 70 000 na śmierć
w obozach koncentracyjnych.

302
00:19:01,619 --> 00:19:05,290
Po II wojnie światowej
Józef Stalin agresywnie wspierał

303
00:19:05,373 --> 00:19:09,294
rządy komunistyczne w Europie Wschodniej
i krajach bałtyckich,

304
00:19:09,377 --> 00:19:12,505
tworząc strefę buforową
przyjaznych państw.

305
00:19:13,006 --> 00:19:18,011
Mao Zedong dostarczał broń,
pieniądze i zapasy Wietnamowi Północnemu

306
00:19:18,094 --> 00:19:21,514
w ramach planu dominacji
południowo-wschodniej Azji.

307
00:19:22,849 --> 00:19:26,686
Ale dla niektórych tyranów
współpraca może okazać się trudna.

308
00:19:27,729 --> 00:19:31,691
Al-Kaddafi usiłował znaleźć się
w centrum uwagi arabskiego świata.

309
00:19:31,774 --> 00:19:34,319
Przywódcy patrzyli na niego z góry.

310
00:19:34,569 --> 00:19:37,488
Nieważne, co myśli reszta świata.

311
00:19:37,572 --> 00:19:39,240
Zawsze znajdą się grupy,

312
00:19:39,324 --> 00:19:42,619
do których traficie pełnym portfelem.

313
00:19:46,497 --> 00:19:49,125
Sponsorował
wiele ruchów separatystycznych.

314
00:19:49,209 --> 00:19:52,003
GRUPY SPONSOROWANE
PRZEZ MU’AMMARA AL-KADDAFIEGO

315
00:19:52,086 --> 00:19:57,008
Gdy rewolucjoniści na całym świecie
potrzebowali pieniędzy, on je miał.

316
00:19:57,800 --> 00:20:00,970
Niestety, sojusz z niewłaściwymi ludźmi…

317
00:20:02,096 --> 00:20:04,849
może być powodem
nieprzychylnych ocen innych.

318
00:20:05,099 --> 00:20:10,396
Około godziny drugiej w Berlinie
wybuchła bomba w dyskotece La Belle.

319
00:20:10,480 --> 00:20:13,149
Według policji wewnątrz było 500 osób,

320
00:20:13,233 --> 00:20:16,236
w tym wielu żołnierzy USA po służbie.

321
00:20:16,319 --> 00:20:17,445
Bomba wybuchła…

322
00:20:17,528 --> 00:20:20,323
Ci mordercy nie popełniliby zbrodni,

323
00:20:20,406 --> 00:20:22,367
gdyby nie azyl i wsparcie

324
00:20:22,450 --> 00:20:25,745
udzielane np. przez reżim
pułkownika al-Kaddafiego.

325
00:20:26,454 --> 00:20:28,623
Al-Kaddafi był terrorystą.

326
00:20:29,332 --> 00:20:32,627
Używał terroru,
ale chciał, by świat go szanował.

327
00:20:32,710 --> 00:20:34,212
BYŁA SEKRETARKA STANU USA

328
00:20:35,046 --> 00:20:39,634
Nie będziemy się kłaniać przed Ameryką.

329
00:20:40,760 --> 00:20:44,722
Mała rada: terroryzowanie ludzi w kraju
jest łatwiejsze

330
00:20:44,806 --> 00:20:47,100
niż walka z całym Zachodem.

331
00:20:47,684 --> 00:20:51,646
Nikt nie będzie zabijał Amerykanów
i się tym chwalił. Nikt.

332
00:20:51,896 --> 00:20:55,233
KWIECIEŃ 1986 ROKU
USA ATAKUJE LIBIĘ Z POWIETRZA

333
00:20:55,316 --> 00:20:58,403
Gdy Amerykanie
zaatakowali Libię w odwecie,

334
00:20:58,486 --> 00:21:00,154
był wstrząśnięty.

335
00:21:00,238 --> 00:21:02,448
Myślał, że jest nieomylny.

336
00:21:04,617 --> 00:21:08,162
Świt rzuca światło
na zniszczenia po ataku bombowym.

337
00:21:08,246 --> 00:21:11,833
Według stolicy celem były
bazy wojskowe i obozy terrorystów.

338
00:21:13,584 --> 00:21:16,212
Dobitnie pokazano mu, że się mylił.

339
00:21:16,296 --> 00:21:19,007
Początek końca? Nie tak szybko.

340
00:21:19,090 --> 00:21:22,635
Gdy ma się pod ręką
jedne z największych złóż ropy naftowej,

341
00:21:22,719 --> 00:21:25,680
można sobie pozwolić
na okazjonalne potknięcia.

342
00:21:25,763 --> 00:21:27,098
Jak się przekonacie,

343
00:21:27,181 --> 00:21:31,102
księga zapewni wam władzę tak długo,
jak będziecie się jej trzymać.

344
00:21:31,185 --> 00:21:34,105
Mu’ammar przekona się o tym
na własnej skórze.

345
00:21:34,188 --> 00:21:37,608
UPIERAJ SIĘ PRZY SWOIM

346
00:21:38,192 --> 00:21:40,069
Al-Kaddafi miał niezłe życie.

347
00:21:40,153 --> 00:21:43,990
Bogactwo, władza, doskonały gust modowy

348
00:21:44,073 --> 00:21:46,534
i wizja społeczeństwa doskonałego.

349
00:21:46,617 --> 00:21:51,706
Ale wraz z nastaniem nowego tysiąclecia
USA wypowiada wojnę Saddamowi Husajnowi

350
00:21:51,789 --> 00:21:57,086
i życie bliskowschodniego dyktatora
staje się ryzykownym przedsięwzięciem.

351
00:21:57,170 --> 00:22:00,965
Nasza wojna z terrorem to tylko początek.

352
00:22:01,049 --> 00:22:05,178
Gdy nastają trudne czasy,
księga zasad każe trwać przy programie.

353
00:22:06,095 --> 00:22:08,222
Al-Kaddafi wybrał inną ścieżkę.

354
00:22:12,935 --> 00:22:15,188
Wprowadził do polityki zmiany…

355
00:22:17,482 --> 00:22:21,152
którymi chciał się przypodobać Zachodowi.

356
00:22:22,779 --> 00:22:25,615
Wolność słowa,
prawo do zgromadzeń, wolna prasa.

357
00:22:25,698 --> 00:22:28,159
Przestał torturować obywateli.

358
00:22:29,327 --> 00:22:31,454
To miłe z jego strony.

359
00:22:32,622 --> 00:22:35,750
Ale tortury zapobiegają oporowi.

360
00:22:36,834 --> 00:22:38,711
Jakie były konsekwencje?

361
00:22:39,212 --> 00:22:43,174
To są mechanizmy,
dzięki którym ludzie się organizują

362
00:22:43,257 --> 00:22:45,385
i obalają rządy.

363
00:22:45,802 --> 00:22:48,429
LUTY 2011 ROKU
POCZĄTEK POWSTANIA LIBIJSKIEGO

364
00:22:48,513 --> 00:22:55,019
To nieuniknione. Przejrzano reformy:
były po prostu znakiem słabości.

365
00:22:55,103 --> 00:22:57,563
Pułkowniku, wojsko się od pana odwraca?

366
00:22:59,107 --> 00:23:00,817
Już nie umiem po angielsku.

367
00:23:02,443 --> 00:23:06,823
Obywatele wzniecili powstanie,
a Zachód nie uratował al-Kaddafiego.

368
00:23:06,906 --> 00:23:08,699
Al-Kaddafi zginął.

369
00:23:08,783 --> 00:23:11,411
Gdy rebelianci go osaczyli,

370
00:23:11,994 --> 00:23:16,082
powiedział: „Nic nie zrobiłem.
Czemu mnie tak traktujecie?”.

371
00:23:16,791 --> 00:23:20,378
Słuszne pytanie w większości sytuacji.

372
00:23:22,046 --> 00:23:27,051
Zabił mi brata, kuzyna i przyjaciół.

373
00:23:27,135 --> 00:23:29,011
Spalił mój rodzinny dom.

374
00:23:29,095 --> 00:23:32,265
Można powiedzieć, że al-Kaddafiego zgubiło

375
00:23:32,348 --> 00:23:37,395
porzucenie księgi zasad i zmięknięcie,
za co przypłacił życiem.

376
00:23:37,478 --> 00:23:41,149
Ostatecznie go wytropiono i zabito.

377
00:23:42,817 --> 00:23:44,235
Ale spokojnie.

378
00:23:44,318 --> 00:23:46,571
Księga zasad proponuje inną ścieżkę,

379
00:23:46,654 --> 00:23:50,199
sposób na zrealizowanie
najważniejszego marzenia tyrana:

380
00:23:50,283 --> 00:23:52,326
reżimu bez końca.

381
00:23:52,410 --> 00:23:57,039
Ostatni rozdział rozgrywa się
w pustelniczym królestwie Korei Północnej,

382
00:23:57,123 --> 00:24:00,543
w którym dynastia Kimów
znalazła sposób na wieczne rządy.

383
00:24:01,335 --> 00:24:03,504
Jesteście gotowi zostać bogiem?

384
00:24:30,990 --> 00:24:33,326
Napisy: Krzysztof Bożejewicz