1
00:00:06,152 --> 00:00:10,573
NETFLIX ORİJİNAL DİZİSİ

2
00:00:11,198 --> 00:00:12,408
Sayın zorba,

3
00:00:12,491 --> 00:00:15,619
artık hükûmetteki düşmanlarınızı
yendiğinize göre

4
00:00:15,703 --> 00:00:18,581
rejiminiz uzun soluklu bir
sürece girmiş olmalı.

5
00:00:18,664 --> 00:00:22,376
Ama saltanatınıza daha büyük bir
tehdit teşkil eden bir grup var

6
00:00:22,460 --> 00:00:24,420
ve onları kontrol etmek daha zor.

7
00:00:26,297 --> 00:00:28,049
Sevgili yurttaşlarınız.

8
00:00:29,425 --> 00:00:33,471
Peki kitleleri hem iyi hem kötü gününüzde
nasıl yanınızda tutarsınız?

9
00:00:34,305 --> 00:00:37,558
El kitabında bunun için
olmazsa olmaz bir taktik var.

10
00:00:37,641 --> 00:00:40,352
Machiavelli şu soruyu sorar,

11
00:00:40,436 --> 00:00:44,106
"Bir liderin sevilmesi mi daha iyidir,
korku uyandırması mı?"

12
00:00:44,190 --> 00:00:46,567
Korkuya bel bağlamalısınız

13
00:00:46,650 --> 00:00:50,321
çünkü insanlar sizden korkarsa
onları kontrol edebilirsiniz.

14
00:00:51,322 --> 00:00:52,615
Daha da iyisi var.

15
00:00:52,698 --> 00:00:56,786
Kartlarınızı doğru oynarsanız
korkunun size ne sağlayacağını görürsünüz.

16
00:00:57,620 --> 00:00:59,371
Halkınızın sevgisini.

17
00:01:00,664 --> 00:01:03,667
Bu da bizi Uganda'ya götürüyor.

18
00:01:03,751 --> 00:01:07,129
Efsanevi zorba
İdi Amin Dada'yla tanışacağız.

19
00:01:07,213 --> 00:01:09,215
İDİ AMİN DADA
UGANDA DİKTATÖRÜ 1971-1979

20
00:01:09,799 --> 00:01:14,887
Amin, şiddet ve korkuyu
rejiminin yol gösterici ilkeleri yaptı.

21
00:01:14,970 --> 00:01:18,390
Sert olmak iyidir,
insanlar size saygı duyar.

22
00:01:18,474 --> 00:01:22,228
Onu örnek alıp
karanlık yanınızı kullanmayı öğrenin.

23
00:01:27,775 --> 00:01:32,029
KORKU REJİMİ KUR
İDİ AMİN

24
00:01:33,614 --> 00:01:35,699
İdi Amin'in sekiz yıllık hükmünde

25
00:01:35,783 --> 00:01:40,204
yaklaşık 300.000 Ugandalı
ya kayboldu ya öldürüldü.

26
00:01:41,872 --> 00:01:43,791
Çoğu da Amin'in emriyle.

27
00:01:43,874 --> 00:01:47,044
Afrika'yı bir insan mezbahasına çevirdi.

28
00:01:47,128 --> 00:01:48,671
UGANDA ESKİ DEVLET BAŞKANI

29
00:01:50,089 --> 00:01:53,968
Amin'in bu eski İngiliz sömürgesini
nasıl yönettiğine geçmeden

30
00:01:54,051 --> 00:01:57,972
bu pozisyona nasıl geldiğine dair
bilmeniz gerekenler şunlar.

31
00:01:58,764 --> 00:02:02,351
AMİN, BRİTANYA ORDUSU'NDA
MADALYALAR KAZANMIŞ BİR ASKERDİ

32
00:02:02,434 --> 00:02:07,731
1946 yılında Amin
Kral'ın Afrika Kuvvetleri'ne katılır.

33
00:02:07,815 --> 00:02:12,111
Bu birlik aslen Afrika ülkelerindeki
ayaklanmaları ve isyanları

34
00:02:12,194 --> 00:02:14,029
bastırmak için kullanılıyordu.

35
00:02:14,113 --> 00:02:17,408
Şiddet olaylarına karışmış olmasına rağmen

36
00:02:17,491 --> 00:02:20,744
aşırı güç kullandığı için
cezalandırılmak yerine

37
00:02:20,828 --> 00:02:23,289
Amin sürekli terfi ettirilmişti.

38
00:02:24,081 --> 00:02:28,252
AMİN, DESTEK TOPLAMAK İÇİN
ORDUYU KULLANDI

39
00:02:28,335 --> 00:02:33,382
Kendine sadık olan insanları
orduya alma imkânı vardı

40
00:02:33,465 --> 00:02:39,138
ve güneybatı Uganda'da yaşayan
kendi etnik grubu olan Kakwa kabilesinden

41
00:02:39,221 --> 00:02:41,223
çok sayıda insanı orduya aldı.

42
00:02:41,307 --> 00:02:45,352
UGANDA BAĞIMSIZ OLUNCA
BAŞKAN OBOTE, AMİN'İ ORDU KOMUTANI YAPTI

43
00:02:45,436 --> 00:02:50,191
Amin'in yerine geçtiği kişi,
Başkan Milton Obote'yi uyardı.

44
00:02:50,733 --> 00:02:53,110
İdi Amin saatli bir bombaydı.

45
00:02:53,194 --> 00:02:56,614
Obote, İdi Amin'in
er geç başına dert olacağını biliyordu.

46
00:02:57,281 --> 00:02:59,783
Çok geçmeden, 1971'de

47
00:02:59,867 --> 00:03:04,622
Amin, bir askerî darbe yaparak
yönetimi Obote'nin elinden aldı.

48
00:03:04,705 --> 00:03:10,586
Devletin başı olarak görev yapacağım.

49
00:03:10,669 --> 00:03:13,631
Tanrı yardımcım olsun.

50
00:03:13,923 --> 00:03:15,549
EYVAH…

51
00:03:15,966 --> 00:03:19,553
Böylece yeni ve umut dolu bir çağ başladı.

52
00:03:19,637 --> 00:03:24,308
Medya onu kucakladı.
"Babamız" gibi lakaplar taktılar.

53
00:03:24,850 --> 00:03:27,394
Ona "Nazik Dev" diyorlardı.

54
00:03:28,020 --> 00:03:29,897
Ama darbeyle başa geçen Amin

55
00:03:29,980 --> 00:03:33,234
hükmünü sağlama almak için
düşmanlarından kurtulmalıydı.

56
00:03:33,317 --> 00:03:38,280
Bunu evlerinde oturan hayranlarınızı
kendinizden soğutmadan nasıl yaparsınız?

57
00:03:38,364 --> 00:03:41,617
El kitabı bu aşamada
biraz el çabukluğu öneriyor.

58
00:03:42,159 --> 00:03:45,162
TAKTİK
GADDARLIĞINIZI GİZLEYİN

59
00:03:45,246 --> 00:03:48,624
Yeni bir rejim kurmak
hem zor hem de kirli bir iş.

60
00:03:48,707 --> 00:03:53,170
Ufak pürüzlerin gündeme getirilmesi
zorbanın karizmasını çizebilir.

61
00:03:53,754 --> 00:03:56,257
Uganda barış içinde bir yer

62
00:03:56,340 --> 00:03:59,718
ve Uganda hiçbir insan hakkını
ihlal etmiyor.

63
00:03:59,802 --> 00:04:05,182
El kitabı sağ olsun, en iyi zorbalar
iyi bir örtbasın değerini bilir.

64
00:04:07,226 --> 00:04:10,980
II. Dünya Savaşı esnasında
Nazi zulmü duyulmaya başladıkça

65
00:04:11,063 --> 00:04:15,859
Hitler, Kızıl Haç'ı
Theresienstadt toplama kampına çağırıp

66
00:04:15,943 --> 00:04:18,612
bölgeyi örnek bir getto kılığına sokar.

67
00:04:18,696 --> 00:04:21,031
Tüm sakinleri sağlıklıdır.

68
00:04:21,115 --> 00:04:25,494
Kendi bankaları, Yahudi işletmeleri,
spor müsabakaları vardır.

69
00:04:25,995 --> 00:04:31,417
Stalin'in tarım politikası Ukrayna'da
milyonların açlıktan ölmesine sebep olunca

70
00:04:31,500 --> 00:04:35,671
dezenformasyon, sansür
ve yandaş muhabirleri kullanarak

71
00:04:35,754 --> 00:04:37,881
gerçeğin açığa çıkmasını engelledi.

72
00:04:37,965 --> 00:04:42,845
Pol Pot, iki milyon kişinin öldüğü
Kamboçya soykırımı delillerini sakladı

73
00:04:42,928 --> 00:04:46,724
ve kendisine ve Kızıl Kmerler'e
Vietnam'ın komplo kurduğunu söyledi.

74
00:04:47,016 --> 00:04:50,269
AĞUSTOS 1971
AMİN DİKTATÖR OLDUKTAN 6 AY SONRA

75
00:04:51,103 --> 00:04:55,774
İster inanın ister inanmayın,
Uganda'nın "Nazik Dev"inin

76
00:04:55,858 --> 00:04:58,235
bu taktiği eyleme dökmesi uzun sürmedi.

77
00:04:58,819 --> 00:05:01,488
İdi Amin
çok etkileyici bir kişiliğe sahipti.

78
00:05:01,572 --> 00:05:04,575
Ama katil olduğu şüphe götürmezdi.

79
00:05:05,576 --> 00:05:09,079
Gücü eline geçirdiği an
katliamlara başladı.

80
00:05:10,080 --> 00:05:12,499
Amin başa geçtikten altı ay sonra

81
00:05:12,583 --> 00:05:17,880
kışlalarda katliamlar olduğuna dair
iddialar ortaya atılmaya başladı.

82
00:05:19,089 --> 00:05:22,593
Öldürülen askerlerin çoğunun
mensup olduğu etnik gruplar

83
00:05:22,676 --> 00:05:25,596
eski başkan Milton Obote'yle
bağlantılıydı.

84
00:05:25,679 --> 00:05:30,142
İnsanlar Kampala'nın dışındaki
ormanlarda öldürülüyordu.

85
00:05:30,225 --> 00:05:34,396
Ya ormanlardan birine gömülüyor
ya da Nil Nehri'ne atılıyorlardı.

86
00:05:37,858 --> 00:05:40,194
Katliam söylentisi yayılmaya başlayınca

87
00:05:40,277 --> 00:05:43,197
Amerikalı muhabir Nicholas Stroh
araştırmak ister.

88
00:05:43,697 --> 00:05:48,118
Yerel bir üniversitede profesör olan
arkadaşı Robert Siedle da ona katılır.

89
00:05:48,202 --> 00:05:50,746
Stroh ve Siedle olay mahalline giderler.

90
00:05:50,829 --> 00:05:54,833
Başkent Kampala'dan
270 kilometre güneybatıda bir kışla.

91
00:05:56,335 --> 00:05:59,296
İki gün sonra ortadan kaybolurlar.

92
00:06:00,506 --> 00:06:02,841
Haftalar geçer ama hiç ses çıkmaz.

93
00:06:04,051 --> 00:06:06,178
Amin, Stroh'un eşiyle konuşup

94
00:06:06,261 --> 00:06:09,473
durumu çözmek için
her şeyi yapacağına söz verir

95
00:06:10,265 --> 00:06:13,435
ama bir soruşturma başlatması aylar sürer.

96
00:06:14,269 --> 00:06:17,272
Derken Uganda Ordusu'ndan bir teğmen
Tanzanya'ya kaçıp

97
00:06:17,356 --> 00:06:19,274
dehşet verici bir hikâye anlatır.

98
00:06:19,858 --> 00:06:23,862
Polise iki Amerikalının
Amin'in adamlarınca saldırıya uğrayıp

99
00:06:23,946 --> 00:06:25,989
parça parça doğrandığını

100
00:06:26,073 --> 00:06:29,368
ve cesetlerinin yakılıp
suya atıldığını söyler.

101
00:06:33,747 --> 00:06:37,835
Devletin üst düzey yetkililerinin
bu suça karıştığı iddia edilir

102
00:06:37,918 --> 00:06:41,004
ama Amin hiçbir suçlama yapmadan
davayı kapatır.

103
00:06:42,506 --> 00:06:46,093
Bu da mı bir el kitabı başarı hikâyesi?
Tam olarak değil.

104
00:06:52,266 --> 00:06:54,935
Bu skandal,
Amin'in rejiminin gerçek yüzünü

105
00:06:55,018 --> 00:06:58,021
dedikodu olmaktan çıkarıp
dünya manşetlerine taşır.

106
00:06:58,480 --> 00:07:02,192
Amin hükûmetinin
ne kadar acımasız olduğu ortaya çıkınca

107
00:07:02,276 --> 00:07:05,779
uluslararası manşetler de
yön değiştirmeye başladı.

108
00:07:05,863 --> 00:07:08,782
Ama uluslararası topluluğu kim ne yapsın?

109
00:07:08,866 --> 00:07:11,660
Önemli olan halkınızın sadakati

110
00:07:11,743 --> 00:07:14,997
ve halkı hizada tutmak
el kitabındaki taktikte gizli.

111
00:07:17,082 --> 00:07:20,752
TAKTİK
BİR GÜNAH KEÇİSİ SEÇİN

112
00:07:23,714 --> 00:07:28,010
Her iyi zorba halkının
duyguları olan insanlardan oluştuğunu

113
00:07:29,136 --> 00:07:31,847
ve duyguların
manipüle edilebileceğini bilir.

114
00:07:32,473 --> 00:07:37,060
Günah keçisi bulmak
en etkili taktiklerden biridir.

115
00:07:37,144 --> 00:07:38,270
YAHUDİLER

116
00:07:39,146 --> 00:07:43,734
Halkın yaşadığı sorunların suçunu
başka birine yüklersiniz.

117
00:07:43,817 --> 00:07:49,239
İşte halkın güvenini, desteğini
ve meşruiyeti böyle kazanırsınız.

118
00:07:51,283 --> 00:07:53,285
Bunun birçok örneği var.

119
00:07:54,786 --> 00:07:58,040
Stalin 1930'larda
Sovyetler ekonomisinin geri kalmasının

120
00:07:58,123 --> 00:08:02,920
kulak denilen zengin çiftçilerin
suçu olduğunu söylüyordu.

121
00:08:03,795 --> 00:08:05,631
Kaddafi özel bir yasa geçirip

122
00:08:05,714 --> 00:08:09,009
bir zamanlar ülkeyi yöneten
İtalyan kökenli Libyalıların

123
00:08:09,092 --> 00:08:11,053
mallarına el koydu

124
00:08:11,136 --> 00:08:14,306
ve İntikam Günü adı verilen günde
onları sürgün etti.

125
00:08:14,681 --> 00:08:16,642
Bir de Adolf Hitler var.

126
00:08:16,725 --> 00:08:21,563
İlk günden itibaren tüm hareketini
Yahudilere zulmetmek üstüne kurdu.

127
00:08:22,189 --> 00:08:27,069
Ama Amin bu taktiği uyguladığında
farklı bir amaç güdüyordu.

128
00:08:27,152 --> 00:08:30,072
İşler ekonomik açıdan çok zordu.

129
00:08:30,155 --> 00:08:34,493
Amin ne kadar meşru
ve önemli bir lider olduğunu gösterip

130
00:08:34,576 --> 00:08:39,206
halkı yatıştırmak için
farklı stratejiler bulmaya çalışıyordu.

131
00:08:39,289 --> 00:08:43,877
Bu yüzden kendine hedef edinebileceği
yeni bir grup bulması gerekti.

132
00:08:43,961 --> 00:08:45,379
Bu da Asyalılardı.

133
00:08:48,298 --> 00:08:51,552
100.000 Asya kökenli Ugandalı vardı.

134
00:08:51,635 --> 00:08:54,555
Çoğu Hint Yarımadası'ndan Hintlilerdi.

135
00:08:54,638 --> 00:09:00,018
Sömürge döneminde İngilizler onları
demir yolu yapmak için getirmişti

136
00:09:00,102 --> 00:09:01,687
ve geri dönmediler.

137
00:09:02,312 --> 00:09:06,191
Asyalı topluluğu, 10 milyonluk nüfusun
80.000'ini oluşturuyor.

138
00:09:06,275 --> 00:09:09,486
Neredeyse tüm dükkân ve işletmeler
onlara ait.

139
00:09:09,570 --> 00:09:13,407
Çoğu Ugandalı,
Asyalılara karşı diş biliyordu.

140
00:09:13,490 --> 00:09:16,326
Etrafları Asyalı iş insanlarıyla doluydu.

141
00:09:16,410 --> 00:09:20,831
"Bu ülke bizim ülkemiz" dediler.
"Bu dükkânları Afrikalılar işletmeli."

142
00:09:20,914 --> 00:09:25,752
Tecrübelerimiz bize
Asyalıların kurnaz olduğunu gösteriyor.

143
00:09:25,836 --> 00:09:29,715
Bu ülkeyi uzun zamandır sömürüyorlar.

144
00:09:30,591 --> 00:09:32,342
Amin başa geçtiğinde

145
00:09:32,426 --> 00:09:36,597
Uganda'daki Hint nüfusu
bunu şölenlerle kutladı.

146
00:09:36,680 --> 00:09:38,056
Amin kendi ağzıyla

147
00:09:38,140 --> 00:09:42,352
İngilizlerin haklarından mahrum ettiği
Hintlileri kurtardığını söylerdi.

148
00:09:42,436 --> 00:09:47,316
Ama el kitabına kulak vererek
Amin bu söylemi değiştirdi.

149
00:09:47,941 --> 00:09:49,943
EKİM 1971
DİKTATÖR OLDUKTAN 9 AY SONRA

150
00:09:50,027 --> 00:09:53,614
1971 yılının sonlarında
Amin bir basın toplantısı düzenleyip

151
00:09:53,697 --> 00:09:57,868
Asya topluluğunun
siyahi Ugandalılara karşı olduğunu

152
00:09:57,951 --> 00:10:00,579
ve onları ilkel gördüklerini söyledi.

153
00:10:01,496 --> 00:10:05,417
Daha sonra o nazik ve kibar Amin
yeniden ortaya çıktı.

154
00:10:06,710 --> 00:10:07,586
ARALIK 1971

155
00:10:07,669 --> 00:10:13,592
Amin yanlış anlaşılmaları gidermek için
Asya topluluğu liderlerini davet eder.

156
00:10:14,718 --> 00:10:20,015
Konferansa Uganda'nın önde gelenleri
ve uluslararası basın da katılır.

157
00:10:20,599 --> 00:10:21,808
Herkes umutludur.

158
00:10:22,768 --> 00:10:28,065
Ta ki Başkan Hazretleri yanında
yüksek rütbeli subaylarla gelene kadar.

159
00:10:30,692 --> 00:10:33,862
Amin, Asya topluluğuna saldırmaya başlar.

160
00:10:33,945 --> 00:10:37,658
Onları vergi ve ülkeden para kaçırmakla
suçlamakla kalmayıp

161
00:10:37,741 --> 00:10:41,244
siyahi Ugandalılara
ayrımcılık yaptıklarını söyler.

162
00:10:41,328 --> 00:10:44,373
Yani ekonomik ve kültürel vatan hainliği.

163
00:10:45,874 --> 00:10:51,505
Amin'in sözleri, Asya karşıtı propaganda,
nefret söylemleri ve şiddet başlatır.

164
00:10:53,548 --> 00:10:56,385
Amin böyle ayrışmalar yaratarak

165
00:10:56,468 --> 00:11:01,556
sadece toplumun genelinde
güven hissini yıkmakla kalmadı,

166
00:11:01,640 --> 00:11:05,102
siyahi Ugandalılardan oluşan tabanını

167
00:11:05,185 --> 00:11:08,188
bir araya getirmeyi de başardı.

168
00:11:09,022 --> 00:11:11,692
Günah keçilerinizi gafil avladığınıza göre

169
00:11:11,775 --> 00:11:14,486
ne isterseniz yapabileceğinizi
sanabilirsiniz

170
00:11:14,569 --> 00:11:18,073
ama bu iş o kadar kolay değil,
en azından henüz.

171
00:11:18,699 --> 00:11:22,911
Diktatörlükle yönetilen toplumlarda bile
bariyerler, yani kanunlar olur.

172
00:11:23,495 --> 00:11:24,913
O bariyerleri yıkın.

173
00:11:26,289 --> 00:11:29,334
TAKTİK
YASALARI SİLAH HÂLİNE GETİRİN

174
00:11:29,418 --> 00:11:32,754
Mutlak güç sahibi olmanın
en güzel yanlarından biri

175
00:11:32,838 --> 00:11:35,215
"hayır" kelimesini nadiren duymaktır.

176
00:11:35,298 --> 00:11:39,428
Ama arzularınızın önünde duran engelleri
yıkmak emek ister.

177
00:11:39,511 --> 00:11:43,014
Mevcut yasal kurumlar
liderlerin önüne set çekebilir.

178
00:11:43,098 --> 00:11:44,558
Dağıtılmaları gerekir.

179
00:11:45,225 --> 00:11:50,522
Amaç gücünüzü kısıtlayabilecek
tüm kurumları ve tüm bariyerleri

180
00:11:50,605 --> 00:11:53,442
bir bir zayıflatıp güçsüz bırakmak.

181
00:11:54,067 --> 00:11:56,319
Bu bariyerler çöktüğünde

182
00:11:56,403 --> 00:11:59,030
yasayı günah keçiniz aleyhine
çevirebilirsiniz.

183
00:11:59,823 --> 00:12:02,325
Bunu hangi zorba sevmez ki?

184
00:12:05,495 --> 00:12:10,625
İdi Amin, hükûmetin, yönetimin kontrolünü
ele geçirmeyi başarmıştı.

185
00:12:10,709 --> 00:12:12,753
Ekonomik yapı da onun elindeydi.

186
00:12:13,420 --> 00:12:18,383
Sporda kullandığım taktikleri
politikada da kullanıyorum.

187
00:12:19,926 --> 00:12:23,638
Amin'in sızmaya başaramadığı
tek kurum yargıydı.

188
00:12:24,639 --> 00:12:27,267
O yüzden anayasayı kısmen askıya aldı.

189
00:12:27,350 --> 00:12:32,814
İstediği şeyleri yapabilmesi için
kendine kararname çıkarma yetkisi verdi.

190
00:12:33,690 --> 00:12:38,069
O gıcık yargıçlardan kurtulursanız
istediğiniz gibi at koşturabilirsiniz.

191
00:12:38,695 --> 00:12:42,741
Bu, Amin için günah keçisi operasyonunun
bir sonraki aşaması demekti.

192
00:12:43,450 --> 00:12:46,620
5 AĞUSTOS 1972
AMİN DİKTATÖR OLDUKTAN 18 AY SONRA

193
00:12:46,703 --> 00:12:50,457
Bir sabah, Doğu Uganda'daki
Soroti kasabasını ziyaret ederken

194
00:12:50,540 --> 00:12:55,045
Amin şafak atmadan uyanıp
yerel radyo istasyonuna gider.

195
00:12:55,128 --> 00:12:57,214
Orada ulusa seslenir.

196
00:12:57,297 --> 00:12:59,633
"Dün gece bir rüya gördüm" dedi.

197
00:13:00,383 --> 00:13:04,763
"Asyalılar ineği sağıp duruyor
ama beslemiyorlardı

198
00:13:04,846 --> 00:13:09,810
ve bence bu yüzden
tüm Asyalılardan kurtulmalıyız."

199
00:13:10,811 --> 00:13:15,607
Kampala sokaklarının
Hintlilerle dolu olmasını istemiyorum.

200
00:13:15,690 --> 00:13:18,193
Tüm Asyalıların mı gitmesini istiyorsunuz?

201
00:13:18,276 --> 00:13:20,612
Evet, hepsi ülkelerine dönmeli.

202
00:13:20,695 --> 00:13:22,447
Uganda'daki Asyalılara

203
00:13:22,531 --> 00:13:26,535
toplanıp ülkeden ayrılmaları için
üç ay verildi.

204
00:13:26,618 --> 00:13:30,121
Yani pazartesiden sonra dokuz gün içinde

205
00:13:30,205 --> 00:13:34,042
ellerinde ne var ne yoksa
hepsini satmalılar.

206
00:13:35,877 --> 00:13:39,548
O aşamada Uganda'daydım.
Üniversitede öğretim görevlisiydim.

207
00:13:39,631 --> 00:13:46,304
Asya topluluğundan tanıdıklarımın
genel hissiyatı bunların laf olduğuydu.

208
00:13:47,764 --> 00:13:50,892
Asyalı liderler
Uganda mahkemelerine müracat eder

209
00:13:50,976 --> 00:13:52,394
ama nafiledir.

210
00:13:53,603 --> 00:13:56,690
Uganda'daki çoğu Asyalı orada doğmuştu.

211
00:13:56,773 --> 00:14:01,111
Aileleri nesillerdir Uganda'daydı.
Gidecek hiçbir yerleri yoktu.

212
00:14:01,987 --> 00:14:07,033
İnsanlar arabalarını havaalanlarında,
anahtarlarını da arabalarında bıraktı.

213
00:14:08,410 --> 00:14:10,912
Ne olduğunu kimse anlamayadı.

214
00:14:11,788 --> 00:14:12,789
Yani…

215
00:14:13,456 --> 00:14:18,879
Bir düşünün, tüm hayatınızı
nesillerdir bu ülkede inşa etmişsiniz.

216
00:14:18,962 --> 00:14:23,842
Gitmeniz gerekiyor
ama bir kişi bile veda etmiyor.

217
00:14:25,594 --> 00:14:28,179
Ama bu herkes için felaket değildi.

218
00:14:29,472 --> 00:14:34,978
Günah keçilerinizden kurtulduktan sonra
işin meyvesini toplama vakti geldi.

219
00:14:36,229 --> 00:14:39,983
Asya kökenli herkes
sınır dışı edildikten sonra

220
00:14:40,901 --> 00:14:44,362
Uganda halkına
bir bayram havası hâkimdi.

221
00:14:46,990 --> 00:14:52,495
İdi Amin, Asyalı işletmeleri
ele geçirmeyi başardı

222
00:14:52,579 --> 00:14:55,332
ve onları Afrikalılara hediye etti.

223
00:14:56,291 --> 00:14:59,419
-Gitmeleri iyi oldu.
-Neden?

224
00:15:00,170 --> 00:15:02,005
Yeterince kanımızı emdiler.

225
00:15:04,299 --> 00:15:05,759
Popüler bir hamleydi.

226
00:15:06,509 --> 00:15:10,013
Bazı açılardan insanların büyük kısmının

227
00:15:10,096 --> 00:15:13,642
taleplerine hitap etmiş oldu.

228
00:15:14,809 --> 00:15:18,438
Poüler bir hamleydi
ama başarısı tartışılır.

229
00:15:19,064 --> 00:15:23,735
Asyalıların sınır dışı edilmesinden sonra
büyük bir ekonomik kriz yaşandı.

230
00:15:23,818 --> 00:15:30,116
Giden Asyalıların iş yerlerini
devralan insanlar işi bilmiyordu.

231
00:15:30,200 --> 00:15:33,870
İktisadi işletmeleri
nasıl idare edeceklerini bilmiyorlardı.

232
00:15:35,038 --> 00:15:41,211
Her türlü ticari malın kıtlığı
yüksek enflasyona yol açtı.

233
00:15:41,920 --> 00:15:46,132
Ekonomi de birçok açıdan çöktü.

234
00:15:46,216 --> 00:15:47,258
UGANDA GSYH

235
00:15:47,926 --> 00:15:51,513
Küçük bir gruba terör estirmek
sorununuzu çözmeyebilir.

236
00:15:51,596 --> 00:15:54,391
Daha çok sıkıntı çıkarması da muhtemel.

237
00:15:54,474 --> 00:15:57,978
Ama el kitabını suçlamayın.
Asıl sorun halkta.

238
00:15:58,061 --> 00:15:59,938
Halk söylenmeye başlamadan

239
00:16:00,021 --> 00:16:03,066
çenelerini kapatmaları için
iyi bir sebep verin.

240
00:16:03,191 --> 00:16:06,277
TAKTİK
ACIYI YAŞATIN

241
00:16:08,279 --> 00:16:09,197
İşkence.

242
00:16:10,448 --> 00:16:13,410
İşkence, muhalefeti önlemenin
iyi bir yoludur.

243
00:16:13,493 --> 00:16:17,080
Öldürmekten iyidir
çünkü canlı bırakırsınız.

244
00:16:17,163 --> 00:16:20,417
Hapsedip tutsak alabilir,
elini kolunu bağlayabilir

245
00:16:20,500 --> 00:16:23,169
ve safi şiddet uygulayabilirsiniz.

246
00:16:23,253 --> 00:16:24,421
Zorbalar bayılır.

247
00:16:24,504 --> 00:16:25,839
Kesinlikle bayılırlar.

248
00:16:26,673 --> 00:16:28,925
Kamboçya'da Pol Pot'un Kızıl Kmerler'i

249
00:16:29,009 --> 00:16:32,971
su işkencesi, elektrik şoku gibi
türlü türlü teknikler kullandılar.

250
00:16:33,513 --> 00:16:37,017
İtiraf almak için
insanların vücudunu akrep bile kapladılar.

251
00:16:37,851 --> 00:16:40,979
Kuzey Kore Dışişleri Bakanlığı
uykusuzluğu kullanıyor.

252
00:16:41,062 --> 00:16:43,481
Bir de Güvercin denen stres pozisyonunu.

253
00:16:43,565 --> 00:16:47,402
Zamanla kurbanın omurgasının
çıkmasına sebep oluyor.

254
00:16:47,694 --> 00:16:52,866
Josef Stalin'in NKVD'si
tipik Rus Ters Askı tekniğini kullanırdı.

255
00:16:52,949 --> 00:16:57,537
Kurbanın kolları arkadan bağlanır
ve kurban yukarı asılırdı.

256
00:16:59,581 --> 00:17:00,999
AMİN'LE 2 YIL

257
00:17:01,082 --> 00:17:03,168
Asyalıların sınır dışı edilmesi

258
00:17:03,251 --> 00:17:07,964
kaçakçılığın artmasına yol açmış,
ekonomik kargaşayı artırmıştı.

259
00:17:09,007 --> 00:17:12,802
Saltanatınıza muhalefet için
kötü ekonomiden beteri yoktur.

260
00:17:12,886 --> 00:17:17,515
Karmaşayı kontrol altına almak için
Amin ana işkence ekibine bel bağladı.

261
00:17:17,599 --> 00:17:19,809
Devlet Soruşturma Teşkilatı.

262
00:17:19,893 --> 00:17:24,689
Ajanları acımasızlıkları
ve moda anlayışlarıyla meşhurdu.

263
00:17:24,773 --> 00:17:28,151
Ajanları gören herkes
kim olduklarını bilirdi.

264
00:17:29,402 --> 00:17:34,616
Çan paça pantolon ve çiçekli gömlek giyer,
güneş gözlüğü takarlardı.

265
00:17:34,699 --> 00:17:37,285
Hepsinde 1970'ler havası vardı.

266
00:17:37,827 --> 00:17:40,205
Ama havalı kıyafetlerine rağmen

267
00:17:40,288 --> 00:17:44,000
bunlar takılmak isteyeceğiniz
adamlar değil.

268
00:17:44,626 --> 00:17:47,796
İnsanları sokaktan alıp götürürlerdi.

269
00:17:47,879 --> 00:17:50,256
Oturdukları restoranlardan toplarlardı.

270
00:17:50,340 --> 00:17:54,552
Bir arabanın bagajına tıkıp
bir yere götürürlerdi.

271
00:17:55,136 --> 00:17:57,013
Bir daha kimse görmezdi.

272
00:17:59,015 --> 00:18:00,433
İstikamet malumdu.

273
00:18:00,517 --> 00:18:02,143
SORUŞTURMA TEŞKİLATI

274
00:18:02,227 --> 00:18:06,356
Amin'in çok sayıda işkence odası vardı.

275
00:18:07,273 --> 00:18:08,817
En meşhurlarından biri

276
00:18:08,900 --> 00:18:14,030
Kampala'nın ortasında bulunan
Devlet Soruşturma Teşkilatı'ydı.

277
00:18:14,948 --> 00:18:17,742
Hemen yanında Fransız elçiliği vardı.

278
00:18:17,826 --> 00:18:23,331
Elçilikte çalışan insanlar
çığlıkları duyabildiklerini söylerlerdi.

279
00:18:24,124 --> 00:18:28,628
Devlet Soruşturma Teşkilatı binası
içinde yaşanan kötü şeylerle meşhurdu.

280
00:18:29,212 --> 00:18:32,173
Sıradan, masum insanlar
işkenceyle öldürülüyordu.

281
00:18:34,217 --> 00:18:36,928
Ama Amin ve adamları mutlaka

282
00:18:37,011 --> 00:18:42,350
hikâyeyi anlatabilmeleri için
birkaç kişinin kaçmasına izin verirlerdi.

283
00:18:42,433 --> 00:18:47,689
Çekiçle insanların
kafalarını parçaladıkları bir yer vardı.

284
00:18:48,481 --> 00:18:52,318
Amin dedikoduları itinayla yayardı.

285
00:18:52,402 --> 00:18:55,280
İnsanları korkutmalarını sağlardı.

286
00:18:55,363 --> 00:19:00,451
Bunun sonucunda sıradan vatandaş
kime güvenebileceğini bilmiyordu

287
00:19:00,535 --> 00:19:03,538
ve birleşip muhalefet yapmaları
mümkün değildi.

288
00:19:04,622 --> 00:19:08,251
Korku rejimi mantıken
insanları sizden soğutmalı

289
00:19:08,334 --> 00:19:11,754
ama tüm zorbaların bildiği gibi
bu iş öyle işlemiyor.

290
00:19:11,838 --> 00:19:16,259
Korkuyu, görece daha genel bir
uyarılma hissinden

291
00:19:16,342 --> 00:19:19,721
ayırt etme işinde çok başarılı değiliz.

292
00:19:20,805 --> 00:19:24,642
Bir diktatörlük söz konusu olduğunda
bu ayrımı yapamamamız

293
00:19:24,726 --> 00:19:29,355
o yoğun hissi diktatöre hissettiğinizi
sanmamıza yol açabilir.

294
00:19:30,857 --> 00:19:35,778
Bu hissi sevgiyle karıştırmak ise
çok kolaydır.

295
00:19:35,862 --> 00:19:38,990
İstismara dayanan diğer ilişkiler gibidir.

296
00:19:39,073 --> 00:19:44,204
Gerek aile olsun gerek çete
gerek bir tarikat, hepsi aynıdır.

297
00:19:44,871 --> 00:19:49,500
Kendilerini psikolojik olarak
zalimle özdeşleştirmeye başlarlar.

298
00:19:50,668 --> 00:19:55,590
Ama korkunç cazibenize
her zaman karşı koyacak biri olacak.

299
00:19:56,966 --> 00:20:00,220
ŞUBAT 1977
AMİN DİKTATÖR OLDUKTAN 6 YIL SONRA

300
00:20:00,386 --> 00:20:02,972
Mesela bu adam, Janani Luwum.

301
00:20:03,056 --> 00:20:07,227
Uganda, Ruanda, Burundi ve Zaire'nin
Anglikan Başpiskoposu

302
00:20:07,310 --> 00:20:11,064
ve Doğu Afrika'nın
en güçlü Hristiyanlarından biri.

303
00:20:11,147 --> 00:20:13,816
Luwum'a herkes çok saygı duyardı.

304
00:20:14,609 --> 00:20:16,945
Başpiskoposluğu boyunca

305
00:20:17,028 --> 00:20:21,241
dönemin şiddetine karşı
defalarca konuşmak zorunda kaldı.

306
00:20:21,324 --> 00:20:24,202
Şiddeti kınayan bir mektup yazmıştı.

307
00:20:24,285 --> 00:20:29,415
Amin'in onu tehdit olarak görmesi için
bu yetti de arttı.

308
00:20:32,293 --> 00:20:35,546
Amin, Başpiskopos'u suçlamaya başlar.

309
00:20:36,047 --> 00:20:39,842
Amin, Başpiskopos'la beraber
iki kabine bakanını

310
00:20:39,926 --> 00:20:43,596
hükûmeti devirmeye çalışmakla suçladı.

311
00:20:44,222 --> 00:20:48,142
Anglikanların isyanını etmesini
bekleyen Başpiskopos'un

312
00:20:48,226 --> 00:20:50,311
silah topladığı iddia edildi.

313
00:20:50,395 --> 00:20:55,233
Ertesi gün bakanlar ve Başpiskopos
hurdaya dönmüş bir arabada bulundular.

314
00:20:55,316 --> 00:20:58,736
İddiaya göre
bir araba kazasında ölmüşlerdi.

315
00:20:58,820 --> 00:21:02,240
Ama tanıklar başka bir hikâye anlatıyordu.

316
00:21:03,324 --> 00:21:07,287
Görünüşe göre Luwum ve eşi,
Amin'in evinde bir davete katılmış.

317
00:21:08,288 --> 00:21:11,207
Başkan orada özel bir görüşme talep etmiş.

318
00:21:14,711 --> 00:21:18,464
Amin, Luwum'u ihanetle suçlayıp
sahte bir itirafname istemiş.

319
00:21:18,881 --> 00:21:20,508
İTİRAFNAME

320
00:21:20,591 --> 00:21:23,261
Luwum bunu reddedince gözaltına alınmış.

321
00:21:23,845 --> 00:21:27,598
Devlet Soruşturma Teşkilatı binasında
Luwum ölesiye dövülmüş

322
00:21:27,682 --> 00:21:31,811
ve rejime karşı suçlarını itiraf etmezse
daha kötüsüyle tehdit edilmiş.

323
00:21:32,478 --> 00:21:34,480
Ama Luwum direnmiş.

324
00:21:35,481 --> 00:21:38,234
O gece, Luwum'u biri ziyaret etmiş.

325
00:21:38,818 --> 00:21:41,237
Amin, bir kez daha düşünmesini istemiş

326
00:21:41,821 --> 00:21:46,326
ama Luwum Tanrı'dan
Uganda ve liderlerine merhamet dilemiş.

327
00:21:47,160 --> 00:21:50,580
Ama merhamet,
İdi Amin'in gündeminde değilmiş.

328
00:21:54,625 --> 00:21:56,919
Bedeni ertesi sabah toprağa verildi.

329
00:21:57,003 --> 00:22:00,089
Resmî bir muayene raporuna tabi tutulmadı

330
00:22:00,173 --> 00:22:05,386
ama vurulduğu, kemiklerinin kırıldığı,
başka sakatlıkların olduğu aşikârdı.

331
00:22:06,220 --> 00:22:09,182
Belki bazı sınırlar gerçekten  aşılmamalı.

332
00:22:09,807 --> 00:22:15,480
Başpiskopos cinayeti, Amin hükûmetinin
gitmesi gerektiği düşüncesini perçinledi.

333
00:22:15,563 --> 00:22:19,525
Ama köşeye sıkıştıysanız
ve tüm umutlarınız bittiyse

334
00:22:19,609 --> 00:22:24,322
zorbanın el kitabının
bunu lehinize çevirebilecek bir kozu var.

335
00:22:24,447 --> 00:22:28,368
TAKTİK
SAVAŞ ÇIKARIN

336
00:22:30,536 --> 00:22:31,579
Savaş.

337
00:22:32,789 --> 00:22:33,998
Ne işe yarar?

338
00:22:36,334 --> 00:22:37,877
Zorbaysanız çok işe yarar.

339
00:22:38,711 --> 00:22:43,800
Hele ki 1978'de İdi Amin'e olduğu gibi
zor bir duruma düştüyseniz.

340
00:22:44,342 --> 00:22:46,386
Zorbalar hep savaşa gider.

341
00:22:46,469 --> 00:22:51,766
Bunun sebebi de kaçınılmaz olarak
iç destek sallantıya girdiği zaman

342
00:22:51,849 --> 00:22:56,896
ülkeyi üstüne kışkırtacak
bir dış mihrak bulmak gerekmesidir.

343
00:22:58,523 --> 00:23:02,610
Amin, yabancı istilası
ve dış muhalefet tehdidini

344
00:23:02,693 --> 00:23:07,949
Ugandalıların sadakatini ve fedakârlığını
kazanmak için provakasyon olarak kullandı.

345
00:23:08,032 --> 00:23:09,617
EKİM 1978
AMİN'LE 7 YIL

346
00:23:09,700 --> 00:23:11,828
Bakalım neticesi ne olmuş.

347
00:23:13,496 --> 00:23:19,794
1978'de, Uganda Ordusu birlikleri
Uganda'nın güneyindeki sınırı geçti

348
00:23:19,877 --> 00:23:21,587
ve Tanzanya'yı işgal etti.

349
00:23:22,797 --> 00:23:27,135
Tanzanya'yı işgal etmek için
meşru hiçbir nedeni yoktu.

350
00:23:27,218 --> 00:23:29,011
Sadece gündem değiştiriyordu.

351
00:23:29,762 --> 00:23:32,348
Bir de eski hesapları kapatıyordu.

352
00:23:32,432 --> 00:23:36,519
Tanzanya, Milton Obote'yle
yakın ilişkisini sürdürmüştü.

353
00:23:36,602 --> 00:23:42,316
Ugandalıların bu ölüm rejimini
devirmesinin vakti gelip çatmıştır.

354
00:23:43,109 --> 00:23:45,862
Amin tabii ki bundan hoşlanmadı.

355
00:23:45,945 --> 00:23:49,198
Söylemeye gerek bile yok,
bu taktiği uygulayacaksanız

356
00:23:49,282 --> 00:23:51,659
bunu başarabilecek bir ordu şart.

357
00:23:51,742 --> 00:23:55,288
O yıllarda Amin'in ordusu
sofistike silahlara sahipti

358
00:23:55,371 --> 00:23:57,081
ama esasında

359
00:23:57,915 --> 00:24:03,087
askerleri daha önce
hiç silahlı bir direnişle karşılamamıştı.

360
00:24:04,046 --> 00:24:09,510
O ana kadar tek yaptıkları
silahsız Ugandalılara şiddet uygulamaktı.

361
00:24:09,594 --> 00:24:14,557
Bu işi Feldmareşal Amin başlattı,
ülkem üzerine hak iddia etti.

362
00:24:15,391 --> 00:24:18,895
Artık Tanzanya'nın
Uganda'yı işgal etmek için

363
00:24:19,687 --> 00:24:22,356
meşru bir sebebi vardı.

364
00:24:22,440 --> 00:24:26,819
Muhtemelen bu işe ilk atıldığında
Amin'in planı bu değildi.

365
00:24:27,528 --> 00:24:32,575
Bu noktada Amin'in Uganda ordusu
tamamen kontrolden çıkmıştı.

366
00:24:32,658 --> 00:24:37,330
Tanzanya Halk Ordusu çok daha organizeydi.

367
00:24:38,122 --> 00:24:41,125
Amin'in ordusu çok kısa sürede düştü.

368
00:24:41,751 --> 00:24:45,630
TUĞGENERAL MARWA KAMBAIE
TANZANYA FELDMAREŞALİ

369
00:24:47,131 --> 00:24:49,967
-Amin, Arua'da. Oraya gidiyoruz.
-Öyle mi?

370
00:24:50,051 --> 00:24:51,260
Evet.

371
00:24:51,344 --> 00:24:55,389
-Ne zaman varacaksınız?
-Bilmiyorum, yürüyerek gidiyoruz.

372
00:24:58,601 --> 00:25:00,561
İdi Amin hâlâ ülkedeydi.

373
00:25:00,645 --> 00:25:04,065
Mobil bir telsizle iletişim kuruyor,

374
00:25:04,565 --> 00:25:07,193
hâlâ iktidarda olduğunu iddia ediyor

375
00:25:07,276 --> 00:25:12,031
ve son dokuz yıldır zulmettiği halktan

376
00:25:12,114 --> 00:25:16,953
onun adına ayaklanıp
savaşmalarını istiyordu.

377
00:25:17,036 --> 00:25:19,330
Akla mantığa sığacak bir şey değildi.

378
00:25:19,997 --> 00:25:23,960
Firari bir mağlup
tüm korkutuculuğunu yitirir.

379
00:25:25,086 --> 00:25:25,962
Not alın.

380
00:25:26,045 --> 00:25:30,383
Savaşa gitmeye karar verdiğinizde
kazanabileceğinizden emin olun.

381
00:25:30,466 --> 00:25:36,305
Nihayetinde ülkeden kaçarak
Suudi Arabistan'a gitti

382
00:25:36,389 --> 00:25:39,267
ve hayatının sonuna kadar
sürgünde yaşadı.

383
00:25:40,226 --> 00:25:43,646
İdi Amin yönetiminin çöküşü
önemli bir ders niteliğinde.

384
00:25:43,938 --> 00:25:48,609
Bu el kitabı elinizin altında diye
başarınız garanti demek değildir.

385
00:25:48,693 --> 00:25:50,736
Hükmünüzün devam edebilmesi için

386
00:25:50,820 --> 00:25:54,615
daha büyük bir vizyona
ve uygulayacak disipline ihtiyacınız var.

387
00:25:55,908 --> 00:26:01,289
Ulusunun günlük hayatının her unsurunu
domine eden bu adamdan feyz alın.

388
00:26:01,372 --> 00:26:03,958
Buna en temel kavram da dâhil.

389
00:26:05,042 --> 00:26:06,252
Gerçek.

390
00:26:06,335 --> 00:26:07,962
Bunu kime borçluyuz?

391
00:26:41,495 --> 00:26:43,497
Alt yazı çevirmeni: Doğa Uludağ