1
00:00:06,027 --> 00:00:08,904
NETFLIX — SERIAL ORYGINALNY

2
00:00:08,988 --> 00:00:12,408
Przekonaliście się już, że zasady z księgi

3
00:00:12,491 --> 00:00:14,744
mogą pomóc wam zyskać rozgłos

4
00:00:14,827 --> 00:00:17,246
i przejąć kontrolę nad narodem.

5
00:00:18,372 --> 00:00:22,168
Wierzcie lub nie,
ale zdobycie władzy to ten łatwy etap.

6
00:00:25,171 --> 00:00:27,923
Od początku rządów,
będą was nękać wrogowie…

7
00:00:28,007 --> 00:00:29,008
ZAGROŻENIE

8
00:00:29,091 --> 00:00:31,218
…którzy zechcą szybko

9
00:00:31,719 --> 00:00:33,804
i brutalnie zakończyć wasz reżim.

10
00:00:35,306 --> 00:00:39,101
Najsłynniejsi przywódcy
przekonali się o tym na własnej skórze.

11
00:00:41,187 --> 00:00:43,397
JULIUSZ CEZAR
RZĄDZIŁ: 46–44 R. P.N.E.

12
00:00:43,481 --> 00:00:46,901
Zginął z rąk byłych sojuszników
dwa lata po objęciu władzy.

13
00:00:46,984 --> 00:00:48,819
Zbyt dawno?

14
00:00:49,403 --> 00:00:50,905
A Laurent Kabila z Kongo?

15
00:00:50,988 --> 00:00:52,907
RZĄDZIŁ: MAJ 1997 — STYCZEŃ 2001

16
00:00:52,990 --> 00:00:55,951
Zabił go młody żołnierz.
Wyszedł przed szereg.

17
00:00:56,035 --> 00:00:57,787
No i Samuel Doe z Liberii.

18
00:00:57,870 --> 00:01:00,081
RZĄDZIŁ: STYCZEŃ 1986 — WRZESIEŃ 1990

19
00:01:00,164 --> 00:01:03,876
Schwytał go, nagrał jego tortury
i zabił konkurencyjny watażka.

20
00:01:04,460 --> 00:01:06,879
Możecie uniknąć ich losu,

21
00:01:06,962 --> 00:01:10,299
zgodnie z księgą pokazując rywalom,
gdzie ich miejsce.

22
00:01:11,467 --> 00:01:14,678
Nikt nie zrobił tego lepiej
niż Rzeźnik z Bagdadu.

23
00:01:14,762 --> 00:01:16,597
Saddam Husajn.

24
00:01:16,680 --> 00:01:18,891
Rządził Irakiem 24 lata

25
00:01:20,059 --> 00:01:22,061
i nigdy nie zapomniał mantry

26
00:01:22,144 --> 00:01:23,979
każdego tyrana:

27
00:01:24,063 --> 00:01:26,649
„Zabij albo ciebie zabiją”.

28
00:01:32,530 --> 00:01:36,951
2. POZBĄDŹ SIĘ RYWALI
SADDAM HUSAJN

29
00:01:37,034 --> 00:01:41,247
Chwycę broń i będę walczyć
do samego końca.

30
00:01:41,330 --> 00:01:42,998
Husajn był bestią.

31
00:01:44,416 --> 00:01:50,506
Aby pozostać przy władzy, zabijał każdego,
kogo choć odrobinę podejrzewał o zdradę.

32
00:01:50,589 --> 00:01:53,050
POLITOLOG, UNIWERSYTET NOWEGO JORKU

33
00:01:53,717 --> 00:01:55,970
Zanim zobaczymy, jak wspaniale

34
00:01:56,053 --> 00:01:59,306
Saddam korzystał z księgi zasad,
by przechytrzyć rywali,

35
00:01:59,390 --> 00:02:02,893
oto kilka faktów na temat tego,
jak zyskał władzę.

36
00:02:03,394 --> 00:02:06,355
FAKT #1:
MŁODY SADDAM ZNĘCAŁ SIĘ NAD INNYMI

37
00:02:07,106 --> 00:02:10,234
Władza była dla Husajna ważna
od wczesnych lat.

38
00:02:10,317 --> 00:02:12,069
HISTORYK, UNIWERSYTET GEORGETOWN

39
00:02:12,153 --> 00:02:14,405
W dzieciństwie nosił metalowy pręt.

40
00:02:14,488 --> 00:02:16,615
POLITOLOG, UNIWERSYTET KALIFORNIJSKI

41
00:02:16,699 --> 00:02:20,035
Groził nim ludziom i zastraszał ich.

42
00:02:20,119 --> 00:02:22,496
Torturował nim też zwierzęta.

43
00:02:22,580 --> 00:02:26,792
FAKT #2: W WIEKU 20 LAT DOŁĄCZYŁ
DO PARTII BAAS JAKO CZOŁOWY EGZEKUTOR

44
00:02:26,876 --> 00:02:32,715
W 1959 roku Saddam
brał udział w próbie zamachu

45
00:02:32,798 --> 00:02:36,427
na przywódcę Iraku, Abda al-Karima Kasima.

46
00:02:36,510 --> 00:02:41,098
Zyskał tym uznanie w partii Baas.

47
00:02:41,182 --> 00:02:45,477
FAKT #3: W 1968 ROKU SADDAM POMÓGŁ
ZORGANIZOWAĆ ZAMACH STANU

48
00:02:45,561 --> 00:02:48,606
Po zamachu stanu jeden z jego kuzynów,

49
00:02:48,689 --> 00:02:51,859
Ahmad Hasan al-Bakr, został prezydentem.

50
00:02:51,942 --> 00:02:55,988
Saddama mianowano wiceprezydentem.

51
00:02:56,071 --> 00:02:58,866
Ale Saddamowi pisane było coś większego.

52
00:02:58,949 --> 00:03:02,036
Saddam był wiceprezydentem przez 10 lat.

53
00:03:02,119 --> 00:03:03,746
IRACKA PISARKA I AKTYWISTKA

54
00:03:03,829 --> 00:03:10,169
W tym czasie zawierał
sojusze i przyjaźnie wewnątrz rządu.

55
00:03:11,295 --> 00:03:15,925
Pewnego dnia Saddam udał się
do Ahmada Hasana al-Bakra i powiedział:

56
00:03:16,008 --> 00:03:20,638
„Starzejesz się.
Podobno kiepsko u ciebie ze zdrowiem.

57
00:03:20,721 --> 00:03:22,640
Pora ustąpić z urzędu”.

58
00:03:23,224 --> 00:03:24,808
Innymi słowy…

59
00:03:24,892 --> 00:03:29,438
Albo zostaniesz poddany egzekucji,
albo pokojowo przekażesz władzę.

60
00:03:29,939 --> 00:03:34,068
Następnego dnia Ahmad Hasan al-Bakr
ogłosił, że ustępuje z urzędu.

61
00:03:34,151 --> 00:03:36,862
16 LIPCA 1979
SADDAM HUSAJN ZOSTAJE PREZYDENTEM

62
00:03:36,946 --> 00:03:38,697
Wiemy, jak zdobył władzę.

63
00:03:38,781 --> 00:03:40,616
A jak ją utrzymywał?

64
00:03:40,699 --> 00:03:44,453
Zacznijmy od pierwszego
ważnego okresu rządów każdego tyrana,

65
00:03:45,037 --> 00:03:49,959
gdy trzeba pokazać, co to znaczy,
że do miasteczka przybył nowy szeryf.

66
00:03:50,042 --> 00:03:52,962
UGRUNTUJ DOMINACJĘ

67
00:03:55,464 --> 00:03:58,050
Dyktaturami rządzi pewien rytm.

68
00:03:59,093 --> 00:04:00,094
HISTORYCZKA

69
00:04:00,177 --> 00:04:02,805
Zdobywszy władzę,
tyrani mają trudny okres.

70
00:04:03,681 --> 00:04:06,934
By utrzymać władzę,
muszą być bardzo uważni.

71
00:04:07,017 --> 00:04:08,269
Muszą za wszelką cenę

72
00:04:08,352 --> 00:04:14,441
kontrolować każdego rywala
i pokazać, gdzie jego miejsce.

73
00:04:15,109 --> 00:04:18,320
Dotyczy to nawet najbliższych sojuszników,

74
00:04:18,404 --> 00:04:21,073
którzy mogą mieć niebezpieczne ambicje.

75
00:04:22,533 --> 00:04:26,537
Jeśli tyran nie zareaguje
choćby na najmniejszy afront,

76
00:04:26,620 --> 00:04:31,292
może to zostać odebrane za wyraz słabości.

77
00:04:32,668 --> 00:04:36,672
Fałszywi przyjaciele czają się w cieniu,
by zadać ostateczny cios.

78
00:04:37,506 --> 00:04:39,174
Nie dajcie im okazji.

79
00:04:39,967 --> 00:04:41,468
Oni nie dali.

80
00:04:41,552 --> 00:04:46,640
Każdy generał, który szedł
w Długim Marszu z Mao, zginął…

81
00:04:47,725 --> 00:04:48,976
w ciągu kilku lat.

82
00:04:51,020 --> 00:04:56,066
Prawie każdy,
kto walczył w rewolucji na Kubie

83
00:04:56,150 --> 00:04:58,986
na rzecz Fidela Castro,

84
00:04:59,987 --> 00:05:02,906
zginął w ciągu dwóch lat.

85
00:05:02,990 --> 00:05:06,660
A co z towarzyszami Józefa Stalina w ZSRR?

86
00:05:06,744 --> 00:05:07,745
Zginęli…

87
00:05:08,746 --> 00:05:10,873
TO LENIN, ON ZMARŁ W 1924 ROKU

88
00:05:10,956 --> 00:05:12,249
…w krótkim czasie.

89
00:05:13,292 --> 00:05:16,128
Ale Saddam był jeszcze lepszy.

90
00:05:16,712 --> 00:05:19,131
Jego niespodziewany ruch zapadł w pamięć.

91
00:05:19,798 --> 00:05:23,635
22 LIPCA 1979
SZÓSTY DZIEŃ RZĄDÓW SADDAMA

92
00:05:23,719 --> 00:05:27,681
Przyjaciel mówi Saddamowi,
że pewni ludzie nie są zadowoleni

93
00:05:27,765 --> 00:05:29,850
z jego przejęcia władzy.

94
00:05:31,602 --> 00:05:34,605
W obliczu tej wiadomości Saddam postanawia

95
00:05:34,688 --> 00:05:39,401
zwołać wszystkich członków
partii Baas do Kongresu.

96
00:05:43,405 --> 00:05:46,533
Saddam przychodzi ze słynnym cygarem.

97
00:05:49,203 --> 00:05:54,792
Mówi: „Są na tej sali ludzie,
którzy sprzeciwiają się moim rządom”.

98
00:05:54,875 --> 00:05:56,710
Spiskowcy mają wiele marzeń.

99
00:05:58,462 --> 00:06:01,256
Mężczyzna o nazwisku Maszadi,

100
00:06:01,340 --> 00:06:04,385
poważany,
wysoko postawiony członek partii Baas,

101
00:06:05,094 --> 00:06:08,430
wygłasza przygotowane przemówienie.

102
00:06:15,687 --> 00:06:18,023
Przyznaje się w nim

103
00:06:18,107 --> 00:06:22,194
do zaplanowania zamachu stanu i spisku

104
00:06:22,277 --> 00:06:25,572
przeciwko przywództwu Iraku,
w tym Husajnowi.

105
00:06:25,656 --> 00:06:29,326
Który tak naprawdę
był całkowicie zmyślony.

106
00:06:29,410 --> 00:06:32,788
Wiemy, że Maszadiego poddano torturom.

107
00:06:32,871 --> 00:06:37,626
Saddam przyprowadził
jego żonę i córki do więzienia

108
00:06:37,709 --> 00:06:39,837
i dał Maszadiemu wybór.

109
00:06:40,337 --> 00:06:45,259
Albo strażnicy na jego oczach
zgwałcą jego żonę i córki,

110
00:06:45,801 --> 00:06:46,927
a potem je zabiją,

111
00:06:47,511 --> 00:06:49,805
albo się przyzna.

112
00:06:50,389 --> 00:06:53,308
Maszadi wybrał tę drugą opcję.

113
00:06:55,269 --> 00:06:59,231
Maszadi zaczął odczytywać kolejne nazwiska

114
00:06:59,857 --> 00:07:05,654
członków partii Baas,
którzy byli według niego spiskowcami.

115
00:07:11,034 --> 00:07:12,202
Wynoście się stąd.

116
00:07:12,286 --> 00:07:18,167
Ubrany po cywilnemu członek policji,
wyprowadzał takie osoby.

117
00:07:21,628 --> 00:07:24,339
Niektórzy błagali: „Proszę, nie!”.

118
00:07:26,258 --> 00:07:29,470
Był to przedziwny spektakl
fałszywej lojalności…

119
00:07:29,553 --> 00:07:32,681
Niech żyje partia!
Niech żyje Saddam Husajn!

120
00:07:32,764 --> 00:07:34,308
…ale i strachu.

121
00:07:34,975 --> 00:07:37,686
W oczach wielu mężczyzn widać było strach.

122
00:07:37,769 --> 00:07:41,315
Czuli, że w każdej chwili
mogą usłyszeć własne nazwisko.

123
00:07:43,650 --> 00:07:47,613
Na zewnątrz poddani czystce
członkowie partii poznawali swój los.

124
00:07:50,073 --> 00:07:52,868
Ponad 20 skazano na śmierć.

125
00:07:53,869 --> 00:07:55,787
Reszta trafia do więzienia.

126
00:07:55,871 --> 00:07:57,372
Myślą, że mają szczęście,

127
00:07:57,873 --> 00:08:02,461
ale zostają zmuszeni
do wykonania egzekucji.

128
00:08:03,545 --> 00:08:05,339
Sadyzm?

129
00:08:05,422 --> 00:08:06,423
Być może?

130
00:08:07,341 --> 00:08:13,305
Ale rozwiewa on wątpliwości co do tego,
co Husajn zrobi, by chronić autorytet.

131
00:08:17,226 --> 00:08:19,520
A gdyby ktoś pozostawał w niewiedzy…

132
00:08:20,604 --> 00:08:24,399
Nagranie spotkania rozesłano,
gdzie tylko się dało,

133
00:08:24,483 --> 00:08:26,985
w tym do ambasad Iraku za granicą.

134
00:08:27,653 --> 00:08:28,987
Wiadomość brzmiała:

135
00:08:29,071 --> 00:08:30,906
„Patrzcie, co się dzieje,

136
00:08:31,406 --> 00:08:35,786
gdy ktoś zdradza reżim i jego przywódcę.

137
00:08:36,620 --> 00:08:38,914
Tak właśnie kończy”.

138
00:08:40,374 --> 00:08:42,918
Da się lepiej rozpocząć nową erę?

139
00:08:44,044 --> 00:08:46,171
Rywale wiedzą, na co was stać.

140
00:08:46,255 --> 00:08:48,840
Będą sami musieli działać skuteczniej.

141
00:08:50,008 --> 00:08:52,469
Jak zatem utrzymać przewagę?

142
00:08:53,971 --> 00:08:57,891
BĄDŹ WSZĘDZIE

143
00:08:59,184 --> 00:09:00,686
By przetrwać jako tyrani,

144
00:09:01,353 --> 00:09:05,816
musicie mieć oczy, uszy
i godne zaufania mięśnie wszędzie.

145
00:09:06,400 --> 00:09:11,947
Dyktator może skutecznie zdusić
wszystkie zagrożenia w zarodku,

146
00:09:12,030 --> 00:09:15,492
jeśli będzie działał w ukryciu.

147
00:09:16,159 --> 00:09:21,582
Dlatego najlepszym przyjacielem
każdego dyktatora jest tajna policja.

148
00:09:24,167 --> 00:09:26,420
Podczas Wielkiego Terroru w latach 30.

149
00:09:26,503 --> 00:09:29,798
tajna policja Józefa Stalina, NKWD,

150
00:09:29,881 --> 00:09:32,134
nadzorowała zatrzymania i egzekucję

151
00:09:32,217 --> 00:09:35,053
niemal miliona tzw. wrogów ludu

152
00:09:35,137 --> 00:09:38,223
oskarżonych
o przeciwstawianie się Stalinowi.

153
00:09:39,766 --> 00:09:43,854
Idi Amin wymuszał lojalność
za pomocą Państwowego Biura Badawczego

154
00:09:43,937 --> 00:09:50,152
obsadzonego członkami jego plemienia,
przestępcami i zagranicznymi najemnikami.

155
00:09:50,485 --> 00:09:53,363
Egzekutorów „Papy Doca” Duvaliera

156
00:09:53,447 --> 00:09:55,949
nazywano „Tonton Macoute” lub „upiorem”

157
00:09:56,033 --> 00:09:58,285
od postaci z folkloru,

158
00:09:58,368 --> 00:10:00,746
która porywa i zjada niegrzeczne dzieci.

159
00:10:03,915 --> 00:10:07,878
Pomysł na tajną policję w Iraku
narodził się w 1964 roku.

160
00:10:07,961 --> 00:10:12,841
Dżihaz Hanin był aparatem bezpieczeństwa,
który Saddam pomógł założyć.

161
00:10:13,842 --> 00:10:19,264
Po objęciu urzędu prezydenta
Saddam utworzył specjalną tajną policję.

162
00:10:19,348 --> 00:10:24,394
To pododdział składający się
z członków plemienia i rodziny,

163
00:10:24,478 --> 00:10:28,899
których pokrewieństwo i przysięga
zobowiązywały do lojalności.

164
00:10:30,901 --> 00:10:35,697
W Iraku lat 70.
każdy umiał rozpoznać tych ludzi.

165
00:10:35,781 --> 00:10:38,283
Jeździli takimi samymi autami,

166
00:10:38,367 --> 00:10:40,285
ubierali się tak samo.

167
00:10:40,369 --> 00:10:42,204
Mieli nawet takie same wąsy.

168
00:10:42,287 --> 00:10:45,123
WĄS

169
00:10:45,207 --> 00:10:46,291
ROZUMIECIE

170
00:10:46,375 --> 00:10:48,627
Tyle z tajności.

171
00:10:49,586 --> 00:10:52,506
Tajna policja
o dużych uprawnieniach to jedno.

172
00:10:52,589 --> 00:10:56,385
Potrzeba czegoś jeszcze,
by rywale wiedzieli, że się nie ukryją.

173
00:10:57,052 --> 00:10:59,971
Zaufanej sieci informatorów.

174
00:11:00,847 --> 00:11:04,393
W Iraku Saddama szpiegowano wszędzie.

175
00:11:04,476 --> 00:11:05,936
Każdy szpiegował.

176
00:11:07,062 --> 00:11:09,523
Baasyści byli wszędzie.

177
00:11:09,606 --> 00:11:11,316
W mojej rodzinie

178
00:11:11,400 --> 00:11:15,612
rodzice rozmawiali tylko w ogrodzie.

179
00:11:16,446 --> 00:11:19,366
Najpierw rozkręcali radio,

180
00:11:19,449 --> 00:11:21,952
a potem do siebie szeptali.

181
00:11:22,661 --> 00:11:25,288
Tak rozmawiali ze sobą w latach 80.

182
00:11:26,581 --> 00:11:29,000
Zasada: „Bądź wszędzie”

183
00:11:29,084 --> 00:11:31,962
nie dotyczy tylko waszego państwa.

184
00:11:32,879 --> 00:11:35,924
Gdy dysydenci udawali się
do innych części świata,

185
00:11:36,007 --> 00:11:40,262
Saddam bez chwili zawahania pokazywał,
że jest w stanie ich dopaść,

186
00:11:40,887 --> 00:11:42,139
gdziekolwiek będą.

187
00:11:43,390 --> 00:11:48,603
I tu dochodzimy do byłego premiera Iraku,
Abda ar-Razzaka an-Najifa.

188
00:11:50,230 --> 00:11:52,983
An-Najif był postępowcem

189
00:11:53,066 --> 00:11:55,694
i odwiecznym wrogiem Saddama.

190
00:11:56,820 --> 00:11:59,656
Ale gdy Saddam i Baasyści przejęli władzę,

191
00:12:01,324 --> 00:12:03,994
an-Najif został zmuszony do ucieczki.

192
00:12:06,538 --> 00:12:12,711
Przeniósł się do Wielkiej Brytanii,
gdzie otwarcie krytykował rząd Iraku.

193
00:12:13,336 --> 00:12:17,132
Niezadowolony Saddam zaczął
szukać sposobów

194
00:12:17,215 --> 00:12:20,010
na uciszenie krytyka.

195
00:12:22,679 --> 00:12:27,100
Para sympatycznych zabójców z sąsiedztwa
złożyła an-Najifowi wizytę.

196
00:12:34,191 --> 00:12:36,443
Trafili jednak jego żonę.

197
00:12:37,235 --> 00:12:41,239
Przeżyła, tak przy okazji,
a zamachowców aresztowano.

198
00:12:44,159 --> 00:12:48,830
Tym razem Saddam posłał do Londynu
elitarnych agentów tajnej policji.

199
00:12:51,458 --> 00:12:56,755
Ci zawodowcy wykorzystali informatorów,
by śledzić każdy ruch an-Najifa.

200
00:12:58,089 --> 00:13:01,051
Czekali na okazję do ataku.

201
00:13:03,720 --> 00:13:06,181
Tym razem nie spudłowali.

202
00:13:09,100 --> 00:13:13,313
Zamach to mrożąca krew w żyłach wiadomość
dla krytyków Saddama:

203
00:13:14,022 --> 00:13:17,692
„Dokądkolwiek uciekniecie,
Saddam was odnajdzie”.

204
00:13:19,694 --> 00:13:22,113
Zabójstwo to niezawodna taktyka.

205
00:13:22,197 --> 00:13:25,992
Ale strach to nie wszystko.
Ani dla Saddama, ani dla was.

206
00:13:26,868 --> 00:13:32,415
Kolejna taktyka z księgi pokaże,
jak wykorzystać następną słabość rywali.

207
00:13:32,499 --> 00:13:33,542
Chciwość.

208
00:13:33,625 --> 00:13:37,337
KUP LOJALNOŚĆ

209
00:13:38,964 --> 00:13:43,593
Ten, kto powiedział, że sympatii
nie da się kupić, kiepsko się starał.

210
00:13:46,555 --> 00:13:49,683
Lojalność wewnętrznego kręgu
zdobywa się bardzo łatwo.

211
00:13:50,392 --> 00:13:53,562
Muszą dostać od dowódcy więcej,

212
00:13:53,645 --> 00:13:57,274
niż wydaje im się,
że zdobędą od kogoś innego.

213
00:13:58,567 --> 00:14:01,862
Skutecznym sposobem na utrzymanie władzy

214
00:14:01,945 --> 00:14:07,284
jest wręczanie koalicji łapówek
i tworzenie okazji do korupcji.

215
00:14:07,367 --> 00:14:08,785
Kosztowne.

216
00:14:08,869 --> 00:14:10,954
Skąd wziąć pieniądze?

217
00:14:12,247 --> 00:14:17,961
Większość reżimów
opiera się na wyrafinowanej kleptokracji.

218
00:14:18,879 --> 00:14:21,172
Czym właściwie jest kleptokracja?

219
00:14:21,256 --> 00:14:25,719
Nie mówię o tym dzieciaku,
który kradł napoje alkoholowe.

220
00:14:26,511 --> 00:14:31,016
Kleptokracja polega
na wykradnięciu zasobów całego narodu.

221
00:14:31,099 --> 00:14:32,183
KLEPTOKRACJA

222
00:14:32,267 --> 00:14:35,812
Krok pierwszy:
upaństwowienie surowców naturalnych.

223
00:14:35,896 --> 00:14:38,064
Ropa, złoto, gaz ziemny.

224
00:14:38,148 --> 00:14:41,443
Jeśli są wartościowe,
musi je kontrolować państwo.

225
00:14:41,526 --> 00:14:42,861
Czyli wy.

226
00:14:42,944 --> 00:14:45,530
Krok drugi: zatrudnienie własnych ludzi.

227
00:14:45,614 --> 00:14:48,408
Nie zaczyna się meczu
bez opłacenia sędziego.

228
00:14:48,491 --> 00:14:51,453
Nie ograbiajcie państwa,
zanim będziecie pewni,

229
00:14:51,536 --> 00:14:54,331
że wszyscy decydenci
grają w waszej drużynie.

230
00:14:54,414 --> 00:14:57,125
Krok trzeci: całkowita kontrola handlu.

231
00:14:57,208 --> 00:15:01,463
Ustalcie wysokie ceny,
zatrzymajcie towar, by wytworzyć popyt,

232
00:15:01,546 --> 00:15:04,341
dodajcie niebotyczne podatki.

233
00:15:04,424 --> 00:15:06,343
Kasa będzie napływać sama.

234
00:15:06,426 --> 00:15:10,680
Opanowawszy tę technikę, Saddam Husajn,
niegdyś biedny syn pasterza,

235
00:15:10,764 --> 00:15:14,726
zdobył majątek o wartości netto
dwóch miliardów dolarów.

236
00:15:14,809 --> 00:15:15,977
Nieźle.

237
00:15:16,811 --> 00:15:19,898
Takie bogactwa oczywiście są kuszące,

238
00:15:19,981 --> 00:15:22,859
ale mądry tyran zna zalety dzielenia się.

239
00:15:22,943 --> 00:15:26,613
Saddam splądrował zasoby,
bogactwo naftowe państwa.

240
00:15:26,696 --> 00:15:30,492
Wykorzystał jednak dochód nie tylko,
żeby się wzbogacić,

241
00:15:30,575 --> 00:15:32,953
lecz także jako formę protekcji.

242
00:15:33,036 --> 00:15:36,456
Kupił lojalność innych
wysoko postawionych członków partii.

243
00:15:37,499 --> 00:15:39,668
Taka hojność nie jest tania.

244
00:15:40,418 --> 00:15:42,796
Jest jednak nieodzowna.

245
00:15:43,463 --> 00:15:48,343
Niektórzy tyrani trwonią
tyle pieniędzy rządu

246
00:15:48,426 --> 00:15:52,055
i tyle pieniędzy obywateli,
że nie wystarcza im na to,

247
00:15:52,681 --> 00:15:54,516
żeby przekupić wewnętrzny krąg.

248
00:15:54,599 --> 00:15:57,310
Tacy szybko umierają.

249
00:15:57,394 --> 00:15:58,770
Jeśli jesteście mądrzy,

250
00:15:58,853 --> 00:16:02,565
odłożycie też trochę,
by podzielić się z pospólstwem.

251
00:16:02,774 --> 00:16:03,692
IRAK, LATA 80.

252
00:16:03,775 --> 00:16:05,860
Saddam słynął z tego,

253
00:16:06,861 --> 00:16:09,906
że składał Irakijczykom
niezapowiedziane wizyty.

254
00:16:11,074 --> 00:16:13,743
Zaczynał od otwarcia ich lodówek.

255
00:16:13,827 --> 00:16:16,830
Postrzegał siebie jako kogoś,

256
00:16:16,913 --> 00:16:20,125
kto zapewni
wszystkim Irakijczykom pożywienie.

257
00:16:20,709 --> 00:16:23,378
Kiedy widział pustą lodówkę,

258
00:16:23,878 --> 00:16:27,841
musiał koniecznie
obdarować jej właścicieli.

259
00:16:28,383 --> 00:16:32,429
Taki był jego urok,
choć zmieszany był on z lękiem.

260
00:16:37,934 --> 00:16:40,353
Chciał, żeby ludzie mówili…

261
00:16:40,437 --> 00:16:42,939
PROFESOR POLITOLOGII, UNIWERSYTET WATERLOO

262
00:16:43,023 --> 00:16:44,232
…że jest dobrze.

263
00:16:45,483 --> 00:16:51,448
Że dyktator to dobry człowiek,
który działa właściwie i którego lubią.

264
00:16:52,198 --> 00:16:56,161
Któż nie chciałby być lubiany?
Ale nie możecie zmięknąć.

265
00:16:56,244 --> 00:16:59,039
Gdy wasz wewnętrzny krąg
zasmakuje w łapówkach,

266
00:16:59,122 --> 00:17:00,874
zacznie żądać więcej.

267
00:17:01,583 --> 00:17:03,543
Pora nabyć nową umiejętność

268
00:17:03,626 --> 00:17:07,714
i przypomnieć,
że to wy tu rządzicie, nie oni.

269
00:17:07,797 --> 00:17:10,717
OPANUJ SZTUKĘ MANIPULACJI

270
00:17:16,389 --> 00:17:22,353
Najlepsi dyktatorzy niemal rytualnie
upokarzają wszystkich wokół,

271
00:17:22,437 --> 00:17:24,814
łącznie z bliskimi współpracownikami.

272
00:17:24,898 --> 00:17:29,235
Robią to od samego początku,
żeby wszyscy zrozumieli zasady gry.

273
00:17:29,861 --> 00:17:31,946
Będziesz po mojej stronie?

274
00:17:32,030 --> 00:17:33,156
Jasne, Dick.

275
00:17:33,239 --> 00:17:36,743
Będę. Tylko mnie puść.
Zrobię, co zechcesz.

276
00:17:36,826 --> 00:17:40,497
Dlaczego takie pokazy siły
są kluczową częścią księgi zasad?

277
00:17:41,039 --> 00:17:43,416
Bo tyrani to patologiczni narcyzi.

278
00:17:44,000 --> 00:17:46,127
Są niepewni siebie.

279
00:17:46,878 --> 00:17:50,256
Na każdą krytykę reagują atakiem.

280
00:17:50,882 --> 00:17:54,761
Nie chcą, by ktoś pomyślał,
że potrafi rządzić lepiej.

281
00:17:54,844 --> 00:17:57,222
Pomysły są dla dyktatorów bardzo złe.

282
00:17:58,056 --> 00:18:02,310
Lepsze jest zastraszenie rywali
i wytrącenie ich z równowagi.

283
00:18:02,393 --> 00:18:04,270
Saddam powiedział przyjaciołom,

284
00:18:04,354 --> 00:18:08,775
że zabił najlepszego przyjaciela,
który był ministrem.

285
00:18:08,858 --> 00:18:12,320
Jego żona błagała Saddama
o wypuszczenie męża.

286
00:18:12,403 --> 00:18:14,948
Powiedział: „Jutro znajdziesz go w domu”.

287
00:18:15,532 --> 00:18:16,825
Następnego dnia…

288
00:18:18,868 --> 00:18:24,457
Saddam wysłał jej
trumnę z poćwiartowanymi zwłokami.

289
00:18:26,292 --> 00:18:29,295
Takimi opowieściami zyskiwał kontrolę.

290
00:18:29,379 --> 00:18:31,548
Nie chodziło o to, czy były prawdą,

291
00:18:31,631 --> 00:18:34,759
ale o to, żeby pokazać,
że stać go na coś takiego.

292
00:18:34,843 --> 00:18:35,844
Że to możliwe.

293
00:18:36,594 --> 00:18:38,596
Opowiem wam coś.

294
00:18:38,680 --> 00:18:42,559
Pewnego dnia na początku lat 80.
Saddam rozkazał grupie ministrów

295
00:18:42,642 --> 00:18:46,104
udać się w delegację
do nieznanego miejsca.

296
00:18:46,688 --> 00:18:49,315
Weszli do autobusu z ciemnymi szybami,

297
00:18:49,399 --> 00:18:53,069
który powoli krążył z nimi po Bagdadzie.

298
00:18:53,778 --> 00:18:57,574
W końcu przyjechali
do odległego miejsca poza miastem.

299
00:18:57,657 --> 00:19:00,368
Kazano im umieścić rzeczy osobiste

300
00:19:00,451 --> 00:19:02,871
w kopertach podpisanych ich nazwiskami.

301
00:19:03,371 --> 00:19:06,166
Zmuszono ich do umycia się
środkiem odkażającym,

302
00:19:06,249 --> 00:19:09,502
a potem do wielogodzinnego
czekania w ciszy.

303
00:19:12,297 --> 00:19:17,093
Zaraz. Żebyście to zrozumieli,
musicie wiedzieć, co się wtedy działo.

304
00:19:17,427 --> 00:19:21,014
WOJNA IRACKO-IRAŃSKA
LATA 1980–1988

305
00:19:21,097 --> 00:19:25,560
W 1979 roku ajatollah Chomejni
wzniecił rewolucję islamską w Iranie,

306
00:19:26,311 --> 00:19:29,898
która bardzo zaniepokoiła Saddama.

307
00:19:31,065 --> 00:19:33,151
Pojawił się nowy irański reżim,

308
00:19:33,234 --> 00:19:37,697
który nawoływał do rebelii,
powstania i obalenia Saddama.

309
00:19:38,364 --> 00:19:42,243
I istniały odpowiednie środki,
by to wszystko zrealizować.

310
00:19:42,327 --> 00:19:45,413
Saddam postanowił
zaatakować Iran zawczasu.

311
00:19:46,664 --> 00:19:50,793
Był przekonany, że wojna będzie krótka

312
00:19:50,877 --> 00:19:54,255
i w ciągu miesiąca uda się obalić reżim.

313
00:19:55,381 --> 00:19:57,383
Wojna Saddama Husajna z Iranem

314
00:19:57,467 --> 00:20:01,679
trwa już nie trzy dni,
ale dziesięć długich miesięcy.

315
00:20:02,180 --> 00:20:05,934
Niektórzy ministrowie
wyrażali niezadowolenie.

316
00:20:06,017 --> 00:20:07,602
„To droga donikąd.

317
00:20:08,186 --> 00:20:10,563
Kiedy to się skończy?”.

318
00:20:11,773 --> 00:20:15,443
Zanim niespokojnym sojusznikom
przyszło coś złego do głowy,

319
00:20:15,526 --> 00:20:19,280
Saddam postanowił
skorygować ich nastawienie.

320
00:20:19,364 --> 00:20:20,698
Wróćmy do pałacu,

321
00:20:20,782 --> 00:20:24,702
w którym ministrowie Saddama
czekali z przerażeniem wiele godzin.

322
00:20:24,786 --> 00:20:27,121
Wreszcie pojawił się Saddam.

323
00:20:28,039 --> 00:20:31,042
Mówił przez całe 30 minut.

324
00:20:31,626 --> 00:20:36,047
Doświadczywszy brutalności przywódcy,
ministrowie byli gotowi na najgorsze.

325
00:20:38,675 --> 00:20:43,680
Ale zamiast tego
Saddam zaprosił ich na wystawną kolację.

326
00:20:45,598 --> 00:20:50,561
Dał każdemu po tysiącu dolarów
i kazał ich odwieźć do domu.

327
00:20:51,646 --> 00:20:53,356
Ale wiadomość jest jasna.

328
00:20:54,065 --> 00:20:56,734
Następnym razem
nie będą mieli tyle szczęścia.

329
00:21:00,154 --> 00:21:04,742
Taki miał sposób na rozsiewanie lęku
i pokazywanie, kto sprawuje władzę.

330
00:21:04,826 --> 00:21:07,662
Była to forma psychologicznej manipulacji.

331
00:21:08,288 --> 00:21:11,374
Cały czas podsycał strach.

332
00:21:11,457 --> 00:21:14,335
Robił to umyślnie.

333
00:21:15,044 --> 00:21:18,339
W trudnych czasach bywa tak,
że ma się tylko strach.

334
00:21:18,423 --> 00:21:21,551
Wojna iracko-irańska trwała osiem lat.

335
00:21:22,927 --> 00:21:25,054
Stracił wielu żołnierzy.

336
00:21:25,138 --> 00:21:28,182
Ostatecznie
Chomejni stał się popularniejszy

337
00:21:28,266 --> 00:21:31,394
i silniejszy w oczach całego świata.

338
00:21:31,477 --> 00:21:33,021
Frustrujące.

339
00:21:33,104 --> 00:21:36,607
Gdy niefortunne plany
prowadzą do narodowej katastrofy,

340
00:21:36,691 --> 00:21:40,570
można tylko liczyć
na jeszcze większe zagrożenia.

341
00:21:41,571 --> 00:21:44,282
Niektóre bardzo niespodziewane.

342
00:21:44,365 --> 00:21:48,578
Pora pokazać, jak daleko się posuniecie,
żeby pozostać przy władzy.

343
00:21:48,661 --> 00:21:52,332
KAŻDEGO MOŻNA POŚWIĘCIĆ

344
00:21:53,750 --> 00:21:57,754
By przetrwać,
każdy tyran musi podjąć trudne decyzje.

345
00:21:57,837 --> 00:22:00,757
Nie może dać się ponieść emocjom.

346
00:22:01,341 --> 00:22:03,009
Nawet w przypadku krewnych.

347
00:22:03,092 --> 00:22:05,386
Saddam miał zero tolerancji

348
00:22:05,470 --> 00:22:10,141
wobec najmniejszej oznaki buntu lub zdrady

349
00:22:10,725 --> 00:22:11,851
ze strony rodziny.

350
00:22:12,769 --> 00:22:16,022
Bez wahania ich aresztował, zatrzymywał,

351
00:22:16,105 --> 00:22:18,107
zabijał czy torturował.

352
00:22:18,858 --> 00:22:22,737
Czy to zbyt wiele prosić rodzinę,
by stała po waszej stronie?

353
00:22:23,321 --> 00:22:24,864
Oczywiście, że nie.

354
00:22:24,947 --> 00:22:26,491
ROK 1991

355
00:22:28,034 --> 00:22:31,496
Po porażce
w pierwszej wojnie w Zatoce Perskiej

356
00:22:31,579 --> 00:22:33,748
Saddam musiał wzmocnić autorytet.

357
00:22:34,791 --> 00:22:38,002
Nawet jeśli oznaczało to
zwrócenie się przeciw bliskim.

358
00:22:38,086 --> 00:22:41,255
Dwie córki Saddama poślubiły

359
00:22:41,339 --> 00:22:44,884
Husajna Kamila i jego brata,
Saddama Kamila.

360
00:22:44,967 --> 00:22:46,511
HUSAJN KAMIL, SADDAM KAMIL

361
00:22:46,594 --> 00:22:48,846
Byli to dalecy kuzyni.

362
00:22:48,930 --> 00:22:51,557
Saddam dał starszemu z braci, Husajnowi,

363
00:22:51,641 --> 00:22:54,268
dowództwo nad programem nuklearnym.

364
00:22:54,769 --> 00:22:58,606
Saddam był w nim niemal zadurzony.

365
00:22:58,689 --> 00:23:03,611
Myślał sobie:
„To wspaniały młody człowiek,

366
00:23:03,694 --> 00:23:08,241
który kiedyś może zostać moim następcą”.

367
00:23:08,324 --> 00:23:12,036
Nie spodobało się to
najstarszemu synowi Saddama

368
00:23:12,120 --> 00:23:14,205
i znanemu psychopacie, Udajjowi.

369
00:23:14,288 --> 00:23:15,289
UDAJJ HUSAJN

370
00:23:15,373 --> 00:23:20,211
Udajj był naprawdę okrutnym sadystą.

371
00:23:20,294 --> 00:23:22,880
Był zazdrosny o Husajna Kamila.

372
00:23:22,964 --> 00:23:25,341
Husajn Kamil zaczął wyczuwać,

373
00:23:25,425 --> 00:23:31,597
że Udajj będzie
coraz bardziej mu zagrażał.

374
00:23:31,681 --> 00:23:34,725
Że prędzej czy później go zabije.

375
00:23:36,769 --> 00:23:38,729
W końcu, pod osłoną nocy,

376
00:23:38,813 --> 00:23:41,899
bracia uciekli do Jordanu
z żonami i dziećmi.

377
00:23:41,983 --> 00:23:45,903
Gdy Saddam się o tym dowiedział,
nie był zadowolony.

378
00:23:45,987 --> 00:23:50,074
Zwłaszcza gdy usłyszał,
że Husajn Kamil żąda azylu

379
00:23:50,158 --> 00:23:54,120
i rozmawia z agentami CIA
o broni chemicznej Iraku.

380
00:23:54,871 --> 00:23:57,415
Saddam wiedział, jak zareagować.

381
00:23:59,792 --> 00:24:01,502
Zadzwonił do córek

382
00:24:01,586 --> 00:24:05,673
i przysiągł, że przebaczy Kamilom,
jeśli wrócą do domu.

383
00:24:05,756 --> 00:24:09,677
Musiał być przekonujący,
bo wszyscy wrócili do Bagdadu.

384
00:24:10,303 --> 00:24:14,390
Ale Saddam nie powitał ich
z otwartymi rękami.

385
00:24:15,475 --> 00:24:18,227
Zmusił córki do rozwodu z Kamilami.

386
00:24:18,311 --> 00:24:22,732
Kilka dni później jego rząd stwierdził,
że bracia zginęli w strzelaninie

387
00:24:22,815 --> 00:24:25,443
z pragnącymi zemsty krewnymi.

388
00:24:25,526 --> 00:24:28,112
Pozostali opowiadali coś zgoła innego.

389
00:24:28,196 --> 00:24:32,408
Saddam wysłał szwadron śmierci
z synami Udajjem i Kusajjem na czele,

390
00:24:32,492 --> 00:24:34,494
by zabili braci Kamil.

391
00:24:37,455 --> 00:24:40,583
Czego się spodziewaliście?
Zawsze są konsekwencje.

392
00:24:41,626 --> 00:24:44,545
Następstwa były
jeszcze bardziej dramatyczne.

393
00:24:45,213 --> 00:24:46,964
Zabierają zwłoki,

394
00:24:47,048 --> 00:24:49,175
przywiązują je do auta

395
00:24:49,258 --> 00:24:54,639
i jeżdżą nim,
ciągnąc zwłoki zięciów Saddama

396
00:24:54,722 --> 00:24:56,390
po całym mieście.

397
00:24:57,099 --> 00:25:00,061
Przeraził cały kraj.

398
00:25:00,144 --> 00:25:04,148
Pokazał,
że zrobi coś takiego nawet zięciom,

399
00:25:04,732 --> 00:25:06,150
jeśli mu się sprzeciwią.

400
00:25:07,026 --> 00:25:08,694
Bez serca? Pewnie.

401
00:25:09,570 --> 00:25:15,201
Ale tak Saddam radził sobie z rywalami
aż do ostatnich dni rządów.

402
00:25:16,786 --> 00:25:18,746
Nic nie trwa wiecznie.

403
00:25:20,414 --> 00:25:22,041
Ale by przetrwać tak długo…

404
00:25:22,124 --> 00:25:23,543
RZĄDZIŁ IRAKIEM 24 LATA

405
00:25:23,626 --> 00:25:27,547
…będziecie musieli poradzić sobie
z gorszymi zagrożeniami.

406
00:25:27,630 --> 00:25:31,384
Z takimi,
których źródło tkwi w obywatelach.

407
00:25:32,218 --> 00:25:33,094
Bez obaw.

408
00:25:33,803 --> 00:25:38,641
W księdze znajdziecie wskazówki,
jak kontrolować niespokojną ludność.

409
00:25:38,724 --> 00:25:40,560
Nie są to miłe metody.

410
00:25:40,643 --> 00:25:42,728
Kolejny przystanek: Uganda.

411
00:25:42,812 --> 00:25:46,566
Poznacie mężczyznę,
który opanował sztukę terroru.

412
00:25:46,774 --> 00:25:49,235
Gotowi, by za nim podążyć?

413
00:25:49,318 --> 00:25:50,820
Co będzie z tymi ludźmi?

414
00:25:50,903 --> 00:25:54,115
Będą siedzieć tak,
jakby siedzieli w ogniu.

415
00:25:54,198 --> 00:25:56,200
- Co im pan zrobi?
- Zobaczycie.

416
00:26:25,354 --> 00:26:27,148
Napisy: Krzysztof Bożejewicz