1 00:00:02,000 --> 00:00:07,000 Downloaded from YTS.MX 2 00:00:08,000 --> 00:00:13,000 Official YIFY movies site: YTS.MX 3 00:00:13,347 --> 00:00:17,101 Kinikilala namin ang Custodians at mga katutubo ng Bansa, 4 00:00:17,184 --> 00:00:18,936 kung saan ginawa ang pelikulang ito. 5 00:00:19,019 --> 00:00:24,400 Kinikilala namin ang kanilang patuloy na koneksiyon sa lupa, tubig, at kultura 6 00:00:24,483 --> 00:00:29,739 at nirerespeto namin ang mga nakatatanda sa kanila noon, ngayon, at sa hinaharap. 7 00:00:39,415 --> 00:00:41,000 Salamat. 8 00:00:47,840 --> 00:00:50,718 "Ang mundo natin ay nasa matinding krisis, 9 00:00:50,801 --> 00:00:54,764 at mga anak niyo ang pinaglilinis niyo ng kalat niyo." 10 00:00:54,889 --> 00:00:57,725 Iniwan ng kabataan ngayon ang silid-aralan 11 00:00:57,808 --> 00:00:59,935 para mangalampag ukol sa pagbabago ng klima. 12 00:01:00,019 --> 00:01:02,563 Gusto nilang maalis sa puwesto ang punong ministro 13 00:01:02,646 --> 00:01:04,648 at talikdan ang paggamit ng fossil fuels. 14 00:01:04,774 --> 00:01:06,066 Dapat nang umalis ni ScoMo! 15 00:01:06,150 --> 00:01:07,485 KILOS NA! 16 00:01:10,321 --> 00:01:13,199 Higit sa 11,000 siyentista mula sa iba-ibang panig ng mundo 17 00:01:13,282 --> 00:01:16,994 ang nagdeklara ng emerhensiya sa klima. 18 00:01:17,077 --> 00:01:20,372 Naitala sa Australia ang pinakamainit at pinakatuyong taon. 19 00:01:20,456 --> 00:01:24,543 May mga babala rin nitong umaga ukol sa pagkasunog ng mga gubat, 20 00:01:24,668 --> 00:01:28,422 na kinakatakot ng awtoridad na maging pinakamalala. 21 00:01:28,506 --> 00:01:31,842 Parating na ang mga malalang pangyayari, 22 00:01:31,926 --> 00:01:34,261 at lahat ng ito'y kaugnay sa pagbabago ng klima. 23 00:01:40,351 --> 00:01:43,270 Ang Australia ay destilasyon ng dilema ng mundo 24 00:01:43,395 --> 00:01:46,023 pagdating sa pagbabago ng klima. 25 00:01:47,983 --> 00:01:50,194 Pero wala itong saysay 26 00:01:50,277 --> 00:01:53,989 kung di mo nauunawaan ang tunay na Australia. 27 00:01:59,829 --> 00:02:01,664 Sa umpisa pa lang, 28 00:02:01,747 --> 00:02:05,042 bansa itong umaasa sa fossil fuels. 29 00:02:06,836 --> 00:02:09,672 Tayo na ang pinakamalaking exporter ng karbon sa mundo, 30 00:02:09,755 --> 00:02:14,385 pinakamalaking exporter ng gas sa mundo, at paulit-ulit itong naririnig. 31 00:02:14,468 --> 00:02:18,597 "Kung wala tayong fossil fuels, wala tayong anuman." 32 00:02:21,267 --> 00:02:25,312 Tayo rin ang kontinenteng patag at tuyong 33 00:02:25,396 --> 00:02:28,357 talagang posibleng pangyarihan ng pagbabago ng klima. 34 00:02:30,484 --> 00:02:34,488 Alam nating tayo ang unang makararanas sa mga epekto nito. 35 00:02:35,364 --> 00:02:40,536 At may malalang kapalit ang hindi natin pagpansin nito. 36 00:02:40,619 --> 00:02:43,330 Ngayon, sa mga matinding pagkasunog ng gubat sa Australia. 37 00:02:43,414 --> 00:02:47,626 Higit sa 200 ang naitalang sunog sa dalawa sa pinakamataong estado ng Australia. 38 00:02:47,710 --> 00:02:50,337 Sabi ng mga siyentista sa klima, ang mga sunog sa gubat 39 00:02:50,421 --> 00:02:53,632 ay babala ng maaaring mangyari sa buong mundo. 40 00:02:53,716 --> 00:02:55,968 Baka ito ang maging bagong normal. 41 00:03:04,768 --> 00:03:09,773 Ang pinakamalaking trahedya rito sa mga sunog sa Black Summer 42 00:03:09,857 --> 00:03:11,859 ay inasahan na natin ito. 43 00:03:33,797 --> 00:03:38,594 Ang unang karanasan ko sa sunog ay noong 1971. 12 lang ako noon. 44 00:03:40,137 --> 00:03:44,308 May mga tumawag na nagsabing palapit sa amin ang sunog, 45 00:03:44,391 --> 00:03:49,355 at umalis kami nang may mga palakol, kalaykay, at mga sako. 46 00:03:53,108 --> 00:03:56,946 Walang mga tanung-tanong pa 'Yun lang ang ginawa. 47 00:04:01,200 --> 00:04:03,535 Sa Australia, palagian ang mga sunog. 48 00:04:03,619 --> 00:04:04,703 UY SUNOG MO! 49 00:04:04,787 --> 00:04:07,998 Maliliit na sunog sa may Blue Mountains, nahanginan ng amihan, 50 00:04:08,082 --> 00:04:11,210 mabilis na umabot sa mga kabahayan. 51 00:04:11,293 --> 00:04:12,169 NASUSUNOG NA TALAHIBAN 52 00:04:12,252 --> 00:04:14,338 Bawat taon, may sunog sa mga talahiban. 53 00:04:16,090 --> 00:04:17,883 Sobrang lala ng ilang mga taon. 54 00:04:19,969 --> 00:04:22,346 Ang iba'y di masyado. 55 00:04:23,806 --> 00:04:25,808 Pero bawat taon, may mga sunog. 56 00:04:27,601 --> 00:04:29,770 Tulong. 57 00:04:29,853 --> 00:04:33,190 Napakasimple lang noon. 58 00:04:34,108 --> 00:04:37,444 Kukuha ng mga sanga, papaluin ang mga apoy. 59 00:04:39,446 --> 00:04:41,699 Basang mga sako, mga kalaykay. 60 00:04:43,909 --> 00:04:46,203 Iyon ang unang karanasan ko sa malaking sunog, 61 00:04:46,286 --> 00:04:49,999 at doon ko nalaman ang gusto kong maging karera. 62 00:04:52,793 --> 00:04:53,919 Nahumaling ako. 63 00:04:55,337 --> 00:04:58,590 GREG MULLINS DATING KOMISYONADO SA SUNOG 64 00:04:59,299 --> 00:05:02,052 Hindi ko binalak na maging hepe, 65 00:05:02,136 --> 00:05:06,015 pero talagang gustung-gusto kong malaman ang tungkol dito. 66 00:05:06,890 --> 00:05:10,894 Ako ang natukoy ng gobyerno na pinakaakma sa trabahong 'yun noon, 67 00:05:10,978 --> 00:05:13,647 at labis ko iyong ikinararangal. 68 00:05:19,319 --> 00:05:24,199 Sanay ako sa mahabang paghahanda para sa malalang panahon ng mga sunog. 69 00:05:25,701 --> 00:05:27,286 Sinasabi ng tatay ko noon, 70 00:05:27,369 --> 00:05:29,621 "Ang aga mamulaklak ng punong 'yan. 71 00:05:29,705 --> 00:05:31,373 Ibig sabihin, tagtuyot talaga. 72 00:05:31,457 --> 00:05:34,084 Tingnan mo ang kulay ng mga dahon ng banksia. 73 00:05:34,168 --> 00:05:38,047 Kaya, kailangan nito ng maraming tubig. Nalalagas na ang mga dahon. 74 00:05:38,130 --> 00:05:42,551 Tingnan mo ang mga langgam. Ba't sa panahong ito lumalabas?" 75 00:05:43,844 --> 00:05:49,058 Noong 1994, bigla na lang naging mainit, mahangin, at tagtuyot. 76 00:05:49,808 --> 00:05:52,186 Natutuyuan na ang gubat sa Queensland, 77 00:05:52,269 --> 00:05:57,107 at gutom na ang mga hayop sa pinakatuyong tatlong buwan sa higit 80 taon. 78 00:05:57,191 --> 00:06:00,652 Napagtanto kong may hindi na makontrol. 79 00:06:05,824 --> 00:06:07,493 Kunin mo lahat. 80 00:06:11,246 --> 00:06:14,792 Nagkaroon ng malalaking sunog sa New South Wales. 81 00:06:14,875 --> 00:06:16,043 Naku. 82 00:06:17,336 --> 00:06:18,670 Ay, naku. 83 00:06:19,797 --> 00:06:23,175 Sunog. May sunog! 84 00:06:23,967 --> 00:06:27,262 Ito ang nasa mga bangungot ng mga bumberong panggubat. 85 00:06:27,346 --> 00:06:32,226 Bawat ektarya nito ay may tone-tonelada ng tuyong langis ng tinder na sumasabog. 86 00:06:32,309 --> 00:06:35,479 May matinding takot sa layo ng mararating ng pinsala nito. 87 00:06:35,562 --> 00:06:37,981 Sinubukang sagipin ng mga residente ang mga tahanan, 88 00:06:38,065 --> 00:06:41,652 pero may ibang hindi na kinaya. 89 00:06:41,735 --> 00:06:45,030 Ito ang pinakanakakatakot na karanasan. 90 00:06:48,826 --> 00:06:52,746 Noong 1994, nawalan ako ng ari-arian dahil sa sunog panggubat. 91 00:06:52,830 --> 00:06:55,290 Naka-shorts akong lumabas, 92 00:06:55,374 --> 00:06:56,959 sinubukang labanan ang sunog. 93 00:06:57,042 --> 00:07:00,420 Buti na lang ligtas ang pamilya ko, pero hindi ang ilang kapitbahay. 94 00:07:00,504 --> 00:07:02,464 Apat ang namatay sa sunog na 'yun. 95 00:07:09,847 --> 00:07:14,393 Nasubaybayan ko ang pag-unlad ng siyensiya sa klima sa huling 30 taon. 96 00:07:15,894 --> 00:07:17,271 TIM FLANNERY SIYENTISTA 97 00:07:17,354 --> 00:07:21,150 Isa siya sa mga nangungunang siyentistang nag-aaral ukol sa pagbabago ng klima. 98 00:07:21,233 --> 00:07:22,734 Siya si Tim Flannery. 99 00:07:27,406 --> 00:07:30,868 Naaabot na natin ang rurok ng peligrosong pagbabago ng klima, 100 00:07:30,951 --> 00:07:32,619 at limitado ang oras na umaksiyon. 101 00:07:34,288 --> 00:07:38,125 Naging napakalinaw ng mga siyentista tungkol sa nangyayari. 102 00:07:39,376 --> 00:07:42,546 Tingnan niyo ang itsura ng mundo kapag bukas ang mga ilaw. 103 00:07:42,629 --> 00:07:45,424 Isipin niyo ang sinusunog na fossil fuels. 104 00:07:45,507 --> 00:07:49,219 Ikinukulong ng greenhouse gases ang enerhiya ng init sa palibot ng mundo. 105 00:07:49,303 --> 00:07:51,638 Para silang kumot sa kama. 106 00:07:51,763 --> 00:07:54,433 Pataas lang nang pataas ang temperatura. 107 00:07:54,558 --> 00:07:58,437 Isang pag-aaral sa mga pagbabago ng klima sa silangang Australia ang bumuo 108 00:07:58,520 --> 00:08:02,107 ng ebidensiyang madarama na ang epekto ng greenhouse. 109 00:08:02,232 --> 00:08:05,068 Sinasalamin ng pagtaas ang lebel ng carbon dioxide 110 00:08:05,152 --> 00:08:07,279 sa atmospera sa paglipas ng panahon. 111 00:08:07,362 --> 00:08:10,073 May nangyayari talaga. 112 00:08:10,157 --> 00:08:13,619 Nagsimula akong magbasa, mag-aral, at magtanong 113 00:08:13,702 --> 00:08:18,290 at nadiskubre ko ang ilang mga saliksik tungkol sa pagbabago ng klima at naisip, 114 00:08:18,373 --> 00:08:21,919 "Baka meron sila rito." At sa sumunod na mga taon, 115 00:08:22,002 --> 00:08:24,171 napagtanto kong, oo, meron nga. 116 00:08:26,215 --> 00:08:29,301 Iisipin mong isang beses sa isang dekada, 117 00:08:29,384 --> 00:08:32,763 magkakaroon ng matinding sunog sa New South Wales. 118 00:08:34,223 --> 00:08:39,436 Pero pagkatapos ng 1994, lalong dumami ang mga malalang sunog. 119 00:08:40,604 --> 00:08:43,774 Maraming nasusunugan noong 1997, tatlong taon ang nakalipas. 120 00:08:46,693 --> 00:08:51,281 Pasko, 2001, malalang mga sunog. 121 00:08:51,949 --> 00:08:53,909 2002, marami pang sunog. 122 00:08:55,369 --> 00:08:59,915 2003, muntik nang masunog nang buhay ang mga bumbero sa Canberra. 123 00:09:02,834 --> 00:09:03,794 Sige! 124 00:09:07,631 --> 00:09:10,717 Sunod-sunod ang matitinding panganib sa sunog, 125 00:09:10,801 --> 00:09:13,762 at lahat ng ito'y dahil sa pagbabago ng klima. 126 00:09:14,596 --> 00:09:17,391 Palala nang palala ang mga sunog, 127 00:09:17,474 --> 00:09:19,142 at alam kong 128 00:09:19,226 --> 00:09:22,938 ito mismo ang prediksyon ng mga siyentista para sa Australia, 129 00:09:23,021 --> 00:09:27,526 mas mahabang panahon ng sunog, mas malalang mga sunog, 130 00:09:27,609 --> 00:09:30,946 at iyan na nga rin ang nakikita ko, sa kasamaang-palad. 131 00:09:31,029 --> 00:09:33,907 Nababagabag ang komunidad 132 00:09:33,991 --> 00:09:37,786 pagkat ang global warming ay maaaring magdulot ng mas mahahabang tagtuyot. 133 00:09:37,911 --> 00:09:38,870 Sa partikular... 134 00:09:38,954 --> 00:09:42,624 Kung lehitimo ang isyung ito... 135 00:09:42,708 --> 00:09:45,419 ay isang bagay na talagang pinagtatalunan. 136 00:09:47,045 --> 00:09:51,425 Nasubaybayan ko ang mga labanan para sa klima sa Australia sa nagdaang 14 taon. 137 00:09:51,508 --> 00:09:53,635 MARIAN WILKINSON MAMAMAHAYAG/MAY-AKDA 138 00:09:53,719 --> 00:09:57,431 Paunti-unti ang mga plano ng pagpapalawak sa industriya ng karbon. 139 00:09:57,514 --> 00:10:01,935 May puspusang pagkilos para maliitin 140 00:10:02,019 --> 00:10:03,895 ang siyensiya ng pagbabago sa klima. 141 00:10:03,979 --> 00:10:05,188 MADILIM KUNG WALANG COAL MINERS 142 00:10:05,272 --> 00:10:08,275 Hindi pinapataas ng carbon dioxide ang temperatura. 143 00:10:08,358 --> 00:10:11,611 Tunay na kabaligtaran ng ipinapakalat ng mga taong ito. 144 00:10:11,695 --> 00:10:14,573 Mga kasinungalingan at panloloko nila. 145 00:10:14,656 --> 00:10:16,408 Sabi n'yo, basura ang climate change. 146 00:10:16,491 --> 00:10:21,204 Tingin ko, ang sinabi ko'y ang ideya ng siyensiya 147 00:10:21,288 --> 00:10:23,332 sa pagbabago ng klima ay medyo aromatiko. 148 00:10:23,457 --> 00:10:25,083 TONY ABBOTT DATING PRIME MINISTER 149 00:10:27,336 --> 00:10:32,299 Sa ngayon, ako pa lang ang komisyonado sa klima sa Australia, 150 00:10:32,382 --> 00:10:33,967 tatlong taong nakapaglingkod, 151 00:10:34,051 --> 00:10:36,553 ipinapakalat ang balita ukol sa pagbabago ng klima, 152 00:10:36,636 --> 00:10:40,265 inaaral ang kumplikadong siyensiya at ipinaaabot ito sa masa. 153 00:10:40,349 --> 00:10:43,643 Lalong lalala ang mga mangyayari sa klima, 154 00:10:43,769 --> 00:10:46,438 ayon sa ulat mula sa Climate Commission. 155 00:10:46,563 --> 00:10:49,566 Pero nabaliw ang media. 156 00:10:49,649 --> 00:10:52,819 Tinawag ng mga kritiko ang Climate Commission na "tagatakot lang." 157 00:10:52,903 --> 00:10:56,990 Desperado ang mga taong ito. Kalokohan ang buong pagbabago ng klima. 158 00:10:57,074 --> 00:10:59,993 Layas! Sinungaling! 159 00:11:00,077 --> 00:11:02,454 Nahalal ang konserbatibong gobyerno, 160 00:11:02,579 --> 00:11:07,000 at ang una nilang aksiyon ay patahimikin kami. 'Di ito pang-ekonomiya. 161 00:11:07,084 --> 00:11:09,294 Ito'y para mawala ang Climate Commission. 162 00:11:09,378 --> 00:11:10,295 FLANNERY, SINUNGALING 163 00:11:10,379 --> 00:11:11,630 Kailangang maisiwalat siya. 164 00:11:11,713 --> 00:11:14,299 Mala-komiks lang talaga 'yun. 165 00:11:19,179 --> 00:11:23,642 Maaga namang kumilos ang mga tao, pero maraming lulong sa personal na interes. 166 00:11:25,435 --> 00:11:26,937 SCOTT MORRISON PUNONG MINISTRO 167 00:11:27,020 --> 00:11:30,232 Si Scott Morrison, ang punong ministro ngayon, 168 00:11:30,315 --> 00:11:35,737 ay tumayo sa parliyamento nang may hawak na uling. 169 00:11:36,780 --> 00:11:39,157 Mr. Speaker, ito ay uling lang. 'Wag matakot. 170 00:11:39,241 --> 00:11:40,951 Hindi kayo sasaktan nito. 171 00:11:41,034 --> 00:11:43,286 Alam ng ingat-yaman ang batas sa props. 172 00:11:43,370 --> 00:11:44,246 Uling 'yan. 173 00:11:44,329 --> 00:11:45,539 Oo, itong uling na ito 174 00:11:45,622 --> 00:11:48,542 ay hindi maruming puno ng alikabok. 175 00:11:48,625 --> 00:11:51,711 Mula ito sa Minerals Council, 176 00:11:51,795 --> 00:11:55,340 nilinis itong mabuti para sa isang 177 00:11:55,424 --> 00:11:57,634 presentasyong pangmerkado. 178 00:11:57,717 --> 00:12:01,096 Mr. Speaker, may ideyolohiya ang oposisyon, 179 00:12:01,179 --> 00:12:03,932 patolohikal na takot sa uling. 180 00:12:04,015 --> 00:12:07,477 Walang opisyal na salita para sa phobia sa uling, Mr. Speaker, 181 00:12:07,561 --> 00:12:10,522 pero 'yan ang bagay na tumatakot sa oposisyon. 182 00:12:10,605 --> 00:12:13,108 Pagpatay sa mga trabaho, pagpatay sa mga ilaw, 183 00:12:13,191 --> 00:12:15,235 at pagpatay sa air conditioners, 184 00:12:15,318 --> 00:12:18,905 ayan ang mga pumupuwersa sa mga pamilya sa Australia na manatili sa dilim 185 00:12:18,989 --> 00:12:22,075 bilang resulta ng mga pang-Dark Ages nilang polisiya. 186 00:12:22,159 --> 00:12:26,830 Maraming mawawalan ng trabaho. Maraming sanggol na mamamatay sa ospital. 187 00:12:26,913 --> 00:12:29,124 Ito ang dapat mapigilan. 188 00:12:29,332 --> 00:12:32,127 Hindi puwedeng uuwi ang mga bata galing sa eskuwela 189 00:12:32,210 --> 00:12:34,045 na walang toaster sa bahay 190 00:12:34,129 --> 00:12:35,505 BARNABY JOYCE DATING DEPUTY 191 00:12:35,589 --> 00:12:37,632 dahil walang kuryente, wala ring ref. 192 00:12:39,259 --> 00:12:44,055 Pero tingin ko, isa sa mga pinakamababaw ay ang debate sa mga elektronikong kotse. 193 00:12:45,140 --> 00:12:48,768 Ang tugon dito ni Scott Morrison ay 194 00:12:48,852 --> 00:12:54,357 itong mga pag-uusap na gaya ng... 195 00:12:54,483 --> 00:12:58,403 Hindi gagana ang treyler mo. Hindi gagana ang bangka mo. 196 00:12:58,487 --> 00:13:02,866 Hindi ka makakatulog sa paborito mong pangkamping kasama ang pamilya. 197 00:13:03,325 --> 00:13:09,039 Sa pagkakaroon ng ganyan kababaw na debate sa kampanya sa politika, 198 00:13:09,122 --> 00:13:14,836 nasabi na rin sa akin, noong 2019, hindi pa tayo tapos. 199 00:13:16,838 --> 00:13:19,591 Libu-libong mga estudyante sa bansa 200 00:13:19,674 --> 00:13:21,843 ang nais magparating sa mga politikong sobra na. 201 00:13:21,927 --> 00:13:25,764 Nangangalampag na sila para sa aksiyon sa pagbabago ng klima, at bukas, 202 00:13:25,889 --> 00:13:28,183 lalayasan nila ang paaralan. 203 00:13:33,104 --> 00:13:35,982 Bale, nagsimula ako noong 16 ako. 204 00:13:36,066 --> 00:13:39,819 Kapag naririnig ng mga tao, nasasabi nilang, "Napakabata." 205 00:13:39,903 --> 00:13:43,490 Maraming mga nakatatanda ang napapasabi, 206 00:13:43,573 --> 00:13:47,285 "Napakabata mo. Ang dami mo nang nagawa. Kamangha-mangha." 207 00:13:47,369 --> 00:13:51,081 "Binibigyan mo ko ng pag-asa," na... 'Wag mo kong simulan diyan. 208 00:13:53,291 --> 00:13:56,753 DAISY JEFFREY AKTIBISTA SA KLIMA 209 00:13:56,878 --> 00:14:01,174 Nalaman kong magkakaroon ng protesta sa Sydney tungkol sa klima, at naisip ko, 210 00:14:01,299 --> 00:14:03,760 "Kailangan kong sumali, pati mga kaibigan." 211 00:14:03,843 --> 00:14:07,514 Kailangang maraming estudyanteng makisangkot." 212 00:14:07,597 --> 00:14:10,976 Tanda ko, nang naglalakad kami sa pangyayarihan, 213 00:14:11,059 --> 00:14:13,478 gumilid kami. 214 00:14:14,771 --> 00:14:18,984 At... Napakaraming pawisang 215 00:14:19,067 --> 00:14:20,527 kabataan. 216 00:14:20,610 --> 00:14:23,113 Gising mang Tao. Nanganganib Din kayo! 217 00:14:23,238 --> 00:14:28,368 Tumigil ang buong Sydney dahil sa mga nagpoprotesta ukol sa pagbabago ng klima, 218 00:14:28,451 --> 00:14:31,162 dagdag sa milyong tao sa buong mundo 219 00:14:31,288 --> 00:14:33,873 na nagpoprotesta dahil sa lagay ng planeta natin. 220 00:14:33,999 --> 00:14:37,043 Nasa laylayan tayo ng pinakamalaking sakunang 221 00:14:37,127 --> 00:14:40,922 naharap ng sangkatauhan, at walang ginagawa ang gobyerno natin! 222 00:14:43,300 --> 00:14:45,468 Para kang konduktor ng orkestra. 223 00:14:47,345 --> 00:14:49,973 Gusto natin ng ligtas na kinabukasan. Sinong sasama? 224 00:14:53,643 --> 00:14:56,021 Ang madla ang musika, ang enerhiya 225 00:14:56,104 --> 00:14:59,774 sa pagkilos na 'yun , ang alon ng pag-asa. 226 00:14:59,858 --> 00:15:02,611 Umagos ang alon na 'yun sa madla. 227 00:15:02,694 --> 00:15:06,781 Talagang sabik ang mga tao. 228 00:15:06,865 --> 00:15:10,118 Hindi pa nga nagsisimula ang protesta. Tapos na agad kami. 229 00:15:12,829 --> 00:15:17,000 Mas nakilala ito dahil sa propaganda ng punong ministro. 230 00:15:17,083 --> 00:15:20,670 'Di namin sinusuportahan ang 'di pagpasok ng kabataan sa eskuwela 231 00:15:20,754 --> 00:15:25,383 para gumawa ng mga bagay na puwedeng gawin sa labas ng oras ng eskuwela. 232 00:15:25,467 --> 00:15:30,430 Ang nais natin, mas matinding pagkatuto't mas kaunting aktibismo sa eskuwela. 233 00:15:31,514 --> 00:15:33,808 Na sa isip namin, "Hayaan niyo kami." 234 00:15:34,434 --> 00:15:37,729 "Sa mga nakatatandang ito, pagtawanan niyo lang kami, 235 00:15:37,854 --> 00:15:40,482 atakihin niyo lang kami, gawin niyo ang gusto niyo, 236 00:15:40,607 --> 00:15:43,610 dahil kayo ang nasa maling panig ng kasaysayan!" 237 00:15:43,693 --> 00:15:47,322 May higit sa 300,000 tao na sa kalsada, 238 00:15:47,405 --> 00:15:50,492 na kung Australiano ka, mauunawaan mo. 239 00:15:50,575 --> 00:15:52,077 Di nagpoprotesta ang Australiano. 240 00:15:55,997 --> 00:16:00,418 Pinakamagandang araw ng buhay ko. Hindi ako... Walang makakatalo rito. 241 00:16:00,502 --> 00:16:03,463 Tanda kong umuwi ako at napaisip ng, "Naku." 242 00:16:03,546 --> 00:16:06,341 Gusto namin ng aksiyon sa klima. Kailan? Ngayon. 243 00:16:06,424 --> 00:16:08,218 'Wag mong hayaang MAUBOS kami 244 00:16:08,301 --> 00:16:13,014 Ang init dito! Napakarami ng karbon sa atmospera! 245 00:16:13,098 --> 00:16:15,266 Tahimik ang parliyamento. 246 00:16:20,438 --> 00:16:23,274 Pero biglang nag-ingay ang Murdoch media. 247 00:16:23,400 --> 00:16:25,777 Mga tinatawag na aktibista, o mas akmang anarkista, 248 00:16:25,860 --> 00:16:28,196 nagpoprotesta sa mga kalsada. 249 00:16:28,279 --> 00:16:30,615 Kasinungalingan, maling impormasyon. 250 00:16:30,699 --> 00:16:32,617 Nadungisan na ang isip ng mga bata, 251 00:16:32,701 --> 00:16:36,079 nagsasabi lang ng kabaligtaran ng katotohanan. 252 00:16:36,162 --> 00:16:39,833 Unang beses kong naranasan ang pagkabagabag dahil sa klima, 253 00:16:40,750 --> 00:16:44,379 dahil ang mga may kapangyarihan sa huling 30 taon 254 00:16:44,462 --> 00:16:48,091 ay batid na may krisis pero tahasang nagdesisyong hindi lamang 255 00:16:48,174 --> 00:16:49,718 hindi kumilos, 256 00:16:49,801 --> 00:16:52,846 kundi labanan pa ang mga taong may gustong gawin ukol dito. 257 00:16:52,971 --> 00:16:56,891 Gusto kong maging positibo ang tingin ng kabataan ng Australia sa hinaharap. 258 00:16:56,975 --> 00:17:01,438 Pero ayoko rin namang mabagabag ang kabataan sa mga isyung ito. 259 00:17:01,521 --> 00:17:05,400 Anuman ang mga pagsubok na dumating, haharapin natin gaya ng dati. 260 00:17:05,483 --> 00:17:08,445 Pakiramdam ko, naglalakad tayo nang tulog sa gitna ng sakuna. 261 00:17:09,988 --> 00:17:12,490 Nariyan ang lahat ng pahiwatig ng babala. 262 00:17:15,452 --> 00:17:17,078 ABRIL, 2019 263 00:17:17,162 --> 00:17:20,248 Si Greg Mullins, pinakamahusay na komisyoner sa sunog, 264 00:17:20,331 --> 00:17:25,670 ay nagpunta sa atin noong Abril at sabi niya, "Nahaharap tayo sa matinding unos." 265 00:17:25,754 --> 00:17:28,923 Dalawang magkasunod na taon, pinakatuyong naitala 266 00:17:29,007 --> 00:17:30,425 sa silangang Australia. 267 00:17:34,387 --> 00:17:37,766 At mukhang ang taon na ito ang pinakamainit. 268 00:17:39,893 --> 00:17:43,062 Anong gagawin natin sa sitwasyong ito? 269 00:17:43,980 --> 00:17:48,359 Kaya sinubukan naming tulungan si Greg na makausap ang punong ministro, 270 00:17:48,443 --> 00:17:51,446 dahil buong bansa ang sangkot sa unos na ito. 271 00:17:54,240 --> 00:17:58,286 Sumulat kami sa punong ministro noong Abril 2019 at wika namin, 272 00:17:58,369 --> 00:17:59,913 "Punong Ministro, 273 00:18:00,038 --> 00:18:02,749 nag-aalala kami sa matinding sunog sa gubat na paparating. 274 00:18:02,874 --> 00:18:04,918 Nawa'y makipagkita ka sa amin. 275 00:18:05,001 --> 00:18:08,546 Nakakagulat ito. Ngayong taon, kailangan lahat ng makakatulong. 276 00:18:08,630 --> 00:18:11,800 di sapat ang mga nakaantabay na serbisyo para sa matinding klima. 277 00:18:11,883 --> 00:18:15,345 Kailangan ng suporta ng militar sa mga serbisyong kaugnay ng sunog, 278 00:18:15,470 --> 00:18:17,889 dagdag na pondo para sa eroplanong pambumbero. 279 00:18:17,972 --> 00:18:20,725 "Pero kailangan mong malaman ito, Punong Ministro." 280 00:18:22,268 --> 00:18:24,312 Hindi siya interesado. 281 00:18:28,983 --> 00:18:32,487 2019, lalong lumala ang sitwasyon. 282 00:18:32,570 --> 00:18:34,489 Palala nang palala. 283 00:18:34,572 --> 00:18:39,285 Walang natirang tubig. Pinanood lang namin ang namamatay na mga gubat. 284 00:18:39,369 --> 00:18:42,330 Parang basta ka lang nakaramdam ng hindi maganda, 285 00:18:42,413 --> 00:18:45,166 bigla lang naming naramdaman. 286 00:18:46,042 --> 00:18:47,919 Pero ang masasabi ko, 287 00:18:48,002 --> 00:18:52,423 hindi ko naisip kung gaano kabrutal ang mga sunog 288 00:18:52,507 --> 00:18:53,925 habang patuloy ang tag-init. 289 00:18:54,050 --> 00:18:58,680 Nagulantang ang Australia sa nangyari sa Black Summer. 290 00:19:06,187 --> 00:19:08,064 'Yung kapag nanonood ka ng pelikula 291 00:19:08,147 --> 00:19:11,317 at may mahinang tunog sa taas? 292 00:19:12,026 --> 00:19:15,280 Lumakas lang ang tunog. 293 00:19:15,363 --> 00:19:19,617 At alam mo lang na may parating na di maganda. 294 00:19:19,701 --> 00:19:23,538 Gano'n 'yun. Mabagal na pagkasunog. 295 00:19:24,706 --> 00:19:27,709 At bigla na lang naging malalang trahedya. 296 00:19:35,258 --> 00:19:37,969 Nakakagulat ang nangyari bago 'yun. 297 00:19:41,264 --> 00:19:46,394 Naging sobrang tuyo ng buong Victoria at New South Wales. 298 00:19:46,477 --> 00:19:50,273 At talagang nakakapighati. 299 00:19:56,404 --> 00:19:57,989 Tumungo ako sa gubat 300 00:19:58,072 --> 00:20:01,993 dahil gusto kong mairekord ang makikita roon. 301 00:20:02,076 --> 00:20:06,456 BRUCE PASCOE MANUNULAT/MALLACOOTA 302 00:20:07,332 --> 00:20:11,336 Nabagabag talaga ako dahil naging magkakalapit ang mga puno. 303 00:20:12,545 --> 00:20:15,256 Tatlo hanggang limang daang puno kada acre. 304 00:20:18,051 --> 00:20:20,345 Gubat na sobrang nanganganib. 305 00:20:20,428 --> 00:20:24,474 At anumang apoy doon, sumasabog na parang bomba. 306 00:20:31,773 --> 00:20:33,566 13 araw lang matapos ang taglamig, 307 00:20:33,650 --> 00:20:37,278 may higit sa 40 sunog na sa mga gubat sa bansa. 308 00:20:37,362 --> 00:20:40,907 Ngayon, malinaw ang mensahe mula sa awtoridad. "Maghanda na." 309 00:20:43,076 --> 00:20:45,703 Nagtatrabaho ako noon sa diyaryo sa bayan. 310 00:20:47,705 --> 00:20:50,500 Nakapag-ulat na kami tungkol sa mga sunog, 311 00:20:52,001 --> 00:20:53,503 Setyembre pa lang yata. 312 00:20:55,046 --> 00:20:55,922 PINAKAMATINDING 313 00:20:56,005 --> 00:20:56,881 NAGBABANTANG SUNOG 314 00:20:56,965 --> 00:21:00,426 Lahat ay kumukuha ng larawan ng sunog. 315 00:21:04,472 --> 00:21:07,058 KINATATAKUTANG SUNOG SA TALAHIBAN 316 00:21:08,393 --> 00:21:11,854 Nakakalat sila, kung saan-saan pumupunta. Kung saan-saan may kamera... 317 00:21:11,938 --> 00:21:14,565 Tapos... "May sunog na naman." 318 00:21:16,025 --> 00:21:19,362 May pakiramdam sa hangin na parang may mangyayari. 319 00:21:19,445 --> 00:21:21,948 At sa paligid, napakatuyo. 320 00:21:23,324 --> 00:21:25,576 Sa mga lakad ko sa araw-araw, 321 00:21:25,660 --> 00:21:29,747 napapansin ko ang mga halamang namamatay at nalalanta. 322 00:21:30,873 --> 00:21:33,292 Noong Nobyembre, 323 00:21:34,627 --> 00:21:37,130 parang kongkreto ang lupa, seryoso. 324 00:21:37,213 --> 00:21:38,965 Patay ang damuhan ng lahat. 325 00:21:43,052 --> 00:21:45,263 Napakalayo ng Mallacoota. 326 00:21:45,930 --> 00:21:51,728 At maraming mga residente ang lubhang nababagabag 327 00:21:51,811 --> 00:21:54,105 na ganito sa buong taon. 328 00:22:00,361 --> 00:22:05,700 Pero ang pinakamalala ay nang nasunog ang kagubatan. 329 00:22:06,743 --> 00:22:08,911 Unang beses nagkasunog sa mga gubat na ito. 330 00:22:15,251 --> 00:22:20,256 Tayo na mismo ang saksi sa napakaraming proseso ng pagbabago 331 00:22:20,339 --> 00:22:22,133 sa paligid natin. 332 00:22:25,219 --> 00:22:27,555 Nasa gitna tayo 333 00:22:27,638 --> 00:22:31,142 ng pagkawala ng ilan sa pinakamatatandang gubat sa mundo. 334 00:22:36,230 --> 00:22:39,609 Na milyon-milyong taon namang 'di nagbago. 335 00:22:42,695 --> 00:22:48,326 Nagkahiwalay man ang mga kontinente, nabagsakan man ng mga asteroid ang mundo. 336 00:22:48,409 --> 00:22:52,497 Naging saksi ng panahon at ng mundo ang mga punong 'yun. 337 00:22:55,166 --> 00:22:59,879 Pero dahil sa mga pagbabago ng klima, 338 00:22:59,962 --> 00:23:01,172 nalalanta sila. 339 00:23:03,132 --> 00:23:06,427 Proseso ito ng pagpatay sa nakalipas, 340 00:23:06,511 --> 00:23:09,263 ng pagkakait sa mga nilalang na ito 341 00:23:09,347 --> 00:23:12,350 ng mga bagay noon pa nila tinatamasa, 342 00:23:12,433 --> 00:23:14,852 kahit noong panahon pa ng mga dinosauro. 343 00:23:17,146 --> 00:23:22,944 Nasunog ng Black Summer ang mga antigong ito. 344 00:23:35,873 --> 00:23:39,293 Sa ngayon, may 51 aktibong sunog sa buong bansa, 345 00:23:39,377 --> 00:23:40,753 23 dito ang 'di makontrol. 346 00:23:40,837 --> 00:23:44,882 Kasabay ng banta ng sunog ang peligrosong matinding tag-init, 347 00:23:44,966 --> 00:23:50,096 na magtutulak sa Rural Fire Service na magdeklara ng biglaang emerhensiya. 348 00:23:52,181 --> 00:23:56,561 60-65 taon na ako sa Rural Fire Service... 349 00:23:58,187 --> 00:23:59,647 -Animnapung taon. -Animnapu't lima. 350 00:23:59,730 --> 00:24:02,817 Lumaban sa mga sunog sa New South Wales at Victoria, 351 00:24:02,900 --> 00:24:06,154 at wala pa akong nakikitang gano'n. 352 00:24:12,702 --> 00:24:15,746 Nagsimula ang sunog, at hindi nawala. 353 00:24:20,042 --> 00:24:22,628 Inatake nila ng bomba. 354 00:24:25,631 --> 00:24:27,717 Malalaking tangke. 355 00:24:29,093 --> 00:24:33,514 Hindi importante kung anong ginawa nila. Umabot sa bayan. 356 00:24:33,598 --> 00:24:36,559 Bubuo ang pinagsama-samang pagsabog 357 00:24:36,642 --> 00:24:41,314 ng isang malaking sunog, at lahat ay magiging nasa pinakamataas na alerto. 358 00:24:41,397 --> 00:24:45,318 Alam naming kami naman sa susunod. 359 00:24:47,445 --> 00:24:51,490 Tanda kong sinabi ko sa mga tao, "Seryoso ito. 360 00:24:51,574 --> 00:24:54,452 Aabot ang sunog na ito sa Cobargo." 361 00:24:55,828 --> 00:24:59,790 'Di ko naisip na oras lang ang aabutin. 362 00:25:01,167 --> 00:25:03,586 Mga 4:00 ng umaga... 363 00:25:03,669 --> 00:25:05,463 Alas 3:00. 3:00 pala. 364 00:25:05,546 --> 00:25:11,219 Alas 3:00 ng umaga, gumising ako, lumabas, at... Kakaiba ang pakiramdam. 365 00:25:13,137 --> 00:25:18,309 Nakakatakot ang pagiging pula ng langit. 366 00:25:18,392 --> 00:25:19,685 Oo. 367 00:25:19,769 --> 00:25:22,146 Pumasok ako, ginising ko si Mary, at sabi ko, 368 00:25:22,230 --> 00:25:27,026 "Gising, mahal. Kumain ka. Aabot dito ang sunog." 369 00:25:30,446 --> 00:25:32,240 Ay, mas madilim na! 370 00:25:32,323 --> 00:25:33,199 Nanay! 371 00:25:33,324 --> 00:25:36,327 Ay, mas madilim na! 372 00:25:37,995 --> 00:25:41,916 Ika-30 ng Disyembre, nagpatawag ang CFA ng pulong pangkomunidad. 373 00:25:44,877 --> 00:25:48,422 May mga 7,000 turista pa sa bayan. 374 00:25:51,884 --> 00:25:54,595 May anunsiyong dapat nang umalis ang mga tao. 375 00:25:54,679 --> 00:25:56,138 Maraming di umalis. 376 00:25:59,016 --> 00:26:01,727 Naglibot ako sa parke at nagtanong sa mga tao 377 00:26:01,811 --> 00:26:04,272 tungkol sa madilim na kalangitan. 378 00:26:06,440 --> 00:26:09,443 At tingin ko talaga, may parang, 379 00:26:09,527 --> 00:26:13,281 "Bakasyon ko ito, at magiging okey ang lahat." 380 00:26:14,782 --> 00:26:19,287 Tingin ko, sa puntong 'yun, lahat ay iniisip pang 'di 'yun mangyayari. 381 00:26:24,000 --> 00:26:27,169 Hindi mo naman talaga maiisip na mangyayari 'yun. 382 00:26:27,253 --> 00:26:29,630 Sa isang sandali, naglilinis ako ng kotse, 383 00:26:29,714 --> 00:26:31,924 at may babaeng lumapit at nagsabi sa aking, 384 00:26:32,008 --> 00:26:35,011 "Ba't ka nagsasayang ng tubig? Di mo magagamit ang kotse mo. 385 00:26:35,094 --> 00:26:37,388 Ba't mo pa nililinis ang kotse mo?" 386 00:26:37,471 --> 00:26:40,641 Sabi ko, "Binabasa ko lang para hindi matamaan ng apoy." 387 00:26:40,766 --> 00:26:42,226 Sabi ko, "Tagarito ka ba?" 388 00:26:42,310 --> 00:26:44,812 Sagot niya, "Hindi. Bumisita lang." Sabi ko, "Uwi na." 389 00:26:46,022 --> 00:26:48,733 Nagbabakasyon habang nasusunog ang tahanan. 390 00:26:48,816 --> 00:26:51,277 Nagbabakasyon si Scott Morrison sa Hawaii 391 00:26:51,360 --> 00:26:55,114 habang nahaharap sa sakuna ang buong bansa. 392 00:26:55,197 --> 00:26:56,741 DISYEMBRE, 2019 393 00:26:56,824 --> 00:27:00,619 Nang nakita kong nasa Hawaii si Scott Morrison 394 00:27:00,703 --> 00:27:04,498 sa gitna ng sakunang maraming magagawa 395 00:27:04,582 --> 00:27:08,836 para hindi lumala, naiyak ako. 396 00:27:08,919 --> 00:27:10,671 PUNONG MINISTRO Maligayang Pasko 397 00:27:10,755 --> 00:27:12,673 Paiikliin niya raw ang bakasyon niya, 398 00:27:12,757 --> 00:27:17,720 na ilang araw nang di maikaila o makumpirma ng opisina niya. 399 00:27:17,803 --> 00:27:20,973 Mukhang umpisa pa lang, malinaw nang 400 00:27:21,057 --> 00:27:24,185 mula nang lumala ang mga sunog, 401 00:27:24,268 --> 00:27:29,523 'di nauunawaan ni Scott Morrison ang lala ng sitwasyon. 402 00:27:29,648 --> 00:27:32,985 Alam kong magagalit ang mga tao pag nalamang 403 00:27:33,069 --> 00:27:35,404 nagbabakasyon ako kasama ang pamilya ko 404 00:27:35,488 --> 00:27:38,115 habang ang mga pamilya nila'y nasa peligro. 405 00:27:38,199 --> 00:27:41,285 Alam nilang 'di ako tatayo roon at hahawak ng hose. 406 00:27:41,410 --> 00:27:42,953 Hindi ako bumbero. 407 00:27:47,375 --> 00:27:51,545 Sa politikal na lente lang siya nakatingin, sa isip ko. 408 00:27:53,339 --> 00:27:55,800 Ayaw niyang maging isyu ang mga sunog, 409 00:27:55,883 --> 00:27:59,095 maging pambansang isyu, dahil takot siyang 410 00:27:59,178 --> 00:28:01,722 mabuksan nito ang isyu sa pagbabago ng klima. 411 00:28:01,806 --> 00:28:05,601 Matitinding sunog ang nilalabanan ng Australia 412 00:28:05,684 --> 00:28:08,854 bago at nang maging bansa. 413 00:28:09,271 --> 00:28:13,526 Matindi ang impluwensiya sa kanya ng Murdoch media. 414 00:28:13,609 --> 00:28:17,988 Bahagi na ng buhay dito ang sunog. Noon pa. 415 00:28:18,114 --> 00:28:21,492 Itong mga tao sa politika, 416 00:28:21,617 --> 00:28:24,453 sineryoso talaga nila ang mga babaeng ito. 417 00:28:24,578 --> 00:28:28,999 Pagbabago ng klima ba ang sanhi ng mga sunog? Hindi. 418 00:28:29,166 --> 00:28:30,376 Mga kasinungalingan. 419 00:28:30,501 --> 00:28:33,421 Alam natin ang sanhi ng mga sunog sa gubat. May sumunog nito. 420 00:28:33,504 --> 00:28:37,550 Oo, arson. Sabi nila, "Mga arsonist ang may gawa sa mga sunog na ito." 421 00:28:37,633 --> 00:28:40,010 Di maisisisi ang mga sunog sa pagbabago ng klima, 422 00:28:40,136 --> 00:28:42,763 lalo na kung marami ang sinadyang sunugin. 423 00:28:42,888 --> 00:28:46,642 May problema sa arson ang Australia 424 00:28:46,725 --> 00:28:49,228 na 'di maiuugnay sa pagbabago ng klima sa mundo 425 00:28:49,311 --> 00:28:52,273 o anumang titulong pakana ninyo. 426 00:28:55,067 --> 00:28:58,279 Oras na para gumising ang mga Klimatard. #ArsonEmergency 427 00:28:58,404 --> 00:29:01,407 Nakakainis na gawin ito ng mga tao! Pagpalain ang Australia. 428 00:29:01,490 --> 00:29:02,992 Kalokohan. 429 00:29:03,075 --> 00:29:06,871 'Di nila matanggap na nahaharap tayo sa pinakamatinding sunog sa kasaysayan 430 00:29:06,954 --> 00:29:09,748 dahil sa pagbabago ng klima at wala nang iba. 431 00:29:09,832 --> 00:29:13,919 Tingin ko, hanggang sa trahedya noong New Year's Eve, 432 00:29:14,003 --> 00:29:17,089 'di pa rin makuha ng gobyerno. 433 00:29:27,516 --> 00:29:31,312 Nawawalan ang mga tao at komunidad. Nakukulong sila. 434 00:29:32,271 --> 00:29:35,357 Bawat sulok dito'y may paparating na sunog. 435 00:29:35,441 --> 00:29:37,693 Matutulog ka nang nakikita ang sunog, 436 00:29:37,776 --> 00:29:40,279 gigising ka nang may sunog pa rin, 437 00:29:40,362 --> 00:29:41,947 mas malapit sa iyo, 438 00:29:42,031 --> 00:29:44,533 at mag-aalala ka na lang. 439 00:29:50,164 --> 00:29:52,374 Suwertihan lang, 440 00:29:52,458 --> 00:29:55,085 at napakamalas ng Mallacoota. 441 00:30:03,928 --> 00:30:06,472 Nasaan ang mga susi ko? May nakakita ba? 442 00:30:06,555 --> 00:30:08,641 'Wag kang mag-alala. Isasakay ka namin. 443 00:30:08,724 --> 00:30:10,476 -Kotse ko 'yan. -Wag kang mag-alala. 444 00:30:10,559 --> 00:30:12,686 -Hindi ko mabuksan. -Ayos lang. 445 00:30:12,770 --> 00:30:13,771 Sige! 446 00:30:13,854 --> 00:30:17,608 Namatay ang sirena. Namatay ang mga telepono. 447 00:30:18,734 --> 00:30:22,321 At doon na ang "Lumikas na ngayon din." 448 00:30:25,115 --> 00:30:29,119 Lumingon ako, at palapit na sa akin. 449 00:30:30,496 --> 00:30:31,789 Sige! Sige! 450 00:30:31,872 --> 00:30:33,290 Itong pulang liwanag. 451 00:30:33,374 --> 00:30:34,708 Sige! 452 00:30:35,334 --> 00:30:38,921 Kulay kahel at mausok. 453 00:30:39,004 --> 00:30:41,757 May kidlat sa langit. 454 00:30:48,472 --> 00:30:51,016 Patungo sa Bastion Point Beach ang mga kotse. 455 00:30:51,141 --> 00:30:53,102 Naghahanda na ang mga tao sa pantalan, 456 00:30:53,185 --> 00:30:55,813 at ang iba'y papunta sa Munisipyo. 457 00:30:56,730 --> 00:31:01,277 May litrato ng babae, hawak ang munting aso niya. 458 00:31:01,360 --> 00:31:05,281 Gusto niyang umalis, pero gusto niya ring manatili. 459 00:31:05,364 --> 00:31:08,367 "Gusto kong manatili dahil tagarito ako, tahanan ko ito." 460 00:31:08,993 --> 00:31:10,035 Pero heto kami. 461 00:31:10,119 --> 00:31:13,080 Ngayon, kailangang magdesisyon kung aalis o mananatili, 462 00:31:13,163 --> 00:31:14,999 na parang may humahabol na halimaw. 463 00:31:21,255 --> 00:31:23,591 At ang hangin. Hindi ko na kaya ang hangin. 464 00:31:23,674 --> 00:31:25,843 Hindi ko kaya sa labas dahil 465 00:31:25,926 --> 00:31:29,388 umuungol ito sa mga tainga ko. 466 00:31:33,726 --> 00:31:36,437 Maririnig mo. Merong... 467 00:31:36,520 --> 00:31:38,105 Parang dragon... 468 00:31:43,444 --> 00:31:47,364 At naging itim ang lahat. 469 00:31:52,453 --> 00:31:56,874 Ito ang Mallacoota, 9:13 ng umaga. 470 00:31:56,957 --> 00:32:00,085 Hindi kapani-paniwala. Itim na itim. 471 00:32:00,169 --> 00:32:02,838 May mga baga mula sa langit. 472 00:32:03,255 --> 00:32:07,092 Nag-text ang nobya ko ng "Okey ka lang?" 473 00:32:08,385 --> 00:32:12,848 At kumuha ako ng mga larawang ipapadala sa kanya. 474 00:32:15,643 --> 00:32:18,979 Sabi niya, "Kagabi ba ito kinunan?" 475 00:32:19,063 --> 00:32:21,565 Tugon ko, "Hindi, ngayon mismo." 476 00:32:22,566 --> 00:32:24,526 Nakakatakot na talaga ito. 477 00:32:24,610 --> 00:32:27,029 'Di mo na makita ang kamay mo sa mukha mo. 478 00:32:27,112 --> 00:32:31,533 Malakas ang hangin, nadadala ang apoy sa amin. 479 00:32:31,617 --> 00:32:34,787 Ganap na itim ang kalangitan 480 00:32:34,870 --> 00:32:39,249 dahil ang uling na likha ng sunog 481 00:32:39,333 --> 00:32:41,835 ay nauunang kumalat kaysa sa sunog mismo. 482 00:32:41,919 --> 00:32:43,754 Kaya iyan ang unang nararanasan. 483 00:32:45,964 --> 00:32:48,717 At habang mas lumalapit ang sunog, 484 00:32:48,801 --> 00:32:53,555 nawawala ang uling, at ang makikita na lang ay napakapulang langit. 485 00:33:10,072 --> 00:33:12,032 Nakaupo ako noon sa labas ng Hall. 486 00:33:12,616 --> 00:33:14,785 Gusto kong makita ang lahat ng kayang makita. 487 00:33:20,833 --> 00:33:24,211 Pero may dumating na boluntaryo sa CFA na nagsabi sa aking, 488 00:33:24,294 --> 00:33:25,671 "Kailangan mong pumasok." 489 00:33:31,635 --> 00:33:34,471 Napakasikip sa Munisipyo, 490 00:33:34,555 --> 00:33:38,016 at isinara nila ang mga bintana kaya hindi mo matingnan, 491 00:33:38,100 --> 00:33:41,437 dahil ang makikita lang ay sunog. 492 00:33:41,520 --> 00:33:44,565 Makikita ang mga siklab ng pula. 493 00:33:44,648 --> 00:33:46,900 At nakahiga lang kami. 494 00:33:46,984 --> 00:33:51,321 Tanda kong nakahiga lang kami noon, 495 00:33:51,405 --> 00:33:54,116 at sa isip ko, "Paano ba namin ito malalagpasan? 496 00:33:54,199 --> 00:33:56,368 Paano kami makakaalis sa ganito?" 497 00:33:56,452 --> 00:34:00,914 At ramdam ko rin, inilagay ko ang anak ko sa sitwasyong ito, kaya... 498 00:34:00,998 --> 00:34:04,293 Matindi siguro ang imahinasyon ko, pero talagang... 499 00:34:05,169 --> 00:34:07,421 Totoong bagay ito na hindi mo alam 500 00:34:07,504 --> 00:34:09,923 kung malalagpasan mo nang buhay o hindi, 501 00:34:10,007 --> 00:34:13,802 dahil puwede pang lumala. Oo 502 00:34:17,264 --> 00:34:20,225 Para kang nasa eroplanong pabagsak. 503 00:34:20,309 --> 00:34:22,102 Gano'n ang naramdaman ko. 504 00:34:27,274 --> 00:34:31,069 Napakainit sa may bahay namin, 505 00:34:31,153 --> 00:34:33,864 at natamaan ako ng baga, munting mga baga. 506 00:34:33,947 --> 00:34:39,077 At napakainit, kaya binuhusan ko ng tubig ang sarili ko. 507 00:34:40,996 --> 00:34:43,582 Nagulat ako sa bangis niya. 508 00:34:45,459 --> 00:34:50,005 Kalahating oras lang, nawalan na kami ng tubig. 509 00:34:50,088 --> 00:34:51,298 Kailangan nang umalis! 510 00:34:52,925 --> 00:34:54,176 Alis na, pakiusap! 511 00:34:54,259 --> 00:34:57,554 Nawalan kami ng tubig, kuryente, 512 00:34:57,638 --> 00:34:59,807 -at pati mga trak pangbumbero. -Oo. 513 00:35:00,474 --> 00:35:04,061 Nawala ang lahat ng komunikasyon. Nawalan ng signal ang mga radyo. 514 00:35:04,144 --> 00:35:06,021 Labis ang peligro sa bayan. 515 00:35:10,192 --> 00:35:12,736 Sabi ko kay Mary, "Ayun ang bahay. 516 00:35:15,405 --> 00:35:16,865 Ayun ang tindahan." 517 00:35:18,784 --> 00:35:21,078 Hindi kapani-paniwala. 518 00:35:30,712 --> 00:35:32,631 Naku. 519 00:35:32,714 --> 00:35:36,260 Matindi ang bangis at ingay nito. 520 00:35:36,343 --> 00:35:40,347 Tinawag ko itong napakasamang halimaw. 521 00:35:40,889 --> 00:35:42,099 Wow. 522 00:35:43,183 --> 00:35:44,476 Oo. 523 00:35:46,019 --> 00:35:49,606 Para sa indibidwal na nahaharap sa matinding sunog, 524 00:35:49,690 --> 00:35:55,195 ang apoy ay mukhang halimaw na nakikipaglaro sa 'yo. 525 00:35:55,737 --> 00:35:58,866 Makikita mo itong nakasilip. 526 00:35:58,949 --> 00:36:02,828 Ay! Kanggaro! Okey, papunta rito. 527 00:36:02,953 --> 00:36:04,538 Sa isang oras, magbabago ito, 528 00:36:04,621 --> 00:36:07,040 puwedeng sunugin ang bahay ng kaibigan, iwan ang iyo. 529 00:36:10,794 --> 00:36:13,881 O sunugin ang bahay mo at iwan ang sa iba. 530 00:36:16,884 --> 00:36:20,387 Kaya talagang nakakasira ng ulo ang pagdaanan ang gano'n. 531 00:36:22,306 --> 00:36:25,851 At siyempre, pag dumating ang apoy, trahedya 'yun. 532 00:36:30,147 --> 00:36:33,609 Madalas na nangyayari ang pagbabalik-tanaw 'pag makulimlim, 533 00:36:33,692 --> 00:36:35,360 kapag madilim 534 00:36:35,986 --> 00:36:38,280 at napatingin ka sa tagaytay. 535 00:36:39,114 --> 00:36:41,491 May nailalabas na pakiramdam. Nakikita ko ang apoy. 536 00:36:50,459 --> 00:36:52,085 Ang ingay ng sunog ay... 537 00:36:52,169 --> 00:36:55,047 Oo, walang mga salitang makapaglalarawan. 538 00:36:55,130 --> 00:36:57,049 Mga pagsigaw lang. 539 00:36:57,132 --> 00:36:59,092 Hindi makapag-usap sa isa't isa. 540 00:36:59,176 --> 00:37:02,596 Mga senyas ng kamay at pagsigaw sa tainga ng isa't isa lang. 541 00:37:08,644 --> 00:37:11,355 Mga dalawa hanggang tatlong palapag ang taas ng mga puno, 542 00:37:11,438 --> 00:37:13,899 ang apoy ay mas mataas doon ng mga tatlong palapag, 543 00:37:13,982 --> 00:37:17,486 paikot-ikot, mukhang ipu-ipo sa taas namin. 544 00:37:17,569 --> 00:37:20,197 Nilalamon lang nito ang lahat. 545 00:37:20,280 --> 00:37:23,158 Bumabagsak sa paligid ang mga sangang kasingkapal ng braso. 546 00:37:31,750 --> 00:37:33,335 Sinubukan kong huminga, 547 00:37:33,460 --> 00:37:37,464 kaya tinanggal ko ang mask, sinubukang huminga, at hindi ko kaya. 548 00:37:37,547 --> 00:37:39,299 Wala akong magawa. 549 00:37:39,383 --> 00:37:41,843 Matindi ang pagpapanik ko noon. 550 00:37:43,762 --> 00:37:46,390 Nakita ko ang mga ibong bumagsak mula sa langit. 551 00:37:47,641 --> 00:37:51,520 Oo, nasunog sila at bumagsak mula sa langit. 552 00:37:56,483 --> 00:37:58,735 Isang bagay 'yun na hindi mo malalabanan. 553 00:37:58,819 --> 00:38:00,904 Kailangan lang manatiling buhay. 554 00:38:02,322 --> 00:38:04,533 Alam ko noong maraming mamamatay. 555 00:38:07,160 --> 00:38:10,247 Sa timog, may mga sunog. Sa kanluran. 556 00:38:10,330 --> 00:38:11,331 Sa hilaga. 557 00:38:11,415 --> 00:38:13,208 Sa lahat ng panig, walang madaanan. 558 00:38:13,291 --> 00:38:14,292 SARADO ANG KALYE 559 00:38:14,376 --> 00:38:18,588 Nakulong ang mga pamilya sa tabing-dagat. Nasa lahat ng panig ang mga apoy. 560 00:38:25,387 --> 00:38:29,057 Buong baybayin ay nabalot ng makapal na usok, 561 00:38:29,141 --> 00:38:31,685 kaya mahirap huminga. 562 00:38:36,314 --> 00:38:41,528 Umabot sa akin ang sunog nang umabot ito sa Sydney. 563 00:38:44,948 --> 00:38:47,743 Alam mo 'yun, naglalakad ka sa umaga, 564 00:38:47,826 --> 00:38:49,995 makikipagkita sana sa mga kaibigan, 565 00:38:50,078 --> 00:38:52,622 at biglang naging mahirap huminga. 566 00:38:53,749 --> 00:38:56,793 At talagang nakakabagabag 'yun para sa 'kin. 567 00:38:56,877 --> 00:38:59,087 Nagsusulat ako ukol sa pagbabago ng klima, 568 00:38:59,921 --> 00:39:05,886 at 'yun ang nararanasan 'ko sa araw-araw. 569 00:39:11,016 --> 00:39:13,727 Ang usok mula sa sunog 570 00:39:13,810 --> 00:39:17,314 ay bumabalot sa lima't kalahating milyong kilometro kuwadrado. 571 00:39:17,397 --> 00:39:19,399 Kasinglaki ng Europe. 572 00:39:20,358 --> 00:39:23,612 Malala ang epektong sikolohikal. 573 00:39:23,695 --> 00:39:25,739 Sabi nila, "Isara ang mga bintana, pinto." 574 00:39:25,822 --> 00:39:27,449 DR. REBECCA MCGOWAN DOKTOR 575 00:39:27,532 --> 00:39:29,034 'Di no'n mapipigil ang usok. 576 00:39:29,785 --> 00:39:31,870 Masyadong mapaminsala. 577 00:39:38,627 --> 00:39:41,379 Sa panahon ng mga sunog sa nakaraan, 578 00:39:41,463 --> 00:39:44,716 maaaring isang linggong may usok at malalang sunog na 'yun. 579 00:39:44,800 --> 00:39:48,220 Ito ay tatlong buwan ng pinakamakapal na usok. 580 00:39:56,645 --> 00:40:00,357 Nasa paligid lang 'yun. Di mo matatakasan. 581 00:40:02,609 --> 00:40:05,445 At pagod ako, pagod na pagod. 582 00:40:05,529 --> 00:40:08,198 Sinasabi lang ng mga tao, 583 00:40:08,281 --> 00:40:11,118 "Buntis ka, may bata kang anak, 584 00:40:11,201 --> 00:40:12,744 kaya mapapagod ka talaga." 585 00:40:12,828 --> 00:40:14,704 Pero nakakapagod ang init 586 00:40:14,788 --> 00:40:17,415 at ang pagiging hirap sa paghinga. 587 00:40:21,461 --> 00:40:25,132 Kapag buntis ang babae, mas matindi ang pagod ng buong katawan. 588 00:40:25,215 --> 00:40:29,678 Kaya mas mabilis at mas malalim ang paghinga niya. 589 00:40:30,220 --> 00:40:33,348 Nalalanghap niya ang nakalalasong usok. 590 00:40:33,431 --> 00:40:36,852 Nakakapasok sa katawan niya ang usok 591 00:40:36,935 --> 00:40:39,437 at umaabot sa sinapupunan niya. 592 00:40:39,521 --> 00:40:42,566 Ang pansala, ang kinalakhan natin. 593 00:40:47,154 --> 00:40:49,906 Sabi ng kaibigan kong nagtatrabaho sa obstetrika, 594 00:40:49,990 --> 00:40:52,033 "Mukhang may mali." 595 00:40:53,160 --> 00:40:55,579 Kaya nagtungo ako sa ospital. 596 00:40:57,497 --> 00:41:00,125 "Kailangan mailabas ang sanggol na ito sa loob ng 24 oras 597 00:41:00,208 --> 00:41:03,003 dahil talagang nasa panganib siya." 598 00:41:03,086 --> 00:41:05,589 Nakakatakot na balita 'yun. 599 00:41:07,799 --> 00:41:11,928 Noong ipinapanganak si Saga, ang bayan ng Cobargo, 600 00:41:12,012 --> 00:41:14,306 na 200 kilometro lang ang layo, ay nasusunog. 601 00:41:14,389 --> 00:41:15,891 At puno ng usok ang hangin. 602 00:41:15,974 --> 00:41:18,101 Nagdiriwang ang mga tao ng Bagong Taon 603 00:41:18,185 --> 00:41:20,312 sa labas ng ospital. 604 00:41:20,395 --> 00:41:21,980 Napakahirap na panahon niyon. 605 00:41:25,317 --> 00:41:28,236 At lumabas nang magdadalawang kilo lang, 606 00:41:28,320 --> 00:41:31,615 36 linggo lang si Saga Snow sa sinapupunan, 607 00:41:31,698 --> 00:41:35,452 ayaw magpahuli sa mga pagdiriwang. 608 00:41:35,535 --> 00:41:38,872 Masyadong maaga ang sanggol, maliit, 609 00:41:38,955 --> 00:41:41,958 at may problema sa paghinga. 610 00:41:42,751 --> 00:41:45,378 Magandang kahong may kontroladong temperatura. 611 00:41:45,462 --> 00:41:50,133 Ang tanong agad ng komadrona, "Naninigarilyo ka ba?" 612 00:41:50,217 --> 00:41:52,636 "Naninigarilyo ka ba? Dating naninigarilyo?" 613 00:41:52,761 --> 00:41:56,890 Tugon niya, "Hindi kailanman. Ba't tinatanong mo 'yan?" 614 00:41:57,015 --> 00:41:59,351 At ang plasenta rito sa sanggol, 615 00:41:59,434 --> 00:42:03,563 kulay abo, sira, at nakakadiring tingnan. 616 00:42:03,647 --> 00:42:07,317 Nakita na natin ang larawan ng baga ng mga naninigarilyo. 617 00:42:07,400 --> 00:42:11,655 Nasa mga kahon ng sigarilyo. Gano'n ang itsura ng plasenta. 618 00:42:17,118 --> 00:42:20,538 17 na araw siya sa ICU. 619 00:42:21,539 --> 00:42:24,417 'Di mabuhat ang bata. Alam mo na, 620 00:42:24,501 --> 00:42:27,587 ipapasok lang ang kamay sa inkubador para mahawakan siya. 621 00:42:27,671 --> 00:42:31,258 At hanggang ngayon... Napapatulog ko siya nang hawak ang kamay 622 00:42:31,341 --> 00:42:34,678 niya dahil nasanay siya sa gano'n sa mga unang linggo. 623 00:42:40,934 --> 00:42:44,437 Kulang ang timbang niya, 624 00:42:44,521 --> 00:42:47,524 at nahihirapan siyang makabawi. 625 00:42:49,526 --> 00:42:52,570 Pag 18 buwan na siya, pag kulang pa rin, 626 00:42:52,654 --> 00:42:55,073 ikokonsidera na ang pagbibigay ng mga hormon. 627 00:42:56,157 --> 00:42:58,952 Sabi ng mga babaeng kasama ang anak, 628 00:42:59,035 --> 00:43:03,707 hindi lang sila, kundi pati mga kakilalang ina rin, 629 00:43:03,790 --> 00:43:06,793 ang mga may anak na naapektuhan ng usok 630 00:43:06,876 --> 00:43:08,420 at masyadong maaga isinilang. 631 00:43:08,503 --> 00:43:11,214 Kung saan babalik ang mga babae pagkatapos ng panganganak 632 00:43:11,298 --> 00:43:16,303 at magkakaroon nitong mga sira, nakakatakot, at nausukang plasenta. 633 00:43:17,470 --> 00:43:19,639 Makikita kung gaano siya kaliit. 634 00:43:19,723 --> 00:43:24,269 Ngayon, ang pinagmulan na ng buhay ay itong minahan ng uling, 635 00:43:24,352 --> 00:43:27,230 at ang mga sanggol ay apektado 636 00:43:27,314 --> 00:43:31,401 ng pag-iinit ng planeta, ng pagbabago ng klima. 637 00:43:31,484 --> 00:43:32,652 Tulog na, Saga. 638 00:43:47,459 --> 00:43:52,756 Sa Australia, laging taghirap tuwing panahon ng sunog, 639 00:43:52,839 --> 00:43:56,343 pero ang iba sa tag-init na ito'y maraming sunog 640 00:43:57,260 --> 00:43:59,346 ang bumuo ng sariling sistema ng panahon. 641 00:44:03,141 --> 00:44:06,353 Dahil sa malalang mga sunog, ang init sa taas 642 00:44:06,436 --> 00:44:10,857 ay nadadala ang usok 12, 13 kilometro pa-istratospera. 643 00:44:12,984 --> 00:44:17,572 At ang singaw ng tubig sa usok ay bumubuo ng ulap. 644 00:44:17,655 --> 00:44:20,158 Bumubuo ng sariling kulog ang mga sunog. 645 00:44:22,369 --> 00:44:25,997 Napakapeligroso at nakakatakot. 646 00:44:29,417 --> 00:44:31,711 Malakas ang hangin saanman. 647 00:44:31,795 --> 00:44:34,881 Mawala ka na, puwede? 648 00:44:36,216 --> 00:44:38,760 Ang mga baga sa may konbeksiyon 649 00:44:38,843 --> 00:44:41,513 ay umaabot sa walo hanggang 12 kilometro. 650 00:44:41,763 --> 00:44:45,558 At umaabot din ang mga baga ng apoy 30 kilometro mula sa kidlat, 651 00:44:45,642 --> 00:44:47,018 pero walang ulan. 652 00:44:47,685 --> 00:44:49,062 Kita mo ang lakas ng hangin? 653 00:44:49,145 --> 00:44:50,271 Oo, ang lakas, di ba? 654 00:44:53,274 --> 00:44:57,654 Tanda kong sinabi ng tatay ko,"Parang may nakita akong ganyan noong 1939." 655 00:44:59,030 --> 00:45:01,616 May nakita rin ako noong 1975. 656 00:45:04,119 --> 00:45:05,954 Alamat 'yan para sa mga bumbero. 657 00:45:06,037 --> 00:45:07,914 'Di marami ang nakakita. 658 00:45:08,873 --> 00:45:11,292 Nakakita ako ng mga sampu sa nakaraang tag-init. 659 00:45:16,089 --> 00:45:18,425 Nakakalikha nga ang mga sunog ng sariling panahon, 660 00:45:18,508 --> 00:45:21,177 dahil mukhang matinding mga kulog ito. 661 00:45:22,095 --> 00:45:25,098 Parang may sumabog na bombang nukleyar. 662 00:45:25,181 --> 00:45:28,017 Napakatindi. 663 00:45:28,101 --> 00:45:29,769 Bagyo ng paputok... 664 00:45:29,853 --> 00:45:31,729 "Kakaiba." Hindi na ngayon. 665 00:45:34,441 --> 00:45:38,027 Boluntaryong bumbero ako sa iba-ibang panig ng bansa. 666 00:45:39,362 --> 00:45:41,114 Ayoko nito. Hindi. 667 00:45:41,197 --> 00:45:42,866 -Labas. -Sige. 668 00:45:42,949 --> 00:45:45,452 'Di ko pa nararanasan 669 00:45:45,535 --> 00:45:48,204 ang matinding kawalan ng kakayahang nadama ko 670 00:45:48,288 --> 00:45:50,165 nitong taglagas at tag-init. 671 00:45:52,834 --> 00:45:55,420 Dali! Labas! 672 00:45:59,841 --> 00:46:01,718 Nasa Batemans Bay ako noon. 673 00:46:01,801 --> 00:46:05,180 Naghihintay kami ng mga utos at hinihingal. 674 00:46:07,015 --> 00:46:09,642 Walang makita sa kalayuan dahil sa kahel na usok. 675 00:46:09,726 --> 00:46:11,144 Madilim ang lahat. 676 00:46:11,227 --> 00:46:14,647 2:00 ng hapon 'yun, pero mukhang gabi. 677 00:46:17,650 --> 00:46:20,862 At may nakita akong gumagalaw sa gilid ng kalsada. 678 00:46:21,863 --> 00:46:25,241 Lumapit ako. Grupo ng mga kanggaro. 679 00:46:29,287 --> 00:46:32,457 Sa bilis ng pagkalat ng apoy 680 00:46:32,540 --> 00:46:34,042 sa lahat ng direksiyon, 681 00:46:34,125 --> 00:46:37,587 wala silang mapuntahan, galing pa sila sa gubat, 682 00:46:37,670 --> 00:46:39,380 at namatay na lang sila sa kalsada. 683 00:46:39,464 --> 00:46:40,757 Wala pa akong nakitang gano'n. 684 00:46:40,840 --> 00:46:43,801 Alam ng mga kanggaro ang gagawin pag may sunog. Mabibilis sila. 685 00:46:43,885 --> 00:46:45,512 Ano lang... 686 00:46:48,723 --> 00:46:50,600 Anong... Ewan. 687 00:46:51,476 --> 00:46:53,520 Oo, nagbago na ang mundo. 688 00:47:31,558 --> 00:47:34,936 Bawat taon sa huling 25 o 26 taon, 689 00:47:35,019 --> 00:47:38,189 may kumperensiya ang mga partido. 690 00:47:38,273 --> 00:47:40,858 Doon nabubuo ang mga desisyon gaya ng sa Kyoto Protocol 691 00:47:40,942 --> 00:47:43,528 at Paris Climate Agreement. 692 00:47:43,611 --> 00:47:45,989 At noong 2019, may COP25. 693 00:47:47,115 --> 00:47:50,159 Nagaganap ang COP25 Climate Conference sa Madrid. 694 00:47:50,243 --> 00:47:52,453 May ulat na nagpapakitang ang nagdaang dekada 695 00:47:52,537 --> 00:47:54,622 ay tiyak na ang pinakamainit na naitala. 696 00:47:55,707 --> 00:48:00,503 Nananawagan ng agarang aksiyon si UN Secretary-General Antonio Guterres. 697 00:48:00,587 --> 00:48:05,883 Inimbitahan ako ng Greenpeace sa kumperensiyang ito. 698 00:48:05,967 --> 00:48:09,637 Napagtanto kong wala akong pantalon, papunta ako sa taglamig ng Europe, 699 00:48:09,721 --> 00:48:12,056 at naisip ko, "Bibili na lang ako." 700 00:48:12,140 --> 00:48:15,351 Tanda kong nasa siyudad kami ng nanay ko, 701 00:48:15,435 --> 00:48:20,690 at may abong nahuhulog mula sa langit, kulay kahel. 702 00:48:20,773 --> 00:48:24,944 Naisip lang namin, "Dapat may mangyari dahil dito. 703 00:48:25,028 --> 00:48:27,030 Kailangan nang lumikha ng pagbabago." 704 00:48:29,449 --> 00:48:32,243 Sumakay ako ng eroplano, at pagdating sa Madrid, 705 00:48:32,327 --> 00:48:36,456 kasama ko sa hostel ang mga bata mula sa iba't-ibang panig ng mundo. 706 00:48:36,539 --> 00:48:37,540 Ano bang gusto natin? 707 00:48:37,624 --> 00:48:38,583 Hustisyang pangklima! 708 00:48:38,666 --> 00:48:40,209 -Kailan natin ito gusto? -Ngayon! 709 00:48:40,293 --> 00:48:43,463 Naroon kami mula 8:00 ng umaga hanggang 8:00 ng gabi. 710 00:48:43,546 --> 00:48:46,466 Mga kumpanya ng fossil fuel ang nagpondo sa kumperensiya. 711 00:48:46,549 --> 00:48:48,468 Nasa paligid ang mga pangalan nila. 712 00:48:51,471 --> 00:48:53,473 Bawat bansa ay may sariling pabilyong 713 00:48:53,556 --> 00:48:56,934 kumakatawan sa ginagawa nila tungkol sa klima. 714 00:48:58,770 --> 00:49:00,021 Anong meron ang Australia? 715 00:49:00,104 --> 00:49:02,732 Tanda kong walang pabilyon ang Australia. 716 00:49:03,524 --> 00:49:08,029 At ang ministro namin sa enerhiya, si Angus Taylor, 717 00:49:08,112 --> 00:49:11,824 ay tumayo sa harap ng buong mundo 718 00:49:11,908 --> 00:49:17,747 habang ang bansa niya'y nasusunog at sabi, ginagawa ng Australia ang parte nito. 719 00:49:17,830 --> 00:49:21,167 Malapit na naming maabot 720 00:49:21,250 --> 00:49:23,586 ang mga target namin para sa 2030, 721 00:49:23,670 --> 00:49:26,964 gaya ng pag-abot namin sa mga target namin sa Kyoto. 722 00:49:27,048 --> 00:49:29,133 Nakakahiya 'yun. 'Yun ay... 723 00:49:29,217 --> 00:49:31,719 Parang... Talagang nakakahiya. 724 00:49:34,847 --> 00:49:38,017 Walang ginagawa ang gobyernong ito kaugnay sa klima 725 00:49:38,101 --> 00:49:41,187 kahit nasusunog na ang bansa dahil sa kawalan nito ng aksiyon. 726 00:49:43,898 --> 00:49:47,985 Labas-pasok sa mga opisina ng gobyerno ang mga taga-lobby ng fossil fuels, 727 00:49:48,069 --> 00:49:51,739 habang nakakulong sa sunog ang mga lokal na aktibista at kabataan. 728 00:49:52,824 --> 00:49:56,035 Nakakahiya ka! 729 00:49:56,369 --> 00:49:58,996 At nakita namin ang pagkakaputol ng mga negosasyon. 730 00:50:00,164 --> 00:50:03,835 Nakakadismayang wala na namang naabot na kasunduan. 731 00:50:03,918 --> 00:50:09,799 Nakakabahala ito para sa maraming bansa. 732 00:50:11,634 --> 00:50:15,596 Pagbalik sa Australia, wala na talaga kaming pag-asa. 733 00:50:16,848 --> 00:50:18,433 Kahit saan, may sunog. 734 00:50:20,727 --> 00:50:24,188 Matindi 'yun, at pagod na pagod na rin ako. 735 00:50:24,272 --> 00:50:25,773 Nakakadismaya. 736 00:50:25,857 --> 00:50:28,401 Sobrang dismayado ako at nagpatuloy na lang. 737 00:50:29,527 --> 00:50:31,529 Tatlong araw akong umiyak. 738 00:50:38,494 --> 00:50:41,080 Sobrang nagulat ako sa tindi. 739 00:50:41,164 --> 00:50:43,583 Kung tinanong niyo ako bago ang mga sunog 740 00:50:43,666 --> 00:50:47,044 kung ilang porsiyento ng kagubatan ang maaaring masunog, 741 00:50:47,128 --> 00:50:49,505 baka masabi kong hindi lalagpas sa 5%. 742 00:50:50,882 --> 00:50:52,717 Pero ang makitang 21% ang nasusunog, 743 00:50:52,800 --> 00:50:55,178 mukhang naabot ang rurok. 744 00:50:56,804 --> 00:50:58,598 Nasa bagong panahon na tayo. 745 00:51:04,228 --> 00:51:08,775 Sampung beses ang tindi ng mga sunog kumpara noon. 746 00:51:10,026 --> 00:51:13,404 At hindi mahirap maarok ang epekto nito. 747 00:51:18,326 --> 00:51:21,579 'Pag nagmaneho ka sa New South Wales nang daan-daang kilometro, 748 00:51:21,662 --> 00:51:23,956 itim lang ang makikita. 749 00:51:32,215 --> 00:51:35,802 Tatlong bilyong mga hayop ang namatay. 750 00:51:37,345 --> 00:51:39,305 Sunduin mo, at... 751 00:51:42,934 --> 00:51:46,312 Naku. Kailangan na nating umalis. 752 00:51:46,395 --> 00:51:47,730 Oo nga. 753 00:51:47,814 --> 00:51:49,148 Okey. Salamat naman. 754 00:52:13,214 --> 00:52:16,843 Nakita naming nasusunog ang mga lugar na 'di pa nasunog noon. 755 00:52:16,926 --> 00:52:20,805 Mga gubat na milyong taong gulang na at pinamuhayan pa ng mga dinosauro 756 00:52:20,888 --> 00:52:25,226 at noon pa basa at malamig. 757 00:52:32,608 --> 00:52:35,903 Madalas sa sunog, may mga itim at abo. 758 00:52:38,656 --> 00:52:40,950 Pero matindi ang pagkakasunog ng mga puno 759 00:52:41,033 --> 00:52:44,620 na nang matapos, mukhang nagniyebe 760 00:52:44,704 --> 00:52:47,373 dahil naging puti ang abo. 761 00:52:51,544 --> 00:52:53,254 Gano'n 'yun. 762 00:52:58,092 --> 00:53:01,554 Parang naglalakad sa katapusan ng mundo. 763 00:53:01,637 --> 00:53:03,180 Lahat ay tuliro lang. 764 00:53:06,976 --> 00:53:12,607 Ang unang nakita namin ay mga bahay sa bayan na nasunog na. 765 00:53:16,986 --> 00:53:18,946 Kaya kumuha na lang ako ng mga larawan. 766 00:53:31,584 --> 00:53:35,004 Noong Enero, may mga turistang 767 00:53:35,129 --> 00:53:38,341 kailangang mailikas ng Australian Army, ng Navy. 768 00:53:45,806 --> 00:53:48,351 'Di kapani-paniwalang mga eksena sa ganitong bansa. 769 00:53:58,653 --> 00:54:00,488 Nakakita ako ng mga nawalan ng bahay. 770 00:54:00,571 --> 00:54:04,533 Nakita na natin sila sa telebisyon na kinakapanayam. 771 00:54:04,617 --> 00:54:08,746 Bago mangyari, 'di ka magkakaroon ng ideyang mangyayari 'yun. 772 00:54:08,829 --> 00:54:13,250 At iyon ay sala-salansang... 773 00:54:13,334 --> 00:54:15,211 Pakikipagtuos doon. Hindi... 774 00:54:15,294 --> 00:54:19,882 May panimulang gulat at, alam mo 'yun, 775 00:54:19,966 --> 00:54:22,551 masusundan ng pighati bunsod ng pagkawala ng lahat. 776 00:54:22,635 --> 00:54:23,886 Kahit mga larawan, wala na. 777 00:54:23,970 --> 00:54:28,265 Wala nang larawan ng nanay, tatay, lolo, lola, wala. 778 00:54:28,349 --> 00:54:31,894 Parang nabura ang buong buhay ko. 779 00:54:42,571 --> 00:54:46,325 Si dating New South Wales Fire and Rescue Commissioner Greg Mullins 780 00:54:46,409 --> 00:54:50,746 ay nananawagan ng aksiyon para maiwasan ang mga sakuna sa hinaharap. 781 00:54:50,830 --> 00:54:52,957 Kailangang pag-usapan ang pagbabago ng klima 782 00:54:53,082 --> 00:54:55,960 dahil ang lagay ng mga sunog pangkagubatan sa Australia 783 00:54:56,043 --> 00:54:57,795 ay habambuhay nang nabago. 784 00:55:00,798 --> 00:55:05,594 Kalokohan ang sinasabi ng dating hepe ng mga bumbero. 785 00:55:05,720 --> 00:55:10,224 SABI NG EX-CHIEF NABIGONG MANGUNA ANG PM 786 00:55:10,307 --> 00:55:12,935 Sabi nila, 'di dapat ako nagsasalita 787 00:55:13,019 --> 00:55:16,272 tungkol sa pagbabago ng klima 'pag nagdurusa ang mga tao sa sunog. 788 00:55:16,355 --> 00:55:18,107 Naging ganito na. 789 00:55:18,190 --> 00:55:22,319 Histerya at walang basehang paghuhumiyaw na 790 00:55:22,403 --> 00:55:25,823 ang makapagdadala sa 'yo sa pagiging bayani. 791 00:55:27,867 --> 00:55:28,909 Wala akong pakialam. 792 00:55:30,619 --> 00:55:34,749 Kasama ako rito, at alam kong pag nawawalan ang mga tao, 793 00:55:34,832 --> 00:55:37,460 gusto nilang malaman agad ang rason. 794 00:55:41,464 --> 00:55:44,550 Gusto nilang malaman kung anong nangyari. 795 00:55:56,979 --> 00:55:59,648 Ayokong tingnan sa ngayon. 796 00:56:08,115 --> 00:56:10,284 Mula sila sa mga orihinal na negosyo sa Cobargo. 797 00:56:10,367 --> 00:56:13,454 48 taon na rito si Brian Ayliffe. 798 00:56:13,537 --> 00:56:15,247 Negosyo 'yan ng pamilya. Wala na. 799 00:56:15,331 --> 00:56:16,582 COBARGO - ENERO 2, 2020 800 00:56:16,665 --> 00:56:21,754 May tsismis na marami raw sasakyang lumilibot sa bayan. 801 00:56:23,297 --> 00:56:28,094 Bakit may mga apat na magkakaugnay na SUV na lumilibot sa bayan? 802 00:56:28,177 --> 00:56:30,513 May nakatataas na kailangan ng seguridad. 803 00:56:34,100 --> 00:56:36,769 Nasabi namin, "Alam mo na, nandito ang punong ministro." 804 00:56:39,814 --> 00:56:42,149 'Di ito lider na nagsasabi ng, 805 00:56:42,233 --> 00:56:44,485 "Malalang ito. Ano pa'ng pwedeng gawin?" 806 00:56:44,568 --> 00:56:47,738 Lumabas siya, at nagpakuha ng mga larawan kasama ang mga tao. 807 00:56:49,657 --> 00:56:53,577 Ngiti. Dito. Ayos. Maraming salamat. 808 00:56:53,661 --> 00:56:55,162 -Salamat. -Ayos. 809 00:56:55,246 --> 00:56:58,290 Sabi niya lang, "Kumusta ka? Hindi okey. Ang kasunod. 810 00:56:58,374 --> 00:57:00,751 Kumusta ka? Hindi okey. Ang kasunod." 811 00:57:03,462 --> 00:57:06,048 Kumulo ang dugo ko. 'Di ako magsisinungaling. 812 00:57:06,132 --> 00:57:08,050 Nawasak ang bahay ko, 813 00:57:08,134 --> 00:57:10,469 at kumukuha lang siya ng mga larawan, nakangiti 814 00:57:10,553 --> 00:57:12,721 Sobrang insensitibo. 815 00:57:14,098 --> 00:57:18,269 Lumapit siya sa 'kin at nagtanong, "Kumusta ka?" 816 00:57:18,352 --> 00:57:20,187 At pula lang ang nakita ko. 817 00:57:20,271 --> 00:57:21,856 Hello. Kumusta ka? 818 00:57:21,939 --> 00:57:25,359 Kakamayan lang kita 'pag nagdagdag ka ng pondo sa RFS. 819 00:57:25,442 --> 00:57:28,988 Maraming nawalan ng tahanan dito. 820 00:57:29,071 --> 00:57:31,574 Kailangan namin ng mga higaan. Kulang ang mga higaan. 821 00:57:31,657 --> 00:57:32,658 Kailangan ng tulong. 822 00:57:32,741 --> 00:57:34,451 Nauunawaan namin 'yan. 823 00:57:35,911 --> 00:57:41,250 Ba't apat lang ang trak para sa bayan natin, Ginoong Punong Ministro? 824 00:57:41,333 --> 00:57:43,627 Ang tanga mo. Napakatanga. 825 00:57:43,711 --> 00:57:45,838 Wala kang makukuhang boto rito. 826 00:57:45,921 --> 00:57:49,508 Napakatanga mo sa pagdadala ng mga tao rito. Alis! 827 00:57:49,592 --> 00:57:53,095 Paano naman ang mga namatay, Ginoong Punong MInistro? 828 00:57:53,179 --> 00:57:55,181 Lumayas ka rito! 829 00:57:57,391 --> 00:57:58,601 At ikaw, taga-midya ka? 830 00:57:58,684 --> 00:58:01,604 Sabihan mo ang punong ministro na lumayas na... sa Nelligen. 831 00:58:01,687 --> 00:58:05,274 Gusto talaga naming gawin ito! 832 00:58:05,357 --> 00:58:06,942 Maraming salamat. 833 00:58:09,361 --> 00:58:11,572 Lalong tumindi ang mga sunog sa kalsada. 834 00:58:11,655 --> 00:58:13,073 PANSININ SI GREG MULLINS 835 00:58:13,157 --> 00:58:14,366 Nasusunog ang bansa natin! 836 00:58:14,450 --> 00:58:15,367 ENERO, 2020 837 00:58:15,451 --> 00:58:17,995 Sampung taon na naming sinasabi sa mga politiko, 838 00:58:18,078 --> 00:58:19,413 at hindi sila nakikinig. 839 00:58:19,496 --> 00:58:23,959 May punong ministrong hindi naniniwala sa pagbabago ng klima. Totoo ito. 840 00:58:24,043 --> 00:58:25,294 Babangon tayo! 841 00:58:25,377 --> 00:58:26,337 NASUSUNOG ANG AUSTRALIA 842 00:58:26,420 --> 00:58:29,131 Nagprotesta sa mga kalsada ang mga Australiano 843 00:58:29,256 --> 00:58:32,384 nang agaran para tunay na manawagan ng pagbabago. 844 00:58:32,468 --> 00:58:35,012 Galit at takot ang mga tao. 845 00:58:35,137 --> 00:58:38,599 Tingin ko, ipinapakita nito kung gaano kagalit ang lahat dito. 846 00:58:38,682 --> 00:58:39,558 BILISAN MO KILOS! 847 00:58:39,683 --> 00:58:44,104 Mga 20,000 ang nananawagan para sa mga polisiyang kaugnay ng klima. 848 00:58:44,188 --> 00:58:46,106 Mga taong tumitindig. 849 00:58:46,232 --> 00:58:49,735 Mga taong hindi naman talaga inilista ang klima sa mga prayoridad. 850 00:58:49,818 --> 00:58:52,529 Tatrabahuin ko ang mga polisiyang pinaniniwalaan ko't 851 00:58:52,655 --> 00:58:55,241 pinaniniwalaan ng gobyernong makatutulong sa Australia. 852 00:58:55,324 --> 00:58:56,909 Patawad, pero nagbago 'yan, di ba? 853 00:58:56,992 --> 00:58:59,787 Saksi ako 854 00:58:59,870 --> 00:59:02,873 sa ginawa mo noong dinayo mo kami. 855 00:59:02,957 --> 00:59:06,543 Ngayon, tingin ko'y kasali ako sa lumalaking grupo... 856 00:59:06,627 --> 00:59:09,797 Tingin ng mga tao, marami pang dapat gawin, at ngayon na dapat. 857 00:59:09,880 --> 00:59:11,715 'Di ngayon ang oras para umupo lang, 858 00:59:11,799 --> 00:59:14,343 magsabing pag-uusapan ito kalaunan... 859 00:59:14,426 --> 00:59:19,014 Nang napagtantong 860 00:59:19,098 --> 00:59:23,102 hindi maaaring dalhin ang greenhouse gas 861 00:59:23,185 --> 00:59:28,065 sa atmospera para sa wala, nakakagulat ito. 862 00:59:28,148 --> 00:59:31,986 Naitulak ng mga kilalang tao ng National Party ang administrasyon ni Morrison 863 00:59:32,069 --> 00:59:35,281 na magpangako ng sero na carbon emissions sa 2050. 864 00:59:35,364 --> 00:59:38,617 Ba't di maghangad ng higit? Ba't di bilisan ang pagkamit sa target? 865 00:59:40,786 --> 00:59:43,289 Pero tingin ko, nang naisip ng mga taong 866 00:59:43,372 --> 00:59:46,667 magkakaroon na ng seryosong debate 867 00:59:46,750 --> 00:59:50,921 ukol sa mga polisiya sa pagbabago ng klima, nagkaroon ng COVID. 868 00:59:58,887 --> 01:00:00,639 KAYA YAN VICTORIA 869 01:00:06,353 --> 01:00:08,397 Lubha akong nagulat 870 01:00:08,480 --> 01:00:11,442 sa pagtugon ng administrasyon ni Morrison sa krisis sa COVID. 871 01:00:13,819 --> 01:00:16,864 Nakikinig sila sa punong opisyal pangkalusugan. 872 01:00:18,157 --> 01:00:21,076 Sa katunayan, nagdeklara ang Australia ng pandemya 873 01:00:21,160 --> 01:00:23,370 12 araw bago gawin ng World Health Organization. 874 01:00:23,454 --> 01:00:24,330 GIYERA ITO! 875 01:00:24,413 --> 01:00:27,374 Ang isolasyon sa hotel para sa lahat ng papasok sa Australia 876 01:00:27,458 --> 01:00:28,834 ay nakalatag na 877 01:00:28,917 --> 01:00:32,880 at katuwang sa istriktong implementasyon nito ang kasundaluhan. 878 01:00:32,963 --> 01:00:34,965 Istriktong pagmamahal ng PM WALA NG LOKOHAN 879 01:00:35,049 --> 01:00:38,510 Bawal lumabas at nagkaroon ito ng masamang epekto sa ekonomiya. 880 01:00:38,594 --> 01:00:41,347 Biglang naging sosyalista ang gobyerno, 881 01:00:41,430 --> 01:00:44,266 nagbigay ng subsidiya sa kita ng mga tao at iba pa. 882 01:00:44,350 --> 01:00:48,020 Historikal ang naging paggastos para sa pagresponde sa pandemya. 883 01:00:48,103 --> 01:00:50,230 Napakaraming trabaho ng gobyerno, 884 01:00:50,314 --> 01:00:52,858 pero namangha ako sa konserbatibong gobyernong ito. 885 01:00:52,941 --> 01:00:57,363 Australia, tama ang ginagawa upang maiwasan ang sakuna 886 01:00:57,446 --> 01:00:58,822 Naisip ko, "Mahusay. 887 01:00:58,906 --> 01:01:01,617 Baka makaasa rin ng aksiyon ukol sa pagbabago ng klima." 888 01:01:01,700 --> 01:01:04,036 Natakot lahat sa mga sunog na nagmula sa gubat. 889 01:01:04,745 --> 01:01:08,123 Nakitang umaksiyon ang gobyerno. Alam na natin kung paano'ng gagawin. 890 01:01:08,207 --> 01:01:11,627 Sinusulyapan namin ang ekonomiya matapos ang coronavirus. 891 01:01:11,710 --> 01:01:15,756 Nakagugulat na ang mga numero'y humihigit sa mga taon matapos ang World War II. 892 01:01:15,839 --> 01:01:17,383 $35B NAWALA SA EKONOMIYA 893 01:01:17,466 --> 01:01:19,968 Interesante ang ginawa ng Australia 894 01:01:20,052 --> 01:01:23,347 nang tinitingnan ng mga tao sa pagbangon ng ekonomiya. 895 01:01:23,430 --> 01:01:27,226 Ano'ng gagawin ng mundo para malagpasan ang kahirapang dala ng COVID? 896 01:01:27,309 --> 01:01:29,561 Hindi pa huli para balikan ang klima 897 01:01:29,645 --> 01:01:33,816 Napag-uusapan ng mga tao ang pagbangon mula sa COVID kasama ang klima. 898 01:01:33,899 --> 01:01:35,609 PM, gusto ng 'green' na pagbangon 899 01:01:35,692 --> 01:01:40,447 'Di pwedeng pagkatapos ng COVID ay may mas matindi pang problema. 900 01:01:40,572 --> 01:01:43,367 Kinakaharap ng henerasyon natin ang pagbagsak ng ekonomiya, 901 01:01:43,450 --> 01:01:45,244 at para sa marami, ang tanong ay, 902 01:01:45,327 --> 01:01:48,956 saan tayo kukuha ng enerhiya? Saan tayo kukuha ng mga bagong trabaho? 903 01:01:49,039 --> 01:01:53,377 Maaaring magbigay ng 76,000 trabaho ang Australia mula sa renewables. 904 01:01:53,460 --> 01:01:55,504 Marami tayong nagawa sana. 905 01:01:55,587 --> 01:02:01,552 Sa halip, tumindig ang punong ministro't naglahad ng pagbangong dala ng gas. 906 01:02:01,885 --> 01:02:03,303 Salamat. Maraming salamat. 907 01:02:03,387 --> 01:02:06,390 Walang malinaw na plano para sa transisyon ng enerhiya 908 01:02:06,473 --> 01:02:09,393 sa Australia na walang kinalaman sa gas. 909 01:02:09,476 --> 01:02:10,394 SETYEMBRE, 2020 910 01:02:11,645 --> 01:02:14,398 Kaya, oo, mga binibini at ginoo, mga ina at ama, 911 01:02:14,481 --> 01:02:16,275 mga lalaki at babae, 912 01:02:16,358 --> 01:02:17,985 mangalap pa tayo ng methane. 913 01:02:18,068 --> 01:02:22,573 Dapat makakuha ng gas. Maghanap tayo ng mga bagong pagkukunan. 914 01:02:22,656 --> 01:02:27,202 Dapat tayong makakalap ng dagdag na gas na maibebenta agad sa merkado. 915 01:02:27,286 --> 01:02:31,206 Nakaupo ako noon habang nanonood sa talumpati sa telebisyon, 916 01:02:31,290 --> 01:02:36,462 at hinintay kong banggitin ng punong ministro ang "pagbabago ng klima." 917 01:02:37,004 --> 01:02:39,089 Salamat sa pang-unawa ngayong umaga. 918 01:02:39,173 --> 01:02:44,887 Hinintay ko siyang magpaliwanag tungkol sa pagkakaugnay ng pagbabago ng klima 919 01:02:44,970 --> 01:02:46,722 dito sa pagbangong dala ng gas. 920 01:02:47,347 --> 01:02:52,102 Tuloy-tuloy lang ang talumpati niya hanggang sa natapos. 921 01:02:52,186 --> 01:02:54,980 Hindi niya binanggit ang "pagbabago ng klima." 922 01:02:55,063 --> 01:02:58,192 Hindi niya ito binanggit kailanman. 923 01:02:58,275 --> 01:03:00,694 Kailangan nating makakalap ng gas. 924 01:03:01,528 --> 01:03:03,739 May pinadadala siyang mensahe. 925 01:03:03,822 --> 01:03:08,744 "Dodoblehin natin ang pondo para sa fossil fuels." 926 01:03:09,828 --> 01:03:13,165 Mike Cannon-Brookes... hindi pa sapat, tama? 927 01:03:13,248 --> 01:03:15,250 Ito ang standard ng mga usapan. 928 01:03:15,334 --> 01:03:17,669 Nakakatawa kapag ang mga politiko ay... 929 01:03:17,753 --> 01:03:19,338 Sorry, Darren, wag kang magagalit. 930 01:03:19,421 --> 01:03:22,591 ...nagsasabing di sila nagpaplano, walang alam. 'Yun ang trabaho. 931 01:03:22,674 --> 01:03:25,969 Sinusubukan nating planuhin ang susunod na sampu, 20, at 30 taon. 932 01:03:26,053 --> 01:03:28,597 Kailangan natin ng diskusyon, tama? 933 01:03:28,680 --> 01:03:31,058 Kailangan ng mas malaking pananaw para sa Australia. 934 01:03:31,141 --> 01:03:33,727 Tingin ko, kaya nating manguna sa renewable energy. 935 01:03:33,810 --> 01:03:38,857 Balita ito na nakaabot sa UN Climate Summit sa New York. 936 01:03:38,941 --> 01:03:40,526 MIKE CANNON-BROOKES NEGOSYANTE 937 01:03:40,609 --> 01:03:42,402 Pagkumpirma ni Mike Cannon-Brookes 938 01:03:42,486 --> 01:03:45,822 sa pamumuhunan sa pinakamalaking solar farm sa buong mundo. 939 01:03:49,618 --> 01:03:52,704 May DNA ang Australia sa pag-export ng enerhiya. 940 01:03:54,206 --> 01:03:56,250 Ganyan dapat ang paglalahad ng kuwento. 941 01:03:58,252 --> 01:03:59,753 Ba't tayo nag-e-export ng enerhiya? 942 01:03:59,836 --> 01:04:01,880 LANGIS - KARBON - GAS 943 01:04:01,964 --> 01:04:04,132 Marami tayong pagkukunan. 944 01:04:06,260 --> 01:04:09,846 Sa halip na hukayin, paano kung ibaba natin mula sa langit? 945 01:04:10,597 --> 01:04:13,767 Mas malawak ang lupain natin kaysa sa kontinental na United States. 946 01:04:13,850 --> 01:04:17,396 Nasa pinakamaaraw na bansa tayo sa labas ng Sub-Saharan Africa tayo. 947 01:04:17,479 --> 01:04:21,191 Kayang bigyan ng kuryente ng Australia ang buong mundo nang limang ulit. 948 01:04:22,442 --> 01:04:24,861 -Nakapokus ka sa pandaigdigang merkado. -Oo. 949 01:04:24,945 --> 01:04:28,282 Saan patungo ang karbon, sa tingin mo? 950 01:04:29,449 --> 01:04:31,285 Maglalaho na. 951 01:04:32,327 --> 01:04:33,787 Simple. Ibig kong sabihin... 952 01:04:33,870 --> 01:04:36,415 Wala akong pakialam sa naiisip mo ukol sa klima. 953 01:04:36,498 --> 01:04:38,375 Kailangan nating lumipat 954 01:04:38,458 --> 01:04:42,254 mula sa pag-e-export ng karbon at gas sa pag-e-export ng renewable energy, 955 01:04:42,838 --> 01:04:45,882 dahil mauunahan na tayo ng iba. 956 01:04:45,966 --> 01:04:50,304 Kapag naunahan tayo, mag-e-export tayo ng mga bagay na wala nang may kailangan. 957 01:04:50,387 --> 01:04:51,638 Inasahan na 'yan, 958 01:04:51,722 --> 01:04:54,975 pero 'di pa tayo nakakausad sa paglalahad 959 01:04:55,058 --> 01:04:59,396 ng mitolohiyang kailangan ng Australia ng fossil fuels. 960 01:04:59,479 --> 01:05:02,190 Pagsubok 'yan sa pambansang paninindigan natin. 961 01:05:05,861 --> 01:05:08,739 Sa Australia, hindi mapag-uusapan 962 01:05:08,822 --> 01:05:13,243 ang paggamit ng kuryente nang hindi nababanggit ang karbon. 963 01:05:13,327 --> 01:05:16,538 Patuloy pa rin ang mahalagang papel na gagampanan nito 964 01:05:16,622 --> 01:05:19,374 sa ekonomiya natin sa mga dekada pang darating. 965 01:05:19,458 --> 01:05:21,168 May dalang mga trabaho 'yun. 966 01:05:26,006 --> 01:05:28,967 Namamatay ang mga komunidad. 967 01:05:31,720 --> 01:05:34,139 Ang mga politiko sa parehong panig ng parliyamento'y 968 01:05:34,222 --> 01:05:36,224 sinasabing pinaninindigan nila ang komunidad, 969 01:05:36,308 --> 01:05:40,646 pero duda ako dahil tila nagsisinungaling sila sa mga komunidad na ito. 970 01:05:43,065 --> 01:05:46,109 Inhinyero sa pagmimina ang lolo ko. 971 01:05:47,778 --> 01:05:52,240 Dumating siya sa Australia noong 70s kasama ang dating asawa. 972 01:05:55,452 --> 01:05:58,038 Nasisante siya noong '80s. 973 01:05:58,121 --> 01:06:00,874 Kaya bigla siyang nawalan ng trabaho. 974 01:06:00,957 --> 01:06:05,671 Isang bagay na hene-henerasyon nang trabaho ng pamilya niya. 975 01:06:06,672 --> 01:06:10,467 Isang integral na bahagi ng pagkakakilanlan niya. 976 01:06:12,094 --> 01:06:15,389 Malapit kami sa isa't isa, at ikinukuwento niya noon 977 01:06:15,472 --> 01:06:17,974 ang karanasan niya sa minahan, mga kaibigan niya, 978 01:06:18,058 --> 01:06:19,434 ang halaga nito sa kanya. 979 01:06:27,025 --> 01:06:30,404 Masuwerte akong malaman ang mga karanasang ito, 980 01:06:30,487 --> 01:06:34,449 ang matutunan kung gaano nakadepende ang ekonomiya sa industriyang ito, 981 01:06:34,533 --> 01:06:37,911 at kung gaano nakadepende ang bayan dito. 982 01:06:39,538 --> 01:06:43,792 Gusto kong masaksihan ang landas ng mga komunidad sa fossil fuels. 983 01:06:46,545 --> 01:06:48,839 Di problema ang pagmamalaki sa industriyang 'yan. 984 01:06:52,008 --> 01:06:53,844 Hindi masama ang pagmimina. 985 01:06:53,927 --> 01:06:56,638 Kailangan ng Australia ang pagmimina. 986 01:06:56,722 --> 01:06:59,141 Kung gusto mong bumuo ng mga baterya, panel, 987 01:06:59,224 --> 01:07:03,812 turbino, kailangan mo ng asero, ginto, tanso, 988 01:07:03,895 --> 01:07:07,357 nikel, bihirang mga mineral, lithium, at siyempre, pilak. 989 01:07:07,441 --> 01:07:09,192 Meron tayo ng mga iyan sa Australia. 990 01:07:12,946 --> 01:07:14,865 Kaya tayo naglalahad ng kuwento, 991 01:07:14,948 --> 01:07:17,075 "Tungkol ito sa enerhiyang ini-export natin. 992 01:07:17,159 --> 01:07:18,702 Magagawa pa rin ang mga iyan." 993 01:07:20,787 --> 01:07:24,583 Pero kailangang mapatunayang makapag-export tayo ng renewable energy 994 01:07:24,666 --> 01:07:26,918 nang maramihan. 995 01:07:27,252 --> 01:07:30,255 Kung pag-e-export ng araw at hangin ang iniisip mo, mahirap 'yun. 996 01:07:30,338 --> 01:07:33,091 'Di yun maglalagay lang ng salamin at ipadadala kahit saan. 997 01:07:33,175 --> 01:07:37,345 Hindi 'yon hihipan lang ng hangin at sasaluhin sa kabila. 998 01:07:38,555 --> 01:07:40,474 Kailangang isipin paano ito gagawin. 999 01:07:40,557 --> 01:07:43,226 Problema ito na kailangang masolusyunan ng Australia. 1000 01:07:43,310 --> 01:07:44,478 Ang pinakamaganda, 1001 01:07:44,561 --> 01:07:47,898 mga 22 bilyong dolyar ito, 1002 01:07:47,981 --> 01:07:49,149 at posible ito. 1003 01:07:50,901 --> 01:07:52,611 Ang bilyonaryong si Mike Cannon-Brookes 1004 01:07:52,694 --> 01:07:55,781 ay nag-anunsiyo ng pagbuo ng pinakamalaking solar farm... 1005 01:07:55,864 --> 01:08:00,494 At plano nitong makabuo ng kuryenteng maipapadala sa Singapore. 1006 01:08:00,619 --> 01:08:03,497 Napalaking kuryente nito 1007 01:08:03,580 --> 01:08:07,793 na kailangang mailipat sa malayo, mga 3,500 kilometro, 1008 01:08:07,876 --> 01:08:09,920 na daraan sa maalong katubigan. 1009 01:08:10,003 --> 01:08:14,049 Kaya sa pagitan ng pinakamalaking solar farm 1010 01:08:14,132 --> 01:08:18,428 at pinakamahabang kable sa ilalim ng dagat na may mataas na boltahe, 1011 01:08:18,512 --> 01:08:22,140 kailangan din naming bumuo ng pinakamalaking baterya sa buong mundo. 1012 01:08:25,435 --> 01:08:31,399 Kapag nagtagumpay, at sana nga, magkakaroon ng 50 kable mula sa Australia 1013 01:08:31,483 --> 01:08:34,736 na aabot sa Asya para makapag-export ng kuryente. 1014 01:08:34,820 --> 01:08:37,948 Nasa atin ang mga pagkukunan 1015 01:08:38,031 --> 01:08:41,034 para sa kinabukasan ng planeta nang hindi nagpapalit ng DNA. 1016 01:08:42,869 --> 01:08:44,996 Pagsubok ito para sa planeta. 1017 01:08:45,080 --> 01:08:47,916 Krisis ito sa pag-iral ng sangkatauhan. 1018 01:08:47,999 --> 01:08:50,001 Apektado ang ekonomiya sa pagbabago ng klima. 1019 01:08:50,085 --> 01:08:52,337 Nakakaapekto ito sa mga negosyo at indibidwal. 1020 01:08:52,420 --> 01:08:55,757 Problema ito na dapat bigyan ng pansin ng mga negosyante, 1021 01:08:55,841 --> 01:08:58,927 at dapat silang makipag-ugnayan sa gobyerno walang aksyon. 1022 01:08:59,010 --> 01:09:01,263 Tingin ko, walang dudang tayo ay 1023 01:09:01,346 --> 01:09:04,099 patungo na sa pagbabago pagdating sa usapin ng klima. 1024 01:09:04,182 --> 01:09:09,980 May malakihang transisyon sa enerhiya ang ilang Australyanong kumpanya. 1025 01:09:10,063 --> 01:09:13,942 Pero ang 'di nauunawaan ng mga tao ay ang pangangailangan ng agarang aksiyon. 1026 01:09:17,153 --> 01:09:19,573 Ngayon, ang pangmundong temperatura ay 1027 01:09:19,656 --> 01:09:23,535 nasa 1.1 degree higit sa tinatawag na pamantayang pang-pre-industriyal. 1028 01:09:23,618 --> 01:09:26,371 Kaya kung nasaan sila 200 taon ang nakalilipas. 1029 01:09:26,454 --> 01:09:29,708 Sa Australia naman, dahil sensitibo ito sa pagbabago ng klima, 1030 01:09:29,791 --> 01:09:32,085 ay nasa mga 1.5 degree ang itinaas sa pag-init 1031 01:09:35,380 --> 01:09:39,009 Alam nating tayo ang unang makakaranas sa epekto nito. 1032 01:09:41,428 --> 01:09:45,724 Nahaharap tayo sa nakakatakot na kinabukasan sa Australia, sa mga sunog. 1033 01:09:47,851 --> 01:09:52,939 Maaaring maaasahan ang Black Summer isang beses sa 400 taon. 1034 01:09:53,899 --> 01:09:56,526 Mula ngayon, maaasahan na ito isang beses sa 8 taon. 1035 01:09:59,696 --> 01:10:01,823 Habambuhay nang iba ang klima natin. 1036 01:10:01,907 --> 01:10:05,702 Hindi na ito babalik sa dati noong bata ako. 1037 01:10:06,745 --> 01:10:09,122 May mga panahong wala pang taong 1038 01:10:09,205 --> 01:10:11,207 nakakaranas sa kontinenteng ito. 1039 01:10:13,460 --> 01:10:17,589 Noong 2019, may sunog sa border ng Victoria 1040 01:10:17,672 --> 01:10:21,843 kung san natangay ng pyro-convective storm ang walong toneladang trak ng bumbero, 1041 01:10:21,927 --> 01:10:25,889 bumagsak nang pabaliktad at nasawi ang isang bumbero... 1042 01:10:29,267 --> 01:10:31,561 Oo, nasawi rin siya, kaya... 1043 01:10:34,689 --> 01:10:38,485 Pasensya na, mahirap para sa mga bumberong pag-usapan ang kapwa bumberong 1044 01:10:38,568 --> 01:10:40,570 nasasawi habang nasa trabaho, 1045 01:10:40,654 --> 01:10:43,156 at siyam pa ang namatay sa huling mga sunog. 1046 01:10:47,619 --> 01:10:51,247 Nakalibot na ako sa mundo, nag-aral ng sunog sa gubat, kung paano. 1047 01:10:51,331 --> 01:10:54,209 Hindi na natin kakayanin ang pinakamalalalang taon. 1048 01:10:55,710 --> 01:10:59,923 May mga sunog na sa Greenland, 1049 01:11:00,006 --> 01:11:03,176 sa Arctic Circle, na hindi pa nangyayari noon. 1050 01:11:06,888 --> 01:11:09,474 At tingnan mo ang California. 1051 01:11:10,642 --> 01:11:14,521 Doble ng laki ng nasunog sa pinakamalala nilang panahon ng sunog. 1052 01:11:20,402 --> 01:11:23,446 Nasusunog din ang Oregon. Ang estado ng Washington. 1053 01:11:24,322 --> 01:11:26,449 Ang buong West Coast. 1054 01:11:31,663 --> 01:11:33,498 May mali. 1055 01:11:33,581 --> 01:11:35,917 Talagang may mali. 1056 01:11:39,838 --> 01:11:42,841 Takot na takot ako sa pagbabago ng klima. 1057 01:11:44,467 --> 01:11:47,512 Hindi mapipigilan ang pag-iinit ng mundong sistema ang bumuo. 1058 01:11:48,555 --> 01:11:50,640 May pagbabagong hindi mapipigilan... 1059 01:11:50,724 --> 01:11:53,810 Napakahalagang maunawaan iyan ng mga tao 1060 01:11:53,935 --> 01:11:56,604 at pati ang kahulugan ng mga epekto nito. 1061 01:11:56,688 --> 01:11:59,399 Napakalapit na natin sa mga puntong 1062 01:11:59,482 --> 01:12:02,360 isinulat ko sa The Weather Makers sa mga nagdaang taon, 1063 01:12:02,444 --> 01:12:06,948 naglalahad na iinit ang mundo ng isa't kalahating degree pa sa 2030. 1064 01:12:07,699 --> 01:12:10,452 Anong pakiramdam ng isa't kalahating degree celsius? 1065 01:12:10,535 --> 01:12:12,537 Ang may isa't kalahating degree ay mundong 1066 01:12:12,620 --> 01:12:15,498 may matinding pag-iinit, malalaking sunog, 1067 01:12:15,582 --> 01:12:17,167 at marami pang iba. 1068 01:12:17,876 --> 01:12:21,129 Pero mabagal ang pagkakatunaw ng yelo sa Greenland 1069 01:12:21,212 --> 01:12:23,465 at tumataas ang lebel ng karagatan, 1070 01:12:23,548 --> 01:12:26,342 pero sa mas mababang lebel kumpara noon. Kaya di ito ideyal. 1071 01:12:26,426 --> 01:12:29,345 Ang dating mundo natin nang may isang degree 1072 01:12:29,429 --> 01:12:31,306 o mas mababang init ay mas mainam. 1073 01:12:31,389 --> 01:12:34,476 Pero ang dalawang degree, kung ikukumpara, ay grabe na. 1074 01:12:34,559 --> 01:12:40,065 Kaya dapat tiyakin nating hanggang isa't kalahating degree lang. 1075 01:12:40,148 --> 01:12:42,525 Ano'ng itsura ng mundo natin sa dalawang degree? 1076 01:12:42,609 --> 01:12:45,278 Mundo ito ng sakuna. 1077 01:12:47,697 --> 01:12:51,659 Mundo kung saan mabilis ang pagkakatunaw ng yelo sa Greenland, 1078 01:12:51,743 --> 01:12:53,995 kung saan lumiliit ang West Antarctic 1079 01:12:54,079 --> 01:12:56,122 at kaya tumataas ang lebel ng karagatan. 1080 01:13:00,293 --> 01:13:02,462 Mundo kung saan ang kagubatan ng Amazon 1081 01:13:02,545 --> 01:13:05,465 ay namamatay at nagiging sabana o kakahuyan. 1082 01:13:06,674 --> 01:13:09,511 Kung saan mabilis matunaw ang permafrost 1083 01:13:09,594 --> 01:13:12,597 at nagkakaroon ng methane ang atmospera. 1084 01:13:12,680 --> 01:13:14,307 At kahit ano'ng gawin natin, 1085 01:13:14,390 --> 01:13:16,684 tataas lang nang tataas ang temperatura. 1086 01:13:23,149 --> 01:13:26,152 Mundo ng matinding pagkawasak. 1087 01:13:26,236 --> 01:13:30,240 Ang ating ekonomiya, seguridad sa pagkain at tubig, 1088 01:13:30,323 --> 01:13:34,994 at ating kapayapaan ay manganganib sa tuluyang pagbabago. 1089 01:13:38,957 --> 01:13:40,416 Ano ang dapat nating gawin? 1090 01:13:41,042 --> 01:13:45,130 Ayos ang paglalagay ng solar panels sa bubong at pagbawas sa emisyon, pero 1091 01:13:45,213 --> 01:13:47,132 wag hayaang ang industriya ng fossil fuel 1092 01:13:47,215 --> 01:13:49,676 o sinumang magsabi na sapat na 'yun. 1093 01:13:49,759 --> 01:13:51,636 Di ko ito problema bilang indibidwal. 1094 01:13:51,719 --> 01:13:53,930 Kolektibong problema ito at kailangan 1095 01:13:54,013 --> 01:13:55,765 ng kolektibong aksiyon. 1096 01:13:57,350 --> 01:13:59,269 At hindi natin nakikita 'yun. 1097 01:13:59,352 --> 01:14:02,981 May mga estado at kumpanyang may sariling polisiya, 1098 01:14:03,064 --> 01:14:05,942 at hindi natin tiyak ang magiging resulta. 1099 01:14:06,025 --> 01:14:08,444 Panahon ito na kailangan ang liderato. 1100 01:14:08,528 --> 01:14:11,614 Totoo. Puwede tayong kumilos at tumulong, 1101 01:14:11,698 --> 01:14:15,285 pero 'pag walang liderato ng gobyerno, 'di ito ganap na masosolusyunan. 1102 01:14:16,202 --> 01:14:19,080 Mauunang mapepresyur ang punong ministro sa climate change 1103 01:14:19,164 --> 01:14:21,457 kaysa sa ibang lider sa pagpupulong ng UN. 1104 01:14:21,583 --> 01:14:23,626 Tumitindi ang presyur kay Scott Morrison 1105 01:14:23,710 --> 01:14:26,796 para abutin ang target na serong emisyon sa 2050. 1106 01:14:27,422 --> 01:14:33,303 Aabutin mo ba ang target ng Australia na serong emisyon sa 2050? 1107 01:14:33,386 --> 01:14:34,304 SETYEMBRE, 2020 1108 01:14:34,387 --> 01:14:38,349 Ang plano'y abutin 'yan sa kalahati ng siglong ito. 1109 01:14:38,433 --> 01:14:42,478 Gaya ng plano, ang target ay net-sero. 1110 01:14:43,563 --> 01:14:47,150 Gusto sana nating maisakatuparan sa 2050, gaya ng sabi ko. 1111 01:14:47,233 --> 01:14:50,862 Mas maagang mangyayari kung may malaking teknolohikal na pagbabago. 1112 01:14:50,945 --> 01:14:53,656 Pero kung walang teknolohikal na pagbabago, 1113 01:14:53,740 --> 01:14:55,909 nasa papel lang 'yan. 1114 01:14:57,368 --> 01:15:00,663 Mukhang wala lang pakialam ang gobyernong ito. 1115 01:15:02,999 --> 01:15:05,835 Di ko maintindihan, dahil do'n ako humuhugot ng motibasyon, 1116 01:15:05,919 --> 01:15:07,378 sa pag-iisip sa hinaharap. 1117 01:15:11,299 --> 01:15:14,052 Maraming taon akong nagtrabaho sa serbisyong publiko. 1118 01:15:15,303 --> 01:15:19,140 Maraming sakripisyo, pero hindi ka naman yayaman. 1119 01:15:19,224 --> 01:15:23,186 Kaya medyo ito na ang propesyon ko at tungkol ito sa kabutihan ng nakararami. 1120 01:15:23,269 --> 01:15:26,731 Naging trabaho ko ang pag-aayos sa problema ng ibang tao. 1121 01:15:26,814 --> 01:15:29,984 ...makikita 50 kilometro ang layo. 1122 01:15:30,068 --> 01:15:32,612 Mga 15, 20 metro ang mga apoy. 1123 01:15:32,695 --> 01:15:35,406 'Pag lumala, ipinapatawag ang mga bumbero, 1124 01:15:35,490 --> 01:15:38,243 dadating kami, at gagawing mas maigi ang mga bagay. 1125 01:15:39,827 --> 01:15:43,665 Tanda kong pumunta ako sa bodega isang gabi 1126 01:15:43,748 --> 01:15:46,167 kasama ang matandang opisyal ng istasyon. 1127 01:15:46,251 --> 01:15:48,795 Batang bumbero ako noon. Sabi ko, "Ano gagawin natin?" 1128 01:15:48,878 --> 01:15:53,675 Sabi niya, "Paano ba kumain ng elepante? Isang kagat muna. 1129 01:15:54,926 --> 01:15:57,053 Basta simulan mo at tingnan natin kalaunan." 1130 01:15:59,305 --> 01:16:03,601 Kaya ganyan na ang pag-iisip ko at 'yan ang dapat gawin sa pagbabago ng klima. 1131 01:16:04,811 --> 01:16:07,855 Wag lang basta maghintay sa mga nagkakailang may isyu sa klima. 1132 01:16:07,981 --> 01:16:10,525 Kung di nila makuha, di na talaga nila makukuha pa. 1133 01:16:11,067 --> 01:16:14,195 May mundo tayong ililigtas, at talagang gagawin natin. 1134 01:16:15,363 --> 01:16:17,490 20 hanggang 30 taon na ang pag-init ng mundo, 1135 01:16:17,573 --> 01:16:19,701 at basta bawasan natin ang emisyon 1136 01:16:19,784 --> 01:16:24,122 hanggang maging sero sa 2050, pipirmi ang pag-iinit, ayon sa mga siyentista, 1137 01:16:24,205 --> 01:16:27,250 at saka bababa ang lebel kalaunan. 1138 01:16:27,333 --> 01:16:31,629 Hindi ko makikita, pero masasaksihan ng mga apo ko. Nais kong maging ligtas sila. 1139 01:16:34,424 --> 01:16:37,051 Hindi ito okey! 1140 01:16:37,135 --> 01:16:41,848 Talagang sinusunog ng mga tao at kumpanyang ito ang kinabukasan natin. 1141 01:16:42,598 --> 01:16:46,311 Apektado ang lahat sa pagbabago ng klima. 1142 01:16:49,939 --> 01:16:53,860 Ang pinakamatinding komentong narinig ko mula sa iba ay, 1143 01:16:53,943 --> 01:16:56,946 "Nagbibigay ka ng pag-asa," o, "Henerasyon mo ang tagaligtas." 1144 01:16:57,030 --> 01:17:01,075 Sa isip ko, "Ayos. Salamat. Hindi dapat namin ito ginagawa." 1145 01:17:01,159 --> 01:17:05,538 Bilang mga nakababata, wala kaming karanasan sa mga ganito. 1146 01:17:05,621 --> 01:17:09,125 Sa eskuwela dapat kami nakapokus, 1147 01:17:09,208 --> 01:17:11,461 sa susunod na takda, sa krisis sa identidad, 1148 01:17:11,544 --> 01:17:14,422 pero heto kami, inililigtas ang mundo. 1149 01:17:14,505 --> 01:17:16,215 Galit ka ba sa amin? 1150 01:17:18,968 --> 01:17:22,055 Hindi ako galit sa mga nakatatandang henerasyon. 1151 01:17:22,138 --> 01:17:27,018 Galit ako sa mga may kapangyarihang nagkakalat ng kasinungalingan, 1152 01:17:27,101 --> 01:17:32,565 mga maling impormasyong pumipigil sa mga taong manawagan ng tama. 1153 01:17:32,648 --> 01:17:36,277 Galit ako sa mayayaman 1154 01:17:36,361 --> 01:17:40,698 at deka-dekada ng kaalaman tungkol sa paparating na krisis na ito 1155 01:17:40,782 --> 01:17:43,076 pero nagdesisyong walang gawin, 1156 01:17:43,159 --> 01:17:46,412 kundi gamitin ito para sa pansariling interes at kayamanan. 1157 01:17:49,540 --> 01:17:55,505 Nakikinita ko ito bilang pinakamalaking pagsubok ng henerasyon ko, 1158 01:17:55,588 --> 01:18:00,593 sa usapin ng pagkakaroon ng ligtas na hinaharap at kakayahang magkaroon ng anak. 1159 01:18:02,970 --> 01:18:07,183 Isang bagay 'yan na ikinakabagabag ko, 1160 01:18:07,266 --> 01:18:11,813 dahil ayokong dalhin sila sa mundong peligroso, 1161 01:18:11,896 --> 01:18:15,149 mundong hindi makapagbibigay ng mataas na kalidad ng kinabukasang 1162 01:18:15,233 --> 01:18:16,150 AGOST 2, 2002 1163 01:18:16,234 --> 01:18:18,861 sinuwerte akong makamit. 1164 01:18:18,945 --> 01:18:20,905 Dalawa, isa. Sige. 1165 01:18:22,240 --> 01:18:24,158 Nakamamangha ang tingin dito ng mga tao. 1166 01:18:24,242 --> 01:18:29,247 Kabataang ginagamit ang kapangyarihan at boses nila. 1167 01:18:29,330 --> 01:18:31,499 WELGA NG ESKWELA PARA SA KLIMA 1168 01:18:31,582 --> 01:18:32,917 -Kailan ito? -Ngayon! 1169 01:18:33,000 --> 01:18:34,794 -Ano gusto natin? -Pagbabago ng klima! 1170 01:18:34,877 --> 01:18:36,587 -Kailan natin ito gusto? -Ngayon! 1171 01:18:36,671 --> 01:18:38,464 -Ano gusto natin? -Pagbabago ng klima! 1172 01:18:38,548 --> 01:18:40,258 -Kailan natin ito gusto? -Ngayon! 1173 01:18:41,384 --> 01:18:46,055 Pero sumali ako dahil sa pakiramdam ng pangangailangan kaysa kagustuhan. 1174 01:18:46,139 --> 01:18:48,433 ISARA ITO HINDI MALINIS ANG KARBON 1175 01:18:48,516 --> 01:18:51,894 At tingin ko, ito ang pinakamalalang 1176 01:18:51,978 --> 01:18:56,566 trahedyang minalas akong maging kasangkot. 1177 01:19:06,284 --> 01:19:08,411 Nanay ko ang nagturo sa'kin tungkol sa bansa. 1178 01:19:10,371 --> 01:19:12,165 BRUCE PASCOE MANUNULAT/MALLACOOTA 1179 01:19:12,248 --> 01:19:15,376 Kami ay Aboriginal dahil sa ganito, ganyan. 1180 01:19:15,460 --> 01:19:17,044 Sa ganito, ganyang pamilya. 1181 01:19:18,087 --> 01:19:23,092 Halatang karamihan sa genes ko ay mula sa Cornwall. 1182 01:19:24,677 --> 01:19:28,973 At nakarating na ako sa Cornwall, at walang naramdaman ang puso ko. 1183 01:19:31,726 --> 01:19:34,687 Bumalik ako sa Australia, 1184 01:19:34,770 --> 01:19:38,107 at nalaman kong dito ako nabibilang. 1185 01:19:38,983 --> 01:19:44,155 Laging akong nagsusulat. 33 aklat na ang naisulat ko tungkol sa bansa. 1186 01:19:47,742 --> 01:19:51,871 Ang Mundo ang ina ng lahat ng Katutubo. 1187 01:19:51,954 --> 01:19:55,500 Tinatrato namin ang Mundo na parang ina. Iyan ang batas namin. 1188 01:19:55,583 --> 01:19:59,545 At kung nirerespeto natin ang Mundo sa ganyang lebel, 1189 01:19:59,629 --> 01:20:03,591 hindi namin ito sisirain nang kasinglala ng pagkakasira nito sa ngayon. 1190 01:20:13,976 --> 01:20:17,980 Sa tingin ko, 250 taon na nating binubuo ito papunta rito. 1191 01:20:20,816 --> 01:20:25,196 Hindi nirerespeto ng mga European ang mga Katutubo. 1192 01:20:26,113 --> 01:20:31,577 Nang dumating dito ang unang Europeans, nakakita ng bukas at magiliw na lupain. 1193 01:20:33,079 --> 01:20:34,956 Napakaganda. 1194 01:20:35,039 --> 01:20:37,917 Sabi nila, mukhang parke ng mga maginoo. 1195 01:20:38,000 --> 01:20:40,878 At parke nga ito ng mga maginoo 1196 01:20:40,962 --> 01:20:44,674 dahil ang mga tao rito ay mga mababait na lalaki at babae. 1197 01:20:46,717 --> 01:20:51,847 Pero itinigil ng Europeans ang gano'ng gawi. 1198 01:20:55,142 --> 01:21:00,189 Napamahalaan ng mga katutubong Australyano ang lupaing ito ng mga 40,000 taon. 1199 01:21:02,149 --> 01:21:04,402 At naging maingat ang ayos sa lahat. 1200 01:21:07,446 --> 01:21:09,824 At saka dumating ang mga European. 1201 01:21:09,907 --> 01:21:13,411 Hinugot namin ang sulo mula sa kamay ng mga Katutubo, 1202 01:21:13,494 --> 01:21:16,831 at napakalaki ang naging pagbabago ng lupain. 1203 01:21:24,422 --> 01:21:27,800 Ngayon, kinakaharap natin ang epekto ng malalaking sunog mula sa gubat 1204 01:21:27,883 --> 01:21:30,553 na nagreresulta sa pagbabago ng klima. Dapat kilalanin 1205 01:21:30,636 --> 01:21:32,805 na ang lupaing ito'ay talagang nagbago na. 1206 01:21:34,724 --> 01:21:40,605 At baka di na epektibo ang mga dating gawi sa kasalukuyang lagay ng mga bagay. 1207 01:21:42,356 --> 01:21:47,069 Kailangan nating matutunan muli ang pangangasiwa sa lupaing ito 1208 01:21:47,153 --> 01:21:49,447 sa napakalaking eskala. 1209 01:21:52,491 --> 01:21:54,952 Kritikal na sandali ito para sa sangkatauhan. 1210 01:21:55,036 --> 01:21:57,246 Tama? Di ko hahayaang ang kinabukasan ng kabataan 1211 01:21:57,330 --> 01:22:00,082 ay maibasura lang dahil sa kawalan ng aksiyon. 1212 01:22:00,166 --> 01:22:03,210 At anuman ang nasa loob ko, mananatili ito, 1213 01:22:03,294 --> 01:22:06,047 dahil lalaban ako hanggang sa huli. 1214 01:22:06,130 --> 01:22:09,342 Walang sandaling masasabing mong sapat na ang nagawa mo. 1215 01:22:13,763 --> 01:22:15,931 Napakahabang usapan nito. 1216 01:22:18,476 --> 01:22:20,895 Masasaktan at mabubugbog natin ang isa't isa. 1217 01:22:20,978 --> 01:22:22,104 Kailangang panindigan. 1218 01:22:25,524 --> 01:22:27,568 Magkakaroon ng pagkadismaya, pag-asa. 1219 01:22:27,652 --> 01:22:30,529 Lahat ng iyan ay mangyayari, at kailangan natin ng pasensiya. 1220 01:22:34,450 --> 01:22:38,621 Napakalaking argumento nito. 1221 01:22:38,704 --> 01:22:42,124 Pero nakita kong may mga nagawa 1222 01:22:42,208 --> 01:22:45,836 sa mga pagkakataong walang umaasang magagawa ito. 1223 01:22:46,837 --> 01:22:49,215 Kaya siyempre, kaya natin ito. 1224 01:22:51,133 --> 01:22:55,096 Noong 2019, 2.2 milyong acres ang nasunog sa kagubatan ng Amazon 1225 01:22:55,179 --> 01:22:58,933 Nasunog ang 4.4 milyong acres sa California wildfire noong 2020 1226 01:22:59,016 --> 01:23:04,939 Nasunog ng Black Summer sa Australia ang 59 milyong acres 1227 01:23:06,774 --> 01:23:09,694 Si Punong Ministrong Scott Morrison 1228 01:23:09,777 --> 01:23:13,406 ay tumangging makapanayam para sa dokumentaryong ito. 1229 01:24:39,658 --> 01:24:41,660 Ang pagsasalin ng subtitle ay ginawa ni Mary Antonette M. Ramos 1230 01:24:41,786 --> 01:24:43,788 Mapanlikhang Superbisor Maribeth Pierce