1 00:00:19,958 --> 00:00:22,961 Depressie voelt voor mij… 2 00:00:24,462 --> 00:00:27,215 …alsof ik in het donkerste, koudste… 3 00:00:28,216 --> 00:00:32,136 …deel van de oceaan zwem met honderd kilo aan mijn enkels. 4 00:00:33,012 --> 00:00:35,682 En ik probeer constant omhoog te zwemmen… 5 00:00:36,683 --> 00:00:41,145 …maar ik word steeds verder naar beneden getrokken. 6 00:00:41,229 --> 00:00:43,064 Steeds dieper en dieper. 7 00:00:44,399 --> 00:00:45,775 In paniek. 8 00:00:45,859 --> 00:00:47,026 Weet je… 9 00:00:47,527 --> 00:00:50,029 Naast paniek is er ook frustratie en woede. 10 00:00:54,450 --> 00:00:55,660 Agressie. 11 00:00:56,160 --> 00:01:01,457 Alle emoties die ik binnenhoud, komen naar boven… 12 00:01:02,083 --> 00:01:05,628 …terwijl ik steeds dieper zink. Snap je? 13 00:01:06,671 --> 00:01:10,258 Het is er koud, donker en eenzaam. 14 00:01:10,341 --> 00:01:14,345 En op dat moment ga je eraan onderdoor… 15 00:01:14,429 --> 00:01:17,682 …tot je jezelf weet te bevrijden… 16 00:01:17,765 --> 00:01:22,770 …en langzaam weer omhoog zwemt en de druk minder wordt… 17 00:01:23,271 --> 00:01:25,356 …en je weer lucht krijgt. 18 00:01:29,986 --> 00:01:33,448 Het komt en het gaat. Ik had het al toen ik studeerde. 19 00:01:33,531 --> 00:01:37,368 Maar ik maakte mezelf wijs dat het niets was. 20 00:01:37,452 --> 00:01:42,498 Ik vond altijd wel weer een excuus om het onder het tapijt te vegen. 21 00:01:50,381 --> 00:01:52,217 Ik kom uit Compton, Californië. 22 00:01:53,426 --> 00:01:54,886 We hadden niet veel… 23 00:01:54,969 --> 00:02:01,059 …maar m'n ouders waren m'n beschermengelen en steunpilaren. 24 00:02:02,310 --> 00:02:06,898 Mijn moeder heeft al haar broers verloren door bendegeweld. 25 00:02:07,440 --> 00:02:12,529 Ik heb vrienden en familie die jong hun leven zijn verloren. 26 00:02:13,530 --> 00:02:15,615 Ooit reed er een auto langzaam langs… 27 00:02:15,698 --> 00:02:19,410 …en we moesten ons verstoppen, want ineens werd er geschoten. 28 00:02:20,119 --> 00:02:23,790 En nog steeds als er een auto langzaam langsrijdt… 29 00:02:24,958 --> 00:02:27,669 …word ik alert. 'Wie is dat?' 30 00:02:29,212 --> 00:02:34,509 Het heeft z'n tol geëist. Het heeft me ergens heen gestuurd… 31 00:02:35,593 --> 00:02:36,928 …waar ik kon vluchten. 32 00:02:38,680 --> 00:02:41,975 Dat was altijd basketbal. -O, DeRozan. 33 00:02:42,058 --> 00:02:44,394 Alleen daar had ik het gevoel… 34 00:02:44,477 --> 00:02:47,313 …dat ik alles kon loslaten en mezelf kon zijn. 35 00:02:47,397 --> 00:02:51,109 Die worp. -Daar vond ik mijn vrede… 36 00:02:51,192 --> 00:02:55,780 …maar ik was nooit bezig met wat er werkelijk gaande was. 37 00:02:55,864 --> 00:02:59,284 Als negende keuze in de NBA Draft van 2009… 38 00:02:59,367 --> 00:03:01,619 …selecteren de Toronto Raptors… 39 00:03:01,703 --> 00:03:05,123 …DeMar DeRozan van de University of Southern California. 40 00:03:09,377 --> 00:03:12,463 Blok van Biyombo. DeRozan scoort. 41 00:03:14,924 --> 00:03:17,594 Ze komen terug. O, prachtig. 42 00:03:17,677 --> 00:03:20,680 DeRozan dunkt. -Te gek. 43 00:03:21,764 --> 00:03:24,058 Zo ziet een All-Star eruit, mensen. 44 00:03:24,559 --> 00:03:28,897 Ineens ben je een All-Star, je bent op weg naar de top. 45 00:03:28,980 --> 00:03:32,066 Je komt op tv, je krijgt zoveel aandacht. 46 00:03:32,150 --> 00:03:33,902 En dan komt het binnen. 47 00:03:35,028 --> 00:03:38,740 Je onderdrukt de pijn jarenlang… 48 00:03:38,823 --> 00:03:42,994 …en die donkere ruimte waarin ik wegzakte, kwam steeds vaker. 49 00:03:43,077 --> 00:03:47,248 In plaats van af en toe, kwam het om de paar dagen. 50 00:03:47,332 --> 00:03:49,751 En voor je het weet is het elke week. 51 00:03:50,752 --> 00:03:56,382 Het gebeurde zo vaak. Ik moest het doorbreken en het aankaarten. 52 00:03:56,883 --> 00:03:58,176 DEZE DEPRESSIE NEKT ME… 53 00:03:58,259 --> 00:03:59,385 Ik tweette dat. 54 00:04:00,345 --> 00:04:03,890 Op dat moment viel er een last van mijn schouders. 55 00:04:04,891 --> 00:04:07,393 Ik ben gaan slapen en werd wakker met… 56 00:04:07,477 --> 00:04:09,854 DEROZAN ONTHULT GEVECHT MET DEPRESSIE 57 00:04:09,938 --> 00:04:11,523 Toen moest ik er iets mee. 58 00:04:11,606 --> 00:04:13,024 'WE ZIJN ALLEMAAL MENS' 59 00:04:13,107 --> 00:04:15,568 Veel mensen houden het uit schaamte stil. 60 00:04:15,652 --> 00:04:18,737 Sporters praten hier nooit over. Maar jij wel. 61 00:04:19,864 --> 00:04:22,951 Andere NBA-spelers praten er nu ook over. 62 00:04:23,034 --> 00:04:27,121 Is er meer depressie in de NBA? -Wat moet de liga ermee? 63 00:04:27,205 --> 00:04:28,831 RAPTORS' DEROZAN OVER DEPRESSIE 64 00:04:28,915 --> 00:04:31,251 Dit gaat over 't stuk van Kevin Love… 65 00:04:31,334 --> 00:04:32,544 IEDEREEN HEEFT IETS 66 00:04:32,627 --> 00:04:35,588 …waarin hij openlijk praat over z'n angst en paniek. 67 00:04:35,672 --> 00:04:38,633 Zoals hij al zei, heeft DeMar DeRozan… 68 00:04:38,716 --> 00:04:40,510 …een voorzet gegeven. -Ja. 69 00:04:40,593 --> 00:04:45,932 Dat DeMar DeRozan openlijk over z'n depressie en angsten praat… 70 00:04:46,015 --> 00:04:49,978 …heeft de NBA en de hele sportwereld veranderd… 71 00:04:50,061 --> 00:04:55,441 …want spelers spreken zich nu gemakkelijker uit over belangrijke zaken. 72 00:04:57,402 --> 00:04:59,529 De NBA is van plan… 73 00:04:59,612 --> 00:05:03,908 …het geestelijke gezondheidsbeleid voor het seizoen 2019-2020 te herzien. 74 00:05:03,992 --> 00:05:07,871 Volgens The Athletic komt de liga met nieuwe initiatieven… 75 00:05:07,954 --> 00:05:10,290 …waaraan alle 30 teams moeten voldoen. 76 00:05:12,125 --> 00:05:16,129 We hebben niet eens door dat als we ons verliezen in sport… 77 00:05:16,212 --> 00:05:20,216 …we dan onderdrukken wat er in onze samenleving speelt. 78 00:05:20,300 --> 00:05:23,136 Weet je. En het kostte me… 79 00:05:24,137 --> 00:05:26,681 …bijna 30 jaar om daarachter te komen. 80 00:05:29,058 --> 00:05:33,938 Deze topsporters ervaren dezelfde moeilijkheden… 81 00:05:34,022 --> 00:05:38,234 …als iedereen, plus het stukje beroemdheid… 82 00:05:38,318 --> 00:05:39,527 PSYCHOTHERAPEUT PISTONS 83 00:05:39,611 --> 00:05:45,950 …en financieel succes, en al het andere waarmee je te maken krijgt als topsporter. 84 00:05:46,034 --> 00:05:50,872 Maar zo zien mensen dat niet. Die denken: hé, jij bent beroemd. 85 00:05:50,955 --> 00:05:54,042 Je bent rijk. Jouw problemen doen er niet toe. 86 00:05:54,125 --> 00:05:58,504 Maar dat klopt niet. Je bent tenslotte nog steeds mens. 87 00:05:59,964 --> 00:06:04,719 'In therapie gaan of aan mijn mentale welzijn werken, maakt me kwetsbaar.' 88 00:06:05,220 --> 00:06:10,225 Topsporters denken: mijn tegenstander weet van die kwetsbaarheid… 89 00:06:10,308 --> 00:06:16,689 …en wie over mijn volgende contract gaat, weet er ook van. 90 00:06:18,983 --> 00:06:23,863 Plus, in de Afro-Amerikaanse gemeenschap willen we geen buitenstaanders. 91 00:06:24,489 --> 00:06:30,286 Dat komt voort uit de ingewortelde overtuiging dat die ons niet helpen. 92 00:06:30,787 --> 00:06:33,873 Dus hou maar binnen. Vertel het vooral niemand. 93 00:06:33,957 --> 00:06:37,460 Zelfs binnen onze familie praten we er eigenlijk niet over. 94 00:06:37,544 --> 00:06:40,713 We zeggen: 'Die jongen heeft het al jaren moeilijk.' 95 00:06:40,797 --> 00:06:45,802 Nou, dat zijn psychische problemen, waar niets mee gedaan wordt. 96 00:06:46,844 --> 00:06:49,556 Ik was zeven jaar hoofdcoach in Toronto… 97 00:06:49,639 --> 00:06:52,725 …en ik kende DeMar vanaf z'n tweede jaar in de NBA… 98 00:06:52,809 --> 00:06:55,645 …misschien z'n derde, en zag hem groeien. 99 00:06:55,728 --> 00:07:00,066 Brenda en ik waren in LA met onze kinderen. Ik coachte de All-Star Game. 100 00:07:00,149 --> 00:07:04,779 Ik las 's ochtends een tweet waarin stond dat hij worstelde… 101 00:07:04,863 --> 00:07:07,490 …met wat dingen, zoals depressie. 102 00:07:07,574 --> 00:07:10,660 Ik stond versteld, want dat zou je niet zeggen. 103 00:07:11,244 --> 00:07:14,747 Als je dan hoort dat hij het zo moeilijk heeft… 104 00:07:14,831 --> 00:07:17,041 …voelt het alsof je hebt gefaald. 105 00:07:17,125 --> 00:07:22,046 Blijkbaar was de relatie niet zo sterk dat hij je dat kon zeggen. 106 00:07:22,130 --> 00:07:23,131 VROUW VAN DWANE 107 00:07:23,214 --> 00:07:27,218 En ik voelde me echt alsof we een flinke steek hadden laten vallen. 108 00:07:27,719 --> 00:07:29,637 Maar Brenda… 109 00:07:29,721 --> 00:07:34,017 …dat copingmechanisme om dat verborgen te houden is zo sterk. 110 00:07:34,100 --> 00:07:35,977 Ja. -En het is ook zo… 111 00:07:36,060 --> 00:07:40,064 …dat de persoon zelf zegt: 'Ik hoor dit probleem niet te hebben. 112 00:07:40,148 --> 00:07:42,400 Ik vertel het niemand.' 113 00:07:42,483 --> 00:07:46,029 Maar ik ben zo trots op hem dat hij dit heeft genormaliseerd. 114 00:07:46,112 --> 00:07:48,698 Dat het oké is om erover te praten. 115 00:07:48,781 --> 00:07:52,827 En ik werd me ervan bewust dat… Ik wist wat ik niet wist… 116 00:07:52,911 --> 00:07:57,832 …en ik was niet bekwaam om met dat soort problemen om te gaan. 117 00:07:57,916 --> 00:07:59,667 Oké, DJ. 118 00:07:59,751 --> 00:08:03,046 Daarom heb ik toen ik hier in Detroit kwam werken… 119 00:08:03,129 --> 00:08:08,134 …meteen om iemand als dr. Yeager gevraagd voor ons team. 120 00:08:08,218 --> 00:08:10,803 Iemand die daarvoor was opgeleid. 121 00:08:11,596 --> 00:08:14,682 Vertel me eens hoe het psychisch met je gaat. 122 00:08:14,766 --> 00:08:18,269 Hoe ben je opgekrabbeld van een blessure die je… 123 00:08:18,770 --> 00:08:23,483 De eerste paar woorden die je tegen iemand zegt, zijn cruciaal. 124 00:08:23,566 --> 00:08:27,862 Er gaat veel zogeheten 'populaire psychologie' rond. 125 00:08:27,946 --> 00:08:31,950 'Volgens mij heeft hij last van angsten en misschien wat depressie.' 126 00:08:32,450 --> 00:08:37,038 Maar wacht even. Wat is het verschil tussen depressie en verdriet? 127 00:08:37,121 --> 00:08:38,665 Dat weten mensen niet. 128 00:08:38,748 --> 00:08:41,876 En wat is het verschil tussen angst en gespannenheid? 129 00:08:41,959 --> 00:08:43,545 Dat weten mensen niet. 130 00:08:43,628 --> 00:08:46,464 We hoeven er geen klinisch labeltje op te plakken. 131 00:08:47,090 --> 00:08:49,175 Dat is belangrijk voor spelers. 132 00:08:49,884 --> 00:08:53,555 Mijn manier van behandelen kan het best worden omschreven… 133 00:08:54,138 --> 00:08:58,142 …als een gesprek. Niemand heeft iets tegen gesprekken. 134 00:08:58,768 --> 00:09:00,478 Hoe was het vanochtend? 135 00:09:00,562 --> 00:09:02,480 Fantastisch. Goed gedaan. 136 00:09:04,315 --> 00:09:08,820 Corey doet het super. Toen hij vorig jaar begon… 137 00:09:08,903 --> 00:09:14,325 …was dat een opluchting, want iedereen voelde zich op z'n gemak bij hem. 138 00:09:15,201 --> 00:09:21,374 Iemand die er hetzelfde uitziet, en met wie je kunt praten over wat dan ook. 139 00:09:21,457 --> 00:09:24,794 Als ik m'n problemen met je deel, kun je ze niet oplossen. 140 00:09:24,878 --> 00:09:26,421 Ja. -Maar het… 141 00:09:26,504 --> 00:09:29,299 Het lucht wel op. -…lucht op, toch? 142 00:09:30,216 --> 00:09:32,760 En dat maakt hem bijzonder, want… 143 00:09:32,844 --> 00:09:37,056 …hij wil niets van je. Hij wil alles voor je. 144 00:09:37,140 --> 00:09:39,976 Hij wil dat je alles uit jezelf haalt. 145 00:09:43,146 --> 00:09:46,482 De afgelopen drie jaar waren… 146 00:09:46,566 --> 00:09:51,154 Ik durf ze wel de zwaarste jaren van mijn leven te noemen. 147 00:09:52,530 --> 00:09:54,616 De spanning is enorm. 148 00:09:55,408 --> 00:09:57,327 Als alles op het veld goed gaat… 149 00:09:58,328 --> 00:09:59,370 …is 't leven goed. 150 00:10:00,038 --> 00:10:01,956 Maar als 't misgaat in basketbal… 151 00:10:02,040 --> 00:10:07,253 …of als er dingen gebeuren buiten je controle, heeft dat z'n weerslag. 152 00:10:07,921 --> 00:10:11,132 Het is de NBA. Dus iedereen kijkt altijd. 153 00:10:11,216 --> 00:10:16,304 Je hebt de sociale media, dus er is altijd wel een tweet of Instagramfoto. 154 00:10:16,387 --> 00:10:19,766 Soms is er een gerucht dat er iemand wordt overgeplaatst… 155 00:10:19,849 --> 00:10:21,392 …of dat iemand eruit ligt. 156 00:10:21,893 --> 00:10:26,189 Z'n ouders worden ouder. Hij is nu vader. Er is altijd druk. 157 00:10:27,315 --> 00:10:31,361 DeMar zei dat-ie depressief was en de NBA-wereld stond op z'n kop. 158 00:10:31,903 --> 00:10:34,280 Velen wisten niet wat ze moesten denken. 159 00:10:35,073 --> 00:10:38,910 Is hij een watje of is het juist stoer dat hij er open over is? 160 00:10:39,661 --> 00:10:44,082 Wat betekent dit voor onze toekomst? 161 00:10:45,166 --> 00:10:47,168 Klaar? Even lachen. 162 00:10:49,921 --> 00:10:50,797 Kom. 163 00:10:50,880 --> 00:10:55,927 We praten over onze mentale gezondheid in tijden van crisis. 164 00:10:56,427 --> 00:11:02,517 Je hebt er meer aan als je beseft dat je het beter nu kunt bespreken… 165 00:11:02,600 --> 00:11:06,354 …zodat als er een keer een crisis aan zit te komen… 166 00:11:06,437 --> 00:11:08,815 …je erop voorbereid bent en die aankunt. 167 00:11:10,650 --> 00:11:12,777 Schokkend nieuws vandaag. 168 00:11:12,861 --> 00:11:17,115 Vijfvoudig NBA-kampioen en sterspeler Kobe Bryant… 169 00:11:17,198 --> 00:11:21,327 …is vanmiddag om het leven gekomen in een helikoptercrash in Los Angeles. 170 00:11:21,411 --> 00:11:25,957 Nieuwe berichten komen binnen. Kobe Bryant was een van de slachtoffers. 171 00:11:26,040 --> 00:11:28,960 Het team met het eerste balbezit… 172 00:11:29,043 --> 00:11:32,964 …in dit geval Toronto, laat de klok aflopen… 173 00:11:33,047 --> 00:11:37,927 …als eerbetoon aan nummer 24, Kobe Bryant. 174 00:11:43,266 --> 00:11:44,934 Ik moest die dag spelen… 175 00:11:45,018 --> 00:11:48,813 …en het was de zwaarste wedstrijd die ik ooit heb gespeeld. 176 00:11:51,316 --> 00:11:54,485 Ik heb er geen… Ik heb er geen woorden voor. 177 00:12:01,326 --> 00:12:04,370 Iedereen werd geraakt door de dood van Kobe… 178 00:12:04,454 --> 00:12:07,749 …maar de NBA-spelers extrahard. 179 00:12:13,296 --> 00:12:15,632 Bij rouw en verlies hebben we vaak… 180 00:12:15,715 --> 00:12:19,093 …de neiging om weg te lopen, omdat we er niets mee kunnen. 181 00:12:19,844 --> 00:12:26,351 Dus het is mijn taak om het op te zoeken en iedereen zo goed mogelijk te steunen. 182 00:12:26,434 --> 00:12:28,102 HULDE: PISTONS DRAGEN NR. 8 EN 24 183 00:12:28,186 --> 00:12:30,104 We gedenken Kobe Bryant… 184 00:12:30,188 --> 00:12:33,107 Ik wil het kort hebben over… 185 00:12:33,191 --> 00:12:37,278 …hoe het met jullie gaat en hoe jullie je voelen. 186 00:12:37,362 --> 00:12:42,116 Iedereen rouwt op zijn eigen manier. 187 00:12:42,575 --> 00:12:43,785 Hoe ik rouw… 188 00:12:43,868 --> 00:12:47,121 …ziet er anders uit dan hoe jij rouwt. 189 00:12:47,205 --> 00:12:48,373 Ja. 190 00:12:48,456 --> 00:12:52,210 En ik vraag mensen vaak wat dan de goede manier is. 191 00:12:52,293 --> 00:12:53,461 Allemaal. 192 00:12:53,545 --> 00:12:56,005 Oké. Ja. -Dit is mijn versie. 193 00:12:56,089 --> 00:12:59,968 Ja. Het betekent veel om erover te kunnen praten. 194 00:13:01,344 --> 00:13:04,847 Nadat er een paar uur voorbij waren… 195 00:13:07,183 --> 00:13:10,812 …betrapte ik mezelf erop dat ik nog steeds op dezelfde plek zat. 196 00:13:10,895 --> 00:13:11,896 Onbeweeglijk. 197 00:13:11,980 --> 00:13:16,484 Je hebt tegen hem gespeeld en je kent hem al zo lang. Hij was een idool. 198 00:13:17,485 --> 00:13:22,407 Dat raakt je diep. Het is een open wond die je niet kan dichten. 199 00:13:23,074 --> 00:13:26,369 Toen ik het hoorde, was het eerste wat ik zei… 200 00:13:26,452 --> 00:13:29,539 Mijn reactie was: 'Kobe kan niet dood zijn.' 201 00:13:31,666 --> 00:13:33,042 Heftig. 202 00:13:33,126 --> 00:13:36,129 Dat is dat stukje onoverwinnelijkheid. 203 00:13:36,212 --> 00:13:38,548 Hij kan alles aan. Hoe… 204 00:13:38,631 --> 00:13:40,592 Kobe is niet dood. -Precies. 205 00:13:40,675 --> 00:13:43,136 Toen mocht ik tegen 'm spelen… 206 00:13:43,219 --> 00:13:47,348 …en ik dacht: dit is het. Dit is echt. Tegen mijn idool. 207 00:13:47,432 --> 00:13:49,893 Hij is een legende. 208 00:13:49,976 --> 00:13:55,064 De bal ging wat heen en weer en ineens verdedigde ik hem. Ik verdedigde Kobe. 209 00:13:55,648 --> 00:13:57,650 Ik wist dat m'n maten keken. 210 00:13:57,734 --> 00:13:59,736 Iedereen keek. -De liga keek. 211 00:13:59,819 --> 00:14:01,029 Je maten. -Die keken. 212 00:14:01,112 --> 00:14:03,740 Die zeiden: 'Als je hem niet stopt, was dat 't. 213 00:14:03,823 --> 00:14:05,867 Dan ben je thuis de lul.' 214 00:14:05,950 --> 00:14:09,412 En na de wedstrijd signeerde hij m'n schoenen. 215 00:14:09,954 --> 00:14:12,457 En hij zei: 'Ga ermee door. Blijf doorgaan.' 216 00:14:12,540 --> 00:14:15,752 Dat draag je voorgoed mee. Die herinneringen. 217 00:14:15,835 --> 00:14:19,631 Die raak je nooit meer kwijt. Deuce zit straks naast je… 218 00:14:19,714 --> 00:14:23,259 …als-ie 12 of 14 is, van: 'Pap, heb je tegen Kobe gespeeld?' 219 00:14:23,343 --> 00:14:25,261 Zeker. -Dat verhaal heb je. 220 00:14:25,345 --> 00:14:27,430 Dat zou cool zijn. -Zeker. 221 00:14:27,513 --> 00:14:31,226 Ik doe nu een stap terug als ouder, als vader… 222 00:14:31,309 --> 00:14:33,895 …en waardeer m'n kleine vent nog meer. 223 00:14:33,978 --> 00:14:36,773 Want morgen is niet gegarandeerd. 224 00:14:38,024 --> 00:14:40,026 Ik heb ingezien dat… 225 00:14:40,610 --> 00:14:42,862 …er meer is dan de bal. 226 00:14:42,946 --> 00:14:45,740 Die bal is ooit uitgestuiterd. 227 00:14:49,577 --> 00:14:55,291 We nemen meestal niet de tijd om elkaar echt te leren begrijpen. 228 00:14:55,375 --> 00:14:59,754 En met dit werk heb ik die tijd wel. 229 00:14:59,837 --> 00:15:02,549 Door met het team te reizen en aanwezig te zijn… 230 00:15:02,632 --> 00:15:07,887 …heb ik de mogelijkheid om ze te leren kennen door te praten… 231 00:15:07,971 --> 00:15:09,305 …en vertrouwen op te bouwen. 232 00:15:10,390 --> 00:15:15,687 We moeten dit pad blijven bewandelen… 233 00:15:16,271 --> 00:15:20,108 …en deze belangrijke gesprekken blijven voeren… 234 00:15:20,191 --> 00:15:23,278 …over het verbeteren van de mentale gezondheid. 235 00:15:24,654 --> 00:15:26,739 Maar begrip is de eerste stap. 236 00:15:33,997 --> 00:15:37,417 Op mijn zeventiende vertrok ik naar Syracuse. 237 00:15:38,209 --> 00:15:42,297 Ik vond het eng, maar ook leuk. 238 00:15:42,797 --> 00:15:45,466 Ik wist dat het een goede keuze was. 239 00:15:47,552 --> 00:15:50,555 Ik had er zo'n fijn eerste jaar. 240 00:15:51,055 --> 00:15:54,517 Ik had vrienden, hobby's, goede cijfers, interessante lessen. 241 00:15:56,185 --> 00:15:58,688 Ik deed overal aan mee. 242 00:16:00,106 --> 00:16:06,905 Maar in de zomer van 2016, toen ik net terug was uit het buitenland… 243 00:16:07,989 --> 00:16:10,825 …overleed mijn vader aan een hartaanval. 244 00:16:15,038 --> 00:16:17,248 Toen ik 't hoorde, geloofde ik 't niet. 245 00:16:20,793 --> 00:16:25,381 En ik was een soort van catatonisch. Ik praatte met niemand. 246 00:16:27,175 --> 00:16:32,388 Maar in mijn eigen paranoïde wereld geloofde ik het niet. 247 00:16:33,848 --> 00:16:35,350 Ik dacht dat 't een grap was. 248 00:16:38,269 --> 00:16:42,190 Op de begrafenis geloofde ik gewoon niet wat er gebeurde. 249 00:16:43,399 --> 00:16:47,070 Ik had het idee dat iedereen me in de maling nam. 250 00:16:48,863 --> 00:16:50,865 Iedereen zat in het complot. 251 00:16:50,949 --> 00:16:57,288 Wat het ook was, iedereen deed mee. Maar ik niet, want het draaide om mij. 252 00:16:59,082 --> 00:17:02,835 Er was al iets aan de hand voordat mijn vader overleed… 253 00:17:02,919 --> 00:17:04,754 …en ik denk dat zijn dood… 254 00:17:05,754 --> 00:17:08,966 …alles in een stroomversnelling heeft gebracht. 255 00:17:10,717 --> 00:17:14,681 Ik zonderde me af. Ik praatte met niemand. 256 00:17:16,432 --> 00:17:21,145 Het was ook de periode dat ik voor het eerst een stem hoorde. 257 00:17:22,272 --> 00:17:23,313 En… 258 00:17:25,148 --> 00:17:26,192 …die klinkt echt. 259 00:17:30,196 --> 00:17:33,032 De stem vertelt me wat ik denk. 260 00:17:34,701 --> 00:17:36,452 Alle onzekerheden. 261 00:17:39,539 --> 00:17:42,917 Hij heeft commentaar op alles wat ik doe of denk. 262 00:17:44,377 --> 00:17:48,590 En ik ben ervan overtuigd dat anderen ermee samenwerken… 263 00:17:49,382 --> 00:17:50,800 …om me te vernederen. 264 00:17:51,509 --> 00:17:55,221 Er zit een hapering tussen de realiteit en je gedachten. 265 00:17:57,015 --> 00:18:01,102 Ik kan de werkelijkheid en mijn waanideeën moeilijk onderscheiden. 266 00:18:02,854 --> 00:18:09,736 Hiervoor was Ambar zo slim en scherp. 267 00:18:10,528 --> 00:18:14,407 Toen we naar dit land kwamen voor het onderwijs… 268 00:18:14,741 --> 00:18:20,872 …kwam de leraar naar me toe en zei: 'Wat een briljante meid.' 269 00:18:22,540 --> 00:18:26,836 Toen haar vader heel onverwachts overleed… 270 00:18:27,295 --> 00:18:30,340 …veranderde alles. 271 00:18:30,882 --> 00:18:34,636 Ze kwam terug voor vakantie en ze sliep hier, in mijn huis… 272 00:18:34,719 --> 00:18:37,639 …en ik herkende haar niet. 273 00:18:38,264 --> 00:18:39,474 Ik had hulp nodig. 274 00:18:40,266 --> 00:18:42,936 Ik geloofde niet dat iemand me wilde helpen. 275 00:18:43,019 --> 00:18:45,438 Ik dacht dat iedereen het op me gemunt had. 276 00:18:48,358 --> 00:18:51,194 Ik weet nog dat ik op een dag thuis was en dacht: 277 00:18:51,277 --> 00:18:54,155 ik moet echt weg. Ik moet hier weg. 278 00:18:54,239 --> 00:18:57,992 Ik kon alle subliminale boodschappen niet aan. 279 00:18:58,076 --> 00:19:01,037 Ik kon de gedachten niet aan. 280 00:19:01,120 --> 00:19:05,917 Altijd die stem in m'n hoofd en het commentaar op alles wat ik doe. 281 00:19:06,000 --> 00:19:10,296 Ik kon er niet meer tegen. Ik wilde dood. 282 00:19:15,677 --> 00:19:20,598 Mijn moeder belde de ambulance en ik werd opgenomen. 283 00:19:22,684 --> 00:19:25,019 Ik mocht haar niet aanraken. 284 00:19:25,395 --> 00:19:28,606 Ik wilde haar knuffelen en zeggen dat ik bij haar was. 285 00:19:33,444 --> 00:19:36,281 Ik kreeg de diagnose schizofrenie. 286 00:19:38,992 --> 00:19:42,620 Ze schetsten een verschrikkelijk beeld. 287 00:19:42,996 --> 00:19:47,792 Ze zou niet kunnen afstuderen. De statistieken tonen dat kinderen… 288 00:19:47,876 --> 00:19:52,755 …op die leeftijd niet afstuderen en geen baan kunnen krijgen… 289 00:19:52,839 --> 00:19:56,384 …omdat ze geen focus hebben. Ze wisselen vaak van baan. 290 00:19:56,843 --> 00:19:59,596 Ze kunnen geen normaal leven leiden. 291 00:20:00,638 --> 00:20:03,766 En ze plegen vaak zelfmoord… 292 00:20:04,809 --> 00:20:06,144 …op jonge leeftijd. 293 00:20:07,020 --> 00:20:08,521 Dat zei de arts. 294 00:20:11,191 --> 00:20:14,402 Dat de diagnose schizofrenie… 295 00:20:14,485 --> 00:20:17,906 …aan zo'n doemscenario wordt gekoppeld, kan niet meer. 296 00:20:17,989 --> 00:20:22,619 Dat klopt niet. Het is een klinische mythe. 297 00:20:24,913 --> 00:20:30,627 Er wordt in de geestelijke gezondheidszorg en onze cultuur veel negatiefs gezegd… 298 00:20:30,710 --> 00:20:34,714 …over wat het betekent als je schizofrenie hebt. 299 00:20:35,381 --> 00:20:38,051 We weten nog lang niet alles. 300 00:20:38,134 --> 00:20:41,763 Sommigen beweren dat het een neurochemische hersenaandoening is. 301 00:20:41,846 --> 00:20:45,183 Anderen beweren dat het erfelijk is. 302 00:20:45,266 --> 00:20:48,811 Trauma is hierin de onbekende factor. 303 00:20:50,104 --> 00:20:54,359 Maar wat we wel duidelijk voor ons zien is een mens die lijdt. 304 00:20:54,442 --> 00:20:58,071 En iemand met waardigheid behandelen… 305 00:20:58,863 --> 00:21:04,285 …en oprechte, liefdevolle aandacht geven, is de eerste stap. 306 00:21:05,537 --> 00:21:09,207 In het ziekenhuis kreeg ik een team van psychiaters… 307 00:21:09,290 --> 00:21:10,959 …therapeuten, verpleegsters. 308 00:21:11,834 --> 00:21:17,131 De symptomen van schizofrenie ontstaan meestal tussen de 16 en 30 jaar. 309 00:21:17,840 --> 00:21:20,927 We werken met een gezamenlijk beslismodel, met… 310 00:21:21,010 --> 00:21:25,098 een psychiater voor de medicatie, ikzelf als hoofdbehandelaar… 311 00:21:25,181 --> 00:21:29,018 …een verpleegkundige en een ondersteunend specialist die zegt: 312 00:21:29,102 --> 00:21:33,857 'Hé, we zijn er voor je als team. We gaan kijken hoe je naar school kunt… 313 00:21:33,940 --> 00:21:39,028 …en thuis kunt wonen terwijl je je aanpast aan wat er gebeurt.' 314 00:21:39,737 --> 00:21:44,117 Het eerste halfjaar had ze veel symptomen. 315 00:21:44,701 --> 00:21:47,120 Ze kwam hier, had een gesprek met me… 316 00:21:47,203 --> 00:21:50,707 …en we hebben haar moeder gezegd: 'We maken ons zorgen. 317 00:21:51,374 --> 00:21:53,251 Ze zegt dat ze geen plannen heeft. 318 00:21:53,334 --> 00:21:56,588 Ze zegt dat ze zich niets aandoet, maar we zijn bezorgd.' 319 00:21:56,671 --> 00:21:59,424 Ik wil gewoon rust. 320 00:22:00,300 --> 00:22:04,554 En de kern van mijn ziekte… 321 00:22:05,305 --> 00:22:07,015 …maakt dat onmogelijk. 322 00:22:07,765 --> 00:22:14,063 Ik kan geen rust vinden met zo'n stem die me overal volgt. 323 00:22:14,147 --> 00:22:17,650 De stem werd harder. Ik hoor overal geluiden. 324 00:22:17,734 --> 00:22:20,820 Hoe moet ik me in hemelsnaam… 325 00:22:21,821 --> 00:22:22,947 …goed voelen? 326 00:22:23,031 --> 00:22:24,532 Ik weet het niet. 327 00:22:27,202 --> 00:22:32,248 Ik had het verschrikkelijk bij m'n moeder. Ze kon niets met een schizofrene patiënt. 328 00:22:32,332 --> 00:22:36,044 Ik nam het haar niet kwalijk, maar ik was knetterdepressief. 329 00:22:36,753 --> 00:22:42,217 Ik wist soms niet welke dag het was. Ik sliep bijna de hele dag. 330 00:22:43,635 --> 00:22:48,223 Ik werd een soort van manisch en deed die dag een zelfmoordpoging. 331 00:22:52,393 --> 00:22:56,064 Ik was van streek, want niets had gewerkt. 332 00:22:56,731 --> 00:23:01,027 Ik stond er nog steeds mee op. Ik werd nog steeds wakker met die stem. 333 00:23:05,865 --> 00:23:07,617 Ik had het gevoel… 334 00:23:08,952 --> 00:23:12,830 …sorry, dat ik het niet goed deed. Ik wist niet wat ik moest doen. 335 00:23:14,207 --> 00:23:18,503 Het duurde even voor ik het idee had dat Angela aan mijn kant stond… 336 00:23:18,586 --> 00:23:22,131 …want ik dacht dat iedereen aan de kant van de stem stond. 337 00:23:22,215 --> 00:23:27,804 Die wilde me vernederen en die wilde dat ik me depressief voelde, en… 338 00:23:29,055 --> 00:23:30,139 …aangevallen. 339 00:23:31,558 --> 00:23:33,726 Na die tweede opname… 340 00:23:34,561 --> 00:23:38,273 …besefte ik dat ik inderdaad schizofreen was. 341 00:23:39,274 --> 00:23:42,277 Ik besloot hun hulp te accepteren. 342 00:23:44,529 --> 00:23:48,783 Maar het duurde heel lang voor ik mijn diagnose accepteerde. 343 00:23:51,452 --> 00:23:55,373 Ik vind het nog steeds moeilijk dat er geen vooruitzicht is. 344 00:23:55,456 --> 00:24:00,545 Er is niets om naartoe te werken, geen dingen die ik nog zal doen. 345 00:24:01,421 --> 00:24:02,672 Dit is het. 346 00:24:04,424 --> 00:24:07,427 Op een dag belde ik mijn moeder huilend op. 347 00:24:12,098 --> 00:24:18,021 En zei: 'Mam, dit is de laatste keer. Echt de laatste keer. Ik word beter. 348 00:24:18,563 --> 00:24:19,856 Ik ben… 349 00:24:21,274 --> 00:24:22,275 Ik ben er klaar mee.' 350 00:24:23,234 --> 00:24:25,695 We vierden je leven. 351 00:24:26,946 --> 00:24:28,239 Dat je… 352 00:24:29,407 --> 00:24:30,533 …nog leefde. 353 00:24:33,786 --> 00:24:36,998 Toen we deze foto dit jaar namen, had ik… 354 00:24:38,166 --> 00:24:40,585 Ik moest zo mijn best doen om te lachen. 355 00:24:44,464 --> 00:24:46,382 Ze maakte die belofte. 356 00:24:46,466 --> 00:24:49,552 En om haar betrokken te houden bij de behandeling… 357 00:24:49,636 --> 00:24:52,722 …richtten we ons op wat belangrijk is voor een jongere. 358 00:24:52,805 --> 00:24:56,142 Zich 'normaal' voelen, wat dat ook betekent voor diegene. 359 00:24:56,559 --> 00:24:57,685 Naar school gaan. 360 00:24:58,269 --> 00:25:01,689 Relaties. Een baan hebben, zich nuttig voelen. 361 00:25:01,773 --> 00:25:03,608 Naar een doel toewerken. 362 00:25:04,734 --> 00:25:07,278 Hoe ik nu omga met mijn symptomen… 363 00:25:07,362 --> 00:25:13,535 …zal bepalen of ik de rest van mijn leven in psychiatrische instellingen doorbreng… 364 00:25:13,618 --> 00:25:18,957 …of dat ik een normaal leven leid zoals vele anderen met schizofrenie. 365 00:25:19,541 --> 00:25:22,418 Ik wilde altijd onafhankelijk zijn. 366 00:25:26,965 --> 00:25:29,801 Dit is mijn eerste verhuisdag. 367 00:25:29,884 --> 00:25:31,052 Echt? -Ja. 368 00:25:31,135 --> 00:25:34,681 Heb je dit vandaag verhuisd? -Ja. Het was zoveel werk. 369 00:25:35,223 --> 00:25:40,311 Het is onwerkelijk. Mijn eigen kamer, mijn eigen ruimte. Dit is een grote stap. 370 00:25:40,395 --> 00:25:42,772 Deze hoek is nog een rotzooi. 371 00:25:42,856 --> 00:25:45,900 En er liggen allerlei kleren op mijn bed, dus sorry. 372 00:25:45,984 --> 00:25:47,068 Dit is het dan. 373 00:25:49,112 --> 00:25:50,780 Eerst was ik… 374 00:25:51,781 --> 00:25:54,158 Ik was zo boos. 375 00:25:54,742 --> 00:25:57,078 Echt woedend. 376 00:25:57,745 --> 00:25:59,414 In mijn cultuur… 377 00:26:00,790 --> 00:26:04,377 …wonen moeder en dochter samen. 378 00:26:04,460 --> 00:26:06,671 Voor altijd. 379 00:26:09,007 --> 00:26:11,509 Heb vertrouwen in me. 380 00:26:12,218 --> 00:26:17,640 Probeer te begrijpen hoe erg ik die onafhankelijkheid nodig heb. 381 00:26:18,016 --> 00:26:21,144 Ik ben trots op je. 382 00:26:21,644 --> 00:26:23,938 Dat weet je. 383 00:26:24,522 --> 00:26:25,523 Dank je. 384 00:26:28,651 --> 00:26:32,280 Ambar denkt nog regelmatig aan zelfmoord. 385 00:26:32,363 --> 00:26:35,450 Het zijn geen acties of plannen, maar wel de gedachte… 386 00:26:35,533 --> 00:26:39,537 …dat het soms makkelijker zou zijn om niet wakker te worden. 387 00:26:40,872 --> 00:26:43,791 Er zijn triggers en ik zal slechte dagen hebben… 388 00:26:43,875 --> 00:26:47,503 …waarop ik denk: wat een kutdag. Ik wil alleen huilen. 389 00:26:47,587 --> 00:26:49,714 Dat betekent niet dat het misgaat. 390 00:26:50,548 --> 00:26:54,344 Schizofrenie klinkt eng, maar kijk eens naar Ambar. 391 00:26:54,427 --> 00:26:57,180 Ze werkt fulltime en is bezig met haar master. 392 00:26:57,263 --> 00:26:58,723 Ze blijft altijd leren. 393 00:26:59,390 --> 00:27:02,769 Dat is is wat schizofrenie inhoudt. 394 00:27:04,187 --> 00:27:07,398 Vaak slaat het nergens op wat er in m'n hoofd speelt. 395 00:27:07,482 --> 00:27:13,029 Maar als ik ga zitten en het opschrijf, denk ik: oké, hier kan ik wat van maken. 396 00:27:13,696 --> 00:27:16,699 Ik kom erachter dat herstel geen eenmalig iets is. 397 00:27:16,783 --> 00:27:19,494 Het is een lang, continu en vermoeiend proces. 398 00:27:23,790 --> 00:27:27,710 Ik vind mijn rust door te accepteren dat dit er altijd zal zijn. 399 00:27:29,212 --> 00:27:33,508 Door er niet tegen te vechten, maar ermee te leren leven. 400 00:27:34,676 --> 00:27:37,637 Je kunt wel een volwaardig leven leiden… 401 00:27:37,720 --> 00:27:41,057 …na te zijn gediagnosticeerd met een psychische aandoening. 402 00:27:42,392 --> 00:27:46,729 Ikzelf kreeg ook de diagnose schizofrenie in mijn tienerjaren… 403 00:27:46,813 --> 00:27:53,069 en ik ben de weg naar herstel ingeslagen en promoveerde in klinische psychologie. 404 00:27:53,987 --> 00:27:57,657 's Ochtends opstaan om te gaan werken is een krachtig medicijn. 405 00:27:58,241 --> 00:28:02,662 Lunchen met een vriend of vriendin is een krachtig eigen medicijn. 406 00:28:03,329 --> 00:28:07,417 Eigen medicijnen zijn de dingen die we doen waar we beter van worden. 407 00:28:12,463 --> 00:28:15,466 Ik wilde meer leren over wat er gebeurde… 408 00:28:15,550 --> 00:28:19,262 …en waarom mijn zenuwstelsel op die manier reageerde. 409 00:28:19,345 --> 00:28:23,725 Dus vier jaar geleden, toen je Meg ontmoette… 410 00:28:23,808 --> 00:28:29,647 …ben je begonnen met dat proces van uitpluizen. 411 00:28:29,731 --> 00:28:31,649 Dat deed je eerder niet? 412 00:28:31,733 --> 00:28:36,571 En ik had al snel door dat om onze relatie een kans te geven… 413 00:28:36,654 --> 00:28:40,325 …ik iets met mijn verleden moest. 414 00:28:40,408 --> 00:28:42,076 Want daar zat veel boosheid. 415 00:28:42,160 --> 00:28:45,288 En ik was niet boos op haar, maar ik was gewoon boos. 416 00:28:45,371 --> 00:28:47,373 En dat merkte ze. Dat zag ze. 417 00:28:49,751 --> 00:28:51,294 Dus hoe pak ik dat aan? 418 00:28:52,545 --> 00:28:57,842 Ik moest terug naar toen, naar het trauma, het onder ogen zien, het verwerken… 419 00:28:57,926 --> 00:29:00,261 …en daarna kon ik pas verder. 420 00:29:01,262 --> 00:29:05,934 Ik heb vier of vijf jaar therapie gehad… 421 00:29:07,435 --> 00:29:09,270 …en nu is preventie belangrijk. 422 00:29:09,854 --> 00:29:13,691 Het is goed om iemand te hebben die ons af en toe kan sturen… 423 00:29:13,775 --> 00:29:17,570 …en ons van dingen bewust kan maken als we het moeilijk hebben… 424 00:29:17,654 --> 00:29:23,409 …en ons kan helpen daaruit te komen en ons alledaagse tools kan aanreiken… 425 00:29:23,493 --> 00:29:26,287 …om te zorgen dat het niet uit de hand loopt. 426 00:29:27,956 --> 00:29:30,583 Ik wilde altijd EMDR proberen. 427 00:29:30,667 --> 00:29:35,296 Het was een van de behandelingen… 428 00:29:35,380 --> 00:29:37,924 …waarvoor ik wel openstond. 429 00:29:38,508 --> 00:29:42,971 En dat was nooit zo geweest als ik niet al die therapie had gehad… 430 00:29:43,054 --> 00:29:44,472 …de afgelopen jaren. 431 00:29:45,765 --> 00:29:50,770 EMDR is een relatief nieuwe manier van traumagestuurde therapie. 432 00:29:52,313 --> 00:29:57,026 Traumagestuurd betekent dat we weten wat er is gebeurd als iemand bij ons komt. 433 00:29:57,110 --> 00:29:59,612 We kijken niet alleen naar de symptomen… 434 00:29:59,696 --> 00:30:03,575 …maar ook naar welke gebeurtenissen die kunnen hebben veroorzaakt. 435 00:30:04,158 --> 00:30:07,161 Het is een initiaalwoord. 436 00:30:07,245 --> 00:30:13,585 EMDR staat voor Eye Movement Desensitization Reprocessing. 437 00:30:14,878 --> 00:30:20,758 Wat heel kenmerkend is aan EMDR is dat we met bilaterale stimulatie werken… 438 00:30:20,842 --> 00:30:24,929 …door de persoon zijn ogen te laten bewegen… 439 00:30:25,013 --> 00:30:28,516 …of door hem aan te tikken of hem zichzelf te laten aantikken. 440 00:30:30,143 --> 00:30:36,316 Bij EMDR wordt de cognitieve herinnering van het trauma verbonden… 441 00:30:36,399 --> 00:30:40,278 …aan een krachtige herinnering van veiligheid. 442 00:30:40,695 --> 00:30:45,408 Je wilt aan het trauma kunnen denken zonder de emotionele spanning… 443 00:30:45,491 --> 00:30:46,492 ACADEMIE KINDERTRAUMA 444 00:30:46,576 --> 00:30:50,371 …die daarbij komt kijken. Je laat de persoon aan het trauma denken… 445 00:30:50,455 --> 00:30:54,626 …terwijl hij een repetitieve, ritmische handeling uitvoert. 446 00:30:54,709 --> 00:30:58,922 Uiteindelijk creëer je zo een nieuwe standaard voor die herinnering. 447 00:31:00,048 --> 00:31:02,008 Hoi, Sanja. -Hallo. 448 00:31:02,091 --> 00:31:05,053 Hoe gaat het? -Goed. Geweldig. 449 00:31:05,136 --> 00:31:10,725 Wat zeg je ervan als we aan nog een herinnering gaan werken vandaag? 450 00:31:10,808 --> 00:31:12,727 Prima. Waar wil je beginnen? 451 00:31:13,519 --> 00:31:19,984 Je zei dat je vier of vijf herinneringen hebt die nog wat heftig zijn. 452 00:31:20,610 --> 00:31:25,114 En ik vroeg me af… De eerste was naar Engeland vliegen. 453 00:31:25,949 --> 00:31:30,119 Ik voelde me altijd bezorgd… 454 00:31:30,203 --> 00:31:35,542 …en een beetje gespannen en nerveus als ik naar Engeland vloog, naar Londen. 455 00:31:36,167 --> 00:31:40,004 En ik snapte nooit waarom. 456 00:31:40,088 --> 00:31:44,759 Vroeger was ik me er niet van bewust, maar dat kwam wel tijdens mijn therapie. 457 00:31:44,842 --> 00:31:46,761 Ik dacht: hoezo voelt dit zo naar? 458 00:31:46,844 --> 00:31:50,723 En Londen is natuurlijk een trigger voor mij. Helaas. 459 00:31:50,807 --> 00:31:53,768 Om wat mijn moeder en ik daar hebben meegemaakt. 460 00:31:53,851 --> 00:31:58,523 Was er één reis of gebeurt dit steeds weer? Is het altijd hetzelfde? 461 00:31:59,274 --> 00:32:02,861 Het gebeurt altijd. -Weet je nog wat de eerste keer was? 462 00:32:03,611 --> 00:32:06,573 Nee, dat weet ik niet meer. Ik herinner me alleen het… 463 00:32:08,491 --> 00:32:10,660 …het gevoel, bijna angst… 464 00:32:10,743 --> 00:32:12,871 …een leeg gevoel… 465 00:32:12,954 --> 00:32:16,165 …van nervositeit, of… 466 00:32:19,127 --> 00:32:20,378 Angst, misschien? 467 00:32:21,963 --> 00:32:23,715 Alles is gespannen. 468 00:32:23,798 --> 00:32:27,719 En op het moment dat je die fysieke gevoelens krijgt… 469 00:32:27,802 --> 00:32:30,555 …wat zijn dan de negatieve gedachten over jezelf? 470 00:32:30,972 --> 00:32:35,184 Het gevoel van opgejaagd worden en machteloos zijn. 471 00:32:35,268 --> 00:32:38,229 En weten dat je er niets aan kunt doen. 472 00:32:38,313 --> 00:32:39,731 Er is geen uitweg. 473 00:32:40,607 --> 00:32:44,110 Je kunt er niet aan ontsnappen. 474 00:32:44,194 --> 00:32:46,571 Dus, ik ben machteloos. 475 00:32:46,654 --> 00:32:48,698 Ja. -Ik ben machteloos. 476 00:32:49,282 --> 00:32:53,328 Dus als je terugdenkt aan toen en denkt: ik ben machteloos. 477 00:32:53,411 --> 00:32:56,372 Wat zou je nu liever over jezelf denken? 478 00:32:59,334 --> 00:33:02,253 Ik ben niet machteloos. 479 00:33:03,004 --> 00:33:05,632 Het is maar voor even. 480 00:33:05,715 --> 00:33:09,802 En je leeft je leven zoals jij dat wilt, dus je hoeft niet bang te zijn. 481 00:33:09,886 --> 00:33:11,471 Of je zorgen te maken. 482 00:33:11,554 --> 00:33:13,723 Merk welke emoties je nu voelt. 483 00:33:14,974 --> 00:33:17,810 Het gevoel dat ik had was verdriet. 484 00:33:17,894 --> 00:33:20,855 Oké. En waar in je lichaam voel je dat? 485 00:33:24,359 --> 00:33:25,360 Hier. 486 00:33:25,443 --> 00:33:28,530 Oké. We gaan dit verwerken zoals de vorige keer. 487 00:33:28,613 --> 00:33:30,448 We kruisen onze armen. 488 00:33:31,366 --> 00:33:34,953 Ga maar terug naar dat beeld, die negatieve gedachten. 489 00:33:35,036 --> 00:33:38,456 Ik ben machteloos. Let op waar in je lichaam je dit voelt. 490 00:33:38,957 --> 00:33:40,792 Voel welke emoties je ervaart. 491 00:33:46,297 --> 00:33:48,174 Het begon toen ik tiener was. 492 00:33:50,843 --> 00:33:53,513 Een van de eerste keren dat ik Engeland verliet… 493 00:33:53,596 --> 00:33:56,975 …om de nasleep van mijn moeders dood achter me te laten… 494 00:33:57,058 --> 00:33:59,811 …was toen ik naar Afrika ging. 495 00:34:00,728 --> 00:34:03,356 Ik was daar voor ruim twee weken. 496 00:34:03,439 --> 00:34:07,694 En het deed me zo goed. Ik voelde me echt vrij. 497 00:34:07,777 --> 00:34:10,863 Ik had nooit eerder zo'n gevoel van escapisme gehad. 498 00:34:10,947 --> 00:34:15,618 En om dan terug te keren naar Engeland… 499 00:34:15,702 --> 00:34:18,412 …wetende wat me daar te wachten stond… 500 00:34:18,997 --> 00:34:22,584 …en wetende dat er geen uitweg was, was eng. 501 00:34:35,805 --> 00:34:37,682 Wat merkte je hier? 502 00:34:38,766 --> 00:34:44,022 Nou, gewoon dat, en dat is het stukje trauma, denk ik… 503 00:34:44,104 --> 00:34:48,318 …dat gevoel en die momenten uit het verleden… 504 00:34:48,401 --> 00:34:50,612 …zo sterk verbonden zijn met 't heden. 505 00:34:52,488 --> 00:34:54,115 Oké, hou dat vast. 506 00:34:56,075 --> 00:34:59,579 Voel die emoties, gewaarwordingen, wat zich ook aandient. 507 00:34:59,662 --> 00:35:03,124 Andere herinneringen. Wat er ook naar boven komt. 508 00:35:09,839 --> 00:35:13,051 Ze komen allemaal… Het komt terug bij het oude… 509 00:35:19,599 --> 00:35:23,811 Het trauma is heel… 510 00:35:24,812 --> 00:35:26,064 …geografisch. 511 00:35:27,065 --> 00:35:29,025 Oké, ga daarmee verder. 512 00:35:29,108 --> 00:35:30,568 Wees je er bewust van. 513 00:35:41,454 --> 00:35:45,625 Wat fijn is, is dat… Ik weet niet of dat ook de bedoeling was… 514 00:35:45,708 --> 00:35:48,753 …maar het schoont mijn harde schijf op. 515 00:35:48,836 --> 00:35:52,382 Het is net alsof steeds als er iets in me opkomt… 516 00:35:52,465 --> 00:35:54,092 Weg ermee. 517 00:35:54,175 --> 00:35:57,220 Geweldig. Ja, dat is ook het doel. Heel goed. 518 00:35:57,303 --> 00:36:00,598 We gaan terug naar waar we begonnen. 519 00:36:01,307 --> 00:36:03,351 Waar je in het vliegtuig zit… 520 00:36:04,102 --> 00:36:06,521 …dat beginplaatje, gordels om. 521 00:36:07,230 --> 00:36:10,358 Denk daar eens aan en kijk wat er nu in je opkomt. 522 00:36:13,236 --> 00:36:15,613 Kalmte en kracht. 523 00:36:15,697 --> 00:36:17,407 Kracht vanwege de kalmte. 524 00:36:19,075 --> 00:36:25,123 Hoewel EMDR eigenlijk wordt aanbevolen voor heel heftige trauma's… 525 00:36:25,206 --> 00:36:29,085 …grote gebeurtenissen, zoals tsunami's of oorlogen… 526 00:36:29,168 --> 00:36:31,754 …behandelen we meestal… 527 00:36:31,838 --> 00:36:38,428 …volwassenen die herinneringen hebben aan nare ervaringen in hun jeugd… 528 00:36:38,511 --> 00:36:43,016 …of soms aan ervaringen later in het leven die niet goed zijn verwerkt. 529 00:36:43,474 --> 00:36:47,979 Je behandelt dus een kind, terwijl je een 50-jarige in de kamer hebt zitten. 530 00:36:57,363 --> 00:37:02,243 Een belangrijke les die ik heb geleerd, is dat je soms terug moet gaan… 531 00:37:02,327 --> 00:37:08,249 …en vervelende situaties moet aanpakken en verwerken om verder te kunnen. 532 00:37:09,792 --> 00:37:14,672 Dankzij therapie kan ik aan wat er op mijn pad komt. 533 00:37:16,257 --> 00:37:19,344 Daardoor zijn mijn vrouw en ik hier nu. 534 00:37:21,638 --> 00:37:24,641 Dat gevoel van gevangen zitten in de familie is… 535 00:37:26,017 --> 00:37:27,894 Weggaan was geen optie. 536 00:37:27,977 --> 00:37:31,981 Zelfs toen ik die beslissing voor mijn gezin had genomen… 537 00:37:32,065 --> 00:37:34,025 …zeiden ze nog dat het niet kon. 538 00:37:34,108 --> 00:37:37,612 En ik zei: 'Hoe erg moet het worden voor ik dit wel kan doen?' 539 00:37:39,113 --> 00:37:41,574 Ze wilde haar leven beëindigen. 540 00:37:44,786 --> 00:37:46,371 Zo ver had 't niet mogen komen. 541 00:37:50,375 --> 00:37:51,918 Heb ik spijt? 542 00:37:52,502 --> 00:37:57,173 Ja. Ik heb spijt dat ik geen sterker standpunt innam… 543 00:37:57,257 --> 00:38:01,636 …eerder in mijn relatie met mijn vrouw, wat betreft het racisme. 544 00:38:04,013 --> 00:38:06,224 De geschiedenis herhaalde zich. 545 00:38:09,102 --> 00:38:13,273 Mijn moeder werd de dood ingejaagd terwijl ze een relatie had… 546 00:38:13,356 --> 00:38:15,400 …met iemand die niet wit was. 547 00:38:16,150 --> 00:38:18,027 En zie wat er gebeurd is. 548 00:38:18,111 --> 00:38:22,156 De geschiedenis herhaalt zich. Ze stoppen niet tot zij er niet meer is. 549 00:38:25,159 --> 00:38:27,787 Het was heel angstig voor me om… 550 00:38:29,956 --> 00:38:32,041 …bijna nog een vrouw te verliezen. 551 00:38:33,334 --> 00:38:37,088 De lijst wordt langer. 552 00:38:38,590 --> 00:38:43,136 En het komt door dezelfde mensen, hetzelfde bedrijfsmodel, dezelfde sector. 553 00:38:45,221 --> 00:38:48,892 Mijn vader zei vroeger altijd tegen William en mij: 554 00:38:48,975 --> 00:38:51,895 'Zo was het voor mij, dus zo wordt het voor jullie.' 555 00:38:54,022 --> 00:38:55,565 Dat slaat nergens op. 556 00:38:56,065 --> 00:39:00,111 Dat jij hebt geleden, betekent niet dat je kinderen moeten lijden. 557 00:39:00,195 --> 00:39:04,407 Integendeel. Als jij hebt geleden, doe je er alles aan om te zorgen… 558 00:39:04,490 --> 00:39:09,704 …dat je kinderen niet dezelfde negatieve ervaringen meemaken als jij. 559 00:39:12,624 --> 00:39:15,877 Wij zetten onze mentale gezondheid op één. 560 00:39:17,503 --> 00:39:20,173 Dat doen we en dat blijven we ook doen. 561 00:39:23,134 --> 00:39:25,511 Gaat 't niet om het doorbreken van de cyclus? 562 00:39:28,014 --> 00:39:31,476 Ervoor zorgen dat de geschiedenis zich niet herhaalt? 563 00:39:33,811 --> 00:39:37,732 Dat wat voor leed je ook hebt gekend, dat je 't juist niet doorgeeft? 564 00:39:46,991 --> 00:39:51,079 Kinderen reageren anders op traumatische ervaringen dan volwassenen. 565 00:39:52,080 --> 00:39:54,457 Stel je een storm voor. 566 00:39:55,416 --> 00:39:58,419 De volwassenen zijn sterke bomen met goede wortels… 567 00:39:58,503 --> 00:40:04,050 …en het trauma raakt de takken. Dat is ook wel een groot probleem. 568 00:40:04,133 --> 00:40:08,096 Ze zullen er last van hebben, maar kunnen het te boven komen. 569 00:40:10,014 --> 00:40:14,143 Maar een kind is maar een klein struikje. Het is niet sterk. 570 00:40:14,227 --> 00:40:18,398 En als we niet ingrijpen, zullen hun wortels later… 571 00:40:18,481 --> 00:40:21,109 …geen enkele storm kunnen doorstaan. 572 00:40:21,192 --> 00:40:26,406 Zelfs een briesje zal ze later schade toebrengen. 573 00:40:27,282 --> 00:40:32,662 Het is dus belangrijk dat we ons vooral op kindertrauma's richten… 574 00:40:32,745 --> 00:40:38,334 …want het vermogen tot herstel en verbetering is enorm. 575 00:40:40,712 --> 00:40:43,923 SAMOS, GRIEKENLAND 576 00:40:50,847 --> 00:40:53,808 Fawzi. Hé, Fawzi. 577 00:41:00,148 --> 00:41:01,149 Oké. 578 00:41:02,567 --> 00:41:04,903 Ben je net wakker? -Ja. 579 00:41:13,411 --> 00:41:16,789 We zijn daar aangekomen. 580 00:41:16,873 --> 00:41:18,666 En jij, waar kwam jij aan? 581 00:41:18,750 --> 00:41:24,297 Niet hier. We kwamen van achter die berg aan op dat strand. 582 00:41:24,380 --> 00:41:28,218 Drie uur nadat we aankwamen begonnen de Grieken over ons te klagen. 583 00:41:28,301 --> 00:41:30,345 De politie kwam ons halen. 584 00:41:31,179 --> 00:41:36,976 Op een keer raakte op zee onze benzine op, en toen konden we gelukkig terug. 585 00:41:37,060 --> 00:41:39,437 Hebben jullie 't een of twee keer geprobeerd? 586 00:41:39,520 --> 00:41:41,481 Drie keer. 587 00:41:41,564 --> 00:41:44,651 Weet je? Als een kind iets nodig heeft… 588 00:41:44,734 --> 00:41:50,698 …als een Griekse jongen ergens bang voor is, kan je 'm helpen. 589 00:41:50,782 --> 00:41:53,993 Je zegt dan: 'Ik ben Fawzi uit Syrië. 590 00:41:54,077 --> 00:41:57,789 Ik heb een oorlog overleefd en ben de zee overgestoken… 591 00:41:57,872 --> 00:42:02,293 …na drie pogingen. Het was een levensgevaarlijke reis in een bootje.' 592 00:42:02,877 --> 00:42:09,133 Dat moet je nooit vergeten. Jullie zijn de helden die de zee zijn overgestoken. 593 00:42:09,217 --> 00:42:11,010 Dat is iets heel belangrijks. 594 00:42:11,094 --> 00:42:14,597 Vandaag gaan we op zoek. 595 00:42:20,520 --> 00:42:24,190 LESBOS, GRIEKENLAND OKTOBER 2015 596 00:42:30,446 --> 00:42:31,489 In 2015… 597 00:42:31,573 --> 00:42:36,327 …was ik bij een van de gruwelijkste vluchtelingencrises uit de geschiedenis. 598 00:42:42,292 --> 00:42:46,087 Twee of drie boten werden er 30. En dat werden er 100. 599 00:42:46,170 --> 00:42:49,883 Er kwamen bijna een kwart miljoen mensen aan. 600 00:42:53,428 --> 00:42:56,431 Ik was bijna de enige arts op het strand. 601 00:42:56,514 --> 00:43:01,060 Ik deed reanimaties, mensen rekenden op… Iedereen keek naar mij als arts… 602 00:43:01,144 --> 00:43:03,229 …en zochten me. Nog een overledene. 603 00:43:03,313 --> 00:43:05,231 Nee, ik kan niets meer doen. 604 00:43:05,315 --> 00:43:07,483 Oké. -Betuig hem wat respect. 605 00:43:07,567 --> 00:43:09,819 Dat was het. 606 00:43:10,695 --> 00:43:14,616 Er waren zo'n 21 reanimaties succesvol. Ik ben er zes verloren. 607 00:43:16,034 --> 00:43:20,747 …10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19… 608 00:43:22,707 --> 00:43:25,168 …21, 22, 23, 24, 25… 609 00:43:25,251 --> 00:43:28,421 Ja, ja, ja. 610 00:43:32,091 --> 00:43:36,930 Niet alleen het lichaam is getraumatiseerd en heeft een dokter nodig. 611 00:43:37,013 --> 00:43:41,684 De geest maakt ook van alles door en heeft iemand nodig die hem behandelt. 612 00:43:45,271 --> 00:43:48,650 Het kostte ons 21 dagen… 613 00:43:48,733 --> 00:43:55,031 …mijzelf en m'n prachtige, geweldige vrouw Maria, om Humanity Crew op te zetten. 614 00:43:55,114 --> 00:44:00,370 En sindsdien zijn we daarmee bezig. We richten ons op de psychologische reis… 615 00:44:00,453 --> 00:44:05,208 …om deze mensen weer te verbinden met de ziel en geest die ze achterlieten. 616 00:44:07,544 --> 00:44:10,838 Ik leg hier kaartjes neer. 617 00:44:10,922 --> 00:44:17,845 En jij kiest een kaartje waar je iets bij voelt. 618 00:44:20,181 --> 00:44:23,434 Een kaartje waarbij je een goede herinnering krijgt. 619 00:44:23,518 --> 00:44:29,065 Probeer je dingen te herinneren van dat moment, zoals geluiden, geuren… 620 00:44:29,148 --> 00:44:32,777 …gedachten, namen. Wat dan ook. 621 00:44:32,861 --> 00:44:35,530 Oké, we leggen ze voor ons neer. 622 00:44:35,613 --> 00:44:39,534 Pak allemaal één vel papier. 623 00:44:40,076 --> 00:44:41,244 Plak de kaart erop. 624 00:44:41,828 --> 00:44:44,747 Teken er dingen omheen… 625 00:44:44,831 --> 00:44:49,377 …waarvan je vindt dat ze de herinnering afmaken. 626 00:44:56,134 --> 00:45:00,430 Vertel ons maar wat je hebt gekozen en getekend. Wie wil er eerst? 627 00:45:00,513 --> 00:45:06,477 Toen ik nog op de kleuterschool zat, namen ze ons soms mee naar het pretpark. 628 00:45:06,561 --> 00:45:09,939 Daar kregen we sap en koekjes. 629 00:45:11,274 --> 00:45:12,609 Fawzi? 630 00:45:12,692 --> 00:45:18,406 Ik weet nog dat ik in Syrië schaakte met mijn neefjes, nichtjes, tantes en moeder… 631 00:45:18,489 --> 00:45:20,617 …en we lachten en waren blij. 632 00:45:20,909 --> 00:45:25,663 Wat ons anders maakt, is dat we het goede en het slechte hebben, toch? 633 00:45:25,747 --> 00:45:28,541 We hebben blijdschap in ons, maar ook verdriet. 634 00:45:28,625 --> 00:45:31,461 En daar moeten we iets mee. 635 00:45:31,544 --> 00:45:36,341 We moeten het verdriet verjagen en de blijdschap houden. 636 00:45:36,424 --> 00:45:37,508 Juist. 637 00:45:37,592 --> 00:45:40,386 En om het te verjagen, moeten we erover praten. 638 00:45:40,470 --> 00:45:44,557 Als kooltjes die we in ons hebben en die we niet kunnen blussen. 639 00:45:44,641 --> 00:45:49,938 Die moeten we er allemaal uit krijgen… 640 00:45:50,021 --> 00:45:53,566 …zodat we er wat koud water op kunnen gieten. 641 00:45:54,067 --> 00:45:58,071 Nu leggen we kaartjes neer die je herinneren aan de moeilijke dingen… 642 00:45:58,154 --> 00:46:00,156 …die je hebt meegemaakt. 643 00:46:00,240 --> 00:46:03,618 Vreselijke, verdrietige dingen die pijn doen. 644 00:46:04,077 --> 00:46:07,038 Dingen waar we vanaf willen. 645 00:46:07,121 --> 00:46:09,374 Zie je een kaartje dat je herinnert… 646 00:46:09,457 --> 00:46:12,961 …aan alle moeilijke dingen die je hebt meegemaakt? 647 00:46:19,133 --> 00:46:24,222 Fawzi, kijk eens naar de tekening… 648 00:46:24,305 --> 00:46:30,436 …luister naar je lichaam en vertel ons hoe je je voelt. 649 00:46:30,895 --> 00:46:36,693 Ik was verdrietig toen ik in Syrië was en zag dat vliegtuigen Idlib bombardeerden. 650 00:46:36,776 --> 00:46:41,948 Ons raam vloog er een keer uit door een bombardement. 651 00:46:42,782 --> 00:46:46,077 Stop maar en haal diep adem. 652 00:46:54,711 --> 00:46:58,131 Is dat je ergste herinnering? 653 00:46:58,214 --> 00:47:02,552 De ergste was de laatste keer. 654 00:47:03,261 --> 00:47:09,684 De meeste mensen zijn doodgegaan bij het bombardement dat elk half uur begon. 655 00:47:09,767 --> 00:47:12,478 Wie zijn er gestorven die je kende? 656 00:47:12,562 --> 00:47:16,524 Mijn broer ging dood toen ze de speelplaats met explosieven raakten. 657 00:47:16,608 --> 00:47:18,234 M'n tante is ook doodgegaan. 658 00:47:18,318 --> 00:47:20,528 Moge Allah haar genadig zijn. 659 00:47:22,780 --> 00:47:25,533 Wat vind je het engst om over te praten, Fawzi? 660 00:47:25,617 --> 00:47:29,245 Ik ben bang om te praten over toen mijn broer doodging. 661 00:47:29,871 --> 00:47:32,457 Wil je later alleen met mij praten? 662 00:47:33,625 --> 00:47:38,338 Ik kan er niet over praten, want dan moet ik huilen. 663 00:47:38,421 --> 00:47:40,006 Dat is juist goed. 664 00:47:41,090 --> 00:47:45,887 Toen je ons je verhaal vertelde, huilde ik ook. 665 00:47:45,970 --> 00:47:47,764 Ik zie dat je bijna moet huilen. 666 00:47:47,847 --> 00:47:50,642 Er gebeurt niets met ons als we huilen. 667 00:47:50,725 --> 00:47:53,853 Kom morgen maar om te praten. -Perfect. 668 00:47:55,980 --> 00:47:58,399 Lieve Fawzi, niet bang zijn. 669 00:47:58,483 --> 00:48:01,277 Yalla, Aboud, held. 670 00:48:02,946 --> 00:48:07,659 Onthoud dat dit een veilige plek is, net zoals zij die hadden. 671 00:48:08,326 --> 00:48:12,121 We hebben een lange dag voor de boeg… 672 00:48:12,705 --> 00:48:15,667 …dus het is belangrijk dat we dit verwerken. 673 00:48:15,750 --> 00:48:20,088 Wat voel je nu? 674 00:48:26,761 --> 00:48:31,182 Wat voel je vanbinnen? 675 00:48:35,812 --> 00:48:38,982 Misschien moeten we ermee stoppen. 676 00:48:40,024 --> 00:48:42,527 Je weet dat dat niet kan. 677 00:48:42,610 --> 00:48:45,572 Essam, we kunnen hier niet mee stoppen. 678 00:48:45,655 --> 00:48:48,825 Als wij dit niet doen, wie doet het dan wel? 679 00:48:54,747 --> 00:48:58,710 Besef je dat deze jongens een veilige plek hebben? 680 00:48:59,252 --> 00:49:01,212 Die hebben wij ook. 681 00:49:01,296 --> 00:49:04,465 Ik probeer de mijne nog te vinden. 682 00:49:19,981 --> 00:49:24,068 Bij kinderen ligt er een geweldige kans… 683 00:49:24,152 --> 00:49:28,364 …niet alleen voor verlichting of verbetering… 684 00:49:28,448 --> 00:49:30,408 …maar voor pure transformatie. 685 00:49:34,579 --> 00:49:37,248 Waar zitten we? -Net als gister. 686 00:49:37,332 --> 00:49:38,833 Wil je hier zitten? 687 00:49:39,417 --> 00:49:40,919 Toe maar. 688 00:49:44,756 --> 00:49:47,967 Oké, ben je er? -Ja. 689 00:49:48,468 --> 00:49:51,471 Of maar een beetje? -Nee. 690 00:49:51,554 --> 00:49:54,474 Ben je bang? -Niet zo. 691 00:49:54,557 --> 00:49:57,894 Ben je bang dat we het over iets engs gaan hebben? 692 00:49:57,977 --> 00:50:00,688 Ik praat niet graag over de bombardementen. 693 00:50:00,772 --> 00:50:06,903 Daarom moeten we het verslaan. Je hebt zoveel vrolijkheid in je. 694 00:50:06,986 --> 00:50:10,990 Je lacht altijd, dus we kunnen alles verslaan. 695 00:50:12,242 --> 00:50:14,244 Hier. 696 00:50:14,911 --> 00:50:17,622 Je wilde niet over je broer praten… 697 00:50:17,705 --> 00:50:21,251 …toen we het hadden over dat jullie gebombardeerd werden, toch? 698 00:50:23,419 --> 00:50:25,338 Ik vind dat verhaal eng. 699 00:50:25,421 --> 00:50:28,174 Wat is het verhaal? Wat weet je er nog van? 700 00:50:29,008 --> 00:50:32,845 Ik ben doodsbang voor dat verhaal, want toen m'n broer werd gedood… 701 00:50:32,929 --> 00:50:34,597 …zag ik zijn hoofd niet. 702 00:50:38,851 --> 00:50:41,020 Hij lag in stukjes. 703 00:50:41,104 --> 00:50:42,605 Ben je naar 'm toe gegaan? 704 00:50:43,523 --> 00:50:46,192 Was je met hem op de speelplaats? -Nee. 705 00:50:46,276 --> 00:50:50,905 Toen hij werd opgeblazen, kwamen vrienden die bij hem waren het ons vertellen. 706 00:50:50,989 --> 00:50:55,326 Dus ik rende naar hem toe, maar zag z'n lichaam niet. Er was niets van over. 707 00:51:00,248 --> 00:51:06,880 Hoe verdrietig ben je als nul niet verdrietig is en tien heel verdrietig? 708 00:51:07,338 --> 00:51:11,259 Zeven van de tien. Zeven. 709 00:51:15,388 --> 00:51:18,892 Als je iemand helpt herstellen van een trauma… 710 00:51:18,975 --> 00:51:21,185 …moet je alles doen om… 711 00:51:21,269 --> 00:51:26,733 …de behandeling zo dicht mogelijk bij de locatie van het trauma te doen… 712 00:51:26,816 --> 00:51:28,693 …en zo snel mogelijk erna. 713 00:51:29,360 --> 00:51:30,945 Maar anders is er ook hoop. 714 00:51:31,029 --> 00:51:35,366 Fawzi praat vooral over dingen die in Syrië zijn gebeurd. 715 00:51:35,450 --> 00:51:38,328 Door middel van kaartjes en onze verbeelding… 716 00:51:38,411 --> 00:51:41,581 …gaan we met ze terug naar deze momenten… 717 00:51:41,664 --> 00:51:45,251 …en geven we ze tegelijkertijd een gevoel van veiligheid. 718 00:51:47,003 --> 00:51:50,173 Nog één keer. Adem in en kijk ernaar. 719 00:51:52,342 --> 00:51:54,719 Adem heel diep in. 720 00:51:57,263 --> 00:52:03,811 Is er een beeld of plaatje dat je niet eerder hebt gezien? 721 00:52:04,687 --> 00:52:07,440 Ik wil mijn broer vergeten, maar het lukt niet. 722 00:52:09,609 --> 00:52:12,862 Wat bedoel je met: 'Ik wil mijn broer vergeten'? 723 00:52:12,946 --> 00:52:15,990 Ik probeer niet aan mijn broer te denken… 724 00:52:16,074 --> 00:52:19,452 …want dan moet ik huilen en word ik verdrietig. 725 00:52:21,454 --> 00:52:24,290 Mag dit plaatje weg? Anders ga ik huilen. 726 00:52:24,374 --> 00:52:25,333 Wat? 727 00:52:25,416 --> 00:52:26,876 Ik ga huilen. 728 00:52:26,960 --> 00:52:28,503 Dat mag. 729 00:52:29,546 --> 00:52:36,469 Wat zag je toen je op de speelplaats kwam na het bombardement met je moeder? 730 00:52:37,679 --> 00:52:42,267 Ik? Het voelde alsof mijn hart stopte. 731 00:52:45,895 --> 00:52:51,526 Mijn moeder huilde tot ze verlamde en haar been niet meer kon bewegen. 732 00:52:58,157 --> 00:53:00,702 Wees niet bang om te praten of huilen. 733 00:53:01,369 --> 00:53:03,788 Er is een strijd gaande in jou. 734 00:53:04,330 --> 00:53:08,001 Een strijd tussen de goede en de slechte herinneringen. 735 00:53:08,251 --> 00:53:13,631 Wat bepaalt wie Fawzi volgend jaar is, en over tien of twintig jaar… 736 00:53:13,715 --> 00:53:15,800 …is de winnaar van deze strijd. 737 00:53:15,884 --> 00:53:18,636 Dus om te winnen… 738 00:53:18,720 --> 00:53:23,141 …moet je meevechten. 739 00:53:23,224 --> 00:53:24,809 Dat is zo. 740 00:53:25,685 --> 00:53:28,855 Wil je iets spannends proberen? -Ja. 741 00:53:30,023 --> 00:53:34,319 Dit ben jij. Nee, echt. Zo zie ik jou. 742 00:53:34,402 --> 00:53:41,117 Ik wil dat je deze held tekent of inkleurt… 743 00:53:41,201 --> 00:53:44,204 …die Fawzi heet. 744 00:53:44,287 --> 00:53:46,164 Want Fawzi is een held. 745 00:53:46,247 --> 00:53:50,293 Je bent sterker dan Superman en Spiderman. 746 00:53:50,376 --> 00:53:54,005 Je bent Super-Fawzi. 747 00:53:54,088 --> 00:53:57,342 Super-Fawzi heeft een speciale outfit aan. 748 00:53:57,800 --> 00:54:02,805 Welke eigenschappen maken jou een held? 749 00:54:02,889 --> 00:54:07,477 Moed is het enige dat me kracht geeft. 750 00:54:07,560 --> 00:54:11,773 Mijn geest en mijn gedachten. 751 00:54:12,857 --> 00:54:16,611 Het is een heel eenvoudige preventieve aanpak. 752 00:54:16,694 --> 00:54:19,280 Het is makkelijker om te voorkomen dan genezen. 753 00:54:19,364 --> 00:54:22,200 Ik noem hem Super-Fawzi. 754 00:54:22,283 --> 00:54:23,284 Super-Fawzi. 755 00:54:24,035 --> 00:54:26,329 Je moet op de goede plek zijn… 756 00:54:26,412 --> 00:54:31,084 …en deze traumatische ervaring aangrijpen om er iets positiefs van te maken. 757 00:54:32,252 --> 00:54:33,753 We noemen dit 'het gouden uur'. 758 00:54:34,587 --> 00:54:36,965 Alle emoties moeten eruit. 759 00:54:37,048 --> 00:54:38,967 Wat moet er nog meer uit? 760 00:54:39,050 --> 00:54:43,721 Ik wil mijn boosheid eruit. 761 00:54:45,723 --> 00:54:49,894 Fawzi en z'n vrienden en familieleden zijn helden. 762 00:54:49,978 --> 00:54:52,438 Zo zie ik ze echt. 763 00:54:53,481 --> 00:54:58,987 Onze taak is om ze te helpen het trauma te verwerken… 764 00:54:59,070 --> 00:55:03,408 …en om de goede herinneringen weer tot leven te wekken. 765 00:56:34,541 --> 00:56:36,543 Vertaling: Nikki van Leeuwen