1
00:00:28,758 --> 00:00:33,137
CHARLESTON
2
00:00:51,405 --> 00:00:56,786
We zijn bij de kust van Sullivan's Island,
hier bij het strand.
3
00:00:58,079 --> 00:01:01,332
{\an8}Dit was het eerste stoppunt
voor de slaven…
4
00:01:01,415 --> 00:01:04,293
{\an8}…toen ze aankwamen
in de haven van Charleston.
5
00:01:05,086 --> 00:01:09,548
Dit was het aankomstpunt
voor veel van onze voorouders.
6
00:01:09,632 --> 00:01:13,761
Meer dan 40 tot 60%
van alle Afrikaanse slaven…
7
00:01:13,844 --> 00:01:15,930
…kwam door de haven van Charleston.
8
00:01:17,598 --> 00:01:21,977
Het lijkt op het landschap in delen
van West-Afrika waar ze vandaan kwamen.
9
00:01:23,479 --> 00:01:25,815
Dus het was bijna een soort wrede grap.
10
00:01:25,898 --> 00:01:29,193
Ze dachten dat ze terug waren
waar ze vandaan kwamen.
11
00:01:33,114 --> 00:01:36,450
Ik denk dat onze voorouders
toen ze aankwamen…
12
00:01:36,534 --> 00:01:38,536
…dachten dat de reis voorbij was.
13
00:01:38,619 --> 00:01:40,454
Nee, dat was pas het begin.
14
00:01:44,667 --> 00:01:46,919
EEN NETFLIX ORIGINAL-DOCUMENTAIRESERIE
15
00:02:32,590 --> 00:02:35,509
HET RIJSTKONINKRIJK
16
00:03:27,603 --> 00:03:29,730
Charleston, South Carolina.
17
00:03:31,357 --> 00:03:33,275
Er is hier een oude schoonheid.
18
00:03:33,943 --> 00:03:36,737
Deze zeekust heeft een mythische charme.
19
00:03:38,781 --> 00:03:41,784
Dit vruchtbare land wordt
het laagland genoemd.
20
00:03:43,035 --> 00:03:47,081
En toch heb ik hier altijd
een onmiskenbare zwaarte gevoeld.
21
00:03:48,165 --> 00:03:50,542
Een duisternis vlak onder het oppervlak.
22
00:03:55,130 --> 00:03:58,217
Dit was de hoofdstad van de slavenhandel.
23
00:03:59,218 --> 00:04:02,388
We kwamen hier met honderdduizenden aan
in ketenen…
24
00:04:02,471 --> 00:04:06,684
…en stonden op de veilingblokken
van de oude slavenmarkt van de stad…
25
00:04:06,767 --> 00:04:08,769
…om over het Zuiden verspreid te worden.
26
00:04:14,775 --> 00:04:18,570
Maar degenen die in South Carolina bleven
werden slaven op de plantages…
27
00:04:18,654 --> 00:04:22,074
{\an8}…die de aanvankelijke rijkdom
van dit land genereerden.
28
00:04:22,157 --> 00:04:24,285
Niet met katoen, maar met rijst.
29
00:04:27,538 --> 00:04:32,418
Op een gegeven moment werd er jaarlijks
meer dan 100 miljoen pond geëxporteerd.
30
00:04:33,836 --> 00:04:36,672
Charleston werd, dankzij de slavenhandel…
31
00:04:38,132 --> 00:04:41,343
…per hoofd van de bevolking
de rijkste stad in Amerika.
32
00:04:41,427 --> 00:04:44,763
Ik ken culinair historicus Michael Twitty
een paar jaar…
33
00:04:45,514 --> 00:04:49,810
…en ik sta versteld van hoe hij
tot de waarheid van ons verleden komt…
34
00:04:49,893 --> 00:04:51,854
…door gewoon over eten te praten.
35
00:04:53,647 --> 00:04:56,900
{\an8}De Afrikanen hier
zijn een combinatie van mensen…
36
00:04:56,984 --> 00:04:59,194
{\an8}…die al duizenden jaren rijst kweken.
37
00:04:59,278 --> 00:05:02,406
En toen er werd geïnvesteerd
in rijst als gewas…
38
00:05:02,489 --> 00:05:07,870
…moesten al die bomen en het moerasland
verplaatst worden.
39
00:05:07,953 --> 00:05:13,500
Er is meer land verplaatst
bij het creëren van de rijstplantages…
40
00:05:14,335 --> 00:05:17,379
…dan bij het maken
van de piramides in Egypte.
41
00:05:18,255 --> 00:05:21,633
Het litteken van de plantages
is te zien vanuit de ruimte.
42
00:05:22,176 --> 00:05:25,346
Dat laat zien hoeveel arbeid er nodig was…
43
00:05:25,929 --> 00:05:28,349
…om die rijstplantages mogelijk te maken.
44
00:05:37,483 --> 00:05:40,235
Ondanks dat we in een hel zaten,
dat we leden…
45
00:05:40,319 --> 00:05:42,738
…dat we afgebeuld werden…
46
00:05:44,365 --> 00:05:49,620
…hebben we op de een of andere manier,
in al die onzin, een keuken gecreëerd.
47
00:05:58,796 --> 00:06:04,468
Als je het eten eet dat ik bij elkaar raap
uit de fragmenten van onze geschiedenis…
48
00:06:05,344 --> 00:06:10,808
…wil ik dat je weet dat je
in aanwezigheid van je voorouders bent…
49
00:06:11,809 --> 00:06:15,771
…en dat het onze taak is
om die tradities door te geven…
50
00:06:15,854 --> 00:06:17,898
…zodat ze, net als de ziel, nooit sterven.
51
00:06:24,780 --> 00:06:29,868
We gaan één van de vele
eenpansgerechten maken.
52
00:06:35,165 --> 00:06:37,292
Rijst.
-Het hoofdingrediënt, rijst.
53
00:06:37,876 --> 00:06:39,878
En het volgende ingrediënt?
54
00:06:39,962 --> 00:06:43,424
Okra. Okra vind je overal
in de Afro-Atlantische wereld.
55
00:06:44,425 --> 00:06:45,717
Iedereen heeft okra.
56
00:06:45,801 --> 00:06:48,345
Typisch Afrikaans.
-Typisch Afrikaans.
57
00:06:50,347 --> 00:06:51,348
Wat reuzel.
58
00:06:52,141 --> 00:06:53,725
Twee derde van de uien.
59
00:06:53,809 --> 00:06:55,144
Twee derde.
60
00:06:58,605 --> 00:07:00,190
Alle tomaten.
61
00:07:00,274 --> 00:07:02,359
Dus alle tomaten gaan erin.
62
00:07:05,154 --> 00:07:06,196
Een lepel zout.
63
00:07:10,617 --> 00:07:12,953
Hete peper, het belangrijkste.
64
00:07:14,163 --> 00:07:15,789
Wij waren het peper-volk.
65
00:07:15,873 --> 00:07:17,541
Die namen wij mee.
-Precies.
66
00:07:17,624 --> 00:07:19,960
Peterselie.
-Nog een beetje rozemarijn.
67
00:07:21,253 --> 00:07:23,797
Daarna doen we de krab erin.
68
00:07:23,881 --> 00:07:26,467
Oké, en nu de krab erin?
-Ja, alles.
69
00:07:30,053 --> 00:07:35,017
Is dit ook typisch
voor hoe slaven kookten?
70
00:07:35,100 --> 00:07:37,227
In de warme jaargetijden, zeker.
71
00:07:37,311 --> 00:07:38,854
Juist.
-Tijd voor bouillon.
72
00:07:39,438 --> 00:07:40,272
Oké.
73
00:07:45,694 --> 00:07:47,654
En de rijst, alsjeblieft.
74
00:07:48,238 --> 00:07:49,573
Oké.
-Kijk eens aan.
75
00:07:51,241 --> 00:07:52,868
Weet je hoe je goed proeft?
76
00:07:53,660 --> 00:07:54,870
Hoe proef je het?
77
00:07:56,038 --> 00:07:57,581
Niet van de lepel. Hoe?
78
00:07:59,374 --> 00:08:01,919
Hoe wist je dat?
-Geen idee. Jij?
79
00:08:02,503 --> 00:08:04,463
Dat heeft m'n moeder me geleerd.
80
00:08:04,546 --> 00:08:06,507
En toen ik naar West-Afrika ging…
81
00:08:08,926 --> 00:08:09,885
Kijk.
82
00:08:11,637 --> 00:08:12,846
Zo doen ze dat daar.
83
00:08:13,889 --> 00:08:16,225
Fascinerend dat we dat allebei leerden…
84
00:08:16,808 --> 00:08:18,060
We hebben het gezien.
85
00:08:19,061 --> 00:08:23,273
Maar iemand moest die beweging
generatie op generatie maken…
86
00:08:23,357 --> 00:08:25,817
…om ons te laten weten wat je moet doen.
87
00:08:25,901 --> 00:08:28,278
Je kreeg een tik als je van de lepel at.
88
00:08:28,362 --> 00:08:31,573
Niet met je mond aan de lepel. Precies.
-Precies.
89
00:08:31,657 --> 00:08:32,991
Dank je wel.
90
00:08:33,075 --> 00:08:34,868
We doen het deksel er weer op.
91
00:08:36,662 --> 00:08:37,538
Zo.
92
00:08:38,205 --> 00:08:39,081
Perfect.
93
00:08:39,623 --> 00:08:40,958
En we laten het staan.
94
00:08:45,921 --> 00:08:49,967
Bij mijn werk draait alles
om wat de slaven kookten en aten.
95
00:08:50,801 --> 00:08:55,681
Het is belangrijk dat mensen beseffen
dat hun materiële leven en hun voedsel…
96
00:08:55,764 --> 00:08:58,725
…niets te maken hadden
met hoe ze genoemd werden.
97
00:08:59,476 --> 00:09:01,311
Met wie men dacht dat ze waren.
98
00:09:01,395 --> 00:09:05,232
Zij vonden dat ze
een goede maaltijd verdienden.
99
00:09:06,775 --> 00:09:10,654
Een maaltijd van de vrouw voor haar man,
de man voor z'n vrouw.
100
00:09:11,321 --> 00:09:15,075
Van 'n vader voor z'n kinderen,
een oma voor haar kleinkind.
101
00:09:16,159 --> 00:09:18,203
Zij voelden zich waardig als mens.
102
00:09:21,832 --> 00:09:24,543
Broeder Twitty,
volgens mij is 't klaar, hè?
103
00:09:24,626 --> 00:09:25,460
Ja, man.
104
00:09:26,044 --> 00:09:28,338
De pan…
-Kijken hoe je eerste okrasoep…
105
00:09:28,422 --> 00:09:31,592
…op een open vuur is geworden.
-Dat is veel druk.
106
00:09:32,759 --> 00:09:33,969
Dat is veel druk.
107
00:09:35,178 --> 00:09:36,305
Dat kookt lekker.
108
00:09:36,388 --> 00:09:38,640
Kijk eens aan.
-Dat ziet er goed uit.
109
00:09:40,183 --> 00:09:42,436
Het ruikt geweldig.
110
00:09:43,103 --> 00:09:45,689
Oké, ik ga de nieuwe…
-Heel strak.
111
00:09:45,772 --> 00:09:47,566
Heel strak. De nieuwe methode.
112
00:09:50,777 --> 00:09:52,154
Dat is heerlijk.
113
00:09:52,738 --> 00:09:53,822
Wat proef je?
114
00:09:54,489 --> 00:09:59,911
Ik proef vooral het samenspel
tussen de tomaat en de ui.
115
00:10:02,122 --> 00:10:03,832
Dat maakt z'n eigen jus.
116
00:10:03,915 --> 00:10:07,252
En de okra is niet te overheersend, toch?
117
00:10:07,336 --> 00:10:09,171
De okra is op de achtergrond.
118
00:10:10,297 --> 00:10:11,381
Heel lekker.
119
00:10:21,850 --> 00:10:23,310
Dit is…
-Ik zei het toch?
120
00:10:24,394 --> 00:10:25,896
…een spirituele ervaring.
121
00:10:33,195 --> 00:10:34,905
We noemen ons eten soul food.
122
00:10:36,573 --> 00:10:38,909
Wij zijn de enigen…
123
00:10:40,535 --> 00:10:45,540
…die onze keuken hebben vernoemd
naar iets onzichtbaar…
124
00:10:46,416 --> 00:10:49,044
…wat je kunt voelen, zoals liefde en God.
125
00:10:49,961 --> 00:10:52,631
Iets wat alles overstijgt.
126
00:10:52,714 --> 00:10:56,468
Het gaat om een verbinding
tussen ons en onze doden…
127
00:10:56,551 --> 00:10:58,804
…en degenen die nog niet geboren zijn.
128
00:11:08,188 --> 00:11:11,149
Ik denk vaak aan hoe
de economische nalatenschap van 't Zuiden…
129
00:11:11,233 --> 00:11:13,819
…verbonden is met het land
dat zwarten cultiveerden.
130
00:11:15,070 --> 00:11:19,574
Generaties lang definieerde onze expertise
deze regio met één gewas.
131
00:11:20,283 --> 00:11:21,451
Carolina Gold.
132
00:11:23,995 --> 00:11:27,290
Als je boven Charleston vliegt
zie je alleen rijstvelden.
133
00:11:27,999 --> 00:11:31,420
{\an8}Er waren veel rijstsoorten
voordat Carolina Gold verscheen…
134
00:11:32,003 --> 00:11:36,133
{\an8}…maar niemand hier was goed in rijst telen
tot de Afrikanen verschenen.
135
00:11:40,387 --> 00:11:44,015
Glenn Roberts is een soort peetoom
in de voedselwereld.
136
00:11:44,099 --> 00:11:46,059
Zijn bedrijf, Anson Mills…
137
00:11:46,143 --> 00:11:49,855
…is verantwoordelijk voor het terugbrengen
van Carolina Gold…
138
00:11:49,938 --> 00:11:51,982
…toen het nagenoeg verdwenen was.
139
00:11:53,525 --> 00:11:56,069
Dus dit is
de beroemde Carolina Gold-rijst.
140
00:11:56,153 --> 00:11:57,279
Dat klopt.
141
00:11:57,362 --> 00:12:00,532
Wat moeten we weten over deze rijst?
142
00:12:01,700 --> 00:12:06,079
Dit is de rijst waarmee je wakker wordt
en waarvoor je thuiskomt.
143
00:12:06,163 --> 00:12:11,543
Er zijn uit ons koloniale tijdperk
meer recepten voor Carolina Gold-rijst…
144
00:12:11,626 --> 00:12:16,256
…dan voor elk ander basisvoedsel
in de Amerikaanse geschiedenis.
145
00:12:16,339 --> 00:12:20,969
Het was de eerste langkorrelrijst
die belangrijk was voor de wereldhandel…
146
00:12:21,052 --> 00:12:25,348
…en die gewild was in Indonesië en Azië…
147
00:12:25,432 --> 00:12:28,226
…en die zelfs
het geïsoleerde Japan binnendrong.
148
00:12:40,071 --> 00:12:43,241
En waarom verdween de rijst?
149
00:12:43,325 --> 00:12:47,746
Een combinatie van veel dingen,
maar het komt hierop neer:
150
00:12:47,829 --> 00:12:50,165
De Afrikaanse teeltexpertise verdween.
151
00:12:50,248 --> 00:12:53,168
De slavernij stopte,
ze hadden geen bedrijfsmodel…
152
00:12:53,251 --> 00:12:55,253
…en het stortte gewoon in.
153
00:12:56,338 --> 00:12:58,757
Het is verbijsterend om je te realiseren…
154
00:12:58,840 --> 00:13:04,304
…dat de rijstproductie van Charleston
met bijna 80% daalde na de Burgeroorlog.
155
00:13:06,223 --> 00:13:09,518
Hoelang verbouw je deze rijst al?
156
00:13:09,601 --> 00:13:10,894
21 jaar.
157
00:13:10,977 --> 00:13:14,523
Ik ben dit gaan doen
als eerbetoon aan mijn moeder.
158
00:13:15,190 --> 00:13:18,902
Ze miste deze rijst. Ze groeide ermee op.
Ze maalde het zelf.
159
00:13:18,985 --> 00:13:23,698
Toen m'n moeder stierf wist ik dat ik haar
terug wilde geven wat ze als kind had.
160
00:13:23,782 --> 00:13:25,617
Daarom ben ik dit gaan doen.
161
00:13:25,700 --> 00:13:31,122
En heb je als witte man gemengde gevoelens
om bij deze handel betrokken te zijn?
162
00:13:31,206 --> 00:13:32,040
Zeker.
163
00:13:32,541 --> 00:13:37,128
Je wil niet
de bevoorrechte witte persoon zijn…
164
00:13:39,297 --> 00:13:42,592
…die verdient
aan iets wat niet van jou is.
165
00:13:42,676 --> 00:13:47,764
Ik heb gekozen voor wat ik
een weg van compensatie noem.
166
00:13:47,848 --> 00:13:51,768
Dus we verdienen niet aan de zaden,
die geven we weg.
167
00:13:51,852 --> 00:13:54,479
Aan iedereen die er recht op heeft.
168
00:13:54,563 --> 00:13:57,858
En dat kun je doen…
169
00:13:57,941 --> 00:14:01,695
…omdat je verkoopt aan al je klanten…
170
00:14:01,778 --> 00:14:03,488
…over de wereld.
-Wereldwijd.
171
00:14:03,572 --> 00:14:06,575
En dankzij de inkomsten daarvan…
172
00:14:06,658 --> 00:14:11,121
…kun je de zaden weggeven
aan verschillende gemeenschappen.
173
00:14:12,080 --> 00:14:18,169
Denk je dat deze Carolina Gold-rijst
de nalatenschap van de slavernij is?
174
00:14:18,253 --> 00:14:20,463
Zonder slavernij was het er niet.
175
00:14:21,172 --> 00:14:24,426
Dat is iets wat we vaak verbloemen.
176
00:14:25,176 --> 00:14:26,428
Het is onontkoombaar.
177
00:14:27,095 --> 00:14:30,015
Overal waar je kijkt in Charleston
zie je rijst.
178
00:14:30,599 --> 00:14:33,059
Dit laat de gruwel van de slavernij zien.
179
00:14:47,657 --> 00:14:50,619
Charleston staat bekend
om z'n culinaire hoogstandjes.
180
00:14:51,786 --> 00:14:56,499
Maar het viel me op dat in een stad
die nog zo profiteert van de slavernij…
181
00:14:57,459 --> 00:15:00,295
…er weinig
zwarte restauranteigenaars waren.
182
00:15:00,378 --> 00:15:03,340
En de geschiedenis erkent maar langzaam…
183
00:15:03,423 --> 00:15:07,260
…waar de 'zuidelijke keuken'
precies vandaan komt.
184
00:15:09,304 --> 00:15:13,350
Als kok zag ik onze cultuur
niet vertegenwoordigd in mijn stad.
185
00:15:14,225 --> 00:15:17,562
Maar ik zag onze cultuur
in de menu's en restaurants.
186
00:15:18,271 --> 00:15:21,566
Eten uit Charleston is geliefd,
maar wat is de basis?
187
00:15:22,567 --> 00:15:23,485
De Gullah.
188
00:15:25,528 --> 00:15:28,949
Vanuit de slavernij in South Carolina…
189
00:15:29,032 --> 00:15:32,285
…ontstond een nieuw volk
genaamd de Gullah.
190
00:15:33,078 --> 00:15:35,497
En kok BJ Dennis leidt een beweging…
191
00:15:35,580 --> 00:15:39,334
…om ervoor te zorgen
dat hun culinaire bijdrage erkend wordt.
192
00:15:40,710 --> 00:15:46,675
Privékok en cateraar BJ,
of zoals ik hem graag noem, broeder BJ…
193
00:15:47,300 --> 00:15:50,553
…organiseert door het hele land
pop-uprestaurants…
194
00:15:50,637 --> 00:15:53,556
…die hem het boegbeeld
van de Gullah-keuken maken.
195
00:15:54,516 --> 00:15:58,645
Als ik tot de kern van het gesprek
over de Gullah-keuken wilde komen…
196
00:15:58,728 --> 00:16:03,274
…moest ik Charleston verruilen
voor de magie van de Sea Islands.
197
00:16:18,623 --> 00:16:21,710
Als je het over de Gullah hebt,
wie zijn dat dan?
198
00:16:21,793 --> 00:16:26,923
Dat waren mensen die op de Sea Islands
of in het laagland woonden…
199
00:16:27,007 --> 00:16:29,300
…die vrij of slaaf waren.
200
00:16:30,719 --> 00:16:33,638
Door isolatie konden onze voorouders…
201
00:16:33,722 --> 00:16:38,226
{\an8}…meer vasthouden
aan hun Afrikaanse wortels…
202
00:16:38,309 --> 00:16:41,980
…dan andere Afro-Amerikaanse culturen
in dit land.
203
00:16:42,063 --> 00:16:45,275
En waarom waren de Gullah geïsoleerd?
204
00:16:45,358 --> 00:16:49,195
Eerlijk gezegd waren deze eilanden vroeger
geen pretje.
205
00:16:49,779 --> 00:16:50,989
Er heerste malaria.
206
00:16:51,614 --> 00:16:55,285
Veel van de Europeanen trokken 's zomers
de bergen in…
207
00:16:55,368 --> 00:17:00,290
…of reisden verder landinwaarts
om aan de ziektes te ontsnappen.
208
00:17:01,458 --> 00:17:05,628
Wij als West-Afrikanen waren meer immuun
voor malaria en zulke dingen.
209
00:17:05,712 --> 00:17:08,089
Dus voor ons was de isolatie geweldig…
210
00:17:08,173 --> 00:17:10,967
…omdat je
je wortels en cultuur kon vasthouden.
211
00:17:11,551 --> 00:17:17,849
Het isolement was destijds geweldig,
maar nu willen families hier niet wonen.
212
00:17:17,932 --> 00:17:19,642
Het is duur geworden.
213
00:17:19,726 --> 00:17:22,979
Er zijn tegenwoordig overal
golfbanen en resorts.
214
00:17:23,063 --> 00:17:27,358
Maar hou behouden we dit?
Voor mij is dat door het niet te vergeten.
215
00:17:27,442 --> 00:17:30,236
Dit is geen stervende,
verdwijnende cultuur.
216
00:17:30,320 --> 00:17:33,865
We zijn er nog steeds,
we floreren, we ontwikkelen ons.
217
00:17:41,581 --> 00:17:43,792
BJ nam me mee naar St. Helena Island…
218
00:17:43,875 --> 00:17:48,046
…waar ik zijn mentors Bill en Sará Green
van Gullah Grub ontmoette.
219
00:17:51,549 --> 00:17:53,593
Mr Bill Green. Zijn vrouw, Sará.
220
00:17:54,385 --> 00:17:57,722
Dit waren mijn grote voorbeelden.
Mr Green zag ik op tv.
221
00:17:58,681 --> 00:18:00,391
Hij was onbevangen Gullah.
222
00:18:01,184 --> 00:18:03,269
Nu beginnen we met de kip.
223
00:18:03,353 --> 00:18:07,232
We gaan kip bakken
op de ouderwetse manier.
224
00:18:07,315 --> 00:18:09,526
Zoals mijn oma het maakte.
225
00:18:09,609 --> 00:18:11,778
Zo maken wij het vandaag ook.
226
00:18:12,570 --> 00:18:16,908
Hij was een van de eersten die eten kookte
wat mij aansprak…
227
00:18:16,991 --> 00:18:18,618
…omdat het ons erfgoed was.
228
00:18:19,202 --> 00:18:20,870
En dan voeg je garnalen toe.
229
00:18:20,954 --> 00:18:23,331
Ik laat je zien hoe je het doet
op de Gullah-manier.
230
00:18:23,414 --> 00:18:26,668
De meeste mensen maken
allerlei soorten roux en zo.
231
00:18:26,751 --> 00:18:30,130
Ik laat je zien hoe je zorgt
dat de jus z'n smaak behoudt.
232
00:18:31,339 --> 00:18:35,927
Koken op de Gullah-manier
is in de eerste plaats koken met liefde.
233
00:18:36,010 --> 00:18:38,346
En koken volgens 't seizoen.
234
00:18:38,847 --> 00:18:41,808
Alles wat je eet,
eet je volgens het seizoen.
235
00:18:43,059 --> 00:18:44,769
Wat eten we vandaag?
236
00:18:44,853 --> 00:18:47,605
We gaan rode rijst eten…
237
00:18:48,439 --> 00:18:49,649
…harder…
238
00:18:49,732 --> 00:18:52,193
…maisbrood en wat snijbonen.
239
00:18:52,277 --> 00:18:56,531
Ik zal je iets vertellen,
dat is hoe ik m'n vrouw heb versierd.
240
00:18:56,614 --> 00:18:57,991
Met de harder.
241
00:18:59,117 --> 00:19:02,162
O, ja? Wat is het geheim?
Vertel ons het geheim.
242
00:19:02,245 --> 00:19:07,125
Het geheim is hoe ik de vis kruid
en kook met liefde en vriendelijkheid.
243
00:19:07,208 --> 00:19:11,171
Toen ze een hap nam zei ze:
'Ik heb al lang niet zulke vis gehad.'
244
00:19:11,254 --> 00:19:13,965
Miss Sará, is dat waar?
-Dat is echt gebeurd.
245
00:19:14,048 --> 00:19:18,178
Ik had twee porties nodig
voordat hij mijn hart veroverde.
246
00:19:18,761 --> 00:19:20,013
Voor de zekerheid.
247
00:19:20,096 --> 00:19:22,682
Ik zei: 'Verdomme, die man kan koken.'
248
00:19:27,353 --> 00:19:28,646
Goed, heren.
249
00:19:29,272 --> 00:19:30,648
Harder.
250
00:19:30,732 --> 00:19:31,816
Oké.
251
00:19:31,900 --> 00:19:33,276
Harder en rijst.
252
00:19:39,449 --> 00:19:40,450
Heerlijk.
253
00:19:41,201 --> 00:19:42,035
Zo lekker.
254
00:19:42,660 --> 00:19:43,953
Harder…
255
00:19:44,537 --> 00:19:46,289
Vroeger had je de oude man…
256
00:19:47,207 --> 00:19:53,546
…die langskwam met een ezel en een kar
met achterop een grote ton harder.
257
00:19:54,297 --> 00:19:57,926
Hij ging de buurt door en zong het lied…
258
00:19:58,009 --> 00:19:59,886
harder, de harderman
259
00:20:00,762 --> 00:20:03,723
harder, vijf cent per pond
kom maar met je pan
260
00:20:05,433 --> 00:20:06,893
de harderman
261
00:20:06,976 --> 00:20:11,773
Voor je het wist zat je op de veranda
en rook je overal harder.
262
00:20:11,856 --> 00:20:14,108
Iedereen kookte overal harder.
263
00:20:14,734 --> 00:20:16,736
Ik blijf maar praten over harder.
264
00:20:16,819 --> 00:20:21,074
Ik moet deze harder maar gaan eten,
want hij smaakt zo goed.
265
00:20:25,453 --> 00:20:26,913
Wat hebben we hier?
266
00:20:26,996 --> 00:20:28,790
Dit is okra-gumbo.
267
00:20:30,875 --> 00:20:33,336
Dit zit de hele week in het Gullah-dieet.
268
00:20:34,295 --> 00:20:39,217
Je kunt altijd één of twee huizen vinden
die okra-gumbo of okrasoep hebben.
269
00:20:42,262 --> 00:20:43,513
De okra is zo lekker.
270
00:20:44,264 --> 00:20:47,976
Dit soort eten, Gullah-eten,
dat voel je als je het eet.
271
00:20:48,059 --> 00:20:51,104
Dat is het goede aan de Gullah-keuken.
272
00:20:51,187 --> 00:20:55,275
Je voelt het eten naar binnen gaan,
je weet dat je iets op hebt.
273
00:20:55,358 --> 00:20:58,027
Op één kom kun je heel lang vooruit.
274
00:20:58,861 --> 00:21:02,365
Als je in deze cultuur
niet van okra houdt…
275
00:21:03,032 --> 00:21:07,120
…moet je het toch leren koken.
Het is één van de belangrijkste dingen.
276
00:21:07,203 --> 00:21:09,539
Eén van onze belangrijkste groenten.
277
00:21:10,665 --> 00:21:12,583
Wie heeft jou gumbo leren koken?
278
00:21:13,459 --> 00:21:15,295
Ik ben opgegroeid…
279
00:21:15,378 --> 00:21:19,674
Mijn opa teelde van alles,
maar hij teelde vooral okra.
280
00:21:19,757 --> 00:21:22,218
Mijn oma maakte een heerlijke okrasoep.
281
00:21:22,302 --> 00:21:25,680
Ik zag 't gewoon toen ik opgroeide.
M'n moeder maakte het.
282
00:21:25,763 --> 00:21:28,808
Zijn jullie trots op broeder BJ?
283
00:21:28,891 --> 00:21:34,063
Ja. Het is een zegen om te zien
dat hij de cultuur in stand houdt.
284
00:21:34,147 --> 00:21:39,444
Eén van de mooiste dingen voor mij is
dat mijn voorbeelden van vroeger…
285
00:21:39,527 --> 00:21:41,362
…zeggen dat ik goed bezig ben.
286
00:21:41,446 --> 00:21:45,658
Dat motiveert me
om te blijven doen wat ik moet doen.
287
00:21:53,166 --> 00:21:57,295
LOFHUIS
288
00:22:36,209 --> 00:22:38,086
Die Gullah maakte een sprong.
289
00:22:38,169 --> 00:22:40,588
Net toen wij hier werden gebracht.
290
00:22:40,671 --> 00:22:41,798
Dat is het.
291
00:22:41,881 --> 00:22:45,760
Nu heb je het Gullah Festival
en wil iedereen er meer over weten.
292
00:22:46,344 --> 00:22:49,305
{\an8}Je had het altijd al,
maar je wist het niet…
293
00:22:49,389 --> 00:22:51,974
{\an8}…want ze deden alsof je minderwaardig was.
294
00:22:52,600 --> 00:22:56,312
Maar dat is het beste wat je is overkomen.
Je staat dicht bij je cultuur.
295
00:22:56,396 --> 00:22:59,649
Dat klopt.
-Godzijdank. Ik dank God voor dit lofhuis.
296
00:22:59,732 --> 00:23:04,529
Ik dank God voor onze leraren
en ik ben trots op waar ik vandaan kom.
297
00:23:05,405 --> 00:23:07,907
Kom, Heilige Geest, met uw hemelse kracht.
298
00:23:07,990 --> 00:23:11,119
Vul onze koude harten
met een vlam van heilige liefde.
299
00:23:11,202 --> 00:23:13,121
Zie de last die we dragen.
300
00:23:13,204 --> 00:23:17,834
Vanaf deze aarde zullen onze zielen
nooit vliegen of eeuwig geluk bereiken.
301
00:23:17,917 --> 00:23:20,795
Hemelse Vader,
we bidden voor deze plantage.
302
00:23:20,878 --> 00:23:23,923
Dit zijn niet onze bedden.
Dat vragen we in uw naam.
303
00:23:24,006 --> 00:23:24,882
Amen.
304
00:23:37,687 --> 00:23:40,523
Terwijl ik dieper
in de Gullah-cultuur dook…
305
00:23:40,606 --> 00:23:44,444
…kwam ik aan op één van de meest afgelegen
eilanden van de Sea Islands.
306
00:23:48,364 --> 00:23:51,200
{\an8}Daufuskie Island is alleen
per boot bereikbaar…
307
00:23:51,993 --> 00:23:56,956
…en ik vergezelde broeder BJ die 'n varken
op traditionele manier ging braden…
308
00:23:57,457 --> 00:24:00,001
…bij het huis
van Miss Sallie Ann Robinson.
309
00:24:08,176 --> 00:24:10,303
Miss Sallie, laat ons maar.
310
00:24:10,386 --> 00:24:12,972
Oké, ik geef jullie gewoon…
311
00:24:17,810 --> 00:24:20,938
{\an8}Miss Sallie Ann is een kok
en kookboekschrijfster…
312
00:24:21,022 --> 00:24:23,608
…en is beter bekend als de Gullah Diva.
313
00:24:25,109 --> 00:24:26,110
Kijk eens aan.
314
00:24:27,820 --> 00:24:30,323
Ik ben zesde generatie, hier geboren.
315
00:24:31,699 --> 00:24:34,577
We kenden niets anders
dan leven van het land.
316
00:24:35,453 --> 00:24:36,704
Tuinieren.
317
00:24:36,787 --> 00:24:41,125
En we gingen naar de oceaan
om garnalen en vis en krab te vangen.
318
00:24:44,045 --> 00:24:46,130
ZOUT UIT AFRIKA
319
00:24:47,924 --> 00:24:51,260
We gingen het bos in
om wilde dieren te vangen.
320
00:24:52,303 --> 00:24:53,804
We hadden een goed leven.
321
00:25:00,102 --> 00:25:02,730
Ik doe de varkenspoten hierin.
322
00:25:03,231 --> 00:25:06,234
Prachtig.
-Ik heb ze schoongemaakt.
323
00:25:06,317 --> 00:25:09,070
Ze zijn klaar om lekker gekookt te worden.
324
00:25:09,987 --> 00:25:12,990
Als het vlees kookt
doe ik er wat erwten bij.
325
00:25:13,074 --> 00:25:15,284
Dan hebben we erwten en varkenspoten.
326
00:25:17,537 --> 00:25:20,790
Ken je de uitdrukking 'high on the hog'?
-Zeker.
327
00:25:20,873 --> 00:25:25,670
Vroeger, in de tijd van slavernij,
was varken erg belangrijk.
328
00:25:25,753 --> 00:25:29,298
Mensen op de plantage
slachtten hem voor hun meester…
329
00:25:29,382 --> 00:25:31,968
…maar ze kregen alleen delen…
330
00:25:32,051 --> 00:25:35,930
…zoals de poten,
de staart en de ingewanden.
331
00:25:36,013 --> 00:25:42,270
En van die onderdelen
die voor de meester niks waard waren…
332
00:25:42,353 --> 00:25:45,147
…maakten ze heerlijke maaltijden
voor hun gezin.
333
00:25:45,231 --> 00:25:49,944
En nu wordt het weer populair
als delicatesse.
334
00:25:50,027 --> 00:25:52,780
Mensen zeiden: 'Dat gooien we weg.'
335
00:25:52,863 --> 00:25:54,740
Als je ze hierheen gooit…
336
00:25:54,824 --> 00:25:58,035
…dan maak ik er zoiets van
en dan willen zij het ook.
337
00:25:58,995 --> 00:26:00,288
Wat komt er nu?
338
00:26:00,371 --> 00:26:03,374
We laten dat 30 tot 40 minuten koken…
339
00:26:03,457 --> 00:26:06,711
…en dan gooien we de erwten erbij.
-Zo erbij.
340
00:26:07,878 --> 00:26:09,505
Vandaag doe ik kapucijners.
341
00:26:10,131 --> 00:26:12,592
Doe je er nog meer kruiden bij?
342
00:26:12,675 --> 00:26:16,846
Nee, nu niet. Als de erwten erin zitten
doe ik er wat gesneden ui bij.
343
00:26:16,929 --> 00:26:19,724
En dan komen we ergens.
-Dan komen we ergens.
344
00:26:19,807 --> 00:26:20,766
Oké.
345
00:26:24,645 --> 00:26:25,521
Dat aroma.
346
00:26:28,899 --> 00:26:29,775
Klaar?
347
00:26:30,526 --> 00:26:33,195
Ik haal hem eruit en dan deze kant op.
348
00:26:33,279 --> 00:26:34,447
Eén, twee, drie.
349
00:26:35,990 --> 00:26:36,824
Oké.
350
00:26:38,117 --> 00:26:38,993
Tillen.
351
00:26:40,286 --> 00:26:41,245
Omhoog.
352
00:26:45,333 --> 00:26:46,500
Wat doe je erop?
353
00:26:46,584 --> 00:26:51,797
Dit is gewoon wat rode peper,
gedroogde gember en knoflook.
354
00:26:51,881 --> 00:26:54,550
Wat maakt deze traditie zo bijzonder?
355
00:26:57,136 --> 00:27:00,056
Dit werd maar één keer per jaar gedaan…
356
00:27:00,139 --> 00:27:03,476
…meestal 's winters,
voor de hele gemeenschap.
357
00:27:03,559 --> 00:27:06,354
Dus alle families.
Er waren meerdere varkens…
358
00:27:07,271 --> 00:27:08,397
…in stukken gehakt.
359
00:27:08,939 --> 00:27:11,442
Sommige werden gepekeld om ham te maken.
360
00:27:11,525 --> 00:27:15,529
Ze werden gerookt of tot worst gemaakt.
Het was een gemeenschapsding.
361
00:27:15,613 --> 00:27:20,493
Dit dier werd niet dagelijks gegeten
zoals je het nu ziet.
362
00:27:20,576 --> 00:27:22,203
Dit voedde de gemeenschap.
363
00:27:22,286 --> 00:27:25,706
Meestal 's winters,
om de winter te kunnen overleven.
364
00:27:25,790 --> 00:27:27,166
Een jaarlijks gebeuren.
365
00:27:29,210 --> 00:27:30,878
Wie heeft je dit geleerd?
366
00:27:31,712 --> 00:27:32,672
Jij zelf?
367
00:27:32,755 --> 00:27:34,173
Ik keek af bij ouderen.
368
00:27:34,256 --> 00:27:36,384
Zie je Miss Sallie Ann?
-Ja.
369
00:27:36,467 --> 00:27:40,596
Ik praatte met ouderen zoals…
Maar Miss Sallie is nog niet oud.
370
00:27:40,680 --> 00:27:42,723
Nee.
-Zo noem ik haar nog niet.
371
00:27:43,265 --> 00:27:47,228
Kinderen moeten meedoen in het proces,
zodat ze als ze ouder worden…
372
00:27:47,853 --> 00:27:50,356
…weten hoe ze
hun gezin moeten onderhouden.
373
00:27:51,691 --> 00:27:53,484
Dit dier geeft ons leven.
374
00:27:54,527 --> 00:27:59,907
Je respecteert de dood van een dier
door te zorgen dat je het niet verpest.
375
00:27:59,990 --> 00:28:02,201
Moet je er de hele nacht bij blijven?
376
00:28:02,284 --> 00:28:04,578
Geen slaap vanavond.
-Geen slaap?
377
00:28:05,705 --> 00:28:08,499
Geen slaap vanavond.
-Drinken we bier of koffie?
378
00:28:09,667 --> 00:28:12,128
Het is niet te heet
dus bier droogt ons niet uit.
379
00:28:12,211 --> 00:28:14,213
Als het heet was dan water.
380
00:28:15,715 --> 00:28:17,633
Ik wil niet dat je flauwvalt.
381
00:28:32,982 --> 00:28:36,652
We wachten tot de kolen afkoelen,
ze mogen niet te heet zijn.
382
00:28:47,371 --> 00:28:48,372
Hier.
-Ja, meneer.
383
00:28:55,129 --> 00:28:58,048
Je mag later terugkomen.
Om met vuur te spelen.
384
00:28:58,132 --> 00:29:03,596
Je mag om twee, drie, vier uur terugkomen.
Of morgenochtend. Wij blijven hier.
385
00:29:14,857 --> 00:29:17,234
Ik ga de houtskool erin scheppen.
386
00:29:31,707 --> 00:29:33,876
Ik vind het goed. Nu is het wachten.
387
00:30:30,516 --> 00:30:33,435
De impact van BJ's toewijding
is niet te missen.
388
00:30:34,228 --> 00:30:37,523
Zijn invloed reikt
tot buiten de Gullah-gemeenschap.
389
00:30:41,068 --> 00:30:45,489
In Apex, North Carolina, zie ik
een vriendin van hem, Gabrielle Eitienne…
390
00:30:45,573 --> 00:30:48,576
…die haar eigen culturele wortels verkent
door eten.
391
00:30:56,083 --> 00:30:59,253
Ik deed onderzoek naar de Sea Islands…
392
00:31:00,004 --> 00:31:04,758
…en ik hoorde van het werk dat BJ doet
in South Carolina.
393
00:31:06,010 --> 00:31:11,223
Ik weet nog dat ik thuiskwam en zag
dat m'n opa koolzaden had opgehangen.
394
00:31:11,307 --> 00:31:13,309
En ik vroeg: 'Wat is dat?'
395
00:31:13,392 --> 00:31:17,229
Hij zei: 'Dat is hoe je koolzaden krijgt.
Ik laat ze drogen.'
396
00:31:18,147 --> 00:31:21,483
{\an8}'Zeg dat nog eens, alsjeblieft.
Wat zei je?'
397
00:31:21,567 --> 00:31:26,238
En al mijn onderzoek kwam samen
met wat ik van mijn opa leerde.
398
00:31:26,822 --> 00:31:29,909
Dus je verliet New York en kwam naar huis?
399
00:31:29,992 --> 00:31:31,660
Ja, zoiets.
400
00:31:32,244 --> 00:31:36,957
Ik gooide mijn spullen in een busje
en reed hierheen.
401
00:31:37,583 --> 00:31:39,919
Het leek wel voorbestemd.
402
00:31:40,002 --> 00:31:42,588
Wat zei je opa toen je thuiskwam?
403
00:31:45,341 --> 00:31:49,553
'Ik dacht dat ik je pas zou zien
als je met een wandelstok liep.'
404
00:31:49,637 --> 00:31:51,305
Dat was best wel…
405
00:31:52,348 --> 00:31:53,474
…hilarisch.
406
00:32:03,442 --> 00:32:08,072
Een van de manieren waarop ik
deze lessen van mijn voorouders deel…
407
00:32:08,155 --> 00:32:10,282
…is door diners te organiseren.
408
00:32:11,325 --> 00:32:17,122
Die diners zijn gericht op het cultiveren
en behouden van zwarte voedseltradities.
409
00:32:23,128 --> 00:32:26,423
Dit eten voedt de hele gemeenschap
om ons heen.
410
00:32:27,591 --> 00:32:28,968
We hebben supermarkten…
411
00:32:29,051 --> 00:32:33,097
…maar dat is niet hetzelfde
als plukken uit de moestuin…
412
00:32:33,180 --> 00:32:35,683
…of je kool halen bij iemand die je kent.
413
00:32:36,433 --> 00:32:40,980
Ik heb na kunnen denken over hoe we
vers voedsel kunnen blijven eten.
414
00:32:43,065 --> 00:32:47,778
Ik begin pas net warm te lopen
voor de mogelijkheden van deze ruimte…
415
00:32:49,363 --> 00:32:53,283
…en wat het kan betekenen
voor de zwarte gemeenschap hier.
416
00:32:56,370 --> 00:33:01,375
Gabrielles toewijding aan het land
waar haar familie woont is lovenswaardig.
417
00:33:01,458 --> 00:33:04,837
Maar ik ontdekte
dat haar hele organisatie in gevaar was.
418
00:33:08,590 --> 00:33:10,676
Wat gebeurt er met het land?
419
00:33:11,510 --> 00:33:14,888
Het ministerie van Transport
gaat een snelweg bouwen.
420
00:33:14,972 --> 00:33:19,601
Wat nu een tweebaansweg is,
wordt een zevenbaanssnelweg.
421
00:33:19,685 --> 00:33:22,730
Die moet door de tuin gaan lopen.
422
00:33:23,355 --> 00:33:24,982
Daarginds.
423
00:33:25,065 --> 00:33:29,528
Aan de andere kant moeten
mijn oom Andrew en oom Lynn ook weg.
424
00:33:30,738 --> 00:33:32,448
Al mijn familie aan die kant…
425
00:33:32,531 --> 00:33:36,744
…en een deel verderop aan onze kant
moet verhuizen.
426
00:33:36,827 --> 00:33:40,622
Er is geen andere optie.
Je krijgt geen optie om te blijven.
427
00:33:41,165 --> 00:33:44,376
Dus je hebt het over onteigeningsrecht.
428
00:33:45,044 --> 00:33:47,212
Ja, precies.
429
00:33:47,796 --> 00:33:51,216
Hoe is dat voor jouw familie?
430
00:33:51,800 --> 00:33:55,345
Veel van de gesprekken zijn moeilijk,
want…
431
00:33:55,429 --> 00:33:58,682
…mensen van zeventig of tachtig
willen niet weg…
432
00:33:58,766 --> 00:34:02,644
…uit de huizen
waar ze al zo lang hebben gewoond.
433
00:34:02,728 --> 00:34:06,106
Ik beplant deze tuin met mijn oom Andrew.
434
00:34:06,190 --> 00:34:08,567
Dus doordat hij ergens anders heen moet…
435
00:34:08,650 --> 00:34:12,696
…verschuift er zo veel,
verandert er zo veel.
436
00:34:13,363 --> 00:34:17,951
Het gekke is dat mijn oom vertelt
dat hier ooit niet eens gras groeide.
437
00:34:18,035 --> 00:34:21,121
Het was een plek waar niemand wilde wonen.
438
00:34:21,205 --> 00:34:23,582
Dat is hoe zwarte mensen het kregen.
439
00:34:23,665 --> 00:34:26,752
Het werd ooit alleen verkocht
aan zwarte mensen.
440
00:34:27,336 --> 00:34:31,757
En nu wij het tot iets hebben gemaakt
en hebben gekoesterd…
441
00:34:31,840 --> 00:34:34,093
…en we onze ziel erin hebben gestopt…
442
00:34:34,843 --> 00:34:36,470
…nu… weet je wel.
443
00:34:36,553 --> 00:34:38,680
Moet je gaan.
-Nu moeten we gaan.
444
00:34:55,280 --> 00:35:01,537
Terwijl we ons dit land en deze ruimte
en wat het betekent opnieuw voorstellen…
445
00:35:02,621 --> 00:35:07,459
…gaan we ook door
met het cultiveren van eten…
446
00:35:07,543 --> 00:35:12,297
…en vreugde en gelach
en creativiteit op dit land.
447
00:35:14,049 --> 00:35:18,387
Want doorgaan met die dingen,
zelfs onder de huidige omstandigheden…
448
00:35:18,470 --> 00:35:21,181
…voelt voor mij als verzet.
449
00:35:29,148 --> 00:35:31,942
Hemelse Vader,
we zijn dankbaar voor Gabrielle…
450
00:35:32,025 --> 00:35:33,819
…en voor alles wat ze doet.
451
00:35:33,902 --> 00:35:37,030
Dat ze mensen verenigt rond het eten,
rond de tafel…
452
00:35:37,114 --> 00:35:41,493
…want rond de tafel
worden veel verhalen gevormd…
453
00:35:41,577 --> 00:35:43,453
…en nalatenschappen gemaakt.
454
00:35:43,537 --> 00:35:46,748
We zijn zo dankbaar
voor het openstellen van dit huis…
455
00:35:46,832 --> 00:35:51,420
…deze boerderij met al zijn geschiedenis,
al zijn nalatenschap…
456
00:35:51,503 --> 00:35:56,175
…en we vragen u om dit maal te zegenen
opdat het onze lichamen mag voeden. Amen.
457
00:35:56,258 --> 00:35:57,134
Ase.
458
00:35:59,970 --> 00:36:01,805
Prachtig. Bedankt, jongens.
459
00:36:01,889 --> 00:36:02,848
Dank je.
460
00:36:03,432 --> 00:36:06,852
Het voelt zo goed om omringd te zijn
door al deze liefde.
461
00:36:08,395 --> 00:36:11,231
Ik heb wat poulet rouge-kippen…
-Geweldig.
462
00:36:11,315 --> 00:36:15,485
…die ik boven de kolen heb gekookt
en twee dagen heb gepekeld…
463
00:36:15,569 --> 00:36:20,032
…met liefde, kaneel,
komijn en gerookte paprika.
464
00:36:20,949 --> 00:36:25,245
Daarna heb ik ze gegarneerd
met sjalotten geglaceerd in aardbeiwijn.
465
00:36:26,038 --> 00:36:29,041
Ik heb wat gedroogde kapucijners
en witte bonen…
466
00:36:29,124 --> 00:36:33,754
…knolraapsalade,
rode ui en shiitake-paddenstoelen…
467
00:36:35,964 --> 00:36:41,220
…en een met hickory-hout gerookt
bieten-maisbrood.
468
00:36:42,095 --> 00:36:45,098
En we hebben
deze heerlijke verschroeide kool…
469
00:36:45,182 --> 00:36:48,393
…met een dressing
van geconserveerde peren…
470
00:36:48,477 --> 00:36:53,315
…rodewijnazijn, witte peper en sesamzaad.
471
00:36:53,398 --> 00:36:55,234
En dat was het volgens mij.
472
00:36:55,317 --> 00:36:58,237
Dus geniet ervan en tast toe.
473
00:36:59,571 --> 00:37:00,781
Deze soort…
474
00:37:00,864 --> 00:37:01,698
Ja?
475
00:37:06,870 --> 00:37:07,913
Ik weet het niet.
476
00:37:08,997 --> 00:37:11,250
Zo lekker.
-Jullie zijn zo dramatisch.
477
00:37:12,960 --> 00:37:14,670
Nee, we houden ons nog in.
478
00:37:15,587 --> 00:37:19,841
Je raapstelen brengen me terug in de tijd.
479
00:37:21,468 --> 00:37:25,430
Ze komen het dichtst in de buurt,
qua smaak…
480
00:37:25,514 --> 00:37:30,936
…bij hoe ik zulke gekookte groenten
in mijn kindertijd at.
481
00:37:31,520 --> 00:37:35,232
Ze hebben een rijke smaak waarvan…
482
00:37:35,899 --> 00:37:39,361
…ik tot dit moment niet doorhad
dat ik het miste.
483
00:37:40,946 --> 00:37:44,032
Ik ben geïnteresseerd in jou
als een soort…
484
00:37:44,866 --> 00:37:48,036
…bewaker van deze nalatenschap…
485
00:37:49,037 --> 00:37:52,124
…van viering en samenkomst in dit huis.
486
00:37:52,207 --> 00:37:55,168
Wat we nu doen.
-Hallo. En proost op de groep.
487
00:37:57,379 --> 00:37:58,505
Je bent er.
488
00:38:00,716 --> 00:38:02,759
{\an8}Oké, fijne avond.
-Was dat het?
489
00:38:02,843 --> 00:38:05,262
{\an8}Was dat het? Blijf je niet even kletsen?
490
00:38:05,345 --> 00:38:07,139
Fijne avond.
-Nee.
491
00:38:07,723 --> 00:38:09,016
Wil je geen kip?
492
00:38:09,099 --> 00:38:10,517
Fijne avond.
493
00:38:10,600 --> 00:38:13,145
Dank je, oom Andrew. Dit betekent zo veel.
494
00:38:13,228 --> 00:38:14,771
Bedankt, oom Andrew.
495
00:38:14,855 --> 00:38:18,108
Hier had ik het over.
-Hier had ik het ook over.
496
00:38:18,191 --> 00:38:20,819
Vertel er maar over. Serieus.
497
00:38:23,280 --> 00:38:25,240
Het voelt gewoon zo…
498
00:38:25,324 --> 00:38:29,161
Dat hij de wijn komt brengen
die we samen hebben gemaakt, dat is…
499
00:38:32,497 --> 00:38:33,332
Sorry.
500
00:38:33,415 --> 00:38:34,583
Geeft niks.
501
00:38:43,425 --> 00:38:44,885
De reden…
502
00:38:46,345 --> 00:38:49,056
…dat het belangrijk is
om hier samen te komen…
503
00:38:51,058 --> 00:38:52,851
…is precies hiervoor.
504
00:38:58,106 --> 00:39:02,861
Velen van jullie weten al
dat mijn oom die dit net langsbracht…
505
00:39:04,237 --> 00:39:07,199
…gedwongen wordt om zijn huis te verlaten.
506
00:39:08,367 --> 00:39:09,993
Door het onteigeningsrecht.
507
00:39:12,662 --> 00:39:14,331
Het klinkt zo onschuldig.
508
00:39:14,414 --> 00:39:15,999
En dat is het totaal niet.
509
00:39:20,545 --> 00:39:24,674
We zijn al een maand bezig
om zijn spullen in te pakken.
510
00:39:25,425 --> 00:39:28,512
Dit is de laatste week
dat hij in zijn huis woont.
511
00:39:32,808 --> 00:39:36,978
Hij zou het nooit zeggen,
maar hij is enorm verdrietig…
512
00:39:37,062 --> 00:39:40,524
…en hij voelt de impact
van wat dat voor hem betekent.
513
00:39:44,111 --> 00:39:47,572
Dus dat hij toch langskwam
om me dit te brengen is echt…
514
00:39:49,241 --> 00:39:50,575
…iets wat ik niet kan…
515
00:39:57,624 --> 00:40:01,962
Hij en mijn opa inspireerden me
om het werk te doen wat ik nu doe.
516
00:40:03,463 --> 00:40:09,052
Ze hebben me zo veel geleerd over
wat ze weten van onze voedseltraditie.
517
00:40:10,595 --> 00:40:14,057
En over hoe ik
graag denk dat ik bewust ben…
518
00:40:14,141 --> 00:40:19,062
…en ik de behoeften van zwarte mensen ken
en dat ik onze geschiedenis ken.
519
00:40:19,146 --> 00:40:23,275
Door thuis te komen bij hen heb ik
veel geleerd over onze geschiedenis…
520
00:40:23,358 --> 00:40:27,821
…door het eten wat we eten en verbouwen.
En ook door samenzijn zoals dit.
521
00:40:28,447 --> 00:40:31,283
Dat laat zien waarom dit zo belangrijk is.
522
00:40:33,410 --> 00:40:38,707
Ze kunnen nooit afpakken wat jij
onder deze dennenbomen hebt geleerd.
523
00:40:39,249 --> 00:40:41,835
Dat kan je nooit afgenomen worden…
524
00:40:41,918 --> 00:40:45,964
…en we willen
dat jij je daaraan vasthoudt.
525
00:40:46,047 --> 00:40:50,302
Aan die kennis en dat gevoel
en die motivatie.
526
00:40:51,678 --> 00:40:52,762
Dat is nu van jou.
527
00:41:25,629 --> 00:41:27,255
Wat maken we? Wat is dit?
528
00:41:27,339 --> 00:41:33,512
Vandaag maken we een klassiek
barbecuegerecht uit South Carolina.
529
00:41:33,595 --> 00:41:34,763
Kop-hachee.
530
00:41:34,846 --> 00:41:38,808
Ik heb al het mogelijke
van de kop gehaald en fijngehakt.
531
00:41:38,892 --> 00:41:39,809
Oké.
-Hier.
532
00:41:39,893 --> 00:41:41,520
Ik moet nog wat snijden.
533
00:41:45,065 --> 00:41:47,108
Wil je die barbecuesaus pakken?
534
00:41:47,192 --> 00:41:51,196
Ja, ik ben zo terug.
-We koken de kop in deze bouillon.
535
00:41:53,198 --> 00:41:55,700
Het is half bouillon, half barbecuesaus.
536
00:41:56,409 --> 00:41:59,120
En we laten het zachtjes koken
als 'n stoofpot.
537
00:41:59,788 --> 00:42:00,956
Serveren met rijst.
538
00:42:02,832 --> 00:42:05,502
Wat is de geschiedenis van dit gerecht?
539
00:42:05,585 --> 00:42:08,213
De slaven kregen altijd de mindere delen.
540
00:42:08,296 --> 00:42:11,800
En ze maakten iets van die mindere delen.
541
00:42:11,883 --> 00:42:14,177
Maar toen we uit West-Afrika kwamen…
542
00:42:14,261 --> 00:42:17,347
…waar we jaagden,
werd elk deel van 't dier gebruikt.
543
00:42:17,430 --> 00:42:20,725
Dus ze wisten al
hoe ze de restanten konden gebruiken.
544
00:42:23,687 --> 00:42:26,398
Wat zit er in deze barbecuesaus?
545
00:42:26,481 --> 00:42:30,068
Dit is een saus op mosterdbasis
met een basis van tomaat.
546
00:42:30,652 --> 00:42:31,945
Dit gaat hierin.
547
00:42:32,028 --> 00:42:34,906
Oké. In North Carolina
houden we van azijn.
548
00:42:34,990 --> 00:42:37,617
Maar ik zeik niet op je.
-Zeik je op 't eten?
549
00:42:37,701 --> 00:42:39,452
Ik houd me in.
-Vandaag niet.
550
00:42:40,579 --> 00:42:42,497
En dit ga je weer koken?
551
00:42:42,581 --> 00:42:44,791
Ja, we zetten dit weer op het vuur.
552
00:42:44,874 --> 00:42:45,750
Lekker.
553
00:42:49,546 --> 00:42:52,340
Dus dit is alles wat van de kop kwam?
554
00:42:52,424 --> 00:42:56,678
Alles.
-De tong. De ogen? Alles.
555
00:42:57,470 --> 00:42:58,930
Noem 't maar op.
-Vertel.
556
00:42:59,014 --> 00:43:00,640
Zie je dat daar?
557
00:43:00,724 --> 00:43:03,602
Wat daar niet op zit, zit hierin.
-Wat daar zat.
558
00:43:04,185 --> 00:43:06,021
Ik gooi de barbecuesaus erin.
559
00:43:10,275 --> 00:43:13,695
Ik pak een lepel. Heb je deze nodig?
-Nee, pak maar.
560
00:43:13,778 --> 00:43:16,906
En jij mag mee hierheen,
dan zetten we 'm op 't vuur.
561
00:43:17,866 --> 00:43:19,284
Hoelang ga je dit koken?
562
00:43:19,826 --> 00:43:23,288
Ongeveer 30 minuten.
Ik laat het pruttelen.
563
00:43:25,290 --> 00:43:26,666
De saus ruikt lekker.
564
00:43:30,128 --> 00:43:31,546
Is het feest hier?
565
00:43:33,757 --> 00:43:36,635
Nu nodigen we de gemeenschap uit.
566
00:43:36,718 --> 00:43:37,552
Kom erbij.
567
00:43:38,511 --> 00:43:40,305
Hé, lieverd. Hoe is het?
568
00:43:43,266 --> 00:43:44,225
Hoe gaat het?
569
00:43:50,440 --> 00:43:51,691
Oké. Prachtig.
570
00:43:52,359 --> 00:43:53,860
Dat wordt… Ja, daar.
571
00:43:57,030 --> 00:43:59,491
Trek 'm eruit.
-Trek de draad eruit.
572
00:43:59,574 --> 00:44:00,742
Oké, top.
573
00:44:05,705 --> 00:44:09,042
Ze wil er gewoon naartoe…
-Ze is er klaar voor.
574
00:44:17,342 --> 00:44:20,762
Nu ga ik mezelf trakteren op wat kaantjes.
575
00:44:24,015 --> 00:44:25,767
Horen jullie het daar?
576
00:44:25,850 --> 00:44:27,018
Ik hoorde het.
577
00:44:27,102 --> 00:44:28,603
Snoep.
-Zo weet je het.
578
00:44:28,687 --> 00:44:30,522
Dat klopt.
-Bewaar wat voor mij.
579
00:44:31,106 --> 00:44:33,858
Mijn oom Andrew heeft deze wijn gemaakt.
580
00:44:33,942 --> 00:44:35,110
Dit is pruimenwijn.
581
00:44:35,694 --> 00:44:39,823
We proosten op onze voorouders, ouderen…
-Voorouders, ja.
582
00:44:39,906 --> 00:44:42,867
…verleden, heden en toekomst.
-Absoluut.
583
00:44:42,951 --> 00:44:43,952
Proost.
584
00:44:45,495 --> 00:44:46,621
Lekker.
-Heerlijk.
585
00:44:46,705 --> 00:44:49,541
Zo lekker. Echt in balans.
-Past bij het varken.
586
00:45:37,881 --> 00:45:41,926
De verhalen van onze voorouders
blijven niet alleen bij het Zuiden.
587
00:45:43,052 --> 00:45:45,180
Slavernij floreerde in het Noorden.
588
00:45:47,515 --> 00:45:50,435
New York was de ruggengraat
van een opkomend land…
589
00:45:51,936 --> 00:45:55,732
…en terwijl de grondleggers
de grondwet schreven in Philadelphia…
590
00:45:56,900 --> 00:45:59,527
…waren het hun tot slaaf gemaakte koks…
591
00:45:59,611 --> 00:46:03,239
…die het smaakpalet
voor een nieuwe democratie zouden bepalen.
592
00:46:25,762 --> 00:46:30,767
Ondertiteld door: Sander van Arnhem