1
00:00:06,631 --> 00:00:07,671
Dlaczego tutaj?

2
00:00:08,550 --> 00:00:09,840
Dlaczego Ameryka?

3
00:00:12,846 --> 00:00:15,636
Moi rodzice przyjechali do Stanów,

4
00:00:15,724 --> 00:00:21,064
jak wielu innych imigrantów,
w poszukiwaniu lepszego życia.

5
00:00:21,604 --> 00:00:22,864
Dla nich to był...

6
00:00:24,816 --> 00:00:26,106
kraj możliwości.

7
00:00:26,609 --> 00:00:32,369
Tutaj imigrant mógł znaleźć spokój,
założyć rodzinę,

8
00:00:32,449 --> 00:00:33,619
zbudować dom.

9
00:00:33,700 --> 00:00:35,990
Miałem dziesięć lat,
gdy przyjechałem do Ameryki.

10
00:00:36,494 --> 00:00:41,964
Dla moich rodziców USA
reprezentowało pokój, możliwości

11
00:00:42,042 --> 00:00:43,502
i świetlaną przyszłość.

12
00:00:43,585 --> 00:00:47,335
Moi rodzice wybrali Amerykę,
by zapewnić mi możliwości,

13
00:00:47,422 --> 00:00:50,472
których nie mogliby mi
zapewnić w Palestynie.

14
00:00:50,550 --> 00:00:54,680
Wybrali Amerykę ze względu
na gospodarkę, rynek pracy...

15
00:00:54,763 --> 00:00:58,773
Bo tu mogę być amerykańską muzułmanką
i nie czuć się ze sobą źle.

16
00:00:58,850 --> 00:01:00,350
Rodzice przyjechali do USA

17
00:01:00,435 --> 00:01:02,345
myśląc o lepszych możliwościach,

18
00:01:02,437 --> 00:01:06,317
zwłaszcza o lepszej edukacji dla mnie
i moich młodszych braci.

19
00:01:06,399 --> 00:01:10,399
Mieszkałam z rodzicami
i uwielbiam to miejsce. Gdy dorastałam,

20
00:01:10,487 --> 00:01:13,407
uważałam się za najszczęśliwsze
dziecko na Ziemi,

21
00:01:13,490 --> 00:01:17,830
bo mogłam tu być i miałam szczęście...

22
00:01:19,120 --> 00:01:20,830
się tu urodzić.

23
00:01:21,664 --> 00:01:24,714
Czy Ameryka spełniła twoje oczekiwania?

24
00:01:29,005 --> 00:01:31,625
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

25
00:01:32,717 --> 00:01:36,847
Obywatelska walka o Amerykę

26
00:01:39,474 --> 00:01:42,104
Czternasta poprawka to obietnica.

27
00:01:42,811 --> 00:01:47,321
Obietnica ochrony, równości,
sprawiedliwego procesu i wolności.

28
00:01:47,982 --> 00:01:52,452
Mówi, że Stany to kraj, w którym każdy
może zbudować lepsze życie dla siebie

29
00:01:52,529 --> 00:01:53,529
i swoich rodzin.

30
00:01:53,613 --> 00:01:58,493
Tworzy wizję Ameryki
zdolnej do zmian i rozwoju.

31
00:01:59,452 --> 00:02:03,212
To obietnica dla każdego w Ameryce,
nie tylko dla obywateli.

32
00:02:03,748 --> 00:02:07,038
Autorzy czternastej poprawki
wybrali konkretne słowo.

33
00:02:07,627 --> 00:02:08,457
Każdy.

34
00:02:09,003 --> 00:02:12,883
Każdy na amerykańskiej ziemi
ma zagwarantowane podstawowe prawa.

35
00:02:13,424 --> 00:02:18,644
Słowo „każdy” przypomina
o naszym wspólnym człowieczeństwie.

36
00:02:19,222 --> 00:02:23,482
Wszyscy jesteśmy ludźmi
i zasługujemy na empatię i godność.

37
00:02:27,939 --> 00:02:30,279
Czternasta poprawka chroni wszystkie osoby

38
00:02:30,358 --> 00:02:32,528
podlegające jurysdykcji USA

39
00:02:32,610 --> 00:02:35,820
i zapewnia im sprawiedliwy proces
i równą ochronę.

40
00:02:35,905 --> 00:02:40,195
W poprawce użyto pojęcia „każdy”,
a nie „każdy obywatel”.

41
00:02:40,285 --> 00:02:41,825
To ważna różnica,

42
00:02:41,911 --> 00:02:45,211
która oznacza, że te zapewnienia
dotyczą wszystkich:

43
00:02:45,290 --> 00:02:47,830
stałych rezydentów, imigrantów...

44
00:02:47,917 --> 00:02:52,707
Przepaść między tym, kim jest każda osoba,
a kim jest obywatel w świetle prawa

45
00:02:53,214 --> 00:02:55,844
była i jest tematem licznych dyskusji

46
00:02:55,925 --> 00:02:59,505
i batalii.
Kto się zalicza do tego grona i czemu?

47
00:03:00,680 --> 00:03:03,180
Jak widzieliśmy już wielokrotnie,

48
00:03:03,266 --> 00:03:08,146
różnica między tekstem czternastej
poprawki a tym, jak Ameryka ją spełnia,

49
00:03:08,229 --> 00:03:10,189
może być olbrzymia.

50
00:03:10,273 --> 00:03:15,073
A ta przepaść między obietnicą
14. poprawki a działaniami Ameryki

51
00:03:15,153 --> 00:03:17,703
często wydaje się
być niepokonaną otchłanią

52
00:03:17,780 --> 00:03:19,620
dla jednej grupy ludzi:

53
00:03:19,699 --> 00:03:20,739
dla Imigrantów.

54
00:03:21,326 --> 00:03:22,576
W RODZINACH NIE MA GRANIC

55
00:03:22,660 --> 00:03:24,120
WALCZ O PROGRAM DACA

56
00:03:24,204 --> 00:03:28,794
Imigranci są nieodłączną częścią
Stanów Zjednoczonych.

57
00:03:28,875 --> 00:03:31,785
Nasz kraj tyle im zawdzięcza.

58
00:03:32,629 --> 00:03:35,169
Imigranci są siłą Stanów Zjednoczonych.

59
00:03:36,216 --> 00:03:39,256
Pomogli zbudować kraj.
Sprowadzili do niego młodość.

60
00:03:39,969 --> 00:03:42,509
Jesteśmy częścią tkanki tego narodu:

61
00:03:42,597 --> 00:03:45,387
my, nasza kuchnia i tradycje kulturowe.

62
00:03:46,559 --> 00:03:50,899
Imigracja oznacza talent, liczebność,
konsumentów, wytwórców.

63
00:03:50,980 --> 00:03:53,820
Czyni nasz kraj silniejszym.

64
00:03:53,900 --> 00:03:54,900
WSPÓŁZAŁOŻYCIEL GOOGLE

65
00:03:54,984 --> 00:03:56,954
JAWED KARIM, STEVE CHEN
ZAŁOŻYCIELE YOUTUBE

66
00:03:57,028 --> 00:04:00,618
To my czynimy nasz kraj lepszym,

67
00:04:00,698 --> 00:04:04,328
bo chcemy być częścią jego obietnicy.

68
00:04:05,870 --> 00:04:08,120
Bez tej całej mieszanki kultur

69
00:04:08,206 --> 00:04:11,826
Stany byłyby nie do poznania.

70
00:04:11,918 --> 00:04:14,168
Cieszy mnie, że nie jesteśmy
wszyscy tacy sami.

71
00:04:14,837 --> 00:04:18,967
Ludzie przyjeżdżają do Stanów,
by otrzymać obywatelstwo.

72
00:04:19,050 --> 00:04:21,640
Przysięgają wierność Konstytucji.

73
00:04:21,719 --> 00:04:26,019
Konstytucja jest tym,
co jednoczy Stany Zjednoczone.

74
00:04:26,766 --> 00:04:30,686
Ludzie, którzy patrzą w lustro
i nazywają sami siebie patriotami

75
00:04:31,312 --> 00:04:33,772
powinni zrozumieć, że imigranci

76
00:04:33,856 --> 00:04:36,026
to cała masa ludzi,
która mówi: „Macie rację.

77
00:04:36,526 --> 00:04:37,896
Żyjecie w świetnym kraju”.

78
00:04:38,403 --> 00:04:39,613
To...

79
00:04:39,696 --> 00:04:41,606
Czy istnieje większy komplement?

80
00:04:45,243 --> 00:04:49,413
OBIETNICA

81
00:04:55,211 --> 00:04:57,631
Myśląc o obywatelstwie Ojcowie założyciele

82
00:04:57,714 --> 00:05:01,684
nie myśleli o włączeni kobiet, osób
o innym kolorze skóry...

83
00:05:01,759 --> 00:05:05,759
Mieli bardzo wąskie pojęcie
o tym, kto może być obywatelem

84
00:05:05,847 --> 00:05:07,307
Stanów Zjednoczonych.

85
00:05:10,059 --> 00:05:14,019
Jednak wojna secesyjna,
emancypacja i 14. poprawka

86
00:05:14,105 --> 00:05:17,025
dokonały rewolucji w kwestii inkluzywności

87
00:05:17,108 --> 00:05:19,648
pojęcia obywatelstwa w Stanach.

88
00:05:20,820 --> 00:05:23,740
Klauzula 14. poprawki
dotycząca prawa ziemi

89
00:05:23,823 --> 00:05:29,703
to klucz do naszej podróży
od narodu białych osadników

90
00:05:30,330 --> 00:05:34,580
do przyszłości, w której istnieje
możliwość różnorodności

91
00:05:34,667 --> 00:05:36,377
w ramach naszej demokracji.

92
00:05:45,970 --> 00:05:47,640
„Ta poprawka, którą zaproponowałem

93
00:05:47,722 --> 00:05:52,062
jest wyłącznie deklaracją prawa,
które już teraz uważam za prawo kraju,

94
00:05:52,143 --> 00:05:55,103
że każda osoba urodzona
w Stanach Zjednoczonych

95
00:05:55,188 --> 00:05:57,228
i podlegająca ich jurysdykcji

96
00:05:57,315 --> 00:06:00,525
jest, zgodnie z prawem naturalne
i prawem narodowym,

97
00:06:00,610 --> 00:06:02,570
obywatelem Stanów Zjednoczonych”.

98
00:06:03,654 --> 00:06:08,084
Nasza współczesna amerykańska
mozaika kultur i społeczności

99
00:06:08,159 --> 00:06:12,369
wywodzi się między innymi z klauzuli
14. poprawki o prawie ziemi,

100
00:06:12,872 --> 00:06:16,672
która mówi, że każdy tu urodzony
jest częścią tego kraju.

101
00:06:18,378 --> 00:06:20,798
To najbardziej inkluzywny język możliwy.

102
00:06:21,339 --> 00:06:23,759
Jest to również tak radykalny pomysł,

103
00:06:23,841 --> 00:06:28,761
że nawet 150 lat później
ludzie wciąż się o niego wściekają.

104
00:06:29,305 --> 00:06:30,555
Prawo ziemi...

105
00:06:30,640 --> 00:06:32,980
- Prawo ziemi...
- Prawo ziemi.

106
00:06:33,059 --> 00:06:35,559
- Prawo ziemi.
- Prawo ziemi.

107
00:06:35,645 --> 00:06:39,185
Prawo ziemi zawsze było częścią
prawa Stanów Zjednoczonych,

108
00:06:39,273 --> 00:06:40,983
ale teraz jest obiektem ataku.

109
00:06:41,067 --> 00:06:42,777
Czternasta poprawka jest sporna.

110
00:06:42,860 --> 00:06:46,450
Czy 14. poprawka rozciąga się
do momentu, w którym

111
00:06:46,531 --> 00:06:49,781
każdy człowiek urodzony
w Ameryce jest Amerykaninem?

112
00:06:49,867 --> 00:06:51,737
Treść 14. poprawki jest jasna.

113
00:06:51,828 --> 00:06:53,498
Musimy zmienić tę politykę.

114
00:06:53,579 --> 00:06:55,869
Zachęca ona do nielegalnej imigracji.

115
00:06:55,957 --> 00:06:58,667
To prawo tego kraju. Jest w Konstytucji.

116
00:06:58,751 --> 00:07:02,711
Czy prawo „dziecka-kotwicy”
nie jest destrukcyjne dla kraju?

117
00:07:02,797 --> 00:07:05,167
To rozwadnia amerykańskie obywatelstwo.

118
00:07:05,258 --> 00:07:09,298
Setki tysięcy dzieci
urodzonych przez nielegalnych imigrantów

119
00:07:09,387 --> 00:07:14,347
co roku automatycznie stają się
obywatelami Stanów Zjednoczonych

120
00:07:14,434 --> 00:07:20,314
z powodu tej szalonej, obłąkanej polityki,
którą możemy zakończyć.

121
00:07:21,149 --> 00:07:26,149
Ta debata trafia w sedno
naszych największych amerykańskich lęków.

122
00:07:29,824 --> 00:07:32,704
Dla kogo istnieje Ameryka?

123
00:07:37,790 --> 00:07:40,290
Czternasta poprawka to pierwszy raz,

124
00:07:40,376 --> 00:07:43,336
gdy kraj naprawdę mierzy się
ze znaczeniem obywatelstwa.

125
00:07:44,172 --> 00:07:47,052
Została napisana,
by zapewnić czarnym Amerykanom

126
00:07:47,133 --> 00:07:49,513
zdobycie praw po wojnie secesyjnej,

127
00:07:49,594 --> 00:07:55,104
ale wkrótce rzuca jeszcze większe
wyzwanie dla progu inkluzywności Ameryki,

128
00:07:55,183 --> 00:07:57,023
obejmuje bowiem też imigrantów.

129
00:08:00,021 --> 00:08:03,771
Nie tylko imigrantów z Europy,
którzy lądowali na wyspie Ellis,

130
00:08:03,858 --> 00:08:07,648
ale także nową grupę imigrantów
trafiająca na Zachód.

131
00:08:14,994 --> 00:08:16,254
Oto i ono, panowie.

132
00:08:16,329 --> 00:08:18,209
Czyste złoto Kalifornii.

133
00:08:18,706 --> 00:08:19,706
Na Jowisza!

134
00:08:20,333 --> 00:08:21,963
Jest go więcej?

135
00:08:25,046 --> 00:08:28,336
Epidemia trawiąca naród: gorączka złota

136
00:08:28,424 --> 00:08:30,224
ŚWIĘTO ZŁOTA

137
00:08:30,301 --> 00:08:31,221
ZŁOTO

138
00:08:31,302 --> 00:08:35,262
W 1848 roku w Kalifornii odkryto złoto,

139
00:08:35,348 --> 00:08:38,098
a oczy Ameryki zwróciły się ku Zachodowi.

140
00:08:39,143 --> 00:08:41,563
Podczas gorączki złota w Kalifornii,

141
00:08:41,646 --> 00:08:43,306
imigranci z Chin

142
00:08:43,397 --> 00:08:46,067
tłumnie zaczęli przenosić się do Stanów.

143
00:08:46,567 --> 00:08:50,067
Tymczasem rząd zawiera sojusz
z tytanami przemysłu

144
00:08:50,154 --> 00:08:54,374
i decyduje, że potrzebuje sieci kolejowej
obejmującej cały kraj,

145
00:08:54,450 --> 00:08:57,410
by można było dalej rozwijać
rewolucję przemysłową.

146
00:08:58,037 --> 00:09:00,787
Potrzebuje robotników do budowy torów,

147
00:09:00,873 --> 00:09:05,383
a znakomita większość
z tych robotników to Chińczycy.

148
00:09:09,131 --> 00:09:11,381
Rola chińskich imigrantów

149
00:09:11,467 --> 00:09:14,717
w budowie Kolei Transkontynentalnej

150
00:09:14,804 --> 00:09:19,854
przełożyła się na rozpoczęcie
naszej rewolucji przemysłowej.

151
00:09:19,934 --> 00:09:24,154
Robotnik stał się kluczem
do stworzenia nowoczesnej Ameryki.

152
00:09:24,814 --> 00:09:27,864
Chińczycy, którzy przyjeżdżali do Stanów,

153
00:09:27,942 --> 00:09:31,072
chcieli zbudować tu swe domy,
całe nowe życie,

154
00:09:31,153 --> 00:09:33,533
jak każda inna grupa ludzi,

155
00:09:33,614 --> 00:09:37,374
która wcześniej trafiła
do Stanów z zagranicy.

156
00:09:38,828 --> 00:09:40,448
Z biegiem lat,

157
00:09:40,538 --> 00:09:43,748
w miarę jak USA
wkracza w kryzys fiskalny i ekonomiczny

158
00:09:43,833 --> 00:09:45,083
pod koniec XIX wieku,

159
00:09:45,167 --> 00:09:48,167
narastają nastroje anty-chińskie.

160
00:09:48,254 --> 00:09:51,014
ANTY-CHIŃSKIE

161
00:09:53,509 --> 00:09:55,509
Gdy stan gospodarka się pogarsza,

162
00:09:56,387 --> 00:10:01,097
wielu Amerykanów bierze Chińczyków
za cel swego strachu i gniewu.

163
00:10:02,018 --> 00:10:06,188
Pojawia się myśl, że w rasistowskiej
hierarchii Stanów Zjednoczonych

164
00:10:06,272 --> 00:10:11,442
byli oni rasą, której nie da się
zintegrować z białą kulturą,

165
00:10:11,527 --> 00:10:13,237
bo za bardzo się różnili.

166
00:10:18,618 --> 00:10:21,498
Ludzie naciskają na Kongres
Stanów Zjednoczonych,

167
00:10:21,579 --> 00:10:25,079
by uchwalił prawo zabraniające
imigrantom z Chin

168
00:10:25,166 --> 00:10:26,786
wjazdu do kraju.

169
00:10:26,876 --> 00:10:29,956
„Można ich wygonić z kraju
nie dając im pracy.

170
00:10:30,046 --> 00:10:33,466
Obudźcie się i powstańcie,
wasza praca zaczyna się od nowa.

171
00:10:33,549 --> 00:10:36,049
Jeśli wybory zawiodą, zrobimy to kulami.

172
00:10:36,802 --> 00:10:40,182
Wywieziemy tych skośnookich trędowatych
parowcami i żaglowcami.

173
00:10:40,264 --> 00:10:41,724
Chińczycy muszą odejść!”.

174
00:10:48,731 --> 00:10:50,781
Chińska masakra z 1871 roku

175
00:10:50,858 --> 00:10:55,908
była wynikiem wielu lat
narastających nastrojów antychińskich.

176
00:10:55,988 --> 00:11:00,198
Był to jeden z największych
masowych linczów w historii USA.

177
00:11:06,749 --> 00:11:09,879
Doszło do jakiejś sprzeczki,
wezwano policjanta.

178
00:11:09,960 --> 00:11:11,420
Policjant wezwał wsparcie.

179
00:11:13,547 --> 00:11:16,757
Biały ranczer gonił kogoś
i został postrzelony.

180
00:11:18,427 --> 00:11:20,887
A potem zaczęły rozchodzić się plotki,

181
00:11:20,971 --> 00:11:23,351
że Chińczycy zabijają białych

182
00:11:23,432 --> 00:11:25,642
i około pięciuset osób

183
00:11:26,143 --> 00:11:28,353
otoczyło Chinatown.

184
00:11:33,984 --> 00:11:37,494
„Podobno jest tam stu ludzi
uzbrojonych w karabiny Henry

185
00:11:37,571 --> 00:11:40,451
i oddają na oślep regularne salwy

186
00:11:40,533 --> 00:11:43,743
w kierunku chińskich domów.
Strzelają też z dachów.

187
00:11:47,998 --> 00:11:51,458
Szeryf i władze cywilne
nie próbują powstrzymać tłumu.

188
00:11:54,296 --> 00:11:57,716
Chińczycy nauczą się,
nie stawiać oporu policjantom”.

189
00:12:02,680 --> 00:12:07,810
CHIŃCZYCY NIE MUSZĄ APLIKOWAĆ
OBYWATELSKA LIGA AMERYKI

190
00:12:07,935 --> 00:12:11,975
Chińska masakra
to plama na naszej historii,

191
00:12:12,773 --> 00:12:15,743
która powstała zaledwie
kilka lat po ratyfikacji 14. poprawki

192
00:12:15,818 --> 00:12:18,898
i godzi w samo serce obietnicy Ameryki.

193
00:12:20,030 --> 00:12:24,080
Wielu z nas nawet nie wie
o tej przerażającej spuściźnie,

194
00:12:24,952 --> 00:12:26,502
ani o tym co się stało potem.

195
00:12:27,037 --> 00:12:28,407
14. POPRAWKA, ROK 1868

196
00:12:29,248 --> 00:12:30,498
USTAWA CHIŃSKIEGO WYJĄTKU

197
00:12:30,583 --> 00:12:34,843
Ustawa chińskiego wyjątku zakazała
wstępu wszystkim chińskim pracownikom

198
00:12:34,920 --> 00:12:38,970
i uniemożliwiła wszystkim Chińczykom,
bez względu na ich zawód czy status,

199
00:12:39,049 --> 00:12:41,009
uzyskania naturalizacji.

200
00:12:42,845 --> 00:12:45,505
Ludzie świętowali uchwalenie tego prawa.

201
00:12:45,598 --> 00:12:48,808
Cieszyli się, że nasz federalny rząd

202
00:12:48,893 --> 00:12:53,153
przejmuje kontrolę
i powściąga cugle imigracji.

203
00:12:53,230 --> 00:12:58,320
Nie tylko po raz pierwszy wprowadzono
federalne prawo imigracyjne,

204
00:12:58,402 --> 00:13:01,742
ale też zrobiono to
w wyraźnie rasistowskim celu.

205
00:13:01,822 --> 00:13:05,162
Ustawa o wyjątku
doprowadziła do strasznych rzeczy.

206
00:13:05,242 --> 00:13:08,082
MASAKRA W ROCK SPRINGS, ROK 1885

207
00:13:08,162 --> 00:13:10,462
Zachęcała do przemocy wobec Chińczyków.

208
00:13:10,956 --> 00:13:12,536
Rozdzielała całe rodziny.

209
00:13:12,625 --> 00:13:16,085
Wypchnęła Chińczyków na margines
najgorzej płatnych prac.

210
00:13:18,380 --> 00:13:22,550
Ale ta historia zmieniła się
w historię niezwykłej zaradności,

211
00:13:22,635 --> 00:13:27,595
w której chińskie społeczności
stają się niewiarygodnie zorganizowane

212
00:13:27,681 --> 00:13:32,811
i robią wszystko, co w ich mocy,
by przeciwstawić się rasistowskiemu prawu.

213
00:13:33,854 --> 00:13:38,614
„Jesteśmy tu, by apelować w sprawie
150 000 chińskich mieszkańców USA,

214
00:13:38,692 --> 00:13:40,322
których prawa są zagrożone.

215
00:13:40,402 --> 00:13:43,452
Zostaną wywiezieni jak bydło
z ukochanych domów,

216
00:13:43,531 --> 00:13:46,581
z kraju, który nauczyli się
kochać jak swój własny,

217
00:13:46,659 --> 00:13:48,579
i porzuceni na obcym brzegu.

218
00:13:48,661 --> 00:13:51,161
Ta nowa, potworna ustawa nas zdumiała.

219
00:13:51,247 --> 00:13:54,827
Jeszcze bardziej zdumiał nas fakt,
że tak okrutne i nieludzkie prawo

220
00:13:54,917 --> 00:13:58,747
zostało tak ochoczo i szybko
przyjęte przez Kongres,

221
00:13:58,838 --> 00:14:02,378
i podpisane przez chrześcijańskiego
prezydenta Stanów Zjednoczonych,

222
00:14:02,466 --> 00:14:06,216
kraju wolności i domu
dla uciskanych ze wszystkich narodów”.

223
00:14:07,429 --> 00:14:10,719
Chińczycy wnieśli pozew
o naruszenie praw gwarantowanych

224
00:14:10,808 --> 00:14:12,058
przez 14. poprawkę

225
00:14:12,142 --> 00:14:15,652
i przygotowali bardzo przemyślaną
strategię prawną,

226
00:14:15,729 --> 00:14:19,689
by przeciwstawić się
dyskryminującej ustawie.

227
00:14:19,775 --> 00:14:20,935
USA KONTRA WONG KIM ARK

228
00:14:21,026 --> 00:14:22,986
Wiele z tych spraw przegrali.

229
00:14:23,070 --> 00:14:24,070
YICK WO KONTRA HOPKINS

230
00:14:24,196 --> 00:14:29,196
Ale sprawy Won Kim Arka i Yick Wo
to dwa zwycięstwa strony chińskiej.

231
00:14:30,494 --> 00:14:34,214
Wyrok Yick Wo głosi,
że klauzula równej ochrony dotyczy

232
00:14:34,290 --> 00:14:36,790
zarówno nie-obywateli, jak i obywateli.

233
00:14:38,252 --> 00:14:41,342
Jeśli tu mieszkasz, nawet  nielegalnie,

234
00:14:41,422 --> 00:14:43,842
należy ci się sprawiedliwy proces.

235
00:14:43,924 --> 00:14:47,934
Masz prawo do rozprawy,
ma prawo do apelacji

236
00:14:48,012 --> 00:14:51,852
i do wniesienia sprawy
o pozwolenie na pobyt. To jest ważne.

237
00:14:52,600 --> 00:14:56,940
Sprawa Wong Kim Arka
ustanawia prawo ziemi.

238
00:14:58,272 --> 00:15:01,402
Czternasta poprawka
pojawiła się w odpowiedniej chwili,

239
00:15:01,483 --> 00:15:06,413
by chronić nie tylko prawa ludzi,
którzy byli wcześniej niewolnikami,

240
00:15:07,072 --> 00:15:10,532
ale też by chronić prawa dzieci imigrantów

241
00:15:10,618 --> 00:15:12,158
bez względu na ich rasę.

242
00:15:12,661 --> 00:15:14,751
Chińskie procesy były bardzo ważne,

243
00:15:14,830 --> 00:15:17,330
bo stworzyły i zapisały podstawy

244
00:15:17,416 --> 00:15:20,916
naszych praw odnośnie
imigracji i obywatelstwa,

245
00:15:21,003 --> 00:15:23,883
dotyczące wszystkich,
nie tylko Chińczyków.

246
00:15:27,509 --> 00:15:30,179
Sąd Najwyższy rozstrzygał
wiele takich spraw.

247
00:15:30,262 --> 00:15:33,562
Za największą przegraną
można uznać sprawę Chae Chan Ping.

248
00:15:33,641 --> 00:15:37,191
To był wyrok, który podtrzymał
wyjątkowo niesprawiedliwą

249
00:15:37,269 --> 00:15:39,309
ustawę o chińskim wyjątku.

250
00:15:44,735 --> 00:15:49,065
Chae Chan Ping urodził się w Chinach
i legalnie przebywał w Stanach.

251
00:15:49,156 --> 00:15:52,656
Mieszkał w San Francisco
i chciał wrócić do Chin.

252
00:15:52,743 --> 00:15:55,083
Zgodnie z ówczesnym prawem

253
00:15:55,162 --> 00:15:59,582
mógł wrócić do Chin, o ile wcześniej

254
00:16:00,334 --> 00:16:03,924
dostałby zaświadczenie od rządu,

255
00:16:04,004 --> 00:16:06,384
że na stałe mieszkał
w Stanach Zjednoczonych

256
00:16:06,465 --> 00:16:08,175
i miał stałe miejsce pobytu.

257
00:16:08,884 --> 00:16:13,184
Gdy był w Chinach, w USA narastała
presja, by podjąć jeszcze bardziej

258
00:16:13,263 --> 00:16:15,933
zdecydowane działania
przeciwko Chińczykom w Stanach.

259
00:16:16,016 --> 00:16:20,556
Dosłownie gdy był na pokładzie
powrotnego statku z Hongkongu,

260
00:16:20,646 --> 00:16:24,106
Kongres Stanów Zjednoczonych zmienił prawo

261
00:16:24,191 --> 00:16:27,151
i stwierdził, że nawet jeśli
ktoś ma zaświadczenie,

262
00:16:27,736 --> 00:16:30,606
nie zostanie wpuszczony do Stanów.

263
00:16:30,698 --> 00:16:33,698
Jakieś cztery dni po tym,
jak to prawo weszło w życie,

264
00:16:33,784 --> 00:16:35,874
Ping dopłynął do San Francisco.

265
00:16:35,953 --> 00:16:37,253
Przedstawił zaświadczenie,

266
00:16:37,329 --> 00:16:40,329
a inspektor imigracyjny powiedział, że USA

267
00:16:40,416 --> 00:16:42,246
nie honoruje tych zaświadczeń.

268
00:16:43,085 --> 00:16:48,585
Rząd, zgodnie z własnym prawem,
obiecuje ci możliwość powrotu.

269
00:16:48,674 --> 00:16:51,144
Powinien mieć obowiązek
dotrzymania obietnicy.

270
00:16:51,677 --> 00:16:54,507
Chae Chan Ping dość długo
był przetrzymywany

271
00:16:54,596 --> 00:16:57,556
w areszcie imigracyjnym,
gdy czekał na rozprawę.

272
00:17:02,604 --> 00:17:07,074
NA TYCH ŚCIANACH
SĄ DZIESIĄTKI TYSIĘCY WIERSZY

273
00:17:07,151 --> 00:17:10,571
WSZYSTKIE SĄ ŁZAMI SMUTKU I CIERPIENIA

274
00:17:10,696 --> 00:17:13,526
W DNIU, W KTÓRYM WYJDĘ Z WIĘZIENIA
I ODNIOSĘ SUKCES

275
00:17:13,615 --> 00:17:18,405
Kiedy spojrzy się
na okres chińskiego wyjątku,

276
00:17:18,495 --> 00:17:21,705
widać, jak do prawa imigracyjnego
wkracza nowa retoryka.

277
00:17:21,790 --> 00:17:23,250
NAJWIĘKSZY STRACH EPOKI:

278
00:17:23,333 --> 00:17:25,963
WUJ SAM POŁKNIĘTY PRZEZ OBCOKRAJOWCÓW

279
00:17:26,045 --> 00:17:32,175
Sąd zaczyna mówić, że myśli
o imigracji jak o wojnie.

280
00:17:35,846 --> 00:17:40,806
Myślano wówczas, że nadejdzie
wielka fala chińskich imigrantów,

281
00:17:42,436 --> 00:17:44,936
którzy zabiorą nam Amerykę.

282
00:17:45,522 --> 00:17:47,572
I tak jak w czasie wojny,

283
00:17:48,734 --> 00:17:52,954
w ramach obrony kraju
rząd może zrobić wszystko.

284
00:17:53,864 --> 00:17:55,534
SĄD NAJWYŻSZY, ROK 1894

285
00:17:55,616 --> 00:17:59,746
Sąd Najwyższy stworzył sprytny argument,

286
00:17:59,828 --> 00:18:02,248
że skoro jest to kwestia

287
00:18:02,331 --> 00:18:07,131
bezpieczeństwa narodowego,
czternasta poprawka jej nie obejmuje.

288
00:18:07,711 --> 00:18:10,511
„Zachowanie niezależności i ochrona

289
00:18:10,589 --> 00:18:12,509
przed zagraniczną agresją i inwazją

290
00:18:12,591 --> 00:18:14,841
to najwyższy obowiązek każdego narodu.

291
00:18:15,552 --> 00:18:18,512
Nieważne, jaką formę
przyjmuje ta agresja i inwazja:

292
00:18:19,139 --> 00:18:20,639
czy pochodzi z obcego kraju

293
00:18:20,724 --> 00:18:23,814
czy z hord jego mieszkańców,
które nas zalewają”.

294
00:18:27,147 --> 00:18:30,107
Nie wiadomo, dlaczego nagle

295
00:18:30,192 --> 00:18:32,822
powinniśmy się bać imigrantów z Azji,

296
00:18:33,362 --> 00:18:36,532
ale Sąd Najwyższy
wskakuje w tę króliczą norę

297
00:18:36,615 --> 00:18:38,775
i od tej pory ciągle w niej tkwimy.

298
00:18:45,916 --> 00:18:48,086
OBIETNICA

299
00:18:51,171 --> 00:18:54,931
Prawo chińskiego wyjątku
trwa dłużej niż parę lat,

300
00:18:55,425 --> 00:18:57,215
a nawet parę dekad.

301
00:18:57,302 --> 00:19:03,932
Całkowity zakaz przyjmowania
chińskich imigrantów trwa do 1943 roku.

302
00:19:04,017 --> 00:19:05,887
Sześćdziesiąt jeden lat.

303
00:19:06,812 --> 00:19:09,232
Tak właśnie się dzieje, gdy Sąd Najwyższy

304
00:19:09,314 --> 00:19:11,984
postawi strach ponad Konstytucją.

305
00:19:13,277 --> 00:19:19,157
Strach ciągle służy przeciwnikom
inkluzywności czternastej poprawki

306
00:19:19,241 --> 00:19:22,291
do dyskryminacji
każdego, kogo uznają za obcego.

307
00:19:23,453 --> 00:19:25,663
Jeśli mielibyśmy tak myśleć na serio,

308
00:19:25,747 --> 00:19:27,577
to poza rdzennymi Amerykanami

309
00:19:27,666 --> 00:19:31,166
wszyscy w tym kraju jesteśmy
potomkami obcych.

310
00:19:32,129 --> 00:19:35,339
Wyrok w sprawie Chae Chan Pinga
tworzy precedens

311
00:19:35,424 --> 00:19:38,974
dla dehumanizacji
zmarginalizowanych grup imigrantów,

312
00:19:39,052 --> 00:19:41,012
traktowania ich nie jak ludzi,

313
00:19:41,096 --> 00:19:45,556
lecz jak Innych, kogoś, kto nie zasługuje
na prawa należne obywatelom.

314
00:19:46,143 --> 00:19:49,863
Ustalone przez niego zasady
odbiją się na całej historii Ameryki.

315
00:19:52,316 --> 00:19:58,446
Dajcie mi swych zmęczonych biedaków

316
00:19:58,530 --> 00:20:05,370
Wasze masy skulonych
i spragnionych wolności

317
00:20:05,954 --> 00:20:08,544
Lata dwudzieste XX wieku były paradoksem.

318
00:20:08,624 --> 00:20:12,174
Z jednej strony bez problemu
tolerowano chłopczyce i jazz,

319
00:20:12,252 --> 00:20:15,462
z drugiej panowała nietolerancja
i nieufność wobec cudzoziemców.

320
00:20:15,547 --> 00:20:17,507
Naród imigrantów zamknął swe drzwi

321
00:20:17,591 --> 00:20:19,971
poprzez surowe prawo antyimigracyjne,

322
00:20:20,052 --> 00:20:23,512
ale coraz trudniej będzie mu
odciąć się od reszty świata.

323
00:20:25,307 --> 00:20:28,437
USTAWA IMIGRACYJNA Z 1924 ROKU

324
00:20:28,518 --> 00:20:32,268
Jeśli się przeleci na szybko
ten okres lat 20.,

325
00:20:32,356 --> 00:20:34,186
to, jak w całym kraju dochodzi

326
00:20:34,274 --> 00:20:39,114
do umocnienia rasistowskiej hierarchii,
jest zbieżne z logiką praw Jima Crowa.

327
00:20:39,655 --> 00:20:43,115
To ten sam impuls Jima Crowa
stoi za chomikowaniem

328
00:20:43,200 --> 00:20:46,160
obywatelstwa i bycia członkiem
państwa dla białych elit.

329
00:20:46,245 --> 00:20:47,245
NOTY KRAJOWE

330
00:20:47,329 --> 00:20:50,999
Widzimy stworzenie
limitów pochodzenia narodowego,

331
00:20:51,083 --> 00:20:55,713
obostrzeń, które miały powstrzymać
ludzi spoza Europy Zachodniej

332
00:20:55,796 --> 00:20:57,796
przed imigracją do Stanów.

333
00:20:57,881 --> 00:21:02,681
Liczby wiz dla nowych imigrantów
były ograniczone,

334
00:21:02,761 --> 00:21:06,561
a następnie przydzielano je
w taki sposób, by imigracja

335
00:21:06,640 --> 00:21:09,180
jak najdłużej trzymała się odcieni bieli.

336
00:21:09,685 --> 00:21:13,015
Proszę w imię patriotyzmu

337
00:21:13,105 --> 00:21:16,645
który kocha Amerykę,
byście zapewnili zwycięstwo.

338
00:21:16,733 --> 00:21:19,443
Głos wynaturzonego patriotyzmu

339
00:21:19,528 --> 00:21:23,158
to echo strachu, który tkwi
głęboko w przeszłości Ameryki,

340
00:21:23,240 --> 00:21:25,530
że naród wykuty z dziczy zostałby

341
00:21:25,617 --> 00:21:28,117
na zawsze zawłaszczony przez obcych.

342
00:21:28,704 --> 00:21:32,214
Pytam was, czy powstaniecie
ze swoich miejsc

343
00:21:32,291 --> 00:21:37,841
i przysięgniecie ze mną
przywrócić Amerykę Amerykanom.

344
00:21:41,425 --> 00:21:43,295
Kim byli ci uprzywilejowani ludzie,

345
00:21:43,385 --> 00:21:46,385
którzy myśleli, że mają
prawo nazywać tę ziemię własną?

346
00:21:49,808 --> 00:21:53,848
Strategie przeciwdziałania imigracji
to nie nowość.

347
00:21:53,937 --> 00:21:58,647
Wyglądają tak samo w latach 30., 80.,

348
00:21:58,734 --> 00:22:00,194
w latach 20. XXI wieku,

349
00:22:00,861 --> 00:22:06,781
i wracają za każdym razem, gdy ludzie
zamiast widzieć w 14. poprawce obietnicę,

350
00:22:06,867 --> 00:22:09,157
zaczynają ją brać za zagrożenie.

351
00:22:10,454 --> 00:22:12,414
Kultura białej supremacji żąda,

352
00:22:12,497 --> 00:22:16,377
byśmy byli jednorazową,
jednorodną tożsamością.

353
00:22:16,460 --> 00:22:21,050
To stoi w konflikcie
z innym wątkiem białej supremacji,

354
00:22:21,131 --> 00:22:23,681
wywodzącym się z ekonomii tej ideologii.

355
00:22:23,759 --> 00:22:28,559
W tym wątku zawiera się myśl,
że wspaniale jest mieć białą społeczność,

356
00:22:28,638 --> 00:22:31,518
ale kto będzie w niej
wykonywał ciężką pracę?

357
00:22:32,726 --> 00:22:35,846
Kto zbierze wszystkie plony?
Kto je zasadzi?

358
00:22:35,937 --> 00:22:39,107
Kto się zajmie dziećmi?
Kto będzie mył podłogi?

359
00:22:39,191 --> 00:22:42,741
Ekonomia białej supremacji
wymaga więc obecności

360
00:22:42,819 --> 00:22:48,989
niebiałej populacji, która będzie
harować za ochłapy, a jak dobrze pójdzie,

361
00:22:49,076 --> 00:22:52,946
będzie też łatwa do usunięcia
w taki czy inny sposób.

362
00:22:56,833 --> 00:23:00,093
Między rokiem 1920 a 1930

363
00:23:00,170 --> 00:23:04,130
do Stanów Zjednoczonych przybywa
około miliona imigrantów z Meksyku.

364
00:23:05,258 --> 00:23:10,388
Pracodawcy potrzebowali
coraz więcej meksykańskich pracowników

365
00:23:10,472 --> 00:23:14,312
do pracy na polach i przy budowie
kolei na Zachodzie.

366
00:23:16,269 --> 00:23:18,519
Gdy zaczął się Wielki Kryzys,

367
00:23:19,231 --> 00:23:22,481
stało się jasne, że meksykańscy imigranci

368
00:23:22,567 --> 00:23:26,197
nie są mile widziani
jako stali obywatele kraju.

369
00:23:27,197 --> 00:23:31,617
Cykle imigracji są podyktowane
głównie ekonomią,

370
00:23:31,701 --> 00:23:33,701
a prawo próbuje za nią nadążyć.

371
00:23:33,787 --> 00:23:36,617
Próbuje stworzyć racjonalne wyjaśnienie,

372
00:23:37,207 --> 00:23:40,837
dlaczego można
sprowadzić Chińczyków do pracy na kolei,

373
00:23:40,919 --> 00:23:42,459
a potem ich wyrzucić.

374
00:23:42,546 --> 00:23:45,376
To samo stało się
z siłą roboczą z Meksyku.

375
00:23:45,966 --> 00:23:48,426
Robotnicy byli zachęcani do przyjazdu,

376
00:23:48,510 --> 00:23:51,390
a potem,
gdy zmienia się cykl koniunkturalny,

377
00:23:51,471 --> 00:23:52,811
masowo deportowani.

378
00:23:57,060 --> 00:24:01,650
W latach 30. ponad 400 tysięcy
imigrantów z Meksyku

379
00:24:01,731 --> 00:24:05,941
zostało zmuszonych
do udziału w Programie Repatriacji.

380
00:24:08,572 --> 00:24:09,952
MEKSYKAŃSKIE REPATRIACJE

381
00:24:10,240 --> 00:24:12,370
Robotnicy z Meksyku byli kozłami ofiarnymi

382
00:24:12,951 --> 00:24:17,711
myślenia, że odbierają pracę Amerykanom.

383
00:24:18,290 --> 00:24:20,630
„Mówią, że ta kampania deportacyjna ma

384
00:24:20,709 --> 00:24:23,169
zapewnić pracę
obywatelom Ameryki Północnej.

385
00:24:24,212 --> 00:24:26,632
To sztuczka. Jedno wielkie kłamstwo.

386
00:24:27,966 --> 00:24:32,346
Jest ona wyłącznie rasistowskim
atakiem na Meksykanów.

387
00:24:33,054 --> 00:24:34,894
Nie jesteśmy ani nielegalni,

388
00:24:34,973 --> 00:24:36,273
ani niepożądani”.

389
00:24:37,184 --> 00:24:41,564
Założenie, że wszystko jest grą o sumie
stałej to główny błąd logiczny ekonomii.

390
00:24:41,646 --> 00:24:44,066
Jeśli dostajemy pensję, to z założenia

391
00:24:44,149 --> 00:24:48,399
wytwarzamy więcej dochodu
i majątku, niż dostajemy,

392
00:24:48,487 --> 00:24:50,407
bo jego część trafia do pracodawcy.

393
00:24:50,489 --> 00:24:55,079
Zwiększamy wartość netto kraju,
niczego mu nie odbierając.

394
00:24:55,785 --> 00:24:59,455
Aż 60% z repatriowanych
było obywatelami Stanów Zjednoczonych.

395
00:25:04,503 --> 00:25:07,673
„Musieliśmy dotrzeć na stację
o świcie, bo było ciemno.

396
00:25:09,049 --> 00:25:11,799
Płakaliśmy. Kto by nie płakał?

397
00:25:12,427 --> 00:25:13,797
Wiele osób płakało.

398
00:25:14,429 --> 00:25:16,889
Jechaliśmy do nieznanego miejsca.

399
00:25:16,973 --> 00:25:18,813
Co ja wiedziałam o Meksyku?

400
00:25:19,518 --> 00:25:22,228
Tata był dumny
z amerykańskiego obywatelstwa.

401
00:25:22,854 --> 00:25:25,694
Zawsze mówił, że jesteśmy
obywatelami Stanów

402
00:25:25,774 --> 00:25:27,784
i że tam nie jest nasze miejsce.

403
00:25:27,859 --> 00:25:30,989
Zaczęłam chodzić do szkoły
i dziewczynki mnie odrzuciły.

404
00:25:31,071 --> 00:25:33,491
Mówiły: »Wracaj do swojego kraju.

405
00:25:33,573 --> 00:25:34,663
Nie pasujesz tu«.

406
00:25:35,408 --> 00:25:37,948
Wiele osób w Meksyku nas dyskryminowało,

407
00:25:38,036 --> 00:25:39,786
bo byliśmy Amerykanami.

408
00:25:40,539 --> 00:25:41,539
Dziwne, prawda?

409
00:25:42,082 --> 00:25:45,592
Tutaj dyskryminują nas Anglosasi,
bo jesteśmy z Meksyku.

410
00:25:46,211 --> 00:25:48,001
To gdzie jest nasze miejsce?

411
00:25:49,339 --> 00:25:51,219
Gdzie jest miejsce Anglosasów?

412
00:25:52,175 --> 00:25:54,175
Nie powinni wracać do Europy?”.

413
00:25:59,015 --> 00:26:02,885
„Operacja Wetback” była kolejną
traumatyczną kampanią wymierzoną przeciw

414
00:26:02,978 --> 00:26:04,398
meksykańskim imigrantom.

415
00:26:04,479 --> 00:26:05,939
Najpierw ich aresztowano,

416
00:26:06,022 --> 00:26:08,532
potem wrzucano do łodzi, pociągów

417
00:26:08,608 --> 00:26:11,108
i samolotów, i deportowano do Meksyku.

418
00:26:13,446 --> 00:26:18,826
Ta akcja dobrze się wpasowywała
w ówczesne lęki i politykę.

419
00:26:18,910 --> 00:26:23,870
Oczywiście rok 1954 to również rok
kampanii sprawy Browna.

420
00:26:23,957 --> 00:26:26,207
Wiele osób czuło silny niepokój

421
00:26:26,293 --> 00:26:29,173
wobec zmian demograficznych w kraju.

422
00:26:29,254 --> 00:26:32,134
„Operacja Wetback” była jedną z reakcji.

423
00:26:33,508 --> 00:26:36,388
Sprawy jak ta Chae Chan Pinga
można porównać

424
00:26:36,469 --> 00:26:39,139
do naładowanej broni,
która czeka w pogotowiu.

425
00:26:39,222 --> 00:26:42,812
Mimo, że jest w teorii
14. poprawka ustanowiła prawa

426
00:26:42,892 --> 00:26:44,732
do procesu i równej ochrony,

427
00:26:44,811 --> 00:26:47,191
w kampaniach przeciwko Meksykanom

428
00:26:47,272 --> 00:26:51,742
ustępują one obawom
co do bezpieczeństwa narodowego,

429
00:26:51,818 --> 00:26:55,528
lękom powiązanym z ideałem
białej tożsamości i supremacji.

430
00:26:56,990 --> 00:26:58,990
Dlaczego przyjechałeś tu pracować?

431
00:26:59,618 --> 00:27:02,078
Chcę zarobić na lepsze życie.

432
00:27:02,162 --> 00:27:04,372
Tam, w moim kraju.

433
00:27:04,456 --> 00:27:08,536
Pracuję tu, bo dzięki temu
mogę dużo lepiej zadbać o rodzinę.

434
00:27:09,127 --> 00:27:12,797
Meksykańska siła robocza
jest traktowana jak przedmiot,

435
00:27:13,465 --> 00:27:19,635
który można wykorzystać w razie potrzeby,
a potem usunąć za pomocą deportacji,

436
00:27:19,721 --> 00:27:23,981
w stylu przywodzącym na myśl
inne zbrodnie przeciwko ludzkości.

437
00:27:33,568 --> 00:27:36,358
Ameryka odrzuca 14. poprawkę,

438
00:27:37,238 --> 00:27:39,488
myśl, że wszyscy jesteśmy ludźmi,

439
00:27:40,241 --> 00:27:43,871
i opiera politykę
imigracyjną na tworzeniu Innego.

440
00:27:44,579 --> 00:27:47,459
Mało która osoba u władzy wcielała
tę ideologię w życie

441
00:27:47,540 --> 00:27:50,210
bardziej zagorzale niż Harlon Carter,

442
00:27:50,293 --> 00:27:53,673
architekt „Operacji Wetback”.

443
00:27:55,256 --> 00:27:58,586
HARLON B. CARTER

444
00:27:58,677 --> 00:28:01,347
Harlon B. Carter był szefem
amerykańskiej Straży Granicznej

445
00:28:01,429 --> 00:28:03,809
na granicy amerykańsko-meksykańskiej.

446
00:28:03,890 --> 00:28:07,060
O Harlonie B. Carterze naprawdę
trzeba wiedzieć jedno:

447
00:28:07,143 --> 00:28:09,903
w 1931 roku, gdy był nastolatkiem,

448
00:28:09,979 --> 00:28:13,939
pewnego dnia wrócił do domu,
a jego matka była bardzo zdenerwowana.

449
00:28:14,025 --> 00:28:17,195
Powiedziała, że meksykańskie dzieci
siedzą przed domem

450
00:28:17,278 --> 00:28:20,698
i że boi się, że ukradną samochód.

451
00:28:20,782 --> 00:28:25,162
Harlon Carter wziął strzelbę
i poszedł szukać chłopców.

452
00:28:25,954 --> 00:28:28,294
Znalazł ich przy wodopoju i powiedział:

453
00:28:28,373 --> 00:28:32,003
„Macie wrócić do mojego domu
i porozmawiać z moją matką,

454
00:28:32,085 --> 00:28:34,545
żeby wiedziała, co jest grane”.

455
00:28:35,255 --> 00:28:39,875
Jeden z chłopców w tej grupie
nazywał się Ramon Casiano.

456
00:28:39,968 --> 00:28:44,138
Ramon nie chciał wrócić do domu
z Harlonem Carterem.

457
00:28:44,222 --> 00:28:48,852
Harlon Carter wziął więc strzelbę
i wycelował ją w pierś Casiano.

458
00:28:48,935 --> 00:28:54,395
Kiedy Ramon się śmiał
i odepchnął lufę strzelby…

459
00:28:58,862 --> 00:29:02,412
Harlon Carter pociągnął
za spust i zabił Ramona

460
00:29:02,490 --> 00:29:03,990
na ulicach Laredo.

461
00:29:09,330 --> 00:29:11,170
Harlon był sądzony za morderstwo.

462
00:29:11,249 --> 00:29:12,289
Został skazany.

463
00:29:12,375 --> 00:29:15,035
Wyrok został unieważniony
z powodów formalnych.

464
00:29:15,545 --> 00:29:19,465
Ale kilka lat później Harlon Carter
dołącza do Straży Granicznej,

465
00:29:19,549 --> 00:29:22,009
wspina się w górę po szczeblach kariery,

466
00:29:22,093 --> 00:29:23,553
a na początku lat 50.

467
00:29:23,636 --> 00:29:27,096
jest szefem Straży Granicznej USA
na pograniczu amerykańsko-meksykańskim

468
00:29:27,182 --> 00:29:30,892
i jest odpowiedzialny
za „Operację Wetback”

469
00:29:30,977 --> 00:29:33,607
i wywołane przez nią traumy 1954 roku.

470
00:29:34,522 --> 00:29:37,402
Harlon Carter później odchodzi
ze Straży Granicznej

471
00:29:37,484 --> 00:29:41,034
i zostaje szefem
National Rifle Association.

472
00:29:41,112 --> 00:29:45,782
A to, co Harlon Carter robi w NRA,
jest niezwykle istotne.

473
00:29:45,867 --> 00:29:51,617
Harlon Carter zmienia NRA
z organizacji dla entuzjastów broni,

474
00:29:51,706 --> 00:29:53,536
organizacji myśliwskiej,

475
00:29:53,625 --> 00:29:57,955
w olbrzymią organizację polityczną
i stowarzyszenie, którego zamiarem

476
00:29:58,046 --> 00:30:01,796
jest ochrona prawa do posiadania
broni za wszelką cenę.

477
00:30:02,592 --> 00:30:05,642
Za pomocą swoich mediów
zabijają prawdziwe wiadomości.

478
00:30:05,720 --> 00:30:09,850
Uczą dzieci,
że ich prezydent to kolejny Hitler.

479
00:30:09,933 --> 00:30:14,273
Wykorzystują gwiazdy filmowe,
piosenkarzy i rozdania nagród

480
00:30:14,354 --> 00:30:17,024
by w kółko powtarzać swoją narrację,

481
00:30:17,106 --> 00:30:20,986
a potem zmuszają swego byłego prezydenta
do wspierania ich ruchu oporu.

482
00:30:21,069 --> 00:30:24,069
Wszystko po to, by zmusić ludzi
do marszów, protestów,

483
00:30:24,155 --> 00:30:28,325
krzyczenia o rasizmie, seksizmie
ksenofobii i homofobii,

484
00:30:28,409 --> 00:30:32,999
do tłuczenia szyb, palenia samochodów
zamykania autostrad i lotnisk,

485
00:30:33,081 --> 00:30:34,961
terroryzowania praworządnych

486
00:30:35,041 --> 00:30:39,211
aż policja będzie zmuszona
do wykonania swej pracy

487
00:30:39,295 --> 00:30:41,085
i powstrzymania tego obłędu.

488
00:30:41,172 --> 00:30:45,302
A wtedy oni wykorzystają
to jako pretekst dla swojego oburzenia.

489
00:30:45,385 --> 00:30:47,425
Jedyny sposób, by to powstrzymać,

490
00:30:47,512 --> 00:30:51,142
jedyny sposób, by ocalić nasz kraj
i naszą wolność

491
00:30:51,224 --> 00:30:56,104
to walka z przemocą kłamstw
za pomocą zaciśniętej pięści prawdy.

492
00:30:56,688 --> 00:30:59,568
Jestem NRA,
Narodowym Związkiem Strzelców Ameryki

493
00:30:59,649 --> 00:31:02,109
oraz najbezpieczniejszym
schronieniem wolności.

494
00:31:02,193 --> 00:31:03,613
NRA
DOŁĄCZ JEDNYM KLIKNIĘCIEM

495
00:31:06,406 --> 00:31:09,486
Przekaz oparty na strachu jednoczy grupę

496
00:31:09,576 --> 00:31:12,496
przeciwko rzekomemu
groźnemu i strasznemu wrogowi.

497
00:31:13,538 --> 00:31:17,998
Jednym ze często używanych
w tych przekazach słów jest „przestępca”.

498
00:31:19,002 --> 00:31:22,052
PRZESTĘPCY-IMIGRANCI PROBLEMEM USA
20 000 PRZESTĘPCÓW IMIGRANTÓW...

499
00:31:22,130 --> 00:31:23,920
PRZESTĘPCY KONTRA AMERYKAŃSKI SEN

500
00:31:23,965 --> 00:31:24,915
Od samego początku

501
00:31:25,008 --> 00:31:29,928
nasze społeczeństwo decydowało o tym,
co jest przestępstwem i jak je karać

502
00:31:30,013 --> 00:31:31,013
na podstawie rasy.

503
00:31:31,097 --> 00:31:34,927
Imigranci zawsze byli
celem kryminalizacji.

504
00:31:35,018 --> 00:31:36,188
CHINY ZAGRAŻAJĄ ŚWIATU

505
00:31:36,269 --> 00:31:39,479
Jednym z pierwszych przepisów
przeciw narkotykom

506
00:31:39,564 --> 00:31:44,324
było zarządzenie San Francisco z 1875 roku
wymierzone przeciw palarniom opium,

507
00:31:44,402 --> 00:31:47,362
które były kojarzone z Chińczykami.

508
00:31:47,447 --> 00:31:48,777
Tak samo jest z konopiami.

509
00:31:48,865 --> 00:31:50,485
PŁYNNY WYCIĄG Z KONOPI

510
00:31:50,575 --> 00:31:54,075
O konopiach rozmawiano
jak o potencjalnym nowym leku,

511
00:31:54,162 --> 00:31:56,662
który mógł też wywołać wiadome skutki.

512
00:31:56,748 --> 00:31:59,498
Ale gdy zaczęto kojarzyć je z Meksykanami

513
00:31:59,584 --> 00:32:01,924
i zaczęliśmy nazywać konopie marihuaną,

514
00:32:02,003 --> 00:32:05,213
wtedy właśnie pojawiły się
przepisy federalne,

515
00:32:05,298 --> 00:32:07,678
które zdelegalizowały palenie marihuanę.

516
00:32:08,927 --> 00:32:12,637
Widać, jak osoby o innym kolorze
skóry są demonizowane,

517
00:32:12,722 --> 00:32:18,392
jak nazywamy je przestępcami,
a potem nazywamy je „obcymi”.

518
00:32:18,478 --> 00:32:20,608
Gdy połączy się to wszystko razem,

519
00:32:20,688 --> 00:32:22,568
tworzy się w ten sposób grupę,

520
00:32:22,649 --> 00:32:27,449
której odmawia się praw ustanowionych
i chronionych przez 14. poprawkę.

521
00:32:31,824 --> 00:32:34,744
W historii naszego kraju
wielokrotnie widzieliśmy,

522
00:32:34,827 --> 00:32:37,617
jak dyskryminacja wymierzona w czarnych

523
00:32:37,705 --> 00:32:40,285
splata się z dyskryminacją imigrantów.

524
00:32:42,752 --> 00:32:46,462
Gdy prawa Jima Crowa zostały
wprowadzone w Stanach,

525
00:32:46,547 --> 00:32:48,167
powstał analogiczny system,

526
00:32:48,257 --> 00:32:53,007
przez który na Zachodzie Jim Crow
stał się Juanem Crowem.

527
00:32:59,435 --> 00:33:00,845
OBSŁUGUJEMY TYLKO BIAŁYCH

528
00:33:00,937 --> 00:33:02,357
LINCZ NA MEKSYKANINIE

529
00:33:02,438 --> 00:33:04,018
WŚCIEKŁY TŁUM LINCZUJE MEKSYKANINA

530
00:33:04,107 --> 00:33:05,647
NOWY MEKSYKAŃSKI LINCZ

531
00:33:18,663 --> 00:33:24,543
W przyszłości bardzo podobna historia
rozegra się w latach 90. XX wieku,

532
00:33:24,627 --> 00:33:26,707
tym razem poprzez masowe uwięzienia.

533
00:33:28,798 --> 00:33:31,928
USTAWA IMIGRACYJNA Z 1996 ROKU

534
00:33:32,010 --> 00:33:34,890
Najgorsze prawa imigracyjne,
jakie powstały

535
00:33:34,971 --> 00:33:37,221
od wprowadzenia limitów narodowych,

536
00:33:37,306 --> 00:33:41,226
to przepisy z 1996 roku, podpisane
przez prezydenta Billa Clintona.

537
00:33:41,310 --> 00:33:43,900
CLINTON CHCE WALCZYĆ
Z NIELEGALNĄ IMIGRACJĄ

538
00:33:43,980 --> 00:33:47,690
Wszystkich Amerykanów, nie tylko
w stanach dotkniętych tym problemem,

539
00:33:47,775 --> 00:33:49,395
ale w całym kraju,

540
00:33:49,485 --> 00:33:55,275
słusznie martwi duża ilość nielegalnych
obcych przybywających do naszego kraju.

541
00:33:56,117 --> 00:33:59,787
Pracują tam, gdzie mogliby pracować
obywatele lub legalni imigranci.

542
00:33:59,871 --> 00:34:03,331
Korzystają z usług publicznych,
za które płacą nasi podatnicy.

543
00:34:04,042 --> 00:34:08,212
Dlatego podjęliśmy stanowcze działania,
by zabezpieczyć nasze granice.

544
00:34:08,296 --> 00:34:10,716
Zatrudniamy rekordową liczbę
nowych strażników,

545
00:34:10,798 --> 00:34:13,968
deportujemy dwa razy więcej obcych
przestępców niż kiedykolwiek.

546
00:34:14,469 --> 00:34:18,219
Ta ustawa nakazuje zamykanie imigrantów,

547
00:34:18,306 --> 00:34:21,976
tych, którzy przybywają jako uchodźcy
i ubiegają się o azyl,

548
00:34:22,060 --> 00:34:25,440
a także, oczywiście,
tych skazanych za przestępstwa.

549
00:34:25,521 --> 00:34:28,321
Nieważne, czy masz tu dzieci,

550
00:34:28,399 --> 00:34:31,239
czy mieszkasz tu
i popełniłeś tylko jeden błąd.

551
00:34:31,319 --> 00:34:32,399
To nie ma znaczenia.

552
00:34:32,487 --> 00:34:34,567
Bez wyjątków. Czeka cię deportacja.

553
00:34:34,655 --> 00:34:38,365
A na rozstrzygnięcie sprawy o deportację
czekasz w więzieniu.

554
00:34:40,161 --> 00:34:45,541
Nikt nie może być pozbawiony wolności
bez sprawiedliwego procesu.

555
00:34:45,625 --> 00:34:47,955
Tak brzmi zapis z 14. poprawki,

556
00:34:48,044 --> 00:34:50,464
a mimo to wysyłamy ludzi do więzienia

557
00:34:50,546 --> 00:34:52,876
i potem wyganiamy ich z kraju.

558
00:34:52,965 --> 00:34:54,965
Nie zapewniamy im prawników,

559
00:34:55,051 --> 00:34:57,641
nie zapewniamy im niczego,
co mają ludzie

560
00:34:57,720 --> 00:35:00,310
skazani w systemie karnym.

561
00:35:01,432 --> 00:35:06,982
Z powodu naszego strachu
przywykliśmy do idei deportacji

562
00:35:07,063 --> 00:35:11,483
i usprawiedliwiliśmy powstanie
deportacyjnej machiny,

563
00:35:11,567 --> 00:35:12,687
która działa do dzisiaj.

564
00:35:16,531 --> 00:35:18,031
LICZBA WSZYSTKICH DEPORTACJI

565
00:35:18,116 --> 00:35:20,446
Jednym z najskuteczniejszych sposobów

566
00:35:20,535 --> 00:35:26,365
na usprawiedliwianie i racjonalizację
okrucieństwa wobec innych

567
00:35:26,457 --> 00:35:29,667
jest odmowa postrzegania
tych osób jako ludzi.

568
00:35:30,628 --> 00:35:32,798
Używamy wielu innych nazw,

569
00:35:33,548 --> 00:35:35,838
wszystko, by uniknąć tej właściwej,

570
00:35:36,634 --> 00:35:38,224
„ludzie”.

571
00:35:38,302 --> 00:35:39,932
- Zbiry.
- Przemytnicy narkotyków.

572
00:35:40,012 --> 00:35:41,312
Super drapieżniki.

573
00:35:41,389 --> 00:35:42,719
Imigranccy najeźdźcy.

574
00:35:42,807 --> 00:35:45,097
- Członkowie gangu.
- Nielegalni obcy.

575
00:35:45,184 --> 00:35:46,854
- Gwałciciele.
- Suka.

576
00:35:46,936 --> 00:35:48,856
- Transseksualista.
- Radykalista.

577
00:35:48,938 --> 00:35:50,608
- Pedał.
- Fasolarz.

578
00:35:50,690 --> 00:35:53,900
- Żydek.
- Terrorystka!

579
00:35:53,985 --> 00:35:54,935
Czarnuch!

580
00:36:17,049 --> 00:36:19,929
Pojedynczo wyciągamy z ukrycia
członków gangu,

581
00:36:20,011 --> 00:36:21,721
handlarzy narkotyków

582
00:36:21,804 --> 00:36:24,604
i przestępców,
którzy żerują na naszych ludziach.

583
00:36:24,682 --> 00:36:26,932
Wyrzucamy ich z kraju

584
00:36:27,018 --> 00:36:30,478
albo cholernie szybko
wsadzamy ich do więzienia.

585
00:36:31,731 --> 00:36:34,441
Czternasta poprawka mówi,
że ludzie urodzeni w USA

586
00:36:34,525 --> 00:36:36,855
są Amerykanami,
a nie można wyrzucić Amerykanów.

587
00:36:36,944 --> 00:36:39,864
A jeśli chce pan deportować ludzi,
którzy już tu mieszkają,

588
00:36:39,947 --> 00:36:42,657
każdy z nich ma prawo do procesu.

589
00:36:42,742 --> 00:36:45,412
Bill, myślę,
że się mylisz co do 14. poprawki.

590
00:36:45,494 --> 00:36:47,664
To jest prawdziwa inwazja.

591
00:36:47,747 --> 00:36:49,577
Nielegalna inwazja południowej granicy…

592
00:36:49,665 --> 00:36:51,915
- To jest inwazja.
- To inwazja.

593
00:36:52,001 --> 00:36:54,631
Inwazja narkotyków,
przestępczości i ludzi.

594
00:36:54,712 --> 00:36:57,092
Proszę, niech rząd
się zlituje i coś zrobi.

595
00:36:57,173 --> 00:36:59,553
Uwolnijcie moich rodziców

596
00:36:59,634 --> 00:37:01,344
i całą resztę.

597
00:37:01,427 --> 00:37:03,047
Proszę, nie odchodźcie.

598
00:37:03,638 --> 00:37:09,058
Prawo rodziny do przebywania razem
często jest odmawiane osobom niebiałym,

599
00:37:09,852 --> 00:37:12,232
zwłaszcza niewolnikom.

600
00:37:12,313 --> 00:37:13,943
Prawo chińskiego wyjątku.

601
00:37:14,023 --> 00:37:16,783
Dzieci rdzennych Amerykanów
były zabierane

602
00:37:16,859 --> 00:37:18,689
i umieszczane w szkołach z internatem.

603
00:37:18,778 --> 00:37:21,858
Obozy dla Japończyków
i Amerykanów japońskiego pochodzenia,

604
00:37:21,948 --> 00:37:23,818
nawet zakaz wjazdu dla muzułmanów.

605
00:37:23,908 --> 00:37:27,868
Niewątpliwie istnieje
silne powiązanie moralne,

606
00:37:27,954 --> 00:37:29,664
jeśli nie prawne,

607
00:37:29,747 --> 00:37:31,957
między historią niewolnictwa w tym kraju

608
00:37:32,041 --> 00:37:34,961
a tym, jak dziś prawo nie umie dostrzec,

609
00:37:35,044 --> 00:37:38,304
że wiele ze spraw o deportację

610
00:37:38,381 --> 00:37:40,801
prowadzi do separacji rodzin.

611
00:37:40,883 --> 00:37:44,933
A to dlatego,
że potrzeba wyjątkowej dehumanizacji,

612
00:37:45,638 --> 00:37:49,928
by patrzeć na ludzi przez pryzmat prawa

613
00:37:50,434 --> 00:37:54,364
i ignorować fakt, że stanowią oni
część rodziny.

614
00:37:57,692 --> 00:37:58,822
POLITYKA ZERO TOLERANCJI

615
00:37:58,901 --> 00:38:02,991
Administracja Trumpa stosuje
tak zwaną politykę „zero tolerancji”.

616
00:38:03,072 --> 00:38:07,622
„Zero tolerancji” odnosi się
do polityki rozdzielania rodzin,

617
00:38:07,702 --> 00:38:12,042
która ma zniechęcić inne rodziny
do przyjazdu do Stanów.

618
00:38:14,542 --> 00:38:19,672
Państwo używa tak radykalnych,
tak karzących środków,

619
00:38:19,755 --> 00:38:23,755
że to powoduje istny... rozpad.

620
00:38:24,260 --> 00:38:28,350
Więc kiedy państwo, które w teorii jest
społeczeństwem obywatelskim,

621
00:38:28,431 --> 00:38:32,771
decyduje, że użyje dzieci jako broni,

622
00:38:33,352 --> 00:38:36,192
nie można udawać, że ma się
wtedy jakieś prawa.

623
00:38:36,272 --> 00:38:38,272
Nie ma innych słów: to tortury.

624
00:38:39,483 --> 00:38:41,943
Chcę iść do więzienia.

625
00:38:43,279 --> 00:38:44,409
Chcesz tam iść?

626
00:38:46,198 --> 00:38:48,868
Nie kochasz mnie.

627
00:38:50,870 --> 00:38:52,750
Kto ci tak powiedział?

628
00:38:54,999 --> 00:38:58,289
Nie jesteś już moją mamą.

629
00:38:58,377 --> 00:39:01,797
Ktoś, kto przyjeżdża
do naszego kraju nielegalnie…

630
00:39:01,881 --> 00:39:02,721
Jenri?

631
00:39:02,798 --> 00:39:06,678
...przyjeżdża do naszego kraju,
bo kochający swoje dzieci tata

632
00:39:06,761 --> 00:39:09,891
martwił się, że jego dzieci
nie mają co jeść.

633
00:39:09,972 --> 00:39:13,312
Przekroczyli granicę,
bo nie mieli innych możliwości pracy,

634
00:39:13,392 --> 00:39:15,352
by móc utrzymać rodzinę.

635
00:39:15,436 --> 00:39:19,146
Tak, złamali prawo,
ale to nie przestępstwo.

636
00:39:19,690 --> 00:39:23,570
To jest... To akt miłości.

637
00:39:23,652 --> 00:39:25,452
To akt oddania rodzinie.

638
00:39:27,698 --> 00:39:29,528
Byłem na granicy z rodzinami,

639
00:39:29,617 --> 00:39:32,117
które zostały rozdzielone z dziećmi
przez nasz rząd.

640
00:39:32,203 --> 00:39:34,083
Ciągle powtarzam ludziom jedno:

641
00:39:34,163 --> 00:39:36,253
gdybyś był bezpieczny w ojczyźnie,

642
00:39:36,332 --> 00:39:38,542
gdybyś miał wszystko, czego potrzebujesz,

643
00:39:38,626 --> 00:39:41,666
żeby chronić siebie i swoje dzieci,
nie opuszczałbyś domu.

644
00:39:41,754 --> 00:39:44,094
Pomyśl, na co jesteś gotów
dla swoich dzieci.

645
00:39:44,173 --> 00:39:46,513
Twoja odpowiedź brzmi tak samo,
co odpowiedź

646
00:39:46,592 --> 00:39:49,972
tych ludzi z Ameryki Środkowej
i innych miejsc na świecie.

647
00:39:50,054 --> 00:39:51,934
Oni ryzykują wszystko, by dać dzieciom

648
00:39:52,014 --> 00:39:53,524
większe możliwości

649
00:39:53,599 --> 00:39:55,389
i by mogły się rozwijać,

650
00:39:55,476 --> 00:39:57,596
być doceniane
i kochane za to, kim są.

651
00:40:00,940 --> 00:40:01,860
Jedna chwila.

652
00:40:02,441 --> 00:40:05,781
Tyle wystarczy,
by cały twój świat się rozpadł.

653
00:40:06,654 --> 00:40:09,624
Dla mnie ten moment nadszedł,
gdy miałam 14 lat.

654
00:40:10,825 --> 00:40:12,275
Gdy wróciłam ze szkoły,

655
00:40:12,368 --> 00:40:14,908
okazało się, że moi ciężko pracujący
rodzice-imigranci

656
00:40:14,995 --> 00:40:16,205
zostali zabrani.

657
00:40:17,039 --> 00:40:21,589
W jednej nieodwracalnej chwili,
na przestrzeni jednego oddechu,

658
00:40:22,169 --> 00:40:25,709
życie, które znałam,
zmieniło się na zawsze.

659
00:40:26,340 --> 00:40:29,840
Rodzice desperacko próbowali
zostać obywatelami Stanów

660
00:40:29,927 --> 00:40:31,467
i utrzymać naszą rodzinę razem.

661
00:40:32,179 --> 00:40:35,059
Składali podania, planowali, modlili się.

662
00:40:35,933 --> 00:40:37,563
Prosili innych o pomoc.

663
00:40:38,436 --> 00:40:39,476
Ale ostatecznie

664
00:40:40,146 --> 00:40:44,606
to było za mało,
by mogli zostać w kraju, który kochamy.

665
00:40:46,026 --> 00:40:48,566
Po zabraniu rodziców nie przyszedł do mnie

666
00:40:48,654 --> 00:40:50,534
żaden urzędnik państwowy.

667
00:40:51,949 --> 00:40:55,539
Nikt się nie przejął, ani nawet
zauważył, że jestem sama.

668
00:40:58,414 --> 00:41:01,674
Jakim chcemy być krajem?

669
00:41:02,168 --> 00:41:04,498
Krajem, który łamie prawa dzieci?

670
00:41:04,587 --> 00:41:09,677
Czy chcemy być Ameryką,
która ceni sobie dzieci, rodziny

671
00:41:09,758 --> 00:41:12,298
i wolność, by być tym, kim jesteśmy?

672
00:41:17,266 --> 00:41:19,976
„Wasza szeroka domena
republikańska to strefa polowania.

673
00:41:21,854 --> 00:41:24,864
Nie na złodziei i rabusiów,
wrogów społeczeństwa,

674
00:41:25,774 --> 00:41:27,364
ale na ludzi niewinnych.

675
00:41:28,986 --> 00:41:32,196
W ciągu ostatnich dwóch lat
Amerykanie byli ścigani,

676
00:41:32,281 --> 00:41:34,831
bez ostrzeżenia zakuwani w łańcuchy,

677
00:41:34,909 --> 00:41:37,159
skazywani na niewolnictwo
i koszmarne tortury.

678
00:41:38,829 --> 00:41:42,329
Niektórzy mieli
na utrzymaniu żony i dzieci,

679
00:41:43,250 --> 00:41:45,000
ale nikt o tym nie pamiętał.

680
00:41:45,836 --> 00:41:49,416
Prawo myśliwego do zwierzyny
jest nadrzędne wobec prawa do małżeństwa

681
00:41:49,507 --> 00:41:53,297
i wszystkich praw w tym kraju,
w tym praw bożych!”.

682
00:41:53,427 --> 00:41:55,427
FREDERICK DOUGLASS, ABOLICJONISTA

683
00:41:59,850 --> 00:42:01,690
Cale lata zadawano mi pytanie

684
00:42:01,769 --> 00:42:04,689
o tak zwaną linię, której imigranci
nie mogą przekraczać.

685
00:42:04,772 --> 00:42:09,032
Prawda jest taka,
że ta linia jest jak mit.

686
00:42:10,778 --> 00:42:14,448
Nawet ktoś powie
„Masz się pilnować, jak wszyscy inni”,

687
00:42:14,949 --> 00:42:17,869
jak poprosisz o wskazanie,
co stanowi tę linię,

688
00:42:17,952 --> 00:42:21,212
okaże się, że obywatele Ameryki
sami tego nie wiedzą.

689
00:42:21,288 --> 00:42:26,088
Tak powstaje myśl,
że linia nie tylko istnieje,

690
00:42:26,168 --> 00:42:28,708
ale też jest uporządkowana i że działa.

691
00:42:28,796 --> 00:42:30,706
Na granicy Stanów Zjednoczonych

692
00:42:30,798 --> 00:42:33,338
stoi duży znak z napisem „Damy pracę”.

693
00:42:33,425 --> 00:42:35,425
A drugi mówi „Nie przekraczaj granicy”.

694
00:42:35,511 --> 00:42:40,431
Musimy dostosować nasze
prawo do rzeczywistości,

695
00:42:40,516 --> 00:42:45,056
żeby nie było tarcia, pomiędzy ludźmi
potrzebującymi pracowników,

696
00:42:45,145 --> 00:42:49,065
a prawem, które mówi
„Nie możecie pracować razem”.

697
00:42:49,149 --> 00:42:53,149
Jest tak wiele sposobów,
na które powinniśmy działać,

698
00:42:53,237 --> 00:42:56,447
by wyeliminować pozostałości
sprawy Chae Chan Pinga

699
00:42:56,532 --> 00:42:57,952
z systemu imigracyjnego.

700
00:42:58,450 --> 00:43:02,200
Oczywiście cieszę się, że nie mamy już
chińskiego wyjątku,

701
00:43:02,288 --> 00:43:07,248
że pewne zakazy odnośnie
konkretnych państw zostały zniesione,

702
00:43:07,334 --> 00:43:08,674
ale to jeszcze nie koniec.

703
00:43:08,752 --> 00:43:11,712
W empatii nie chodzi tylko
o indywidualną empatię.

704
00:43:11,797 --> 00:43:13,297
Musimy być narodem empatii.

705
00:43:13,382 --> 00:43:15,592
Trzeba wprowadzić empatię do prawa,

706
00:43:15,676 --> 00:43:18,716
podobnie jak to,
jak traktować ludzi szukających

707
00:43:18,804 --> 00:43:20,184
azylu i bezpieczeństwa.

708
00:43:20,264 --> 00:43:24,694
ŚWIĘTO DZIĘKCZYNIENIA WUJA SAMA

709
00:43:27,271 --> 00:43:30,191
Nadal wierzysz w obietnicę Ameryki?

710
00:43:34,445 --> 00:43:35,315
Nie.

711
00:43:36,030 --> 00:43:40,030
Bo ta obietnica zawsze była kłamstwem.

712
00:43:42,745 --> 00:43:48,035
Ale wierzę, że możemy zbudować coś nowego,

713
00:43:48,125 --> 00:43:49,875
marzenie oparte...

714
00:43:52,379 --> 00:43:53,379
na współczuciu

715
00:43:54,673 --> 00:43:55,803
i inkluzywności.

716
00:43:55,883 --> 00:43:58,763
System, który rozumie,
że jego obowiązkiem jest...

717
00:43:59,970 --> 00:44:04,350
naprawa, leczenie i rekompensata.

718
00:44:05,267 --> 00:44:07,267
Wciąż wierzę w obietnicę Ameryki.

719
00:44:08,020 --> 00:44:09,360
Wierzę w nią dlatego,

720
00:44:09,438 --> 00:44:13,148
że u podstaw tej obietnicy leży nadzieja.

721
00:44:14,026 --> 00:44:19,236
Nadzieja, że będziemy mogli
spełnić swoje marzenia

722
00:44:19,323 --> 00:44:23,163
i nadzieja, że my jako naród
będziemy mogli

723
00:44:23,243 --> 00:44:25,793
rozwijać się w kierunku sprawiedliwości.

724
00:44:26,330 --> 00:44:31,710
Nie mam innego wyboru,
muszę wierzyć w obietnicę Ameryki,

725
00:44:31,794 --> 00:44:33,804
bo tutaj mam wszystko;

726
00:44:33,879 --> 00:44:36,799
moje życie, moją rodzinę, moją córkę.

727
00:44:36,882 --> 00:44:38,472
Tutaj mam przyszłość.

728
00:44:38,550 --> 00:44:43,140
Na Boga, jestem takim samym Amerykaninem,
jak jakikolwiek inny Amerykanin,

729
00:44:43,222 --> 00:44:47,852
i jako Amerykanin będę walczył
w imię Ameryki…

730
00:44:49,061 --> 00:44:50,191
aż do samego końca.

731
00:44:54,441 --> 00:44:57,651
Czternasta poprawka zapewnia,
że możemy być pełnoprawnymi Amerykanami,

732
00:44:57,736 --> 00:44:59,406
ale czemu musimy tak na to harować?

733
00:44:59,488 --> 00:45:01,408
Co jest takiego wyjątkowego w Ameryce?

734
00:45:01,490 --> 00:45:03,080
Uspokój się, Ameryko.

735
00:45:03,158 --> 00:45:04,948
To tylko pytanie. Spokojnie.

736
00:45:05,494 --> 00:45:07,794
Spójrzcie na naszą historię.
Na niewolnictwo.

737
00:45:07,871 --> 00:45:10,121
Jak traktowaliśmy czarnych
po niewolnictwie.

738
00:45:10,207 --> 00:45:14,457
Ameryka skrzywdziła rdzennych Amerykanów,
kobiety, społeczność LGBTQ, imigrantów,

739
00:45:14,545 --> 00:45:16,415
każdą marginalizowaną grupę.

740
00:45:16,505 --> 00:45:18,215
Stąd nazwa „marginalizowane”.

741
00:45:18,298 --> 00:45:20,128
Inaczej nazywano by je tylko grupami.

742
00:45:20,217 --> 00:45:21,337
I po co to wszystko?

743
00:45:21,927 --> 00:45:23,507
Z powodu obietnicy.

744
00:45:24,096 --> 00:45:25,846
Czy założyciele to starzy biali,

745
00:45:25,931 --> 00:45:27,811
chcący wolności tylko dla białych?

746
00:45:27,891 --> 00:45:28,771
Być może.

747
00:45:28,851 --> 00:45:32,061
Ale skoro mieli taki zamiar,
powinni byli to zapisać.

748
00:45:32,146 --> 00:45:33,226
Popełnili błąd.

749
00:45:33,313 --> 00:45:36,983
Zamiast tego napisali „życie, wolność
i dążenie do szczęścia”.

750
00:45:37,067 --> 00:45:38,567
Złożyli tę obietnicę,

751
00:45:38,652 --> 00:45:40,572
która poskutkowała
uwolnieniem niewolników.

752
00:45:40,654 --> 00:45:43,034
Kiedy drudzy założyciele
napisali 14. poprawkę,

753
00:45:43,115 --> 00:45:45,405
wpisali w konstytucję słowo „równy”.

754
00:45:45,492 --> 00:45:46,452
To kolejna obietnica.

755
00:45:47,327 --> 00:45:48,447
Dlatego tu jesteśmy.

756
00:45:49,079 --> 00:45:51,499
Dlatego tak ciężko pracujemy,
by być Amerykanami.

757
00:45:52,124 --> 00:45:55,424
Z powodu gwarancji życia, wolności
i dążenia do szczęścia

758
00:45:55,502 --> 00:45:58,302
oraz obietnicy 14. poprawki.

759
00:45:59,548 --> 00:46:01,718
Ameryko, trzymam cię za słowo.

760
00:46:02,718 --> 00:46:03,928
To słowo brzmi „równy”.

761
00:46:07,222 --> 00:46:09,352
Słowa mają moc.

762
00:46:10,350 --> 00:46:13,650
Jak widzieliśmy, słowa mogą zmienić świat.

763
00:46:14,354 --> 00:46:15,484
„My, naród”.

764
00:46:16,064 --> 00:46:18,534
Czternasta poprawka to obietnica,

765
00:46:18,609 --> 00:46:22,819
że możemy być inkluzywnym,
zróżnicowanym, równym społeczeństwem,

766
00:46:23,322 --> 00:46:28,162
ale to jest też zobowiązanie,
złożone przez nas, naród sobie nawzajem,

767
00:46:28,243 --> 00:46:30,203
by stworzyć idealną jedność.

768
00:46:31,038 --> 00:46:34,498
Musimy tchnąć życie w 14. poprawkę.

769
00:46:35,083 --> 00:46:37,753
OBYWATEL, OPÓR, KONTROLA, MIŁOŚĆ

770
00:46:43,175 --> 00:46:45,425
RÓWNOŚĆ

771
00:46:45,511 --> 00:46:49,431
Mija 150 lat
od uchwalenia czternastej poprawki.

772
00:46:49,515 --> 00:46:51,385
Już dawno temu powinniśmy byli

773
00:46:52,017 --> 00:46:54,937
przenieść czternastą poprawkę z obrzeży

774
00:46:55,020 --> 00:46:58,400
do centrum naszej rozmowy
o amerykańskiej demokracji.

775
00:46:58,482 --> 00:47:02,992
„Każdy, kto urodził się lub naturalizował
w Stanach Zjednoczonych

776
00:47:03,070 --> 00:47:05,700
i podlega ich zwierzchnictwu...”.

777
00:47:05,823 --> 00:47:09,163
„Jest obywatelem Stanów Zjednoczonych
i stanu, w którym zamieszkuje”.

778
00:47:09,618 --> 00:47:13,958
Cała nasza wizja tego,
co czyni ten kraj demokracją

779
00:47:14,039 --> 00:47:15,119
i tego, co ważne,

780
00:47:15,207 --> 00:47:18,997
tak wiele z tych wartości i zasad
jest głęboko osadzonych

781
00:47:19,086 --> 00:47:21,916
i wywodzi się ze słów 14. poprawki.

782
00:47:22,005 --> 00:47:24,875
„Żaden stan nie może
wydawać ani stosować ustaw...”.

783
00:47:24,967 --> 00:47:27,677
„Które by ograniczały
prawa i wolności...”.

784
00:47:27,761 --> 00:47:29,561
„Obywateli Stanów Zjednoczonych”.

785
00:47:43,235 --> 00:47:47,445
Deklaracja Niepodległości,
Konstytucja, wyroki sądów

786
00:47:47,531 --> 00:47:52,411
są pełne takich słów jak „równość”,
„sprawiedliwość dla każdego”, „wolność”.

787
00:47:52,494 --> 00:47:55,214
Nasze Ślubowanie Wierności
zawiera te słowa.

788
00:47:56,540 --> 00:48:01,250
A 14. poprawka miała za zadanie
wcielić tę wizję w życie.

789
00:48:01,336 --> 00:48:04,296
„Nie może też żaden stan
pozbawić kogoś życia...”.

790
00:48:04,381 --> 00:48:07,721
„Wolności lub mienia
bez sprawiedliwego procesu...”.

791
00:48:07,801 --> 00:48:10,301
„Ani odmówić komukolwiek
na swoim obszarze...”.

792
00:48:10,387 --> 00:48:12,757
„Równej ochrony prawa”.

793
00:48:13,557 --> 00:48:14,597
To gwiazda przewodnia.

794
00:48:14,683 --> 00:48:18,983
Dla zbyt wielu wciąż pozostaje
poza zasięgiem.

795
00:48:19,646 --> 00:48:22,856
Tyle historii współczesnej Ameryki

796
00:48:22,941 --> 00:48:25,531
obraca się wokół walk i wysiłków,

797
00:48:25,611 --> 00:48:30,451
by wcielić ideały zapisane
w 14. poprawce w życie.

798
00:48:30,532 --> 00:48:34,492
Czternasta poprawka
była przedmurzem możliwości,

799
00:48:35,037 --> 00:48:39,247
ale nigdy nie była gwarancją
prawdziwej sprawiedliwości w tym kraju.

800
00:48:46,006 --> 00:48:47,836
Południe zostało zaatakowane

801
00:48:47,925 --> 00:48:50,795
przez jankeskie sępy i wojska federalne,

802
00:48:50,886 --> 00:48:54,926
by można było uchwalić niesławną,
nielegalną 14. poprawkę.

803
00:48:55,015 --> 00:48:58,515
Amerykę wykrojono z dziczy
za pomocą Biblii i broni.

804
00:48:58,602 --> 00:49:01,902
One uczyniły z niej największy
biały kraj na tej Ziemi.

805
00:49:01,980 --> 00:49:07,320
Białe życie się liczy!

806
00:49:07,402 --> 00:49:09,072
Dziś jest oczywiste…

807
00:49:10,280 --> 00:49:13,990
że Ameryka nie spłaciła rachunku,

808
00:49:14,076 --> 00:49:18,826
jeśli chodzi o swych kolorowych obywateli.

809
00:49:23,752 --> 00:49:25,002
To niesamowite...

810
00:49:26,630 --> 00:49:32,090
jak wciąż kochamy ten kraj,
a on nie odwzajemnia naszej miłości.

811
00:49:39,393 --> 00:49:42,103
Ten człowiek klęczał na szyi mężczyzny

812
00:49:42,187 --> 00:49:46,317
przez osiem minut i 46 sekund.

813
00:49:46,400 --> 00:49:47,820
Wyobrażacie to sobie?

814
00:49:48,735 --> 00:49:51,655
Chcą, by mówiono o ludziach
innych niż biali

815
00:49:51,738 --> 00:49:53,908
jako o bandziorach i bumelantach…

816
00:49:53,991 --> 00:49:58,831
A moi rodacy, jako imigranci,
my jesteśmy gwałcicielami? Wiecie co?

817
00:49:59,454 --> 00:50:00,964
To my zbudowaliśmy ten kraj!

818
00:50:03,709 --> 00:50:05,879
Mam dla nich wieści!

819
00:50:05,961 --> 00:50:07,671
Nigdzie się nie wybieramy!

820
00:50:08,547 --> 00:50:11,297
Nigdzie się nie wybieramy!

821
00:50:11,383 --> 00:50:14,643
Czternasta poprawka
nigdy nie wykona pracy,

822
00:50:14,720 --> 00:50:17,220
którą musimy wykonać my, jednostki,

823
00:50:17,305 --> 00:50:19,765
by żyć zgodnie z naszymi wartościami.

824
00:50:19,850 --> 00:50:23,600
Jeśli nasze wartości nie będą
oparte na dążeniu do równości,

825
00:50:23,687 --> 00:50:27,817
czternasta poprawka
pozostanie zasadą i możliwością,

826
00:50:27,899 --> 00:50:32,319
ale nie zapewni
i nie wprowadzi równości w tym kraju.

827
00:50:32,404 --> 00:50:35,624
Konstytucja to żywy dokument.
Należy do ludzi.

828
00:50:35,699 --> 00:50:38,869
Mamy prawo dalej naciskać

829
00:50:38,952 --> 00:50:43,792
i pilnować, by sądy
rozumiały prawo tak, jak my je rozumiemy.

830
00:50:43,874 --> 00:50:47,634
Znaczenie 14. poprawki jest
przedmiotem ulicznych starć.

831
00:50:47,711 --> 00:50:50,511
To dzieło
takich ludzi jak Frederick Douglass.

832
00:50:50,589 --> 00:50:52,629
Dzieło Ruchu Praw Obywatelskich .

833
00:50:53,467 --> 00:50:56,757
Ich działalność otworzyła drzwi możliwości

834
00:50:56,845 --> 00:50:59,595
nie tylko dla czarnych,
ale dla każdego Amerykanina.

835
00:50:59,681 --> 00:51:01,891
Kobiety przeszły przez te drzwi,

836
00:51:01,975 --> 00:51:04,225
Latynosi przeszli przez te drzwi,

837
00:51:04,311 --> 00:51:07,021
Amerykanie azjatyckiego pochodzenia,
osoby LGBT,

838
00:51:07,105 --> 00:51:10,475
Amerykanie z niepełnosprawnościami
przeszli przez te drzwi.

839
00:51:13,070 --> 00:51:17,370
Dzisiejsi aktywiści muszą znać prawo,
musimy znać historię,

840
00:51:17,449 --> 00:51:19,119
musimy znać konstytucję,

841
00:51:19,201 --> 00:51:22,751
bo właśnie na tych rzeczach
chcemy stworzyć i oprzeć zmiany.

842
00:51:22,829 --> 00:51:24,249
JESTEŚMY WSZĘDZIE

843
00:51:25,624 --> 00:51:28,794
Moim celem i marzeniem jest,
żeby ludzie rozmawiali

844
00:51:28,877 --> 00:51:30,457
o drugiej poprawce.

845
00:51:30,545 --> 00:51:32,835
Nawet małe dzieci wiedzą
o pierwszej poprawce.

846
00:51:32,923 --> 00:51:36,263
Marzę, by ludzie rozmawiali
o prawach z 14. poprawki.

847
00:51:36,343 --> 00:51:40,473
By mówili: „To złamanie praw
gwarantowanych przez 14. poprawkę”.

848
00:51:41,264 --> 00:51:43,774
„Wzywam was, byście odpowiedzieli
na wołanie swych serc

849
00:51:43,850 --> 00:51:46,560
i stanęli za tym, w co wierzycie.

850
00:51:46,645 --> 00:51:50,815
W moim życiu zrobiłem wszystko, co mogłem,
by pokazać, że droga pokoju,

851
00:51:51,358 --> 00:51:54,068
miłości i bezprzemocowości jest najlepsza.

852
00:51:54,945 --> 00:51:57,525
Teraz wasza kolej,
by dać wolności rozbrzmieć.

853
00:51:57,614 --> 00:52:01,494
Gdy historycy chwycą za pióra,
by napisać historię XXI wieku,

854
00:52:01,576 --> 00:52:04,036
niech powiedzą, że to wasze pokolenie

855
00:52:04,121 --> 00:52:07,041
w końcu zrzuciło brzemię nienawiści.

856
00:52:07,958 --> 00:52:13,048
Zwyczajni ludzie z nadzwyczajną wizją
świata mogą odkupić duszę Ameryki,

857
00:52:13,130 --> 00:52:15,550
robiąc coś, co ja nazywam
wpadaniem w dobre kłopoty,

858
00:52:15,632 --> 00:52:17,222
potrzebne kłopoty”.

859
00:52:17,884 --> 00:52:19,804
Olbrzymi krok na korzyść praw imigrantów.

860
00:52:19,886 --> 00:52:22,506
Sąd Najwyższy orzekł przeciw
inicjatywie prezydenta Trumpa,

861
00:52:22,597 --> 00:52:25,597
który chciał zakończyć chroniący
700 tysięcy imigrantów

862
00:52:25,684 --> 00:52:29,654
przed deportacją program odraczania
działań przeciw dzieciom DACA.

863
00:52:29,729 --> 00:52:36,029
Wasza walka pokazuje, że istnieje
nadzieja dla Ameryki i Amerykanów.

864
00:52:36,111 --> 00:52:39,531
Nigdy nie traćcie nadziei.
Nigdy nie traćcie ognia.

865
00:52:40,198 --> 00:52:44,038
Nie zawsze musimy czekać,
aż ludzie u władzy dadzą nam prawa.

866
00:52:44,119 --> 00:52:46,289
Możemy się ich sami domagać.

867
00:52:47,664 --> 00:52:50,924
Historyczny wyrok
Sądu Najwyższego USA zakazuje

868
00:52:51,001 --> 00:52:53,001
dyskryminacji w miejscu pracy

869
00:52:53,086 --> 00:52:57,006
na podstawie orientacji seksualnej
lub tożsamości transpłciowej.

870
00:52:57,090 --> 00:52:59,720
Sprawa dotycząca Aimee Stephens.

871
00:52:59,801 --> 00:53:02,431
Pracowała w domu pogrzebowym,
wyszła z szafy

872
00:53:02,512 --> 00:53:05,932
i zaczęła przedstawiać się jako kobieta.
Została za to zwolniona.

873
00:53:06,016 --> 00:53:10,266
Nie pozwól nikomu mówić,
kim powinnaś być albo kim jesteś.

874
00:53:11,479 --> 00:53:14,189
Póki trzymamy się polityki strachu
i gniewu,

875
00:53:14,274 --> 00:53:17,744
nigdy nie będziemy wielcy
w taki sposób, w jaki chcemy.

876
00:53:17,819 --> 00:53:21,869
Nie dotrzymamy obietnicy
naszej konstytucji.

877
00:53:21,948 --> 00:53:25,238
Ale jeśli odrzucimy politykę
strachu i gniewu,

878
00:53:25,785 --> 00:53:29,455
jeśli przyjmiemy nadzieję
spisaną w 14. poprawce,

879
00:53:29,539 --> 00:53:32,169
jeśli przyjmiemy jej wyzwanie,
by zostać

880
00:53:32,250 --> 00:53:35,630
naprawdę wspaniałym społeczeństwem,
w którym wszyscy są równi,

881
00:53:35,712 --> 00:53:40,342
w którym godność i prawa
każdej osoby są chronione i szanowane,

882
00:53:40,425 --> 00:53:43,545
to myślę, że jeszcze
zobaczymy wielką Amerykę.

883
00:54:02,155 --> 00:54:03,775
W trakcie tej podróży

884
00:54:03,865 --> 00:54:09,035
widzieliśmy, ile poświęcili i nadal
poświęcają bohaterowie i bohaterki

885
00:54:09,120 --> 00:54:12,120
w walce o prawdziwą trwałą równość
dla wszystkich.

886
00:54:13,333 --> 00:54:15,463
Równość to zobowiązanie.

887
00:54:16,044 --> 00:54:17,804
To codzienna praktyka.

888
00:54:18,338 --> 00:54:22,968
Codziennie musimy dokonywać wyboru,
by szanować siebie nawzajem,

889
00:54:23,051 --> 00:54:27,061
nawet wtedy, zwłaszcza wtedy,
gdy nie jest to łatwe.

890
00:54:28,056 --> 00:54:32,096
Musimy zdecydować, czy jesteśmy
gotowi zrobić, co należy

891
00:54:32,185 --> 00:54:35,895
by urzeczywistnić obietnicę 14. poprawki.

892
00:54:37,482 --> 00:54:41,072
Jeśli zdecydujemy
się na tę wspólną podróż,

893
00:54:41,653 --> 00:54:44,363
to jak powiedział niegdyś
Frederick Douglass:

894
00:54:44,447 --> 00:54:47,487
„Nasza chwała jako narodu
osiągnie pełnię.

895
00:54:48,118 --> 00:54:50,578
Nasz pokój będzie płynął jak rzeka,

896
00:54:51,329 --> 00:54:54,749
a wieczne skały staną się
naszym fundamentem”.

897
00:55:05,510 --> 00:55:10,520
Napisy: Joanna Kaniewska