1 00:00:09,634 --> 00:00:13,894 Co wam przychodzi na myśl, gdy myślicie o Ameryce? 2 00:00:18,560 --> 00:00:20,730 Piłka odbita, aż świszczy. 3 00:00:31,322 --> 00:00:32,662 Jakie słowa? 4 00:00:33,324 --> 00:00:34,244 „Sprawiedliwość”? 5 00:00:34,325 --> 00:00:36,235 „Wolność”? „Równość”? 6 00:00:36,327 --> 00:00:38,457 A co powiecie na „obywatelstwo”? 7 00:00:38,538 --> 00:00:40,958 Najnowsi Amerykanie, moi bracia i siostry, 8 00:00:41,041 --> 00:00:45,551 jakże niezwykłą drogę wszyscy przeszliście. 9 00:00:45,628 --> 00:00:51,468 Osnowa Ameryki opiera się na wątkach potężnych idei. 10 00:00:52,218 --> 00:00:56,558 Ludzie walczyli i umierali przez różne definicje tych słów, 11 00:00:56,639 --> 00:00:58,929 ale co one naprawdę znaczą? 12 00:00:59,559 --> 00:01:01,599 NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY 13 00:01:01,686 --> 00:01:03,896 - Czego chcemy? Kiedy? - Sprawiedliwości! Teraz! 14 00:01:03,980 --> 00:01:08,690 Jako Amerykanie codziennie opieramy się na dziedzictwie tej walki. 15 00:01:08,777 --> 00:01:11,067 A każda chwila stanowi wyzwanie, 16 00:01:11,154 --> 00:01:13,994 by wypełnić obietnicę tych ideałów. 17 00:01:14,074 --> 00:01:16,494 Czternasta poprawka Konstytucji… 18 00:01:16,576 --> 00:01:19,496 Chcemy, by 14. poprawka obejmowała kobiety. 19 00:01:19,579 --> 00:01:23,209 Czternasta poprawka jest cytowana w większej ilości sporów 20 00:01:23,291 --> 00:01:25,091 niż jakakolwiek inna poprawka. 21 00:01:25,168 --> 00:01:29,838 Od ratyfikacji aż do dziś niesie ze sobą taką samą wagę, 22 00:01:29,923 --> 00:01:32,223 a mimo to ledwo pamiętamy, że istnieje. 23 00:01:32,717 --> 00:01:36,217 Zdumiewa mnie, że przeciętni, zwyczajni Amerykanie 24 00:01:36,304 --> 00:01:39,144 ciągle mówią o swym prawie do pierwszej poprawki. 25 00:01:39,224 --> 00:01:41,524 Dla innych to druga poprawka 26 00:01:41,601 --> 00:01:43,941 wydaje się być najważniejsza. 27 00:01:44,020 --> 00:01:47,900 A jednak większość tego, jak myślimy o sobie jako o Amerykanach, 28 00:01:47,982 --> 00:01:50,572 tego, z czego jesteśmy najbardziej dumni, 29 00:01:50,652 --> 00:01:55,532 znacząca większość naszej wolności 30 00:01:55,615 --> 00:01:58,115 zawiera się w 14. poprawce. 31 00:01:58,201 --> 00:02:01,451 Gdy się o tym dowiedziałem, musiałem wam o tym powiedzieć. 32 00:02:01,538 --> 00:02:02,998 Dlatego tutaj jesteśmy. 33 00:02:03,081 --> 00:02:03,921 Kamera. 34 00:02:05,875 --> 00:02:06,915 Akcja! 35 00:02:07,627 --> 00:02:10,797 Chcę opowiedzieć naszą historię, jej historię. 36 00:02:10,880 --> 00:02:14,180 Historię 14. poprawki. 37 00:02:14,259 --> 00:02:15,799 ARTYKUŁ XIV 38 00:02:21,766 --> 00:02:24,516 ARTYKUŁ XIV 39 00:02:24,602 --> 00:02:25,982 Czternasta poprawka. 40 00:02:26,062 --> 00:02:27,902 Nie musicie jej znać na pamięć, 41 00:02:27,981 --> 00:02:31,901 ale jest ona sercem obietnicy Ameryki. 42 00:02:31,985 --> 00:02:33,645 Brzmi mniej więcej tak: 43 00:02:33,736 --> 00:02:37,116 jeśli urodziłeś się w Stanach, jesteś obywatelem. 44 00:02:37,198 --> 00:02:38,158 Proste, prawda? 45 00:02:38,241 --> 00:02:39,581 Zgodnie z prawem 46 00:02:39,659 --> 00:02:43,999 każdy w Ameryce jest objęty tak zwaną równą ochroną prawną. 47 00:02:44,080 --> 00:02:48,380 Czyli wszyscy mamy te same prawa i jesteśmy tak samo chronieni. 48 00:02:48,459 --> 00:02:52,709 Nikt nie może nam tego odebrać bez wcześniejszego procesu. 49 00:02:52,797 --> 00:02:54,587 Czyli bez wizyty w sądzie. 50 00:02:54,674 --> 00:03:00,184 Czternasta poprawka mówi, że wszyscy jesteśmy równi i gramy w jednej drużynie. 51 00:03:00,263 --> 00:03:02,313 To brzmi banalnie, 52 00:03:02,432 --> 00:03:04,272 ale to istna rewolucja. 53 00:03:04,350 --> 00:03:07,060 To fundament Amerykańskiego Snu. 54 00:03:10,315 --> 00:03:12,105 Gdyby nie 14. poprawka, 55 00:03:12,192 --> 00:03:14,442 nie byłabym obywatelką USA. 56 00:03:15,862 --> 00:03:18,662 Bez poprawki 14. pewnie wciąż nie mielibyśmy 57 00:03:18,740 --> 00:03:20,660 małżeństw osób tej samej płci. 58 00:03:20,742 --> 00:03:23,082 Mój mąż jest biały. 59 00:03:23,161 --> 00:03:26,831 Gdyby nie poprawka, nie mogłabym wziąć z nim ślubu. 60 00:03:27,415 --> 00:03:29,875 Podstawową obietnicą 14. poprawki 61 00:03:29,959 --> 00:03:34,129 jest obietnica równego społeczeństwa. 62 00:03:35,089 --> 00:03:36,219 Dorastałem w Filadelfii. 63 00:03:36,299 --> 00:03:40,299 Moja rodzina doświadczyła, czym są nierówności w tym kraju. 64 00:03:40,386 --> 00:03:44,636 Ale mimo przeszkód moi rodzice i dziadkowie 65 00:03:44,724 --> 00:03:48,774 wierzyli całym sercem w obietnicę Ameryki, 66 00:03:48,853 --> 00:03:51,403 a ja sam byłem świadkiem, jak 14. poprawka 67 00:03:51,481 --> 00:03:54,361 wyznacza drogę do Amerykańskiego Snu. 68 00:03:54,943 --> 00:03:57,283 W sercu 14. poprawki znajduje się 69 00:03:57,362 --> 00:04:00,662 definicja obywatelstwa w Ameryce. 70 00:04:01,824 --> 00:04:05,294 Ta definicja gwarantuje i stoi w obronie wszystkich praw, 71 00:04:05,370 --> 00:04:06,870 którymi się cieszymy. 72 00:04:06,955 --> 00:04:09,115 OBYWATEL 73 00:04:10,166 --> 00:04:11,576 By opowiedzieć tę historię, 74 00:04:12,377 --> 00:04:15,957 musimy cofnąć się do czasów sprzed powstania 14. poprawki, 75 00:04:16,047 --> 00:04:18,587 zanim zniesiono niewolnictwo w Ameryce. 76 00:04:19,550 --> 00:04:20,840 Zaczniemy od jednej osoby, 77 00:04:21,803 --> 00:04:22,763 Fredericka Douglassa. 78 00:04:24,138 --> 00:04:25,768 Może słyszeliście już to imię, 79 00:04:25,848 --> 00:04:29,348 ale jego największą zaletą wcale nie jest super afro. 80 00:04:32,021 --> 00:04:34,691 Frederick Douglass urodził się jako niewolnik 81 00:04:34,774 --> 00:04:37,244 w czasach, gdy niewolnictwo istniało w USA 82 00:04:37,318 --> 00:04:39,318 od prawie dwustu lat. 83 00:04:44,867 --> 00:04:47,077 Kto by pomyślał, że Douglass stanie się wolny, 84 00:04:47,161 --> 00:04:48,961 a co dopiero, że poprowadzi rewolucję. 85 00:04:50,164 --> 00:04:52,834 Ryzykując pobicie albo coś jeszcze gorszego 86 00:04:52,917 --> 00:04:56,167 Douglass łamie prawo, ucząc się czytać, 87 00:04:56,921 --> 00:04:59,801 a choć jego pierwsze próby ucieczki nie udały się, 88 00:05:00,967 --> 00:05:02,467 on się nie poddaje. 89 00:05:02,552 --> 00:05:04,512 W wieku 20 lat udało mu się 90 00:05:05,221 --> 00:05:07,811 uciec do Nowego Jorku. 91 00:05:09,100 --> 00:05:10,390 Tu się z nim spotykamy. 92 00:05:10,476 --> 00:05:12,186 DOUGLASS UCIEKA 1838 ROK 93 00:05:12,854 --> 00:05:19,404 FREDDICK DOUGLASS - ABOLICJONISTA 1838 ROK 94 00:05:19,944 --> 00:05:22,534 „Dotarłem bezpiecznie do wielkiego Nowego Jorku. 95 00:05:24,741 --> 00:05:26,411 Idę ze spieszącymi tłumami 96 00:05:26,492 --> 00:05:28,792 i wpatruję się w olśniewające cuda Broadwayu. 97 00:05:31,164 --> 00:05:33,174 Spełniłem swoje marzenia z dzieciństwa. 98 00:05:35,460 --> 00:05:37,840 Wokół mnie wolny stan, pod mymi stopami wolna ziemia. 99 00:05:41,132 --> 00:05:42,052 Cóż to za chwila”. 100 00:05:42,550 --> 00:05:46,050 Gdy Frederick Douglass trafia na ulice dolnego Manhattanu 101 00:05:46,137 --> 00:05:47,427 jako zbiegły niewolnik, 102 00:05:47,513 --> 00:05:51,353 na początku czuje euforię nie do opisania. 103 00:05:51,434 --> 00:05:54,524 Pierwszy raz w życiu oddycha wolnym powietrzem. 104 00:05:54,604 --> 00:05:56,564 Już wcześniej próbował uciec, 105 00:05:56,647 --> 00:06:00,107 a teraz czuje, że w końcu osiągnął wolność. 106 00:06:03,196 --> 00:06:06,736 Wpada na gościa, 107 00:06:06,824 --> 00:06:11,334 którego poznał w niewoli w Maryland. 108 00:06:11,412 --> 00:06:13,622 Douglass zna go pod imieniem Jake. 109 00:06:13,706 --> 00:06:16,826 I ten koleś mówi: „Teraz jestem kimś innym”. 110 00:06:16,918 --> 00:06:19,588 Mówi: „Jestem William Dixon z Nowego Jorku”. 111 00:06:19,670 --> 00:06:22,380 Ten pan Dixon mówi mu: „Nie ufaj nikomu. 112 00:06:22,465 --> 00:06:24,375 Nie ufaj mi. Ja tobie nie ufam. 113 00:06:25,385 --> 00:06:26,885 Każdy może cię zdradzić”. 114 00:06:30,556 --> 00:06:34,346 Dixon każe Douglassowi „strzec się łapaczy niewolników”. 115 00:06:34,435 --> 00:06:35,935 „Bądź czujny”. 116 00:06:36,896 --> 00:06:40,976 Krążą też historie o grupach mieszanych, które łapią niewolników. 117 00:06:41,067 --> 00:06:42,897 PORYWACZE I ŁAPACZE NIEWOLNIKÓW 118 00:06:43,152 --> 00:06:45,032 To proste. Douglass jest dużo wart. 119 00:06:45,613 --> 00:06:47,533 Według prawa ktoś ich posiada. 120 00:06:47,615 --> 00:06:49,985 Według prawa są własnością tej osoby. 121 00:06:50,076 --> 00:06:53,366 Może ona wysłać łapaczy niewolników w pogoń za swą własnością. 122 00:06:53,454 --> 00:06:55,254 Wyznaczyć cenę za ich ciało, 123 00:06:55,331 --> 00:06:57,631 za samo ich istnienie. 124 00:06:59,085 --> 00:07:00,995 W chwili, gdy odzyskał wolność, 125 00:07:02,296 --> 00:07:04,256 zrozumiał, że nie jest wolny. 126 00:07:07,135 --> 00:07:12,135 Czasem twoja społeczność i jej prawa nie uznają cię za obywatela, 127 00:07:12,223 --> 00:07:15,063 ale są i byli tacy ludzie, którzy mimo to 128 00:07:15,143 --> 00:07:17,733 oświadczali, że mają do obywatelstwa prawo. 129 00:07:18,938 --> 00:07:23,608 Douglass był jednym z tych którzy domagali się praw obywatelskich, 130 00:07:23,693 --> 00:07:27,283 mimo że prawa tego kraju odmawiały im tych praw. 131 00:07:27,822 --> 00:07:30,412 Zanim spisano czternastą poprawkę, 132 00:07:30,491 --> 00:07:33,741 jedno pytanie pozostawało bez jednoznacznej odpowiedzi. 133 00:07:33,828 --> 00:07:35,958 Co czyni człowieka obywatelem USA? 134 00:07:39,000 --> 00:07:43,500 Dla Afroamerykanów obywatelstwo jest przedmiotem gorących dyskusji, 135 00:07:44,046 --> 00:07:47,336 kwestią sporną i niezwykle skomplikowaną. 136 00:07:48,384 --> 00:07:51,054 Obywatelstwo to prawo do posiadania praw. 137 00:07:51,137 --> 00:07:53,097 Prawo do uczestnictwa, 138 00:07:53,181 --> 00:07:54,521 prawo głosu, 139 00:07:54,599 --> 00:07:57,059 prawo do krytykowania rządu. 140 00:07:57,143 --> 00:07:59,563 A także prawo do ochrony przed rządem. 141 00:07:59,645 --> 00:08:02,765 Wszystko, co naturalnie przyjmujemy za pewnik, 142 00:08:02,857 --> 00:08:06,187 korzyści ze wszystkich praw, ochrona przed przemocą, 143 00:08:06,903 --> 00:08:09,363 ściganie winnych, jeśli ktoś nam coś zrobią. 144 00:08:09,447 --> 00:08:13,777 Jeśli nie jesteś obywatelem, nie możesz z tych praw korzystać. 145 00:08:15,536 --> 00:08:18,036 „Cały dzień zbierałam kwiaty 146 00:08:18,122 --> 00:08:20,672 i wplatałam je w festony, 147 00:08:20,750 --> 00:08:24,380 podczas gdy ciało mojego ojca leżało półtora kilometra dalej. 148 00:08:25,421 --> 00:08:27,921 Cóż to znaczyło dla mych właścicieli? 149 00:08:28,883 --> 00:08:30,803 Dla nich był tylko własnością. 150 00:08:31,886 --> 00:08:35,096 Co więcej, myśleli, że ojciec rozpuścił swoje dzieci 151 00:08:36,182 --> 00:08:38,982 bo nauczył je myśleć o sobie jak o ludziach. 152 00:08:39,936 --> 00:08:42,856 Dla niewolnika to była bluźniercza doktryna. 153 00:08:43,856 --> 00:08:45,476 Uważana za zarozumialstwo 154 00:08:46,275 --> 00:08:48,235 i za zagrożenie dla panów. 155 00:08:49,570 --> 00:08:52,490 Nie wiecie, jak to jest być niewolnikiem. 156 00:08:53,449 --> 00:08:56,789 Być pozbawionym wszystkich zwyczajowych i prawnych osłon. 157 00:08:58,079 --> 00:09:00,999 Być zredukowanym przez prawo do roli przedmiotu. 158 00:09:02,208 --> 00:09:05,208 Całkowicie podległym cudzej woli”. 159 00:09:09,257 --> 00:09:13,587 Niektórzy mówili, że obywatelstwo należy tylko do białych. 160 00:09:13,678 --> 00:09:16,508 Stany Zjednoczone Ameryki nie chciały, 161 00:09:16,597 --> 00:09:20,807 by do tej definicji włączono ludzi o innych kolorach skóry. 162 00:09:22,061 --> 00:09:26,821 Co ciekawe, ojcowie założyciele w ogóle nie myślą o obywatelstwie. 163 00:09:27,858 --> 00:09:30,818 Pierwotny tekst Konstytucji milczy 164 00:09:30,903 --> 00:09:32,283 na temat obywatelstwa. 165 00:09:32,363 --> 00:09:36,333 Nie ma w nim nic o tym, jak ktoś zostaje obywatelem, 166 00:09:36,409 --> 00:09:38,739 kto jest obywatelem, a kto nie. 167 00:09:38,828 --> 00:09:42,668 W przestrzeni zostawionej przez ten nieokreślony termin 168 00:09:42,748 --> 00:09:44,828 rasizm mógł się swobodnie rozwijać. 169 00:09:45,418 --> 00:09:49,508 „Wszyscy ludzie są równi” to podstawowy ideał 170 00:09:49,589 --> 00:09:51,969 Konstytucji Stanów Zjednoczonych. 171 00:09:52,049 --> 00:09:56,849 Dziś rozumiemy, że był to ideał wpisany w Konstytucję, 172 00:09:56,929 --> 00:09:59,059 ale niestosowany w rzeczywistości. 173 00:10:00,141 --> 00:10:02,981 Konstytucja wiele mówi o wolności. 174 00:10:03,060 --> 00:10:05,980 Bla, bla, wolność, większa jedność, 175 00:10:06,063 --> 00:10:08,523 ale ma też „kompromis trzech piątych”. 176 00:10:09,108 --> 00:10:10,108 Zaczyna się dobrze. 177 00:10:10,192 --> 00:10:13,202 Liczbę reprezentantów wyliczamy od liczny wolnych osób. 178 00:10:13,279 --> 00:10:14,239 Spoko. 179 00:10:14,322 --> 00:10:16,912 Z wyjątkiem „Indian”. Nie spoko. 180 00:10:17,575 --> 00:10:20,075 Do tego wlicza trzy piąte wszystkich „innych osób”. 181 00:10:21,287 --> 00:10:25,207 „Inne osoby” to konstytucyjny sposób mówienia na czarnych. 182 00:10:25,291 --> 00:10:27,751 Wyobraźcie to sobie. Trzy piąte osoby? 183 00:10:27,835 --> 00:10:30,545 Spoko, my tylko dzielimy człowieczeństwo na ułamki. 184 00:10:30,630 --> 00:10:31,800 Jak do tego doszło? 185 00:10:31,881 --> 00:10:34,591 Cóż, Południe chciało większej reprezentacji, 186 00:10:34,675 --> 00:10:39,175 więc twierdzili, że niewolnicy zasługują na reprezentację, ale nie na prawa. 187 00:10:40,348 --> 00:10:43,058 Właśnie zrobiliście z tego powodu rewolucję. 188 00:10:43,142 --> 00:10:44,982 Serio nie widzicie tej ironii? 189 00:10:45,061 --> 00:10:48,231 Większość z pierwszych 16 prezydentów posiadała niewolników. 190 00:10:49,607 --> 00:10:52,317 Nic dziwnego, że niewolnictwo nie wyginęło. 191 00:10:52,401 --> 00:10:55,071 Ta sytuacja stała się też prawnym argumentem 192 00:10:55,154 --> 00:10:57,494 dla właścicieli niewolników, że konstytucja pozwala 193 00:10:57,573 --> 00:11:00,993 na niewolnictwo, na prawne traktowanie ludzi jak własność. 194 00:11:01,077 --> 00:11:04,367 Stworzyliśmy kraj oparty na Deklaracji Niepodległości 195 00:11:04,455 --> 00:11:06,205 i na instytucji niewolnictwa. 196 00:11:06,290 --> 00:11:08,670 A więc osoby w niewoli były obywatelami 197 00:11:08,751 --> 00:11:12,211 w tym sensie, że byli ludźmi z moralnymi wartościami i godnością, 198 00:11:12,296 --> 00:11:14,376 ale nie byli obywatelami w sensie prawnym. 199 00:11:16,425 --> 00:11:19,425 Niektórzy abolicjoniści, jak Frederick Douglass, 200 00:11:19,512 --> 00:11:21,812 wierzą w niebezpieczną ideę, 201 00:11:21,889 --> 00:11:25,769 że zniewoleni ludzie są obywatelami. 202 00:11:28,562 --> 00:11:29,562 Co się działo dalej? 203 00:11:31,399 --> 00:11:35,359 Abolicjoniści chcą przekonać ludzi do poparcia tej idei. 204 00:11:35,986 --> 00:11:39,366 Czarni urodzeni na Północy, jak Frances Harper, 205 00:11:39,448 --> 00:11:43,198 opowiadają historię ucisku poprzez eseje i poezję. 206 00:11:43,953 --> 00:11:47,833 „Wszyscy jesteśmy związani w jeden wielki tobołek ludzkości, 207 00:11:47,915 --> 00:11:51,285 a społeczeństwo nie może deptać swych najsłabszych członków 208 00:11:51,794 --> 00:11:54,424 bez skazania się na przekleństwo własnej duszy”. 209 00:11:54,505 --> 00:11:59,085 Niektórzy, jak Maria Steward, występują też publicznie przeciw niewolnictwu. 210 00:11:59,176 --> 00:12:02,136 „To nie kolor skóry stanowi o człowieczeństwie 211 00:12:02,805 --> 00:12:05,975 ale zasady ukształtowane w duszy”. 212 00:12:06,600 --> 00:12:08,890 Harriet Jacobs i jej brat, John Jacobs, 213 00:12:08,978 --> 00:12:11,438 opisują swoje doświadczenie niewolnictwa, 214 00:12:11,522 --> 00:12:14,072 by sprowokować Amerykanów do działania. 215 00:12:14,900 --> 00:12:17,190 „Stwórca dał wszystkim ludziom wolność i równość. 216 00:12:17,319 --> 00:12:19,319 Dał im też pewne niezbywalne prawa. 217 00:12:20,406 --> 00:12:22,866 Gdzie są prawa kolorowych w dzisiejszej Ameryce?”. 218 00:12:23,743 --> 00:12:25,623 CZYŻ NIE JESTEM CZŁOWIEKIEM I BRATEM? 219 00:12:25,703 --> 00:12:28,583 Ruch abolicjonistów to fascynująca część historii USA, 220 00:12:28,664 --> 00:12:31,884 nie do końca zrozumiana, po części przez jej różnorodność 221 00:12:31,959 --> 00:12:32,959 PRZECIW NIEWOLNICTWU! 222 00:12:34,503 --> 00:12:39,223 Jedna z gałęzi ruchu abolicjonistycznego wierzy, że konstytucja jest zła, 223 00:12:39,300 --> 00:12:41,090 że wspiera ona niewolnictwo. 224 00:12:41,177 --> 00:12:44,507 Mówili, że Konstytucja to przymierze ze śmiercią 225 00:12:44,597 --> 00:12:45,847 i umowa z piekłem. 226 00:12:45,931 --> 00:12:49,691 Mówili, że trzeba zniszczyć konstytucję. 227 00:12:50,227 --> 00:12:51,557 „Rozwiążmy Unię”. 228 00:12:52,563 --> 00:12:54,193 Ale była też inna grupa. 229 00:12:54,273 --> 00:12:58,323 A jej najsłynniejszym członkiem był Frederick Douglass. 230 00:12:58,903 --> 00:13:04,703 Pierwsza autobiografia Douglassa to ryzykowny projekt. 231 00:13:04,784 --> 00:13:08,704 Jako osoba niewolna, zbieg, wiele ryzykował 232 00:13:08,788 --> 00:13:11,078 mówiąc o sobie publicznie. 233 00:13:11,665 --> 00:13:15,375 W świetle prawa nadal jest niewolnikiem. 234 00:13:15,878 --> 00:13:19,668 To człowiek z wyznaczoną za niego ceną, a nie wolny człowiek. 235 00:13:19,757 --> 00:13:21,877 NARRACJA Z ŻYCIA FREDERICKA DOUGLASSA 236 00:13:21,967 --> 00:13:23,837 Od razu stała się klasykiem. 237 00:13:25,054 --> 00:13:26,394 Czytanym na całym świecie. 238 00:13:27,932 --> 00:13:29,892 Wtedy to było kluczowe, obecność 239 00:13:30,851 --> 00:13:32,691 kogoś takiego jak Frederick Douglass: 240 00:13:32,770 --> 00:13:34,730 czarnego, który był niewolnikiem, 241 00:13:34,814 --> 00:13:37,944 i który mógł opowiedzieć o doświadczeniu niewolnictwa, 242 00:13:38,025 --> 00:13:40,145 nadać tematowi ludzkiego wymiaru. 243 00:13:40,736 --> 00:13:44,446 Często powtarzał, że jego największym strachem 244 00:13:44,532 --> 00:13:48,872 z czasów niewolnictwa nie było zagrożenie dla ciała, tylko to dla umysłu. 245 00:13:48,953 --> 00:13:51,793 Wewnętrzna akceptacja idei, że niektórzy 246 00:13:51,872 --> 00:13:54,382 w jakiś sposób rodzą się wolni, 247 00:13:54,458 --> 00:13:57,208 a inni rodzą się, by być niewolnikami. 248 00:13:59,839 --> 00:14:02,839 W jego pierwszej autobiografii jest taki moment, 249 00:14:02,925 --> 00:14:05,465 gdy zatrzymuje się i pyta... 250 00:14:06,220 --> 00:14:07,430 Czemu jestem niewolnikiem? 251 00:14:09,682 --> 00:14:12,482 To starożytne pytanie egzystencjalne. 252 00:14:12,560 --> 00:14:13,770 Czemu jestem niewolnikiem? 253 00:14:14,645 --> 00:14:17,105 Gdy widzę, że inne, białe dzieci, 254 00:14:17,189 --> 00:14:19,779 mogą dorastać, mieć książki, 255 00:14:19,859 --> 00:14:22,859 mogą się kształcić, włóczyć się i podróżować. 256 00:14:23,571 --> 00:14:24,781 Czemu jestem niewolnikiem? 257 00:14:30,786 --> 00:14:32,706 Wiedział, jak to jest. 258 00:14:32,788 --> 00:14:35,418 Co oznacza brutalność i wyzysk zniewolenia. 259 00:14:35,499 --> 00:14:38,789 Postanowił, że będzie walczyć. 260 00:14:42,339 --> 00:14:46,139 Podróżuje po całym świecie, opowiadając o swoim doświadczeniu niewolnictwa 261 00:14:46,218 --> 00:14:48,848 i mówiąc o potrzebie wolności dla czarnych. 262 00:14:48,929 --> 00:14:52,019 To jest sprawa, której poświęca swoje życie. 263 00:14:52,099 --> 00:14:54,599 Miał talent. Miał dar przemawiania. 264 00:14:54,685 --> 00:14:57,265 Prawdopodobnie był największym mówcą XIX wieku. 265 00:15:00,482 --> 00:15:04,242 Robił tak imponujące wrażenie, że zwolennicy polityki Południa 266 00:15:04,320 --> 00:15:07,030 rozsiewali plotki, że nigdy nie był niewolnikiem, 267 00:15:07,114 --> 00:15:09,454 że sprowadzono go z innego kraju, 268 00:15:09,533 --> 00:15:11,163 że jest aktorem. 269 00:15:11,243 --> 00:15:13,453 Nie ma wątpliwości, że on to napisał. 270 00:15:16,332 --> 00:15:20,502 Od 1848 roku kontynuuje promocję swej publicznej persony. 271 00:15:20,586 --> 00:15:22,086 Wydaje The North Star, 272 00:15:22,171 --> 00:15:26,341 niezwykle popularną gazetę wśród białych abolicjonistów. 273 00:15:26,425 --> 00:15:28,635 Douglass forsuje pewien argument 274 00:15:28,719 --> 00:15:33,639 i będzie forsował go dalej, za przejściem od niewolnika do obywatela. 275 00:15:36,769 --> 00:15:38,519 W 1852 roku Frederick Douglass 276 00:15:38,604 --> 00:15:42,074 jest chyba najsłynniejszą czarną osobą na świecie. 277 00:15:45,027 --> 00:15:48,737 Zrozumiał, że to, co powiedział, wywarło ogromny wpływ 278 00:15:48,822 --> 00:15:52,492 na strategię ruchu przeciw niewolnictwu. 279 00:15:53,953 --> 00:15:58,543 Douglass argumentował, że konstytucja to dokument przeciwko niewolnictwu. 280 00:15:59,416 --> 00:16:00,746 Że wspiera wolność. 281 00:16:00,834 --> 00:16:04,964 Uważał, że Deklaracja Niepodległości i rewolucyjna tradycja 282 00:16:05,047 --> 00:16:07,677 czynią ze Stanów Zjednoczonych kraj, 283 00:16:07,758 --> 00:16:10,678 w którym niewolnictwo nie powinno być tolerowane. 284 00:16:11,762 --> 00:16:13,012 Według Douglassa 285 00:16:13,097 --> 00:16:18,597 Ojcowie założyciele nie stworzyli dokumentu, który broni niewolnictwa, 286 00:16:18,686 --> 00:16:22,936 wręcz przeciwnie, napisali dokument gwarantujący każdemu człowiekowi 287 00:16:23,023 --> 00:16:24,863 prawo do samorządności, 288 00:16:25,442 --> 00:16:28,072 wolności i praw człowieka. 289 00:16:28,153 --> 00:16:30,863 Douglass wierzył i chciał wierzyć, 290 00:16:31,365 --> 00:16:35,905 że tacy jak on naprawdę byli częścią narodowej społeczności. 291 00:16:43,168 --> 00:16:44,128 UCIECZKA, ROK 1838 292 00:16:45,212 --> 00:16:48,132 Stowarzyszenie Kobiet Przeciw Niewolnictwu z Rochester, NY, 293 00:16:48,674 --> 00:16:52,094 zaprosiło Douglassa, by wygłosił przemówienie z okazji 4 lipca. 294 00:16:52,845 --> 00:16:57,385 Sześćset osób zebrało się w Corinthian Hall na to wydarzenie. 295 00:17:00,853 --> 00:17:04,523 Ale jego publicznością nie było wyłącznie tamte 600 osób, 296 00:17:04,606 --> 00:17:06,526 jego publicznością jesteśmy i my. 297 00:17:06,775 --> 00:17:08,605 My oraz przyszłość. 298 00:17:09,486 --> 00:17:10,816 Muszę wam coś wyjaśnić. 299 00:17:10,904 --> 00:17:15,994 Te 600 osób z publiczności to głównie biali mężczyźni i kobiety. 300 00:17:16,076 --> 00:17:18,826 Zgadzają się z Frederickiem Douglassem. 301 00:17:18,912 --> 00:17:23,382 Ale Douglass wie, że istnieje różnica między teoretyczną zgodą 302 00:17:23,459 --> 00:17:27,249 a głębokim zrozumieniem trudnej rzeczywistości. 303 00:17:28,213 --> 00:17:30,763 Jeśli chce, by naprawdę przejrzeli na oczy, 304 00:17:31,675 --> 00:17:35,635 musi powiedzieć im prawdę o nich samych... 305 00:17:37,181 --> 00:17:38,561 a to był 1852 rok. 306 00:17:40,267 --> 00:17:41,557 Może być ciekawie. 307 00:17:46,774 --> 00:17:47,864 „Współobywatele, 308 00:17:49,860 --> 00:17:51,900 sygnatariusze Deklaracji Niepodległości 309 00:17:51,987 --> 00:17:52,947 byli odważni. 310 00:17:53,697 --> 00:17:55,117 Wasi ojcowie odnieśli sukces. 311 00:17:55,949 --> 00:17:59,119 A dziś wy zbieracie owoce tego sukcesu”. 312 00:17:59,953 --> 00:18:02,463 Słowa Douglassa wprawiają słuchaczy w dobry nastrój 313 00:18:02,539 --> 00:18:03,959 odnośnie czwartego lipca. 314 00:18:04,041 --> 00:18:06,421 Mówi, że ojcowie założyciele byli geniuszami. 315 00:18:06,502 --> 00:18:10,342 Stworzyli piękną, amerykańską republikę. 316 00:18:10,923 --> 00:18:12,513 To spokojne otwarcie. 317 00:18:14,635 --> 00:18:17,385 A potem nadchodzi moment, kiedy mówi „Przepraszam”. 318 00:18:18,430 --> 00:18:20,600 „Dlaczego ja mam tu dziś przemawiać? 319 00:18:23,143 --> 00:18:27,943 Co ja lub ci, których reprezentuję, mają wspólnego z waszą niepodległością? 320 00:18:29,900 --> 00:18:32,150 Czwarty lipca jest wasz, nie mój. 321 00:18:32,236 --> 00:18:33,236 Możecie się cieszyć. 322 00:18:34,822 --> 00:18:35,952 Ja muszę płakać. 323 00:18:37,741 --> 00:18:39,581 Obywatele, chcecie ze mnie zakpić 324 00:18:40,119 --> 00:18:42,119 prosząc, bym dziś przemawiał?”. 325 00:18:45,040 --> 00:18:47,670 A potem rzuca w publiczność bombą, 326 00:18:47,751 --> 00:18:51,381 całą litanią terroru i okrucieństwa handlu niewolnikami, 327 00:18:51,463 --> 00:18:53,673 aukcji niewolników na Południu. 328 00:18:56,969 --> 00:18:59,599 Sprawia, że publiczność może sama to poczuć. 329 00:19:00,305 --> 00:19:03,135 Mówi im, jak pachnie statek niewolników. 330 00:19:04,810 --> 00:19:08,400 Jak brzmi i co czuje kobieta, która płacze, gdy jej dziecko 331 00:19:08,480 --> 00:19:09,650 jest sprzedawane. 332 00:19:10,566 --> 00:19:15,066 Pokazuje im przerażającą istotę niewolnictwa. 333 00:19:15,154 --> 00:19:18,324 „Pozbawić ich wolności, zmuszać do pracy bez zapłaty, 334 00:19:18,407 --> 00:19:21,617 bić ich kijami, zdzierać im skórę chłostą, 335 00:19:21,702 --> 00:19:24,162 wybijać im zęby, palić ich ciała. 336 00:19:24,246 --> 00:19:26,826 Wasze okrzyki o wolności i równości, 337 00:19:26,915 --> 00:19:29,995 wasze kazania i dziękczynienia to zwykła hipokryzja. 338 00:19:30,085 --> 00:19:32,245 Nie ma na świecie narodu winnego 339 00:19:32,337 --> 00:19:34,297 bardziej szokujących i krwawych praktyk 340 00:19:34,381 --> 00:19:37,091 niż obecny naród Stanów Zjednoczonych”. 341 00:19:43,682 --> 00:19:45,732 Mówi do ludzi, którzy są... 342 00:19:46,852 --> 00:19:49,982 po jego stronie. Mówi im: „Nie dość się staracie. 343 00:19:50,063 --> 00:19:54,033 Za słabo walczycie z niewolnictwem. 344 00:19:54,109 --> 00:19:55,359 Jest rok 1852. 345 00:19:55,444 --> 00:19:58,284 Jestem wolny od 14 lat, 346 00:19:58,363 --> 00:20:00,123 ale niewolnictwo wciąż trwa”. 347 00:20:00,199 --> 00:20:03,579 Ten naród powinien być budowany na fundamencie wolności, 348 00:20:04,369 --> 00:20:06,999 fundamencie idei ludzkiej równości. 349 00:20:08,207 --> 00:20:11,417 Dopóki trwa niewolnictwo, ten naród jest kłamstwem. 350 00:20:11,501 --> 00:20:14,171 „Ameryka była pełna fałszu w przeszłości, jest taka dziś, 351 00:20:14,254 --> 00:20:17,344 i uroczyście przysięga być fałszywą w przyszłości. 352 00:20:22,012 --> 00:20:23,562 Na koniec powiem jedno: 353 00:20:24,223 --> 00:20:25,853 nie rozpaczam nad tym krajem. 354 00:20:27,809 --> 00:20:31,809 Zagłada niewolnictwa jest pewna, dlatego kończę tam, gdzie zacząłem. 355 00:20:35,150 --> 00:20:35,980 Na nadziei”. 356 00:20:47,162 --> 00:20:49,962 Myślę, że on uważa się za obywatela. 357 00:20:50,040 --> 00:20:53,250 Pytanie brzmi, czy rząd uważa go za obywatela. 358 00:20:53,335 --> 00:20:54,995 W tym tkwi sedno sprawy. 359 00:20:55,087 --> 00:20:58,587 Myślę, że to ważne dla wielu Afroamerykanów. 360 00:20:58,674 --> 00:21:00,764 Zawsze uważaliśmy się za obywateli, 361 00:21:00,842 --> 00:21:03,802 zawsze uważaliśmy Stany Zjednoczone za nasz kraj. 362 00:21:03,887 --> 00:21:07,097 Chodzi o to, czy ten kraj odwzajemniał nasze uczucia. 363 00:21:07,182 --> 00:21:11,442 Sąd Najwyższy USA mieści się w tym wspaniałym gmachu z białego marmuru. 364 00:21:11,520 --> 00:21:13,480 Równość wobec prawa. 365 00:21:14,231 --> 00:21:18,491 Konstytucja nie zawsze jest jednoznaczna. 366 00:21:19,152 --> 00:21:21,782 Miedzy innymi dlatego mamy Sąd Najwyższy. 367 00:21:21,863 --> 00:21:24,493 Częścią jego obowiązków jest interpretacja, 368 00:21:24,574 --> 00:21:27,414 pomoc w zrozumieniu znaczenia konstytucji 369 00:21:27,494 --> 00:21:30,004 i pilnowanie, byśmy jej przestrzegali. 370 00:21:30,080 --> 00:21:31,830 To trzecia izba naszego rządu 371 00:21:31,915 --> 00:21:34,835 i najwyższy autorytet systemu sądowniczego. 372 00:21:35,460 --> 00:21:38,170 Zatem co Sąd Najwyższy miał do powiedzenia 373 00:21:38,255 --> 00:21:41,755 na temat tego, kto jest lub nie jest obywatelem Stanów? 374 00:21:43,719 --> 00:21:47,429 Rok 1857. Sprawa „Dred Scott kontra Sanford”. 375 00:21:48,056 --> 00:21:50,976 Sprawa Scotta to najgorszy wyrok Sądu Najwyższego. 376 00:21:51,059 --> 00:21:53,599 Można się kłócić tylko o to, jak bardzo był zły. 377 00:21:54,521 --> 00:21:57,361 Dred Scott jest niewolnikiem chirurga. 378 00:21:57,441 --> 00:22:02,321 Chirurg sprowadził Scotta z niewolniczego stanu Missouri 379 00:22:02,404 --> 00:22:05,164 do Wisconsin, w którym nie było niewolnictwa. 380 00:22:05,240 --> 00:22:07,910 Później, w Missouri, lekarz zmarł. 381 00:22:07,993 --> 00:22:11,003 W którymś momencie Scott zwraca się do Sądu Najwyższego, 382 00:22:11,079 --> 00:22:15,039 twierdząc, że gdy zamieszkał w wolnym stanie, 383 00:22:15,125 --> 00:22:18,625 przestał być własnością i stał się wolnym obywatelem. 384 00:22:18,712 --> 00:22:21,722 Gdyby sąd orzekł na korzyść Dreda Scotta, 385 00:22:21,798 --> 00:22:26,138 zniewoleni ludzie mieliby sposób, by stać się wolnymi obywatelami. 386 00:22:26,219 --> 00:22:29,219 Jeśli się nie zgodzi, ta szansa znika. 387 00:22:30,265 --> 00:22:31,845 SĘDZIA SĄDU NAJWYŻSZEGO 1836-1864 388 00:22:31,933 --> 00:22:33,733 „Sądzimy, że Murzyni nie wliczają się 389 00:22:33,810 --> 00:22:35,690 i nigdy nie mieli się wliczać 390 00:22:35,771 --> 00:22:38,611 do wymienionego w Konstytucji pojęcia »obywatele«. 391 00:22:38,690 --> 00:22:41,230 Dlatego nie mogą dochodzić praw ani przywilejów 392 00:22:41,318 --> 00:22:42,988 przewidzianych przez ten dokument 393 00:22:43,070 --> 00:22:45,570 dla obywateli Stanów Zjednoczonych”. 394 00:22:45,655 --> 00:22:49,985 Sąd mówi: „Wrócimy do czasów powstawania konstytucji 395 00:22:50,077 --> 00:22:54,247 i zadamy sobie pytanie, co ci ludzie chcieli napisać w 1787 roku”. 396 00:22:54,331 --> 00:22:55,871 Dla mnie, Rogera B. Taneya, 397 00:22:56,792 --> 00:22:57,882 to oczywiste, 398 00:22:57,959 --> 00:23:00,749 że nie chcieli, by czarni ludzie współtworzyli ten kraj. 399 00:23:00,837 --> 00:23:04,547 Nie umieścili tego w Konstytucji, bo nie przyszło im do głowy, 400 00:23:04,633 --> 00:23:07,143 że ktoś byłby dość głupi, by wpuścić niebiałych 401 00:23:07,219 --> 00:23:09,639 do amerykańskiej tkanki politycznej. 402 00:23:09,721 --> 00:23:14,481 „Od ponad stu lat uważani są za istoty niższego rzędu, 403 00:23:14,559 --> 00:23:17,479 zupełnie niezdolne do spoufalania się z białą rasą. 404 00:23:17,562 --> 00:23:20,112 Tak poślednie, że nie miały żadnych praw, 405 00:23:20,190 --> 00:23:22,440 których biali musieli szanować”. 406 00:23:25,654 --> 00:23:28,994 Ta retoryka przyprawia mnie o dreszcze. 407 00:23:29,074 --> 00:23:32,164 Afroamerykanie nie są obywatelami. 408 00:23:32,244 --> 00:23:34,254 Nigdy nimi nie byli i nie będą. 409 00:23:36,706 --> 00:23:39,576 Wzmocnił ideę, że niezależnie od tego, 410 00:23:39,668 --> 00:23:43,418 czy czarni są wolni czy nie, nigdy nie byli równi białym. 411 00:23:43,505 --> 00:23:46,465 Nie byli w pełni ludźmi. Nie wyewoluowali. 412 00:23:47,634 --> 00:23:49,474 Wyrok w sprawie Scotta głosi, 413 00:23:49,553 --> 00:23:52,813 że czarni nigdy nie będą mogli być obywatelami Stanów. 414 00:23:52,889 --> 00:23:56,099 Sam Dred Scott nie miał nawet prawa iść do sądu. 415 00:24:01,189 --> 00:24:03,609 Frederick Douglass upierał się, 416 00:24:03,692 --> 00:24:07,742 że polityka przeciw niewolnictwu może być w zgodzie z konstytucją. 417 00:24:09,406 --> 00:24:12,196 Ale Sąd wydawał się tę drogę blokować. 418 00:24:13,326 --> 00:24:16,076 Stwierdził: „Nie, konstytucja pochwala niewolnictwo”. 419 00:24:16,163 --> 00:24:20,333 Konstytucja jest jak anty-Douglass, można by rzec. 420 00:24:21,460 --> 00:24:25,050 Obywatelstwo to esencja praw. 421 00:24:25,964 --> 00:24:27,174 Po sprawie Scotta 422 00:24:27,799 --> 00:24:30,389 Douglass nie może zostać częścią społeczności 423 00:24:30,969 --> 00:24:33,099 ani zostać obywatelem Ameryki. 424 00:24:35,724 --> 00:24:37,434 Trzeba było zadać sobie pytanie: 425 00:24:38,101 --> 00:24:39,351 „Co dalej?”. 426 00:24:45,066 --> 00:24:47,396 ABRAHAM LINCOLN 16. PREZYDENT USA 427 00:24:49,029 --> 00:24:53,369 Południe chce narodowego poparcia dla niewolnictwa. 428 00:24:54,826 --> 00:24:56,326 Ale to wykluczone. 429 00:24:56,411 --> 00:24:58,711 Lincoln krytykował tę sprawę. 430 00:24:58,788 --> 00:25:00,248 Po części na tym oparł kampanię. 431 00:25:00,332 --> 00:25:03,462 Wielu ludzi uważa, że gdyby nie zareagował 432 00:25:03,543 --> 00:25:06,463 na sprawę Scotta, nie zostałby prezydentem. 433 00:25:06,546 --> 00:25:10,006 A ty będziesz największym prezydentem w naszej historii. 434 00:25:11,676 --> 00:25:13,636 Lincoln widział też, 435 00:25:13,720 --> 00:25:18,230 że kraj szykuje się do walki o kwestię legalności niewolnictwa. 436 00:25:18,308 --> 00:25:19,518 UNIĘ ROZWIĄZANO! 437 00:25:26,066 --> 00:25:28,026 LINCOLN PREZYDENTEM, ROK 1860 438 00:25:28,109 --> 00:25:29,689 POCZĄTEK WOJNY SECESYJNEJ ROK 1861 439 00:25:30,862 --> 00:25:33,872 Lincoln rozumie, że niewolnictwo jest złe 440 00:25:33,949 --> 00:25:35,029 i to niezły początek, 441 00:25:35,116 --> 00:25:36,026 ale… 442 00:25:37,661 --> 00:25:40,581 powiedział: „gdybym mógł uratować Unię 443 00:25:40,664 --> 00:25:43,124 bez uwolnienia niewolników, zrobiłbym to”. 444 00:25:44,668 --> 00:25:48,048 Skoro w wojnie secesyjnej chodzi o niewolnictwo, 445 00:25:48,129 --> 00:25:52,509 dlaczego Lincoln od razu nie uwolnił wszystkich niewolników na Południu? 446 00:25:53,677 --> 00:25:56,927 Bo jego celem jest zapewnienie przetrwania Unii. 447 00:25:57,013 --> 00:25:59,313 Południe właśnie się odłączyło. 448 00:25:59,391 --> 00:26:01,731 Obecnie nazywają się Konfederacją. 449 00:26:01,810 --> 00:26:04,020 Lincoln nie chce być prezydentem, 450 00:26:04,104 --> 00:26:06,484 który po prostu straci połowę kraju. 451 00:26:06,565 --> 00:26:08,645 Musi odzyskać Południe 452 00:26:09,359 --> 00:26:12,569 i w tym momencie jest gotów na wszystko, by wygrać, 453 00:26:12,654 --> 00:26:16,164 nawet jeśli odbyłoby się to kosztem czarnych Amerykanów. 454 00:26:16,741 --> 00:26:19,201 W środku tego całego  chaosu 455 00:26:19,286 --> 00:26:21,826 Abraham Lincoln zaprosił do Białego Domu 456 00:26:21,913 --> 00:26:24,333 małą grupę afroamerykańskich działaczy. 457 00:26:24,958 --> 00:26:28,128 Byli tam stenografowie i dziennikarze, którzy wszystko zapisywali. 458 00:26:28,211 --> 00:26:31,011 W rezultacie Lincoln nie rozmawiał z nimi, 459 00:26:31,089 --> 00:26:32,219 lecz zrobił im wykład. 460 00:26:33,383 --> 00:26:35,393 „W mojej ocenie waszej rasie wyrządzono 461 00:26:35,468 --> 00:26:38,348 największą krzywdę, jaką można wyrządzić ludziom, 462 00:26:38,430 --> 00:26:40,640 ale nawet gdy przestaniecie być niewolnikami, 463 00:26:41,224 --> 00:26:46,614 będziecie musieli przejść długą drogę do osiągnięcia równości z białą rasą”. 464 00:26:48,607 --> 00:26:50,397 Nie podoba mi się to. 465 00:26:51,610 --> 00:26:53,400 „Rozważcie pewną znaną prawdę. 466 00:26:53,486 --> 00:26:56,816 Gdyby nie obecność waszej rasy, może nie byłoby tej wojny”. 467 00:26:56,906 --> 00:27:01,196 Czyli zrzuca winę za wojnę secesyjną na obecność czarnych ludzi 468 00:27:01,286 --> 00:27:02,326 w Ameryce, 469 00:27:03,204 --> 00:27:05,624 a potem chce je zyskać ich poparcie 470 00:27:05,707 --> 00:27:11,377 dla planu, w cudzysłowie, wysłania uwolnionych do stworzenia kolonii 471 00:27:11,463 --> 00:27:13,013 poza Stany Zjednoczone. 472 00:27:13,089 --> 00:27:15,549 „Jakkolwiek to nie zabrzmi, część z nas 473 00:27:15,634 --> 00:27:17,014 jest niechętna temu, 474 00:27:17,093 --> 00:27:20,143 byście wy, wolni kolorowi ludzie, zostali tu z nami. 475 00:27:20,221 --> 00:27:23,021 Lepiej zatem, żebyśmy się rozdzielili”. 476 00:27:23,099 --> 00:27:23,929 Chwila moment. 477 00:27:24,726 --> 00:27:28,516 Jesteś Abraham Lincoln, prawda? Ten facet z jednocentówki? 478 00:27:29,856 --> 00:27:30,896 Okej, mów dalej. 479 00:27:31,650 --> 00:27:34,110 Mówi, że choć wszyscy rozumiemy, 480 00:27:34,194 --> 00:27:37,414 że w teorii ten kraj opiera się na równości, 481 00:27:37,489 --> 00:27:40,909 ale rasowej równości w nim nie będzie. 482 00:27:40,992 --> 00:27:42,952 Więc się przyzwyczajcie. 483 00:27:43,036 --> 00:27:47,616 „Miejsce, w którym wyobrażam sobie tę kolonię, jest Ameryka Środkowa”. 484 00:27:47,707 --> 00:27:48,537 Że co? 485 00:27:48,625 --> 00:27:52,835 Chwila. Ten oświecony, postępowy prezydent, 486 00:27:52,921 --> 00:27:55,511 który położył kres niewolnictwu, 487 00:27:55,590 --> 00:27:59,050 chciał najpierw wysłać czarnych Amerykanów do Kostaryki? 488 00:28:00,387 --> 00:28:01,347 ¿Por qué? 489 00:28:02,305 --> 00:28:05,345 Douglass jest... oburzony. 490 00:28:06,393 --> 00:28:08,523 Częścią tego, co robi Lincoln, jest 491 00:28:08,603 --> 00:28:13,153 próba pogłębienia niepewności w czarnej społeczności, 492 00:28:13,233 --> 00:28:17,283 pokazania, że może jednak nie możemy być częścią tego kraju. 493 00:28:17,362 --> 00:28:21,452 Tego właśnie boją się Afroamerykanie, że tak może się stać, 494 00:28:22,033 --> 00:28:24,243 jeśli nie zostaną uznani za obywateli. 495 00:28:24,744 --> 00:28:25,704 Odpowiedź Douglassa: 496 00:28:25,787 --> 00:28:28,287 „Nie, problemem nie jest obecność czarnych. 497 00:28:28,373 --> 00:28:32,753 Jest nim niewolnictwo, władza, jaką mają posiadacze niewolników, 498 00:28:32,836 --> 00:28:35,296 i to, jak ono wypacza całe społeczeństwo. 499 00:28:35,380 --> 00:28:37,050 To jest przyczyna wojny secesyjnej”. 500 00:28:41,511 --> 00:28:46,351 Musimy pamiętać, że to wszystko działo się w środku wojny. 501 00:28:51,730 --> 00:28:52,690 A tamtego lata 502 00:28:53,356 --> 00:28:55,146 to nie on miał przewagę. 503 00:28:58,945 --> 00:29:02,865 W takiej wojnie trzeba rekrutować, kogo tylko się da. 504 00:29:02,949 --> 00:29:06,239 Ale rząd upierał się, że czarni nie mogą być w milicji. 505 00:29:06,327 --> 00:29:08,037 Nie mogli być w zwykłym wojsku. 506 00:29:10,081 --> 00:29:11,171 „To dzikusy. 507 00:29:11,249 --> 00:29:12,289 Wpadną w szał. 508 00:29:12,375 --> 00:29:15,335 Jeśli dacie im broń, zabiją wszystkich białych na swej drodze”. 509 00:29:21,509 --> 00:29:23,429 „Dlaczego rząd odrzuca czarnego? 510 00:29:25,346 --> 00:29:26,506 Nie jest on człowiekiem? 511 00:29:29,601 --> 00:29:31,901 Nasi generałowie wzywają do walki. 512 00:29:31,978 --> 00:29:33,768 »Przyślijcie ludzi«, krzyczą. 513 00:29:35,732 --> 00:29:38,032 Błagałam naszą zagrożoną ojczyznę, 514 00:29:38,109 --> 00:29:41,109 by rozkuła jej potężne, czarne ręce i posłała je na wrogów. 515 00:29:41,196 --> 00:29:43,526 Wolność z rąk białych straciłaby połowę blasku. 516 00:29:44,449 --> 00:29:47,289 Kto chce sam się wyzwolić, musi zadać cios”. 517 00:29:47,368 --> 00:29:49,538 KOLOROWI MĘŻCZYŹNI, DO BRONI! 518 00:29:49,621 --> 00:29:51,411 TERAZ ALBO NIGDY ZA NASZĄ RASĘ 519 00:29:51,498 --> 00:29:52,868 Douglass stwierdza, 520 00:29:53,750 --> 00:29:56,840 że jeśli czarni mogą iść na wojnę i krwawić za swój kraj, 521 00:29:56,920 --> 00:30:00,920 nie będzie im można odmówić prawa do obywatelstwa. 522 00:30:01,007 --> 00:30:02,677 Mówi o tym bez ogródek. 523 00:30:03,760 --> 00:30:06,390 Jeździł po całym kraju i przemawiał. 524 00:30:06,471 --> 00:30:09,391 Nie da się wygrać wojny bez zniesienia niewolnictwa. 525 00:30:09,474 --> 00:30:12,314 Nie da się wygrać bez rekrutacji czarnych żołnierzy 526 00:30:12,393 --> 00:30:14,523 do armii Unii, do walki w wojnie secesyjnej. 527 00:30:16,105 --> 00:30:19,275 Próbuje wpłynąć na Lincolna, by ten zaprosił czarnych 528 00:30:19,359 --> 00:30:21,649 do walki z właścicielami niewolników. 529 00:30:23,196 --> 00:30:26,906 Douglass jest przekonany, że tak udowodnią, że są obywatelami 530 00:30:26,991 --> 00:30:29,291 i że zasługują na prawa 531 00:30:29,369 --> 00:30:31,449 oraz na równość wobec prawa. 532 00:30:33,748 --> 00:30:36,668 Wtedy nie mógł sobie do końca wyobrazić Stanów 533 00:30:36,751 --> 00:30:38,631 jako społeczeństwa wielorasowego, 534 00:30:39,212 --> 00:30:43,802 ale jego poglądy zaczną dramatycznie gonić naprzód. 535 00:30:44,717 --> 00:30:47,927 Wreszcie wysiłki Fredericka Douglassa przynoszą skutek. 536 00:30:48,429 --> 00:30:49,759 Lincoln bardzo potrzebuje 537 00:30:49,848 --> 00:30:52,978 żołnierzy i w końcu podpisuje Proklamację Emancypacji, 538 00:30:53,059 --> 00:30:55,689 wyzwalając niewolników w południowych stanach. 539 00:30:56,271 --> 00:30:58,611 Teraz czarni mogą wstąpić do armii Unii. 540 00:30:59,274 --> 00:31:00,824 Ci żołnierze udowodnią to, 541 00:31:00,900 --> 00:31:03,240 o czym mówił Frederick Douglass. 542 00:31:03,778 --> 00:31:06,108 Chcą walczyć o swoją wolność. 543 00:31:14,080 --> 00:31:15,920 KOLOROWI, DO BRONI! TERAZ ALBO NIGDY 544 00:31:17,417 --> 00:31:21,747 Proklamacja emancypacji to kluczowy punkt zwrotny w wojnie, 545 00:31:22,547 --> 00:31:27,837 który pozwolił włączyć 200 000 czarnych żołnierzy do armii i marynarki Unii. 546 00:31:29,679 --> 00:31:34,479 To nie była wojna małych bitew, w której walczą zwyczajne wojska. 547 00:31:34,559 --> 00:31:37,229 To były masowe armie, na Północy i Południu. 548 00:31:38,354 --> 00:31:42,154 Proklamacja emancypacji ukazuje się jako rozkaz wojskowy. 549 00:31:42,233 --> 00:31:43,823 Ma pomóc wygrać wojnę. 550 00:31:45,445 --> 00:31:48,485 Mieliśmy być leniwi, mieliśmy być tchórzliwi 551 00:31:48,573 --> 00:31:50,073 i niezdyscyplinowani. 552 00:31:50,158 --> 00:31:54,698 Afroamerykanie służyli i służyli szlachetnie, 553 00:31:54,787 --> 00:31:56,747 co stanowiło potężną odpowiedź 554 00:31:56,831 --> 00:31:59,001 na te opowieści, które szerzono. 555 00:32:03,129 --> 00:32:04,759 WIELKIE ZWYCIĘSTWO UNII! 556 00:32:04,839 --> 00:32:06,259 EKSCYTUJĄCE SZCZEGÓŁY BITWY! 557 00:32:07,967 --> 00:32:09,217 KOLEJNA WYGRANA UNII! 558 00:32:09,302 --> 00:32:14,472 Bycie na froncie, przelewanie krwi, umocniło czarnych mieszkańców USA. 559 00:32:17,936 --> 00:32:22,646 Ich służba w wojsku zaczęła zmieniać nastawienie białych. 560 00:32:22,732 --> 00:32:26,992 Wielu Jankesów, którzy nigdy nie myśleli o czarnych jako o obywatelach, 561 00:32:27,070 --> 00:32:30,450 uważa, że poprzez służbę wojskową 562 00:32:30,531 --> 00:32:35,241 zapracowali na prawo do bycia równymi obywatelami Stanów Zjednoczonych. 563 00:32:35,828 --> 00:32:37,708 Dwóch synów Fredericka Douglassa służy 564 00:32:37,789 --> 00:32:40,419 w 54. Kolorowym Pułku Piechoty Massachusetts. 565 00:32:42,502 --> 00:32:46,342 Widział ogromną moc, rzeczywistą i symboliczną, 566 00:32:46,881 --> 00:32:51,181 czarnych mężczyzn, którzy, jak to ujął, przypinali do pasów znak „USA”. 567 00:32:53,262 --> 00:32:54,812 „Chcemy kraju, który nie uznaje 568 00:32:54,889 --> 00:32:57,349 Deklaracji Niepodległości za kłamstwo. 569 00:32:58,559 --> 00:33:01,809 Misją tej wojny jest odnowa narodowa”. 570 00:33:03,022 --> 00:33:04,272 Od początku wojny 571 00:33:04,357 --> 00:33:06,897 Douglass twierdzi, że wojna 572 00:33:06,985 --> 00:33:09,025 nie tylko zmieni życie czarnych, 573 00:33:09,112 --> 00:33:11,572 ale też zmieni całe Stany Zjednoczone. 574 00:33:11,656 --> 00:33:13,866 „Nie walczymy o dawną Unię, 575 00:33:14,450 --> 00:33:16,790 lecz o coś tysiące razy ważniejszego. 576 00:33:16,869 --> 00:33:20,959 O dopiero co powstałą jedność narodową. 577 00:33:21,833 --> 00:33:24,593 Jedność opartą na zasadach wolności i równości, 578 00:33:24,669 --> 00:33:27,919 nie zaś niewolnictw i przewagi klasowa”. 579 00:33:28,006 --> 00:33:30,126 To definicja wojny secesyjnej. 580 00:33:30,216 --> 00:33:31,626 Los czeka na USA. 581 00:33:31,718 --> 00:33:33,548 To kluczowe, by ten kraj 582 00:33:33,636 --> 00:33:37,176 dorósł do credo zawartego w jego dokumencie założycielskim. 583 00:33:37,265 --> 00:33:38,425 WOLNOŚĆ DLA NIEWOLNIKA 584 00:33:39,434 --> 00:33:43,024 Wojna musi się skończyć nie tylko porażką Konfederacji, 585 00:33:43,104 --> 00:33:47,114 ale i stworzeniem nowego narodu. Narodu opartego na równości. 586 00:33:50,778 --> 00:33:53,408 Częścią trudów wojny secesyjnej 587 00:33:53,489 --> 00:33:57,449 jest doświadczanie, ile osób podczas niej umiera 588 00:33:58,286 --> 00:34:02,826 a Lincoln musi zmierzyć się z pytaniem, dlaczego. 589 00:34:02,915 --> 00:34:04,915 PROKLAMACJA EMANCYPACYJNA, ROK 1863 590 00:34:07,295 --> 00:34:08,755 „Osiemdziesiąt siedem lat temu 591 00:34:08,838 --> 00:34:12,218 nasi ojcowie wznieśli na tym kontynencie nowy naród, 592 00:34:13,301 --> 00:34:14,341 poczęty w wolności 593 00:34:15,511 --> 00:34:19,141 i oddany idei, że wszyscy ludzie zostali stworzeni równymi”. 594 00:34:20,892 --> 00:34:22,312 Można uznać tę przemowę 595 00:34:22,393 --> 00:34:26,773 za echo tego, co mówił Douglass. 596 00:34:27,356 --> 00:34:31,106 Emancypacja to definicja celu tej wojny. 597 00:34:31,944 --> 00:34:35,744 „Ten naród pod wodzą Boga doczeka się odrodzenia wolności”. 598 00:34:36,449 --> 00:34:39,579 Najsłynniejszy cytat Lincolna, „odrodzenie wolności”. 599 00:34:40,328 --> 00:34:43,748 To jest to, o czym Douglass mówił od początku wojny. 600 00:34:44,415 --> 00:34:47,535 A ta retoryka odrodzenia wolności, 601 00:34:47,627 --> 00:34:50,877 nie różni się zbytnio od słów Douglassa 602 00:34:50,963 --> 00:34:53,133 o odnowie narodowej. 603 00:34:53,216 --> 00:34:56,796 Obaj widzą w wojnie secesyjnej szansę na coś nowego. 604 00:34:57,345 --> 00:35:02,055 „A rządy narodu, przez naród i dla narodu 605 00:35:03,476 --> 00:35:05,386 nie znikną z powierzchni Ziemi”. 606 00:35:06,979 --> 00:35:08,439 W Gettysburgu Lincoln 607 00:35:08,523 --> 00:35:11,443 pomaga sam sobie uporać się z tragedią, 608 00:35:11,526 --> 00:35:12,936 z ludzkimi kosztami wojny. 609 00:35:13,027 --> 00:35:15,947 Jeśli w wojnie chodziło tylko o Unię, 610 00:35:16,030 --> 00:35:19,240 może zginęło w niej zbyt wiele osób. 611 00:35:19,325 --> 00:35:23,245 Ale jeśli to wojna o emancypację, jeśli chodzi o wolność czarnych, 612 00:35:24,163 --> 00:35:26,713 to może warto było stoczyć bitwę pod Gettysburgiem. 613 00:35:30,002 --> 00:35:34,052 Myślę, że to właśnie dlatego Lincoln staje się tak przekonujący. 614 00:35:34,132 --> 00:35:35,972 Naprawdę widać... 615 00:35:37,301 --> 00:35:39,551 jak bardzo ktoś może się zmienić. 616 00:35:40,346 --> 00:35:43,516 Dla Lincolna przejście z pomysłu kolonizacji 617 00:35:43,599 --> 00:35:46,889 do mówienia o przyszłości czarnych to coś niesamowitego. 618 00:35:48,646 --> 00:35:51,726 Myślę, że nabrali do siebie głębokiego szacunku. 619 00:35:54,986 --> 00:35:57,196 Obaj wybili się dzięki determinacji. 620 00:35:57,280 --> 00:36:00,370 Lincoln uczył się w szkole przez rok. Douglass wcale. 621 00:36:02,243 --> 00:36:04,953 Obaj zyskali sobie rozgłos 622 00:36:05,037 --> 00:36:07,707 dzięki swej bystrości, swym umysłom. 623 00:36:07,790 --> 00:36:10,960 Stali się tym, kim sami siebie uczynili, 624 00:36:11,043 --> 00:36:14,923 i myślę, że pod tym względem byli pokrewnymi duszami. 625 00:36:15,673 --> 00:36:20,303 Douglass ma optymistyczne poczucie, że może dalej pracować z Lincolnem 626 00:36:20,386 --> 00:36:22,716 na lepszą przyszłość czarnych Amerykanów. 627 00:36:25,850 --> 00:36:27,600 WOJNA SECESYJNA (1861-65) 628 00:36:28,144 --> 00:36:31,484 KONIEC WOJNY SECESYJNEJ, ROK 1865 629 00:36:31,564 --> 00:36:34,194 Dziewiątego kwietnia 1865 roku 630 00:36:34,275 --> 00:36:37,445 generał Lee z Konfederacji poddaje się Unii, 631 00:36:38,279 --> 00:36:40,909 co oznacza początek końca wojny secesyjnej. 632 00:36:43,075 --> 00:36:46,405 Czasem historia wyznacza pewne osoby, takie jak Douglass, 633 00:36:46,495 --> 00:36:47,865 by były głosem ruchu, 634 00:36:48,789 --> 00:36:51,499 a gdy znajdą one sojusznika jak Lincoln, 635 00:36:51,584 --> 00:36:53,674 który chce słuchać i się zmieniać, 636 00:36:53,753 --> 00:36:56,713 razem mogą dokonać niewiarygodnych rzeczy. 637 00:36:57,465 --> 00:37:02,965 Niestety, historia może też tragicznie ukrócić takie relacje. 638 00:37:04,889 --> 00:37:07,809 Aby uczcić kapitulację Lee, 639 00:37:07,892 --> 00:37:10,392 Lincoln wygłosił mowę i powiedział w niej, 640 00:37:10,478 --> 00:37:13,938 że Afroamerykanie, którzy służyli w armii Unii 641 00:37:14,023 --> 00:37:16,073 powinni otrzymać prawo głosu. 642 00:37:16,150 --> 00:37:18,990 Jednym ze słuchaczy tego przemówienia był 643 00:37:19,070 --> 00:37:20,280 John Wilkes Booth. 644 00:37:21,155 --> 00:37:25,195 Booth zdenerwował się na myśl o idei równego obywatelstwa, 645 00:37:25,284 --> 00:37:28,964 zwrócił się do przyjaciela i powiedział: 646 00:37:29,038 --> 00:37:31,418 „To jego ostatnie przemówienie”. 647 00:37:31,499 --> 00:37:35,039 PREZYDENT NIE ŻYJE! 648 00:38:00,236 --> 00:38:02,656 Osiem miesięcy po zabójstwie Lincolna 649 00:38:02,738 --> 00:38:05,068 ratyfikowano trzynastą poprawkę. 650 00:38:05,866 --> 00:38:07,736 Wreszcie zniesiono niewolnictwo 651 00:38:07,827 --> 00:38:11,657 i wyzwolono wszystkich niewolników w Ameryce. 652 00:38:11,747 --> 00:38:14,167 Ale wolność to nie koniec historii. 653 00:38:15,209 --> 00:38:17,039 Uważamy zabójstwo Lincolna 654 00:38:17,128 --> 00:38:19,128 za wielką tragedię. To prawda, 655 00:38:19,213 --> 00:38:21,973 ale prawdziwą tragedią tego zamachu było to, 656 00:38:22,049 --> 00:38:24,759 że tytuł prezydenta, przeszedł na Andrew Johnsona. 657 00:38:29,056 --> 00:38:31,266 „To kraj dla białych, 658 00:38:31,350 --> 00:38:33,940 i na Boga, póki będę prezydentem, 659 00:38:34,020 --> 00:38:36,480 będzie to rząd dla białych”. 660 00:38:38,149 --> 00:38:41,609 To reakcjonista, rasista, fanatyk. 661 00:38:41,694 --> 00:38:44,614 W porównaniu z Lincolnem jest jak księżyc przy słońcu. 662 00:38:45,448 --> 00:38:47,738 Uwielbiał wielkie wiece. 663 00:38:47,825 --> 00:38:51,155 Uwielbiał wygłaszać długie przemowy, głównie o sobie. 664 00:38:51,245 --> 00:38:55,325 Chyba wszyscy znamy takich polityków z różnych momentów w historii. 665 00:38:57,126 --> 00:39:00,126 Mówi niemal wprost, że gdy zostanie prezydentem, 666 00:39:00,212 --> 00:39:04,682 będzie chciał zapobiec osłabieniu obywatelstwa. 667 00:39:05,259 --> 00:39:09,509 Frederick Douglass odwiedził tego prezydenta w Białym Domu. 668 00:39:09,597 --> 00:39:10,807 Paskudny moment. 669 00:39:10,890 --> 00:39:13,230 Andrew Johnson jasno pokazuje, 670 00:39:13,309 --> 00:39:15,849 że uważa Douglassa za kogoś gorszego. 671 00:39:15,936 --> 00:39:18,186 Uważa, że czarni powinni być wdzięczni. 672 00:39:18,272 --> 00:39:20,652 „Miałem niewolników i ich kupowałem, 673 00:39:20,733 --> 00:39:22,573 ale nigdy żadnego nie sprzedałem. 674 00:39:22,651 --> 00:39:25,821 Właściwie od kiedy moja więź z niewolnikami znikła, 675 00:39:25,905 --> 00:39:29,115 to ja jestem ich niewolnikiem, a nie oni moimi”. 676 00:39:29,700 --> 00:39:31,700 Po spotkaniu z Douglassem 677 00:39:31,786 --> 00:39:33,866 Johnson powiedział sekretarzowi: 678 00:39:33,954 --> 00:39:35,794 „Znam tego cholernego Douglassa. 679 00:39:37,333 --> 00:39:38,713 Jest jak każdy Murzyn. 680 00:39:39,627 --> 00:39:42,047 Podciąłby białemu gardło, gdyby mógł”. 681 00:39:43,130 --> 00:39:45,130 Andrew Johnson nie był z tych, 682 00:39:45,216 --> 00:39:49,346 którzy by wspierali aktywne wcielanie praw byłych niewolników w życie, 683 00:39:49,428 --> 00:39:51,098 i oczywiście tego nie zrobił. 684 00:39:53,933 --> 00:39:56,063 Rozumiem. Johnson jest rasistą, 685 00:39:56,143 --> 00:39:58,403 ale prezydent nie powinien krzywdzić czarnych, 686 00:39:58,479 --> 00:40:00,019 skoro zniesiono niewolnictwo. 687 00:40:00,106 --> 00:40:03,436 Jak tak nienawidzisz czarnych, nie powinieneś być w Unii. 688 00:40:03,526 --> 00:40:04,356 Klamka zapadła. 689 00:40:05,236 --> 00:40:06,236 Ale uwaga! 690 00:40:06,320 --> 00:40:08,820 Bycie wolnym nie równa się obywatelstwu, 691 00:40:08,906 --> 00:40:10,156 a bez obywatelstwa 692 00:40:10,241 --> 00:40:13,541 czarni ludzie nie mogą się bronić przed atakami Południa. 693 00:40:13,619 --> 00:40:15,409 Od razu po uchwaleniu poprawki 694 00:40:15,496 --> 00:40:18,916 południowe stany przyjmują tzw. „czarne kodeksy”. 695 00:40:18,999 --> 00:40:22,459 I choć ta nazwa brzmi jak tytuł super serialu, oznacza coś 696 00:40:23,295 --> 00:40:24,125 całkiem innego. 697 00:40:24,880 --> 00:40:26,340 Mówimy tu o prawie. 698 00:40:26,424 --> 00:40:29,434 Wiele z nich nakazuje czarnym i tylko czarnym 699 00:40:29,510 --> 00:40:32,100 podpisania rocznych umów o pracę z białymi pracodawcami 700 00:40:32,805 --> 00:40:35,345 i nakłada na nich podatek do 100 dolarów 701 00:40:35,433 --> 00:40:38,103 za podjęcie innej pracy niż rolnik czy sługa. 702 00:40:38,644 --> 00:40:42,574 Nawet zmuszają czarne dzieci do obowiązkowego „czeladnictwa”, 703 00:40:42,648 --> 00:40:44,608 by korzystać z ich pracy. Dzieci! 704 00:40:45,484 --> 00:40:46,994 Gdy Północ się oburza, 705 00:40:47,069 --> 00:40:50,159 ustawodawcy z Południa mówią: „O co wam chodzi? 706 00:40:50,239 --> 00:40:51,699 To nie niewolnictwo. 707 00:40:51,782 --> 00:40:53,242 To zupełnie inne słowo. 708 00:40:54,076 --> 00:40:55,406 A nawet dwa słowa. 709 00:40:55,494 --> 00:40:57,504 Patrzcie. Teraz dostają zapłatę”. 710 00:40:58,164 --> 00:40:59,004 Właśnie. 711 00:40:59,081 --> 00:41:02,841 Ale co się stanie, jeśli czarni odrzucą nowe restrykcje? 712 00:41:02,918 --> 00:41:05,458 Jeśli spróbują skorzystać ze swej wolności? 713 00:41:05,546 --> 00:41:08,296 Mogą trafić do więzienia 714 00:41:08,382 --> 00:41:11,262 i, co za niespodzianka, zostać zmuszeni do pracy… 715 00:41:11,343 --> 00:41:12,553 bez zapłaty. 716 00:41:13,137 --> 00:41:15,557 New York Herald Tribune puszcza wręcz nagłówek: 717 00:41:16,348 --> 00:41:19,938 „Południowa Karolina przywraca niewolnictwo”. 718 00:41:20,019 --> 00:41:21,229 Wyobrażacie sobie? 719 00:41:21,312 --> 00:41:25,152 Czarni właśnie wygrali całą wojnę o swą wolność, 720 00:41:25,232 --> 00:41:26,732 a w zamian dostają to? 721 00:41:29,945 --> 00:41:31,855 Sama 13. poprawka to za mało. 722 00:41:31,947 --> 00:41:34,067 Pytanie brzmi, co wystarczy? 723 00:41:35,868 --> 00:41:39,708 Tu na scenę wchodzi John Bingham, kongresmen z Ohio. 724 00:41:40,539 --> 00:41:42,749 Wierzy w wolność dla wszystkich. 725 00:41:43,459 --> 00:41:44,419 Prawdziwą wolność. 726 00:41:44,919 --> 00:41:48,759 „Protestuję przeciwko błędnemu używaniu słowa »czarnuch«. 727 00:41:49,173 --> 00:41:51,803 Dla mnie nie oznacza ono koloru skóry, 728 00:41:52,343 --> 00:41:57,103 lecz określa klasę istot według koloru ich duszy. 729 00:41:58,349 --> 00:42:00,889 To ci, którzy pierwsi zgnębili bezbronnych 730 00:42:00,976 --> 00:42:04,146 i zmienili ich w to, co nazywamy »niewolnikami«. 731 00:42:04,730 --> 00:42:06,730 To ci złodzieje ludzi, 732 00:42:06,815 --> 00:42:09,645 choć ich skóra jest biała jak śnieg, są... 733 00:42:10,236 --> 00:42:11,486 prawdziwymi czarnuchami”. 734 00:42:13,948 --> 00:42:16,078 Bingham patrzy na Południe 735 00:42:16,158 --> 00:42:18,618 i mówi „To nie wygląda zbyt dobrze”. 736 00:42:19,203 --> 00:42:21,083 Mówi: „Musimy coś zrobić. 737 00:42:21,163 --> 00:42:24,333 Musimy dodać poprawkę do konstytucji. 738 00:42:25,000 --> 00:42:27,670 Zapewnić im równe obywatelstwo”. 739 00:42:28,254 --> 00:42:30,924 Między innymi to John Bingham utorował drogę 740 00:42:31,006 --> 00:42:36,006 do dyskusji i stworzył serce czternastej poprawki. 741 00:42:38,264 --> 00:42:42,104 Bingham chce zrobić to, do czego wzywał Frederick Douglass 742 00:42:42,184 --> 00:42:43,814 w przemówieniu z 4 lipca. 743 00:42:44,520 --> 00:42:47,570 Sprawić, by Ameryka dotrzymała swej obietnicy, 744 00:42:48,357 --> 00:42:51,937 rozszerzyć definicję obywatelstwa w konstytucji, 745 00:42:52,027 --> 00:42:54,067 naprawić wyrok w sprawie Scotta 746 00:42:54,738 --> 00:42:58,908 i utrwalić błogosławieństwo równości dla wszystkich na piśmie, 747 00:42:59,660 --> 00:43:02,000 by nikt nie mógł go odebrać. 748 00:43:02,079 --> 00:43:06,329 Aby to zrobić, Bingham i grupa radykalnych Republikanów 749 00:43:06,417 --> 00:43:11,337 budują 14. poprawkę tak, by zawierała wiele odmawianych czarnym Amerykanom praw. 750 00:43:11,422 --> 00:43:15,222 I walczą o włączenie jej do zbioru konstytucyjnych poprawek. 751 00:43:15,884 --> 00:43:17,804 To ważne, bo oni rozumieją, 752 00:43:17,886 --> 00:43:19,636 że nie zawsze będą u władzy. 753 00:43:19,722 --> 00:43:21,722 Ich następcy mogą jej nie chcieć. 754 00:43:21,807 --> 00:43:25,097 Proces przyjmowania poprawek jest niezwykle trudny, 755 00:43:25,185 --> 00:43:28,225 ale też bardzo trudno jest się ich potem pozbyć. 756 00:43:28,314 --> 00:43:29,904 KONGRES PROPONUJE 14. POPRAWKĘ 757 00:43:32,860 --> 00:43:34,950 28 STANÓW MUSI WYRAZIĆ ZGODĘ, BY JĄ PRZYJĘTO. 758 00:43:35,696 --> 00:43:37,446 SZEŚĆ Z 28 STANÓW ZATWIERDZA, ROK 1866 759 00:43:38,324 --> 00:43:39,834 22 STANÓW ZATWIERDZA, ROK 1867 760 00:43:40,701 --> 00:43:42,371 28 STANÓW ZATWIERDZA, ROK 1868 761 00:43:42,453 --> 00:43:44,463 Bingham odnosi sukces. 762 00:43:44,538 --> 00:43:48,418 W 1868 roku 14. poprawka oficjalnie staje się 763 00:43:48,500 --> 00:43:50,000 częścią Konstytucji USA. 764 00:43:52,546 --> 00:43:55,336 To dowodzi, że Stany Zjednoczone popierają 765 00:43:55,424 --> 00:43:59,224 tę nową misję równości dla wszystkich. 766 00:44:03,432 --> 00:44:07,602 „Każdy, kto urodził się lub naturalizował w Stanach Zjednoczonych 767 00:44:07,686 --> 00:44:10,646 i podlega ich zwierzchnictwu, 768 00:44:10,731 --> 00:44:13,031 jest obywatelem Stanów Zjednoczonych 769 00:44:13,108 --> 00:44:15,148 i stanu, w którym zamieszkuje”. 770 00:44:15,944 --> 00:44:18,864 Jeśli spojrzymy na ten język, to uderzające. 771 00:44:18,947 --> 00:44:21,327 Osoba urodzona w Stanach Zjednoczonych. 772 00:44:22,034 --> 00:44:23,994 Tyle, nie ma innych ograniczeń. 773 00:44:24,078 --> 00:44:26,958 Nie ma nic o kolorze skóry. 774 00:44:27,039 --> 00:44:32,089 To więc oznacza, że ludzie pochodzenia afrykańskiego są obywatelami. 775 00:44:34,088 --> 00:44:36,378 „Żaden stan nie może wydawać ani stosować ustaw, 776 00:44:36,465 --> 00:44:38,045 które by ograniczały prawa 777 00:44:38,133 --> 00:44:40,593 i wolności obywateli Stanów”. 778 00:44:40,678 --> 00:44:45,638 Dzięki temu pierwsze osiem poprawek do konstytucji, 779 00:44:45,724 --> 00:44:47,354 tak zwana Karta Praw, 780 00:44:47,434 --> 00:44:49,064 obejmuje wszystkich obywateli, 781 00:44:49,144 --> 00:44:50,814 chroniąc ich przed władzami stanów 782 00:44:50,938 --> 00:44:52,558 i przed rządem federalnym. 783 00:44:52,648 --> 00:44:57,148 „Nie może też żaden stan pozbawić kogoś życia, wolności lub mienia 784 00:44:57,736 --> 00:44:59,736 bez sprawiedliwego procesu”. 785 00:45:00,531 --> 00:45:02,621 Przed wojną na Południu czarni ludzie 786 00:45:02,700 --> 00:45:05,660 próbowali dochodzić swych racji w sądach. 787 00:45:05,744 --> 00:45:09,374 Chcieli móc się bronić przed przemocą. 788 00:45:09,456 --> 00:45:11,496 A teraz 14. poprawka potwierdza, 789 00:45:12,209 --> 00:45:14,589 że w razie potrzeby mogą iść do sądu. 790 00:45:15,796 --> 00:45:18,716 „Ani odmówić komukolwiek na swoim obszarze 791 00:45:19,299 --> 00:45:21,799 równej ochrony prawa”. 792 00:45:29,351 --> 00:45:32,601 Obywatelstwo zostało jasno określone 793 00:45:32,688 --> 00:45:34,308 jako nabywane automatycznie, 794 00:45:34,398 --> 00:45:37,778 pełne obywatelstwo, nie warunkowe, nie w trzech piątych... 795 00:45:37,860 --> 00:45:41,450 Jeśli rodzisz się w Ameryce, jesteś Amerykaninem. 796 00:45:41,530 --> 00:45:46,660 Jeśli się tu urodziliście, od razu otrzymujecie wszystkie prawa 797 00:45:47,619 --> 00:45:50,499 oraz ochroną amerykańskiego obywatelstwa. 798 00:45:51,498 --> 00:45:53,378 To unieważnia decyzję w sprawie Scotta, 799 00:45:53,459 --> 00:45:55,589 według której czarni nie mogą być obywatelami 800 00:45:55,669 --> 00:45:58,959 bez względu na miejsce urodzenia, nawet gdyby mieszkali tu od pokoleń. 801 00:45:59,465 --> 00:46:02,005 Czternasta poprawka to kluczowy element... 802 00:46:02,050 --> 00:46:04,680 KELLY LYTLE HERNANDEZ HISTORYCZKA, UCLA 803 00:46:04,720 --> 00:46:06,970 odrzucenia narodu białych mężczyzn 804 00:46:07,556 --> 00:46:10,426 i przyjęcia przyszłości, w której istnieje szansa 805 00:46:10,517 --> 00:46:13,017 na rozwój różnorodności naszej demokracji. 806 00:46:14,062 --> 00:46:18,402 Czternasta poprawka zawiera też pierwsze użycie 807 00:46:18,984 --> 00:46:21,614 słowa „równy” w Konstytucji. 808 00:46:24,364 --> 00:46:26,664 Staje się jej świętością. 809 00:46:27,910 --> 00:46:30,910 Pod wieloma względami USA nie powstało w 1776 roku. 810 00:46:30,996 --> 00:46:34,916 Założono je, gdy John Bingham i Kongres uchwalili 14. poprawkę, 811 00:46:35,000 --> 00:46:36,920 nowoczesną konstytucję. 812 00:46:37,002 --> 00:46:41,552 ARTYKUŁ XIV 813 00:46:42,508 --> 00:46:45,588 Douglass i inni wiedzą, że 14. poprawka 814 00:46:45,677 --> 00:46:48,887 zmieniła sposób, w jaki działa prawo w Stanach. 815 00:46:48,972 --> 00:46:51,182 Nie jest uważana za idealną, 816 00:46:51,266 --> 00:46:54,186 ale stanowi powód do świętowania. 817 00:46:56,980 --> 00:46:59,070 To chwila niezwykłego optymizmu. 818 00:46:59,983 --> 00:47:03,243 Afroamerykanie są podekscytowani tym, co oznacza bycie 819 00:47:03,320 --> 00:47:05,660 pełnoprawnymi obywatelami. 820 00:47:06,281 --> 00:47:08,281 Po uchwaleniu 14. poprawki 821 00:47:08,367 --> 00:47:12,997 wierzono i cieszono się z myśli, że właśnie zresetowano 822 00:47:13,580 --> 00:47:16,210 projekt, który rozwinął się w złym kierunku, 823 00:47:16,959 --> 00:47:20,339 a Ameryka stanie się nową jakością. 824 00:47:20,420 --> 00:47:24,090 Jednym z największych sukcesów jest rozkwit czarnej edukacji. 825 00:47:24,925 --> 00:47:29,755 Mieszkańcy Południa budują placówki, w których mogą się uczyć ważnej sztuki 826 00:47:29,847 --> 00:47:31,597 czytania i pisania. 827 00:47:31,682 --> 00:47:36,982 Czarni obywatele wydają na edukację kilka milionów dolarów z własnych kieszeni, 828 00:47:37,062 --> 00:47:40,522 a mowa o ludziach z Południa, którzy nie mieli pieniędzy. 829 00:47:47,281 --> 00:47:48,371 Frederick Douglass, 830 00:47:48,907 --> 00:47:51,787 dla was to tylko imię, dla mnie to modlitwa. 831 00:47:52,828 --> 00:47:55,618 Był niezwykły, bo miał talent i instynkt 832 00:47:55,706 --> 00:47:57,746 nie do powstrzymania. 833 00:47:57,833 --> 00:48:01,673 Nie chciał, by czarni byli wyłącznie wolni od niewolnictwa. 834 00:48:01,753 --> 00:48:04,093 Chciał, by byli obywatelami. 835 00:48:04,172 --> 00:48:07,052 Co za niezwykły mężczyzna i człowiek. 836 00:48:11,138 --> 00:48:13,268 „Zdaje mi się, że żyję w nowym świecie. 837 00:48:16,977 --> 00:48:19,147 Kto by umiał to sobie wyobrazić? 838 00:48:20,522 --> 00:48:22,402 Wielki triumf sprawiedliwości i wolności, 839 00:48:22,482 --> 00:48:24,232 nie tylko emancypacja niewolników, 840 00:48:24,943 --> 00:48:27,363 ale ustawa o obywatelstwie, prawo do głosowania. 841 00:48:28,530 --> 00:48:30,780 Wszystko dla klasy nie tak dawno piętnowanej 842 00:48:30,866 --> 00:48:32,366 jako bezwartościowa własność, 843 00:48:33,535 --> 00:48:36,325 a która teraz jest postrzegana jako ludzie, 844 00:48:37,372 --> 00:48:39,292 i uznawana za takich przez prawo”. 845 00:48:44,671 --> 00:48:45,761 Frederick Douglass. 846 00:48:47,799 --> 00:48:49,089 Osoba niewolna, 847 00:48:49,927 --> 00:48:50,757 uciekinier, 848 00:48:51,303 --> 00:48:52,853 wolny nie-obywatel, 849 00:48:53,597 --> 00:48:54,427 obywatel. 850 00:48:55,599 --> 00:48:58,139 Ale to nie koniec jego niesamowitej podróży. 851 00:48:58,226 --> 00:48:59,476 Do końca długiego życia 852 00:48:59,561 --> 00:49:02,061 Frederick Douglass nadal bronił praw 853 00:49:02,147 --> 00:49:05,437 czarnych Amerykanów, kobiet i imigrantów, 854 00:49:05,525 --> 00:49:09,235 a jego walka miała i ma duży wpływ na późniejsze pokolenia. 855 00:49:11,073 --> 00:49:11,913 Nawet dzisiaj. 856 00:49:22,042 --> 00:49:24,752 To nagranie pokazuje dźwig i ciężarówkę, 857 00:49:24,836 --> 00:49:27,416 które usuwają posąg Rogera B. Taneya 858 00:49:27,506 --> 00:49:29,626 przed świtem w piątek rano. 859 00:49:39,476 --> 00:49:42,896 Mówił, że czarni „nie mają żadnych praw, 860 00:49:42,980 --> 00:49:44,900 których biali muszą szanować”. 861 00:49:44,982 --> 00:49:46,022 CHARLES TANEY III 862 00:49:46,108 --> 00:49:48,148 POTOMEK SĘDZIEGO ROGERA B. TANEYA 863 00:49:48,235 --> 00:49:50,985 Tamtej nocy poprosiliśmy o przebaczenie i… 864 00:49:51,989 --> 00:49:53,909 Scottowie nam wybaczyli. 865 00:49:54,074 --> 00:49:56,374 LYNNE JACKSON, POTOMKINI DREDA SCOTTA 866 00:49:56,535 --> 00:49:58,405 Część mojej rodziny mówiła, 867 00:49:59,079 --> 00:50:01,119 „Nie wiem, czy chcę ich poznać”. 868 00:50:01,206 --> 00:50:06,706 A potem otrzymaliśmy niespodziewane, spontaniczne przeprosiny. 869 00:50:07,629 --> 00:50:10,339 Niektórzy z moich kuzynów płakali. 870 00:50:10,424 --> 00:50:11,724 Kiedy tak się dzieje, 871 00:50:11,800 --> 00:50:14,260 że osiągamy poziom zrozumienia i relacji, 872 00:50:14,803 --> 00:50:16,263 rodzą się nowe możliwości. 873 00:50:16,346 --> 00:50:17,636 Każdy może do tego dojść. 874 00:50:19,224 --> 00:50:20,644 NIE MOŻEMY ODDYCHAĆ 875 00:50:20,726 --> 00:50:21,596 SŁUCHAJ CZARNYCH 876 00:50:21,685 --> 00:50:22,685 NIE DYSKRYMINACJI LGBT 877 00:50:23,979 --> 00:50:24,939 JESTEM AMERYKANINEM 878 00:50:25,022 --> 00:50:25,982 TAK DLA ERA 879 00:50:29,026 --> 00:50:32,776 Jeśli rodziny Scott i Taney mogą się pogodzić, wy nie możecie? 880 00:50:36,116 --> 00:50:38,786 W Ameryce często rozmawiamy o równości. 881 00:50:38,869 --> 00:50:40,449 Mówimy o sprawiedliwości. 882 00:50:42,664 --> 00:50:45,714 Nasze Ślubowanie Wierności zawiera te słowa, 883 00:50:46,793 --> 00:50:51,423 a 14. poprawka miała na celu urzeczywistnienie tej wizji. 884 00:50:51,506 --> 00:50:53,546 Nie wzięliśmy pod uwagę, 885 00:50:54,134 --> 00:50:59,474 jak bardzo nie byliśmy przygotowani na prawdziwą równość. 886 00:51:00,223 --> 00:51:01,733 Ślubuję, że nigdy 887 00:51:01,808 --> 00:51:04,978 nie przyjmę fałszywej nauki o równości ras. 888 00:51:06,897 --> 00:51:08,817 - Bez sprawiedliwości... - Nie ma pokoju! 889 00:51:11,526 --> 00:51:15,526 Mówimy Ameryce tylko to: „czyńcie to, co twierdzicie na papierze”. 890 00:51:20,368 --> 00:51:24,118 Od razu po ratyfikacji 14. poprawka została zaatakowana. 891 00:51:24,206 --> 00:51:27,286 W sądach, na ulicach, nawet w podręcznikach historii. 892 00:51:28,126 --> 00:51:31,126 Czemu nie uczymy się historii 14. poprawki? 893 00:51:31,963 --> 00:51:34,843 Bo jest wielu ludzi, którzy bardzo się starali, 894 00:51:34,925 --> 00:51:36,545 byście nigdy jej nie poznali. 895 00:54:27,389 --> 00:54:32,139 Napisy: Joanna Kaniewska