1
00:00:06,027 --> 00:00:07,987
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:11,741 --> 00:00:14,869
Teraz nie można tak mówić.
Sztuką może być cokolwiek.

3
00:00:14,952 --> 00:00:17,913
Każdy jest artystą. Ludzie się sądzą.

4
00:00:17,997 --> 00:00:22,543
„Nie mogę upiec gejom weselnego tortu,
bo torty to moja sztuka”.

5
00:00:23,169 --> 00:00:27,339
Poza aspektem politycznym,
który jest karygodny, jest też inny…

6
00:00:27,423 --> 00:00:31,510
Mam newsa, panie cukierniku.
Jeśli coś można zjeść, to nie sztuka.

7
00:00:32,678 --> 00:00:37,099
Jeśli możesz powiedzieć:
„Poproszę to i kawę”, to nie jest sztuka.

8
00:00:37,183 --> 00:00:38,392
Tylko przekąska.

9
00:01:17,515 --> 00:01:18,516
- Tak?
- Witam.

10
00:01:18,599 --> 00:01:20,392
Nad czym pani teraz pracuje?

11
00:01:20,476 --> 00:01:21,852
Nad czym pracuję?

12
00:01:22,561 --> 00:01:23,979
Daj mi numer. Zadzwonię.

13
00:01:26,232 --> 00:01:28,734
Jak można nauczyć się poczucia humoru?

14
00:01:28,818 --> 00:01:33,114
Jak można nauczyć się poczucia humoru?
Tak samo jak urosnąć.

15
00:01:33,989 --> 00:01:34,949
No tak.

16
00:01:35,032 --> 00:01:38,285
Co mówiłaś o wrzucaniu
filmików ze spotkań na Instagram?

17
00:01:38,369 --> 00:01:41,747
Wychodzę, a gość:
„Widziałem to na Insta i wpadłem”.

18
00:01:41,831 --> 00:01:43,374
Kto to tam wrzucił?

19
00:01:43,457 --> 00:01:45,000
Nie do wiary.

20
00:01:45,084 --> 00:01:47,419
Nie sądzisz, że to słaby pomysł?

21
00:01:58,430 --> 00:02:01,308
Pamiętam,
jak dostrzegłam w sobie brak talentu.

22
00:02:02,226 --> 00:02:04,311
Jako dziecko grałam na wiolonczeli.

23
00:02:04,812 --> 00:02:05,688
I…

24
00:02:06,230 --> 00:02:09,150
nasza szkoła miała orkiestrę,
jak każda szkoła.

25
00:02:10,067 --> 00:02:12,444
W szkołach publicznych były orkiestry.

26
00:02:14,029 --> 00:02:15,948
Wypożyczyli mi wiolonczelę.

27
00:02:16,574 --> 00:02:19,368
W pewnym momencie,
nie pamiętam kiedy dokładnie,

28
00:02:19,451 --> 00:02:22,663
szkoła zabrała ją z powrotem.

29
00:02:22,746 --> 00:02:27,126
Jeśli chciałam nadal na niej grać,
musiałam ją kupić.

30
00:02:27,626 --> 00:02:32,131
Doskonale pamiętam,
jak powiedziałam rodzicom:

31
00:02:32,214 --> 00:02:34,717
„Musimy oddać wiolonczelę albo ją kupić”.

32
00:02:36,302 --> 00:02:38,679
Mieszkaliśmy w małym domu z półpiętrami.

33
00:02:38,762 --> 00:02:42,141
Do kuchni prowadziły cztery schodki.

34
00:02:42,224 --> 00:02:45,352
Siedziałam na nich
i podsłuchiwałam rodziców.

35
00:02:45,436 --> 00:02:48,439
Główkowali, jak zapłacić za wiolonczelę.

36
00:02:48,981 --> 00:02:51,192
Więc weszłam do kuchni,

37
00:02:51,275 --> 00:02:53,861
oczywiście nie miałam słyszeć tej rozmowy,

38
00:02:53,944 --> 00:02:56,780
i powiedziałam:
„Nie kupujcie mi wiolonczeli.

39
00:02:57,990 --> 00:02:59,658
Nie jestem w tym dobra.

40
00:02:59,742 --> 00:03:02,494
Nie warto wydawać na to pieniędzy”.

41
00:03:03,078 --> 00:03:08,083
A mama na to: „Bo za mało ćwiczysz.

42
00:03:08,959 --> 00:03:11,253
Jak się przyłożysz, będziesz dobra”.

43
00:03:11,337 --> 00:03:14,548
Odpowiedziałam:
„Nie, jak się przyłożę, będę lepsza,

44
00:03:14,632 --> 00:03:16,175
ale nigdy nie będę dobra”.

45
00:03:16,258 --> 00:03:20,054
Lubiłam to. To jedyna rzecz,
której nie umiałam, a którą lubiłam.

46
00:03:21,513 --> 00:03:24,058
Bo orkiestra zagłuszała moje fałsze.

47
00:03:24,558 --> 00:03:29,021
To piękne doświadczenie.
A Leonard Bernstein był moim idolem.

48
00:03:42,034 --> 00:03:46,747
Gdy byłam dzieckiem, Leonard Bernstein
prowadził program Koncerty młodych ludzi.

49
00:03:47,331 --> 00:03:48,499
Leciał w niedzielę.

50
00:03:48,582 --> 00:03:51,168
Co niedzielę czekałam, by go zobaczyć.

51
00:03:51,710 --> 00:03:52,753
Uwielbiałam go.

52
00:03:53,337 --> 00:03:56,924
Były tam normalne dzieci.
Widziałam, jak wchodzą na salę.

53
00:03:57,007 --> 00:03:59,885
Dopiero po paru latach mnie olśniło.

54
00:03:59,969 --> 00:04:01,637
„To normalne dzieciaki?”

55
00:04:01,720 --> 00:04:03,138
Myślałam, że aktorzy.

56
00:04:04,765 --> 00:04:06,934
Jak myślicie, czym jest muzyka?

57
00:04:07,434 --> 00:04:09,144
Muzyka to nuty.

58
00:04:09,687 --> 00:04:13,190
Piękne nuty i dźwięki
połączone w taki sposób,

59
00:04:13,274 --> 00:04:16,193
aby słuchanie ich
sprawiało nam przyjemność.

60
00:04:16,694 --> 00:04:18,821
Wyjaśniał w telewizji rożne rzeczy

61
00:04:18,904 --> 00:04:23,450
i wyglądał dokładnie tak,
jak dzieci wyobrażają sobie dyrygenta.

62
00:04:23,534 --> 00:04:24,952
To było bardzo pomocne.

63
00:04:30,916 --> 00:04:34,211
„Takie dźwięki można
wydobyć z tego instrumentu,

64
00:04:34,295 --> 00:04:38,048
ale ty, Fran, tego nie potrafisz”.

65
00:04:38,132 --> 00:04:40,926
Nieważne, ile bym ćwiczyła.
Wiedziałam o tym.

66
00:04:41,010 --> 00:04:42,261
To był koniec.

67
00:04:43,137 --> 00:04:47,349
Rozumiałam, czym jest talent,
bo wiedziałam, że go nie posiadam.

68
00:04:47,891 --> 00:04:49,268
W tej dziedzinie.

69
00:04:49,852 --> 00:04:52,563
Chciałam być artystką,
więc zastanawiałam się,

70
00:04:52,646 --> 00:04:54,773
czemu się na to nie zdecydowałam.

71
00:04:54,857 --> 00:04:59,361
Wtedy pomyślałam: „Postanowiłaś
nie być artystką, bo to zbyt przyjemne”.

72
00:05:00,446 --> 00:05:03,365
Zbyt przyjemnie mi się rysowało.

73
00:05:03,449 --> 00:05:05,492
Chodzi o to, że…

74
00:05:05,576 --> 00:05:11,290
bardzo surowo osądzam innych,
ale jeszcze surowiej siebie.

75
00:05:11,373 --> 00:05:15,836
To tak, jakby ludzie pytali,
dlaczego Żydzi nie mogą jeść bekonu.

76
00:05:15,919 --> 00:05:17,588
Odpowiadam: „Zbyt smaczny.

77
00:05:19,673 --> 00:05:20,883
Jest zbyt smaczny”.

78
00:05:20,966 --> 00:05:24,636
W pewnym momencie ktoś stwierdził:
„To naprawdę pyszne. Nie!”.

79
00:05:24,720 --> 00:05:28,599
Musiałam więc pomyśleć podświadomie:

80
00:05:28,682 --> 00:05:31,310
„Rysowanie i malowanie:
zbyt przyjemne. Nie”.

81
00:05:32,061 --> 00:05:35,606
Skąd bierze się twoje poczucie humoru?
Geny czy wychowanie?

82
00:05:36,231 --> 00:05:40,027
Powiedziałabym, że geny,
bo wychowania zbyt wiele nie otrzymałam.

83
00:05:40,694 --> 00:05:43,447
Właściwie mój humor karano.

84
00:05:43,530 --> 00:05:46,492
Byłam dziewczyną,
być może tego nie doświadczyłeś,

85
00:05:46,575 --> 00:05:51,121
i gdy skończyłam jakieś 12 lat,
mama powiedziała:

86
00:05:51,205 --> 00:05:55,834
„Nie bądź zabawna w obecności chłopców.
Nie lubią zabawnych dziewczyn”.

87
00:05:56,335 --> 00:05:57,628
Niestety się myliła.

88
00:05:59,129 --> 00:06:02,383
Jedyną rzeczą, jaką wygrałam,
w dziewiątej klasie,

89
00:06:02,466 --> 00:06:05,719
była nagroda za dowcip.
Bałam się ją przynieść do domu.

90
00:06:05,803 --> 00:06:08,847
W jakiej szkole dają nagrodę za dowcip?

91
00:06:08,931 --> 00:06:10,766
To było gimnazjum Morristown,

92
00:06:10,849 --> 00:06:13,352
gdzie po raz ostatni cokolwiek ukończyłam.

93
00:06:13,852 --> 00:06:16,480
- Najdowcipniejsza osoba w klasie?
- Tak.

94
00:06:16,563 --> 00:06:18,440
Co nie było specjalnie trudne.

95
00:06:19,608 --> 00:06:21,819
Nie rywalizowałam z Oscarem Wilde’em.

96
00:06:23,862 --> 00:06:27,699
Pamiętam, że gdy byłam mała,
miałam może 12 czy 13 lat,

97
00:06:27,783 --> 00:06:29,701
byłam w domu rodziców.

98
00:06:30,744 --> 00:06:34,957
Leżałam na trawniku,
patrzyłam w niebo i myślałam:

99
00:06:35,040 --> 00:06:36,625
„Jak się stąd wydostać?”.

100
00:06:37,334 --> 00:06:40,212
Nie myśl, że miałam
dickensowskie dzieciństwo.

101
00:06:40,295 --> 00:06:41,797
Ale to nie było dla mnie.

102
00:06:42,297 --> 00:06:44,425
To nie było złe miejsce.

103
00:06:44,508 --> 00:06:48,470
Po prostu to nie było
odpowiednie miejsce dla mnie.

104
00:06:49,847 --> 00:06:54,017
Dlaczego tylu młodych ludzi
przyjeżdża do Nowego Jorku? Co tu jest?

105
00:06:55,436 --> 00:06:56,270
Nowy Jork.

106
00:06:57,104 --> 00:06:58,021
To tutaj jest.

107
00:06:59,189 --> 00:07:00,482
Czego tu nie ma?

108
00:07:01,358 --> 00:07:04,736
Tak trzeba na to spojrzeć.
Nie ma tu tego, skąd pochodzą.

109
00:07:05,529 --> 00:07:06,530
Więc przyjeżdżają.

110
00:07:06,613 --> 00:07:11,285
Ludzie w naszym wieku przyjeżdżali tu,
bo byli homoseksualistami.

111
00:07:12,035 --> 00:07:13,745
Teraz wszędzie mogą nimi być.

112
00:07:15,747 --> 00:07:19,626
Ale my przyjeżdżaliśmy tu,
bo nie można było żyć gdzie indziej.

113
00:07:20,502 --> 00:07:23,046
A to zwiększyło…

114
00:07:23,130 --> 00:07:29,720
populację wściekłych homoseksualistów,
co zawsze jest korzystne dla miasta.

115
00:07:30,471 --> 00:07:32,264
Dla miasta nie ma nic lepszego

116
00:07:32,347 --> 00:07:36,018
niż gęsta populacja
wściekłych homoseksualistów.

117
00:07:36,810 --> 00:07:41,648
Później szczęśliwych homoseksualistów,
bo zauważyli, jak tu fajnie.

118
00:07:42,816 --> 00:07:46,445
Wiele osób, które znam
i które przyjechały do Nowego Jorku

119
00:07:46,528 --> 00:07:48,447
z innych miejsc niż Nowy Jork…

120
00:07:49,698 --> 00:07:52,951
Wiele z nich odniosło duży sukces.

121
00:07:53,452 --> 00:07:55,871
Większy niż osoby urodzone w Nowym Jorku.

122
00:07:55,954 --> 00:07:59,875
Bo ludzie urodzeni w Nowym Jorku
wiedzieli, jakie to trudne.

123
00:07:59,958 --> 00:08:03,170
Ale jeśli tego nie wiedziałeś,
po prostu przyjeżdżałeś.

124
00:08:03,253 --> 00:08:06,173
Gdy byłam młoda, pisałam poezję.

125
00:08:06,256 --> 00:08:08,091
Poszłam do biura Grove Press,

126
00:08:08,175 --> 00:08:13,805
które było bardzo szanowanym
wydawnictwem artystycznym

127
00:08:14,765 --> 00:08:16,350
ze swoim tomikiem poezji.

128
00:08:16,850 --> 00:08:20,979
Pragnę podkreślić, że poszłam boso.
Chodziłam po Nowym Jorku na bosaka.

129
00:08:21,063 --> 00:08:25,067
Zadziwiające, że nadal żyję,
skoro chodziłam tam na bosaka.

130
00:08:25,150 --> 00:08:29,905
Weszłam i położyłam rękopis
na biurku recepcjonistki.

131
00:08:30,739 --> 00:08:32,908
Rzuciłam: „Jestem poetką”.

132
00:08:33,575 --> 00:08:35,536
„Jestem poetką”. Serio?

133
00:08:36,912 --> 00:08:38,747
„Witaj, John Donne”.

134
00:08:38,830 --> 00:08:40,791
„Jestem poetką”.

135
00:08:41,583 --> 00:08:45,212
„Chciałabym przedłożyć ten rękopis”.
„Dobrze”, powiedziała.

136
00:08:45,879 --> 00:08:52,844
Zostawiłam go tam
i codziennie czekałam na list w stylu:

137
00:08:52,928 --> 00:08:56,431
„Jesteśmy zachwyceni,
że odkryliśmy tak wielką poetkę”.

138
00:08:56,515 --> 00:09:00,227
W końcu przyszedł list:
„Mimo wszystko dziękujemy”.

139
00:09:01,311 --> 00:09:03,814
Ale gdy ukazała się moja pierwsza książka,

140
00:09:03,897 --> 00:09:07,067
pomyślałam:
„Dzięki Bogu nie wydali tej poezji”,

141
00:09:07,150 --> 00:09:10,988
bo byłam okropną poetką,
a potem wznowiliby wydanie.

142
00:09:11,071 --> 00:09:13,907
Miałam więc szczęście, że mnie odrzucili.

143
00:09:14,491 --> 00:09:18,912
Legenda głosi, że wyrzucono cię z liceum
i wyjechałaś do Nowego Jorku.

144
00:09:19,413 --> 00:09:22,583
Jakim cudem przeżyłaś?
Co robiłaś, gdy tam dotarłaś?

145
00:09:22,666 --> 00:09:24,084
To mnie nie zniechęcało.

146
00:09:24,167 --> 00:09:29,464
Na pewno nie przestałam wierzyć w siebie.

147
00:09:29,548 --> 00:09:30,757
AUTORKA / HUMORYSTKA

148
00:09:30,841 --> 00:09:34,261
To niezwykłe, zważywszy
na moją porażkę jako uczennica,

149
00:09:34,344 --> 00:09:37,014
co było moim jedynym
dotychczasowym zawodem.

150
00:09:37,097 --> 00:09:41,184
Nie ma większej porażki
niż bycie wyrzuconym z klasy maturalnej.

151
00:09:41,268 --> 00:09:44,354
Nie miałam więc na koncie
pokrzepiających sukcesów.

152
00:09:45,147 --> 00:09:46,523
Ale nie myślałam o tym.

153
00:09:46,607 --> 00:09:50,694
Po prostu pojechałam do Nowego Jorku,
by zostać pisarką.

154
00:09:51,987 --> 00:09:54,156
Jako dziecko uwielbiałam pisać.

155
00:09:54,823 --> 00:09:58,994
Uwielbiałam pisać, póki nie zaczęłam
otrzymywać za to pieniędzy.

156
00:09:59,703 --> 00:10:01,163
Potem tego nie znosiłam.

157
00:10:01,663 --> 00:10:02,789
Znam…

158
00:10:04,333 --> 00:10:09,838
tylko jednego naprawdę dobrego pisarza,
który uwielbia pisać.

159
00:10:11,048 --> 00:10:15,802
Tylko jednego. Większość pisarzy,
którzy to uwielbiają, jest beznadziejna.

160
00:10:15,886 --> 00:10:19,181
Ja uwielbiam śpiewać.
I jestem okropną śpiewaczką.

161
00:10:19,264 --> 00:10:22,643
Nic dziwnego, że uwielbiasz coś,
w czym jesteś kiepski.

162
00:10:22,726 --> 00:10:24,019
Sprawa wygląda tak.

163
00:10:24,102 --> 00:10:27,689
Możesz robić wiele rzeczy,
które nie są dobre,

164
00:10:27,773 --> 00:10:33,612
i nie ma nic złego w tym,
że robisz coś nieudolnie czy okropnie,

165
00:10:33,695 --> 00:10:36,365
ale zachowaj to dla siebie.
Nie publikuj tego.

166
00:10:37,032 --> 00:10:42,371
Ludzie mają obowiązek pokazywać światu
rzeczy, które może nie są świetne…

167
00:10:43,830 --> 00:10:46,416
bo większość z nas
nie jest do tego zdolna,

168
00:10:46,500 --> 00:10:48,543
ale przynajmniej ponadprzeciętne.

169
00:10:48,627 --> 00:10:51,171
Teraz ludzie pokazują wszystko.
Wszyściutko.

170
00:10:54,007 --> 00:10:56,426
Z moralnego punktu widzenia to nic złego,

171
00:10:57,427 --> 00:11:00,514
ale zastanawia mnie, jak ci młodzi ludzie…

172
00:11:00,597 --> 00:11:04,893
którzy zawsze tak postępowali
i zawsze żyli w takim świecie,

173
00:11:05,852 --> 00:11:08,397
są w stanie cokolwiek ocenić.

174
00:11:09,439 --> 00:11:15,112
A skoro rozróżnianie
to praktycznie mój zawód,

175
00:11:15,195 --> 00:11:16,738
tak samo jak ocenianie,

176
00:11:17,280 --> 00:11:20,951
nie sądzę, by w młodym pokoleniu
były takie osoby jak ja.

177
00:11:21,952 --> 00:11:23,787
Nie pozwolono by im na to.

178
00:11:23,870 --> 00:11:29,710
Nie to, że moje życie jest usłane różami,
a ludzie mnie uwielbiają, ale…

179
00:11:30,836 --> 00:11:35,507
współczesne pokolenie
jest albo szalenie krytyczne w stylu:

180
00:11:35,590 --> 00:11:37,926
„Nienawidzę twojej fryzury. Zdechnij”.

181
00:11:38,009 --> 00:11:42,139
Albo strasznie przesadza z pochwałami.

182
00:11:42,806 --> 00:11:45,892
„Świetnie.
Jesteś świetny. Tylko tak dalej”.

183
00:11:46,560 --> 00:11:48,854
Powiedziałabym, że…

184
00:11:49,479 --> 00:11:52,566
„Twoja fryzura?
Nikt nie powinien ginąć za fryzurę.

185
00:11:52,649 --> 00:11:55,694
Ale pisanie?
Przestań. Nie jesteś w tym dobry”.

186
00:11:57,237 --> 00:12:00,741
Często podkreślasz,
jak bardzo lubisz pisać.

187
00:12:01,366 --> 00:12:03,285
Pisarze nieczęsto to mówią.

188
00:12:04,619 --> 00:12:09,082
Zapytałam dlaczego, a ty rzekłaś:
„Bo inaczej jestem skazana na życie”.

189
00:12:11,334 --> 00:12:14,212
Muszę przyznać,

190
00:12:14,296 --> 00:12:17,966
że po skończeniu pierwszej książki,
Najbardziej niebieskie oko,

191
00:12:18,049 --> 00:12:22,512
popadłam w niezwykle głęboką melancholię…

192
00:12:22,596 --> 00:12:29,478
Teraz potrafię już przewidzieć to uczucie,
gdy zbliżam się do końca powieści.

193
00:12:30,937 --> 00:12:33,315
I gdy nanoszę ostatnie poprawki,

194
00:12:33,398 --> 00:12:36,693
ciągle przebierając w słowach,

195
00:12:36,777 --> 00:12:39,863
wybierając to, a nie inne słowo.

196
00:12:40,697 --> 00:12:41,865
Ale to prawda.

197
00:12:41,948 --> 00:12:46,953
„Skazana na życie”
to może zbyt mocne określenie…

198
00:12:47,037 --> 00:12:48,997
Ja tylko cytuję.

199
00:12:51,208 --> 00:12:55,045
Najważniejszą rzeczą,
jakiej potrzebuje każdy artysta,

200
00:12:55,128 --> 00:12:56,046
jest talent.

201
00:12:56,129 --> 00:13:01,718
A najpiękniejsze w talencie jest to,
że to chyba jedyna rzecz na świecie,

202
00:13:01,802 --> 00:13:07,015
która w zupełnie przypadkowy sposób
rozproszona jest po całym świecie.

203
00:13:07,098 --> 00:13:09,059
Nie jest z niczym związana.

204
00:13:09,142 --> 00:13:11,269
Nie możesz go kupić,

205
00:13:11,353 --> 00:13:14,314
nie możesz się go nauczyć
czy też odziedziczyć.

206
00:13:14,856 --> 00:13:17,234
Nie ma nic wspólnego z genami.

207
00:13:17,317 --> 00:13:21,988
Jest rozsypany niczym ziarnka piasku
i może pojawić się wszędzie.

208
00:13:22,072 --> 00:13:26,284
Czasami możesz mieć talent,
ale nie masz możliwości, by go wyrazić.

209
00:13:26,785 --> 00:13:29,162
Jest wiele takich miejsc, ale…

210
00:13:30,580 --> 00:13:33,834
To pewnie powód,
dla którego ludzie zawsze,

211
00:13:33,917 --> 00:13:35,293
zwłaszcza w tym kraju,

212
00:13:36,253 --> 00:13:41,091
szukając wyjaśnienia
dla sukcesu jakiejś książki…

213
00:13:41,174 --> 00:13:44,386
nie mówię o tym komercyjnym,
nie rozważają talentu.

214
00:13:45,929 --> 00:13:47,889
Bo to ich doprowadza do szału.

215
00:13:49,766 --> 00:13:51,810
Jak bogata była Edith Wharton?

216
00:13:51,893 --> 00:13:54,271
Edith Wharton była szalenie bogata.

217
00:13:54,354 --> 00:13:57,065
Bajecznie bogata.

218
00:13:57,148 --> 00:14:00,318
Ale była wspaniałą pisarką,
bo miała talent.

219
00:14:01,069 --> 00:14:04,072
Tę książkę
zawdzięczamy jednak jej majątkowi.

220
00:14:04,155 --> 00:14:05,532
WIEK NIEWINNOŚCI

221
00:14:05,615 --> 00:14:08,743
Powieść jest pasjonująca,
ale to niezwykle rzadkie,

222
00:14:08,827 --> 00:14:11,788
by ktoś z jej klasy pisał książki.

223
00:14:11,872 --> 00:14:15,125
Ten, kto pisał o tej klasie,
zwykle do niej nie należał.

224
00:14:15,208 --> 00:14:17,794
To było… Szczególnie dla kobiety.

225
00:14:17,878 --> 00:14:20,171
W czasach Edith Wharton

226
00:14:20,255 --> 00:14:23,758
było wiele bogatych kobiet,
które nie pisały takich książek.

227
00:14:23,842 --> 00:14:27,387
Zawsze będziemy mieć bogate kobiety.
Dobrze, że trafiła się taka.

228
00:14:27,470 --> 00:14:32,601
Przeczytam list
z New York Timesa z 31 lipca,

229
00:14:33,143 --> 00:14:35,061
z artykułu, który czytałem.

230
00:14:35,145 --> 00:14:39,524
„Kurator z miejskiego wydziału oświaty
potępia egzamin z czytania,

231
00:14:39,608 --> 00:14:42,694
który wykorzystał
fragment z powieści Edith Wharton”.

232
00:14:44,070 --> 00:14:47,240
Fragment zaczynał się od słów:

233
00:14:47,324 --> 00:14:53,788
„W Nowym Jorku powszechnie uznano,
że hrabina Olenska »straciła urodę«”.

234
00:14:55,665 --> 00:15:00,128
Skarga brzmi następująco:
„Każda dziewczyna na egzaminie”

235
00:15:00,795 --> 00:15:05,216
uzna uwagę o utracie urody
jako „cios psychiczny”.

236
00:15:06,718 --> 00:15:07,636
Koniec cytatu.

237
00:15:07,719 --> 00:15:11,806
Nie wspominając o hrabinach.

238
00:15:12,766 --> 00:15:15,435
Zawsze uważałam,
by nie urazić żadnej hrabiny.

239
00:15:17,812 --> 00:15:19,481
To jakiś obłęd!

240
00:15:20,357 --> 00:15:22,817
Ale bardzo się cieszę.

241
00:15:22,901 --> 00:15:27,113
Tylko w ten sposób
można je zmusić do czytania Edith Wharton…

242
00:15:31,701 --> 00:15:37,791
Artystę, jeśli jest prawdziwym artystą,
interesuje tylko jedna rzecz:

243
00:15:38,375 --> 00:15:40,585
by budzić umysły ludzi.

244
00:15:41,211 --> 00:15:44,631
Aby ludzkość i kobiety zrozumiały,

245
00:15:44,714 --> 00:15:49,386
że istnieje coś większego
niż to, co widoczne jest na powierzchni.

246
00:15:49,469 --> 00:15:51,888
WSPOMINAJĄC MARVINA GAYE
REŻ. R.OLIVIER

247
00:15:51,972 --> 00:15:55,225
To zawsze znajduje wyraz
w muzyce prawdziwego artysty,

248
00:15:55,308 --> 00:15:57,060
w jego dziełach czy obrazach.

249
00:16:13,743 --> 00:16:16,204
Jedziemy od początku.

250
00:16:16,287 --> 00:16:17,497
Od początku.

251
00:16:19,082 --> 00:16:20,583
Przygrywka.

252
00:16:25,255 --> 00:16:28,341
Prawdopodobnie zrobimy cztery.

253
00:16:30,051 --> 00:16:30,969
Podoba mi się.

254
00:16:43,064 --> 00:16:45,567
Wiem, jak powstaje wiele rzeczy.

255
00:16:45,650 --> 00:16:50,238
Sama nie umiałabym ich zrobić,
ale wiem, jak powstają obrazy czy rysunki.

256
00:16:50,321 --> 00:16:52,699
Nie wiem jednak, jak pisze się piosenkę.

257
00:16:52,782 --> 00:16:54,784
Dobra, zagrajcie jeszcze raz.

258
00:16:57,454 --> 00:17:00,915
Wiem, jak napisać tekst,
ale nie wiem, jak napisać muzykę.

259
00:17:00,999 --> 00:17:03,960
Czasami widziałam nagrania

260
00:17:04,044 --> 00:17:09,049
z wielkich koncertów
bardzo popularnych muzyków.

261
00:17:09,924 --> 00:17:14,721
Teraz mają wszędzie kamery,
więc można zobaczyć twarze ludzi.

262
00:17:14,804 --> 00:17:19,476
Gdy oglądam coś takiego,
zawsze interesuje mnie widownia.

263
00:17:19,559 --> 00:17:25,148
Widzę, jak szczęśliwi są ci ludzie,
jak wdzięczni za tę muzykę.

264
00:17:25,774 --> 00:17:28,443
Zwłaszcza za muzykę z czasów ich młodości.

265
00:17:28,526 --> 00:17:31,488
Nieważne, czy popularnym muzykiem

266
00:17:31,571 --> 00:17:36,826
był wtedy Frank Sinatra,
Billy Joel, David Bowie czy Q-Tip.

267
00:17:36,910 --> 00:17:41,456
„Pamiętasz naszą pierwszą randkę?
Grali ten kawałek. Pamiętasz?”

268
00:17:41,539 --> 00:17:43,792
To niezmiernie ważne dla ludzi.

269
00:17:44,626 --> 00:17:48,838
Kochają osobę, która im to dała,
choć to wszystko jest dla nich zagadką.

270
00:17:49,464 --> 00:17:53,510
Nikogo nie kocha się
tak bardzo jak muzyków.

271
00:17:53,593 --> 00:17:56,471
Żadnych innych artystów.
Ludzie kochają muzyków.

272
00:17:56,554 --> 00:17:58,139
Naprawdę ich kochają,

273
00:17:58,223 --> 00:18:03,770
bo dają im możliwość
wyrażania emocji i wspomnień.

274
00:18:03,853 --> 00:18:08,066
Żadna inna forma sztuki tego nie potrafi.
Myślę, że muzycy…

275
00:18:08,149 --> 00:18:10,485
prawdopodobnie muzycy i kucharze,

276
00:18:10,568 --> 00:18:13,780
odpowiadają
za najwięcej przyjemności w naszym życiu.

277
00:18:13,863 --> 00:18:16,282
Tak więc…

278
00:18:16,950 --> 00:18:19,619
W mojej młodości
popularna była muzyka Motown.

279
00:18:20,495 --> 00:18:22,580
Gdy ją słyszę, jestem szczęśliwsza.

280
00:18:23,123 --> 00:18:26,918
Nie ma co do tego wątpliwości.
Nic innego tak na mnie nie działa.

281
00:18:27,627 --> 00:18:31,172
Czy uważam tę muzykę
na najlepszą na świecie?

282
00:18:31,673 --> 00:18:33,007
Nie.

283
00:18:33,091 --> 00:18:36,636
Ale czy czuję się szczęśliwsza,
gdy ją słyszę? Tak.

284
00:18:37,595 --> 00:18:40,765
To dla ludzi bardzo ważne.

285
00:18:40,849 --> 00:18:44,644
Muzyka ich uszczęśliwia, nie szkodząc im.

286
00:18:44,727 --> 00:18:48,857
Większość przyjemnych rzeczy
jest szkodliwa, więc to niezwykłe.

287
00:18:48,940 --> 00:18:51,484
To jak narkotyk, który cię nie zabija.

288
00:18:52,360 --> 00:18:54,362
Wiele można by powiedzieć

289
00:18:54,445 --> 00:18:58,241
na temat fizycznego kontaktu
z innymi artystami.

290
00:18:58,324 --> 00:19:00,952
Przebywanie ze sobą jest ważne.

291
00:19:01,035 --> 00:19:04,664
- Był bar Max’s…
- I milion innych miejsc wcześniej.

292
00:19:04,747 --> 00:19:08,543
W Nowym Jorku. Czy Paryżu.
Inne czasy, inne miasta.

293
00:19:09,878 --> 00:19:11,087
Ale to bardzo ważne.

294
00:19:11,171 --> 00:19:14,007
Gdy Michael Bloomberg
wprowadził zakaz palenia,

295
00:19:15,466 --> 00:19:18,720
a ja nadal z nim rozmawiałam,
zapytałam go:

296
00:19:18,803 --> 00:19:24,100
„Wiesz, jak nazywa się
artystów przesiadujących w barach,

297
00:19:24,184 --> 00:19:26,853
pijących, palących
i rozmawiających ze sobą?”.

298
00:19:26,936 --> 00:19:30,064
„Jak?”, zapytał. „Historią sztuki”.

299
00:19:30,148 --> 00:19:34,485
Gdyby Picasso
musiał wstać i wyjść na papierosa,

300
00:19:35,445 --> 00:19:36,988
mógłby coś przegapić.

301
00:19:37,071 --> 00:19:41,910
Czy świetny sportowiec
stoi na równi z wielkim artystą?

302
00:19:44,078 --> 00:19:46,831
Stoi na równi ze świetną tancerką.

303
00:19:48,166 --> 00:19:49,667
Ale nie wielkim pisarzem.

304
00:19:51,461 --> 00:19:52,378
Nie zgodzę się.

305
00:19:52,879 --> 00:19:54,214
Jestem zszokowana.

306
00:19:56,174 --> 00:19:57,508
Zatkało mnie.

307
00:19:57,592 --> 00:19:59,260
Dla mnie…

308
00:19:59,344 --> 00:20:02,430
Tylko krewni
równie często się ze mną nie zgadzają.

309
00:20:02,513 --> 00:20:03,514
Ja…

310
00:20:04,265 --> 00:20:08,603
Michael Jordan jest na równi z Sinatrą,

311
00:20:09,187 --> 00:20:10,521
Michałem Aniołem…

312
00:20:12,649 --> 00:20:15,068
Countem Basie, Dukiem Ellingtonem.

313
00:20:15,693 --> 00:20:18,238
Dla mnie znajduje się
na tym samym poziomie.

314
00:20:18,321 --> 00:20:22,408
Może być na tym poziomie w sporcie.
Nie twierdzę, że nie. Nie wiem.

315
00:20:22,492 --> 00:20:24,911
Wierzę, że jest najlepszym koszykarzem.

316
00:20:25,411 --> 00:20:27,288
Nie będę się z tobą kłócić.

317
00:20:27,372 --> 00:20:30,708
Ale nie jest tylko świetnym…
To, co ten człowiek…

318
00:20:31,417 --> 00:20:37,298
Gdy wchodzisz na ten poziom,
nieważne w jakiej dziedzinie,

319
00:20:37,382 --> 00:20:41,177
- należysz do panteonu.
- Zgodzę się co do najwyższego poziomu.

320
00:20:41,261 --> 00:20:45,848
Jednak 40 lat po jego śmierci
nikt nie posłucha płyty Michaela Jordana,

321
00:20:45,932 --> 00:20:47,725
jak płyt Duke’a Ellingtona.

322
00:20:47,809 --> 00:20:52,981
Zawsze możemy posłuchać Duke’a Ellingtona,
bo mamy nie tylko płytę winylową,

323
00:20:53,064 --> 00:20:54,607
ale i zapis jego pracy.

324
00:20:54,691 --> 00:20:56,567
Praca jest taka sama.

325
00:20:56,651 --> 00:20:58,736
Michael Jordan nie gra już w kosza.

326
00:20:58,820 --> 00:21:00,488
Nie zostawia żadnego zapisu.

327
00:21:00,571 --> 00:21:03,032
Oglądasz stare mecze Michaela Jordana?

328
00:21:03,616 --> 00:21:05,076
- Można.
- Wiem o tym.

329
00:21:05,660 --> 00:21:08,371
Wiem, że można. Ale czy to robisz?

330
00:21:09,038 --> 00:21:11,416
Czy to nie wynik meczu jest ekscytujący?

331
00:21:12,000 --> 00:21:13,876
- Już go znasz.
- Tak, ale…

332
00:21:14,502 --> 00:21:17,630
Czy Picasso nadal maluje?

333
00:21:17,714 --> 00:21:20,717
Nie, ale obrazy,
które namalował, są takie same.

334
00:21:21,926 --> 00:21:24,095
- Nie rozumiem.
- Nie ma suspensu.

335
00:21:24,178 --> 00:21:28,266
Nie patrzysz na obraz,
zastanawiając się, jak to się potoczy.

336
00:21:28,349 --> 00:21:31,561
Czy nie oglądasz meczu po to,
by zobaczyć, kto wygra?

337
00:21:31,644 --> 00:21:35,231
Jeśli wiesz, że wygrał Jordan,
obejrzysz mecz ponownie?

338
00:21:35,315 --> 00:21:38,776
Tak, żeby zobaczyć,
jak on to, do diaska, zrobił.

339
00:21:38,860 --> 00:21:41,821
Cóż, można na to spojrzeć w ten sposób.

340
00:22:09,682 --> 00:22:11,517
A teraz Kobiety z Algieru.

341
00:22:11,601 --> 00:22:13,269
Wspaniały obraz Picassa.

342
00:22:13,353 --> 00:22:16,981
Cena wywoławcza: sto milionów dolarów.

343
00:22:17,065 --> 00:22:18,441
Mamy 105 milionów.

344
00:22:18,524 --> 00:22:22,445
Obraz Picassa
Akt, zielone liście i popiersie z 1932 r.

345
00:22:22,528 --> 00:22:24,530
Cena wywoławcza: 58 milionów.

346
00:22:24,614 --> 00:22:29,035
Czemu nie? 129 milionów.
Kto da 130? Może numer 47.

347
00:22:29,619 --> 00:22:31,996
Mamy 92 miliony… 93.

348
00:22:32,080 --> 00:22:32,914
Chwileczkę.

349
00:22:33,414 --> 00:22:35,583
Numer 147.

350
00:22:35,666 --> 00:22:38,419
93 miliony. Daje więcej niż wy.

351
00:22:38,503 --> 00:22:41,047
Nie czekajcie zbyt długo.

352
00:22:41,130 --> 00:22:43,091
Mamy 95 milionów dolarów.

353
00:22:43,174 --> 00:22:44,759
Ostatnia szansa.

354
00:22:45,426 --> 00:22:46,636
95 milionów.

355
00:22:48,554 --> 00:22:53,393
Odważna oferta. Dziękuję.
Panie i panowie, 160 milionów dolarów.

356
00:22:54,143 --> 00:22:57,563
Kobiety z Algieru Picassa
zostają sprzedane w Christie’s

357
00:22:57,647 --> 00:22:59,440
za 160 milionów dolarów.

358
00:23:00,274 --> 00:23:01,275
Sprzedane.

359
00:23:02,860 --> 00:23:05,238
Jeśli mowa o dzisiejszej kulturze,

360
00:23:05,321 --> 00:23:07,615
w której formie sztuki

361
00:23:07,698 --> 00:23:11,119
widzisz obecnie najwięcej braków?

362
00:23:11,911 --> 00:23:13,621
- Która jest najgorsza?
- Tak.

363
00:23:13,704 --> 00:23:14,539
Tak.

364
00:23:17,500 --> 00:23:18,584
- Tak.
- Tak.

365
00:23:18,668 --> 00:23:21,170
- Konkurencja jest spora.
- Wiem.

366
00:23:23,381 --> 00:23:26,175
W której najłatwiej o krętactwa?

367
00:23:26,259 --> 00:23:29,053
Powiedziałabym,
że w sztukach plastycznych.

368
00:23:29,137 --> 00:23:32,014
Lub tym, co ludzie nimi nazywają.

369
00:23:32,849 --> 00:23:36,185
Z pewnością nie jestem w tym odosobniona.

370
00:23:36,853 --> 00:23:40,064
Chyba panuje co do tego powszechna zgoda.

371
00:23:40,148 --> 00:23:41,441
Niezły szwindel.

372
00:23:42,108 --> 00:23:43,276
Tak.

373
00:23:44,235 --> 00:23:45,528
- Zgadzasz się?
- Tak.

374
00:23:45,611 --> 00:23:48,030
Ale wciąż myślę o cenach…

375
00:23:48,114 --> 00:23:50,324
- To miałam na myśli.
- Tak, szwindel.

376
00:23:50,408 --> 00:23:52,910
- O nich właśnie słyszymy.
- Tak.

377
00:23:52,994 --> 00:23:55,079
Jeśli idziesz na aukcję…

378
00:23:56,873 --> 00:23:59,292
i pokażą Picassa, zapada martwa cisza.

379
00:24:00,251 --> 00:24:03,129
A gdy przybiją cenę młotkiem,
słychać aplauz.

380
00:24:03,838 --> 00:24:07,383
Żyjemy w świecie,
w którym oklaskuje się cenę, a nie obraz.

381
00:24:07,467 --> 00:24:08,551
Bez komentarza.

382
00:24:13,931 --> 00:24:18,102
Oklaskują cenę.
Powinni klaskać, gdy widzą Picassa.

383
00:24:18,186 --> 00:24:20,146
- Wiem.
- Nie był dobrym malarzem?

384
00:24:22,899 --> 00:24:24,734
Teraz oklaskują dobrych kupców.

385
00:24:40,625 --> 00:24:41,709
Z werwą!

386
00:24:56,516 --> 00:24:59,101
W młodości chodziłam do klubów jazzowych.

387
00:24:59,185 --> 00:25:02,063
- Było wtedy wielu świetnych muzyków.
- Tak.

388
00:25:02,146 --> 00:25:06,651
Widziałam chyba wszystkich
wielkich muzyków jazzowych na żywo.

389
00:25:06,734 --> 00:25:08,945
- Wielokrotnie.
- Twój ulubiony muzyk?

390
00:25:09,654 --> 00:25:11,364
- Mingus.
- Charlie Mingus?

391
00:25:11,447 --> 00:25:12,823
Znałam go dobrze.

392
00:25:12,907 --> 00:25:14,075
Po co ci ta broń?

393
00:25:15,368 --> 00:25:18,829
Ktoś mnie okradł.
Włamał się i wszystko mi zabrał.

394
00:25:24,252 --> 00:25:25,169
Kto cię okradł?

395
00:25:27,463 --> 00:25:29,549
Przyjaciele, wrogowie? Nie wiem.

396
00:25:30,174 --> 00:25:33,261
Jakiś znajomy,
bo wiedział, gdzie trzymam biżuterię.

397
00:25:34,762 --> 00:25:35,888
Musiał mnie znać.

398
00:25:36,681 --> 00:25:38,683
Nie przyjaciel, ale ktoś bliski.

399
00:25:41,310 --> 00:25:46,482
Strzelił sobie w stopę, bo jego żona,
wtedy dziewczyna, z nim zerwała.

400
00:25:46,566 --> 00:25:50,987
Postrzelił się, a potem krwawiący
wszedł po schodach jej mieszkania,

401
00:25:51,070 --> 00:25:52,863
by pokazać, co mu zrobiła.

402
00:25:52,947 --> 00:25:54,824
Celowo strzelił sobie w stopę.

403
00:25:56,492 --> 00:26:01,122
Przyjaźniłam się z Charlesem,
bo jego żona była właścicielem czasopisma,

404
00:26:01,205 --> 00:26:03,499
tak zwanej podziemnej gazety.

405
00:26:03,583 --> 00:26:10,381
Należała do niej pierwsza gazeta,
w której pracowałam w wieku 19 lat.

406
00:26:10,464 --> 00:26:12,633
Była właścicielką, stąd go znałam.

407
00:26:12,717 --> 00:26:13,926
Dwa, trzy, cztery.

408
00:26:24,604 --> 00:26:26,147
Był wybuchowy.

409
00:26:26,230 --> 00:26:27,857
Strasznie wybuchowy.

410
00:26:27,940 --> 00:26:31,319
Kiedyś się na mnie wściekł
i gdy zobaczył mnie w Vanguard,

411
00:26:31,402 --> 00:26:34,530
zeskoczył ze sceny i wbiegł po schodach…

412
00:26:34,614 --> 00:26:35,823
A był gruby.

413
00:26:35,906 --> 00:26:38,200
Nie był wysportowany.

414
00:26:38,284 --> 00:26:42,496
Miałam go za staruszka.
Zbliżał się do pięćdziesiątki.

415
00:26:42,580 --> 00:26:45,791
Ja miałam 19 lat,
ale kiepski był ze mnie biegacz.

416
00:26:46,292 --> 00:26:49,253
Gnał za mną, wykrzykując,

417
00:26:49,337 --> 00:26:52,715
przez całą Siódmą Aleję,
aż prawie do Canale Street.

418
00:26:52,798 --> 00:26:56,510
W końcu nie mogłam już biec
i się przewróciłam.

419
00:26:57,011 --> 00:26:57,970
A on potem…

420
00:26:58,054 --> 00:26:59,764
Był w trakcie występu.

421
00:26:59,847 --> 00:27:04,393
Reszta zespołu stała na scenie w Vanguard,
oddalonego teraz o 20 przecznic.

422
00:27:04,477 --> 00:27:09,106
Przewróciłam się, on też,
a potem usiadł i na mnie spojrzał:

423
00:27:09,190 --> 00:27:10,441
„Idziemy coś zjeść?”.

424
00:27:12,526 --> 00:27:15,571
Przypomniałam mu,
że był w trakcie koncertu,

425
00:27:16,113 --> 00:27:17,782
ludzie przyszli go zobaczyć.

426
00:27:18,282 --> 00:27:20,076
Miał tak wielki apetyt,

427
00:27:20,618 --> 00:27:23,287
że gdy przechodził przez Chinatown,

428
00:27:23,371 --> 00:27:26,582
kucharze wychodzili z piwnic
i go oklaskiwali.

429
00:27:27,124 --> 00:27:29,418
Tym zjednał sobie moją matkę.

430
00:27:29,502 --> 00:27:32,296
- Spędził u nas Święto Dziękczynienia.
- Tak?

431
00:27:32,380 --> 00:27:34,799
Matka go kochała, bo jadł za trzech.

432
00:27:36,175 --> 00:27:38,552
Mawiała: „Charles ma wspaniały apetyt”.

433
00:27:38,636 --> 00:27:42,890
Nie tylko zjadł kilka porcji,
ale jeszcze dokończył w kuchni indyka.

434
00:27:44,892 --> 00:27:48,312
Większości imponował
muzycznym geniuszem, a mamie apetytem.

435
00:27:49,814 --> 00:27:52,358
- Jadłam raz śniadanie z Ellingtonem.
- Tak?

436
00:27:52,441 --> 00:27:54,985
- I Charlesem.
- Gdzie to było?

437
00:27:55,069 --> 00:27:57,488
W Reuben’s, całonocnej restauracji,

438
00:27:57,571 --> 00:28:00,241
która znajdowała się
przy 58. i Piątej Alei.

439
00:28:00,324 --> 00:28:05,746
Duke Ellington to jedyna osoba,
na którą Charles Mingus miał wzgląd.

440
00:28:06,664 --> 00:28:11,127
Charles grał w młodości w zespole Duke’a
i został z niego wyrzucony.

441
00:28:12,128 --> 00:28:13,963
A Charles był bardzo…

442
00:28:15,464 --> 00:28:16,674
arogancką osobą.

443
00:28:17,508 --> 00:28:19,510
Nie chciał rozmawiać z ludźmi.

444
00:28:19,593 --> 00:28:21,512
Gardził większością z nich.

445
00:28:22,221 --> 00:28:25,891
Jedyną osobą,
na którą miał wzgląd, był Duke Ellington.

446
00:28:25,975 --> 00:28:29,186
Był tak pełen szacunku,
że prawie na niego nie patrzył.

447
00:28:29,937 --> 00:28:32,982
Duke Ellington
wrzeszczał na niego „Charles!”.

448
00:28:33,065 --> 00:28:34,608
A on: „Przepraszam, Duke”.

449
00:28:34,692 --> 00:28:37,570
Jak kompletnie inny człowiek.

450
00:28:37,653 --> 00:28:39,947
„Co się stało z Charlesem?”

451
00:28:40,030 --> 00:28:42,450
A więc każdy ma w życiu kogoś takiego,

452
00:28:42,533 --> 00:28:45,453
nawet te najbardziej aroganckie osoby.

453
00:28:45,536 --> 00:28:47,496
Nawet najwięksi artyści.

454
00:28:48,831 --> 00:28:51,834
Moim zdaniem Charles był wielkim artystą,

455
00:28:51,917 --> 00:28:54,754
ale jego zdaniem
Duke Ellington był ważniejszy.

456
00:29:09,894 --> 00:29:14,023
Jeśli podziwiasz czyjąś twórczość,
po części ją wchłaniasz.

457
00:29:14,815 --> 00:29:18,194
Dochodzi do momentu,
w którym współczesny kompozytor

458
00:29:18,277 --> 00:29:21,405
i facet, który ma być…

459
00:29:22,573 --> 00:29:24,784
współczesnym kompozytorem jazzowym,

460
00:29:25,743 --> 00:29:28,078
kończą to samo konserwatorium.

461
00:29:28,162 --> 00:29:28,996
Właśnie.

462
00:29:29,079 --> 00:29:32,333
Zacierają się granice.

463
00:29:32,416 --> 00:29:35,127
Na pewno byłeś jednym z pionierów.

464
00:29:35,211 --> 00:29:37,171
Ale nie jestem po konserwatorium.

465
00:29:37,254 --> 00:29:42,009
Nie, ale byłeś jedną z pierwszych osób,
które pisały tak zwany jazz symfoniczny.

466
00:29:42,092 --> 00:29:45,054
Ukończyłem konserwatorium kina Capitol.

467
00:29:45,137 --> 00:29:46,639
Zgadza się.

468
00:29:46,722 --> 00:29:48,682
Słuchałem symfonii przed seansem.

469
00:29:48,766 --> 00:29:50,976
Może tym się właśnie różnimy.

470
00:29:51,060 --> 00:29:54,897
Ty tworzyłeś jazz symfoniczny,
a ja symfonie jazzowe.

471
00:29:56,398 --> 00:29:58,234
- Kocham cię.
- Coś w tym stylu.

472
00:30:10,496 --> 00:30:11,997
Widziałeś moje spinki?

473
00:30:12,540 --> 00:30:16,710
Pożyczył mi je Sandy Rower,
wnuk Alexandra Caldera,

474
00:30:16,794 --> 00:30:18,838
który ręcznie je wykonał.

475
00:30:18,921 --> 00:30:22,633
Nie zaprojektował serii spinek,
jak to robią dzisiejsi artyści.

476
00:30:22,716 --> 00:30:23,801
Sam je zrobił.

477
00:30:23,884 --> 00:30:27,304
- Calder zrobił je pewnie dla siebie.
- Tak.

478
00:30:27,388 --> 00:30:31,058
Nie zrobił ich dla Fran.
Robił dużo biżuterii.

479
00:30:31,141 --> 00:30:35,563
W Met była fantastyczna wystawa
wyłącznie biżuterii Caldera.

480
00:30:35,646 --> 00:30:38,607
Istnieje cudowna biografia Caldera.

481
00:30:38,691 --> 00:30:43,821
Gdy miał siedem lat, 
siostra podarowała mu na święta obcęgi.

482
00:30:43,904 --> 00:30:45,114
Calder o tym pisze.

483
00:30:45,197 --> 00:30:48,826
„To najlepszy dzień w moim życiu.
Dostałem obcęgi!”

484
00:30:48,909 --> 00:30:51,203
Użył ich do zrobienia tych spinek.

485
00:30:51,287 --> 00:30:54,540
- Myślę, że zrobiono je tymi obcęgami.
- Niesamowite.

486
00:30:54,623 --> 00:30:57,084
Są naprawdę spektakularne.

487
00:30:58,127 --> 00:31:00,296
Napisy: Monika Bartz