1
00:00:06,006 --> 00:00:07,966
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:11,678 --> 00:00:15,428
Na ulicy mieszkał chłopiec,
który miał tak leniwą matkę,

3
00:00:16,725 --> 00:00:18,515
że jadał lody na śniadanie.

4
00:00:19,352 --> 00:00:23,442
Bywałam w jego domu,
a on siedział na blacie kuchennym.

5
00:00:23,523 --> 00:00:28,403
Gdybym ja coś takiego zrobiła,
rodzice wysłaliby mnie do więzienia.

6
00:00:28,528 --> 00:00:34,078
Ten dom przywodził na myśl
markiza de Sade’a.

7
00:00:34,159 --> 00:00:36,119
Dzieci na blacie kuchennym!

8
00:00:36,202 --> 00:00:39,002
Jednego razu wyszło to poza lody.

9
00:00:39,080 --> 00:00:42,540
Była siódma rano.
Jadł je, ale nie z pomocą łyżki.

10
00:00:42,625 --> 00:00:46,245
Wyjął je, co u mnie było zakazane,
i jadł je preclem!

11
00:00:48,673 --> 00:00:51,683
Nie mogłam uwierzyć, jak ci ludzie żyją.

12
00:00:55,430 --> 00:00:57,100
Omówiliśmy to wcześniej.

13
00:00:57,182 --> 00:00:59,102
- Czy możemy…
- Zapalić.

14
00:00:59,184 --> 00:01:00,354
Właśnie.

15
00:01:00,435 --> 00:01:01,935
- Na scenie.
- Nie możemy.

16
00:01:02,020 --> 00:01:05,150
- Bo to wbrew prawu.
- Zgadza się.

17
00:01:34,302 --> 00:01:35,142
Jesteśmy.

18
00:01:36,387 --> 00:01:40,017
- I co wy na to?
- Może być.

19
00:01:41,351 --> 00:01:42,311
Słucham?

20
00:01:42,393 --> 00:01:46,693
Nie, żadnego sprayu.
I tak ledwo łapię oddech.

21
00:01:47,482 --> 00:01:49,902
To jak przyssać się do rury wydechowej.

22
00:01:53,029 --> 00:01:56,199
Chcę załatwić sobie płuca paleniem.

23
00:01:56,282 --> 00:01:58,662
HIGIENA I SPORT

24
00:01:58,743 --> 00:02:00,953
Co sądzisz o tej całej filozofii,

25
00:02:01,037 --> 00:02:04,667
według której aerobik i ćwiczenia
przedłużają życia?

26
00:02:05,583 --> 00:02:10,053
Ja nie traktuję tego jak filozofię.

27
00:02:10,130 --> 00:02:14,260
Gdy byłam mała,
niewiele osób regularnie ćwiczyło.

28
00:02:15,468 --> 00:02:18,218
Nie było to odrębną czynnością.

29
00:02:18,763 --> 00:02:22,683
Ale byliśmy bardziej aktywni fizycznie.
Zwłaszcza dzieci.

30
00:02:22,767 --> 00:02:26,147
Nie wolno nam było tkwić w domu.

31
00:02:26,229 --> 00:02:30,649
Zwłaszcza u mnie.
Zawsze wywalali mnie na zewnątrz.

32
00:02:31,609 --> 00:02:33,609
„Idź i zajmij się sobą”.

33
00:02:33,695 --> 00:02:37,115
Nie chodziło o to,
żebym przebywała na świeżym powietrzu.

34
00:02:37,198 --> 00:02:40,368
„Nie chcemy cię oglądać, więc idź sobie.

35
00:02:40,451 --> 00:02:45,461
Zejdź nam z oczu.
Nie mamy dla ciebie czasu, więc wynocha”.

36
00:02:45,540 --> 00:02:48,790
Biegaliśmy więc po okolicy i tak dalej.

37
00:02:48,877 --> 00:02:52,797
Ludzie mniej wtedy jedli.
To kolejna sprawa.

38
00:02:52,881 --> 00:02:58,011
Bo musieli sami przygotowywać jedzenie.
Nie było żadnych gotowych posiłków.

39
00:02:59,721 --> 00:03:03,311
No i ludzie nie wiedzieli,
że wiele rzeczy im szkodzi.

40
00:03:03,850 --> 00:03:08,100
Choć pewnie wiedza o tym
tylko pogarsza sprawę.

41
00:03:08,188 --> 00:03:10,518
Natomiast moi rodzice…

42
00:03:12,358 --> 00:03:15,318
byli pierwszym pokoleniem
urodzonym w Stanach.

43
00:03:15,403 --> 00:03:17,533
„Jest jedzenie? Dobrze.

44
00:03:18,573 --> 00:03:20,833
Nie ma jedzenia? Źle.

45
00:03:20,909 --> 00:03:23,869
Mięso? Dobrze. Masło? Dobrze”.

46
00:03:25,121 --> 00:03:29,081
Za złe rzeczy uważano słodycze.
Szkodziły zębom.

47
00:03:30,251 --> 00:03:33,421
Ludzie nie rozprawiali
cały czas o zdrowiu.

48
00:03:33,504 --> 00:03:37,054
- Martwili się o takie rzeczy jak polio.
- To było poważne.

49
00:03:37,133 --> 00:03:40,893
Tak, aż do wynalezienia szczepionki,
gdy byłam jeszcze mała.

50
00:03:40,970 --> 00:03:42,760
To był przełom.

51
00:03:42,847 --> 00:03:46,637
Gdy byliśmy dziećmi,
przy czym ty byłeś nim wcześniej…

52
00:03:46,726 --> 00:03:49,476
Owszem, znacznie wcześniej.

53
00:03:50,438 --> 00:03:54,528
Wszystkie dzieci żyły
otoczone kłębami dymu papierosowego.

54
00:03:55,902 --> 00:04:00,952
W moim domu
matka nigdy nie otwierała okna,

55
00:04:02,617 --> 00:04:07,157
bo nie chciała,
by powietrze dostało się do środka.

56
00:04:09,082 --> 00:04:14,172
Nie było nic widać. Takie były lata 50.

57
00:04:14,254 --> 00:04:18,304
W samochodach
też nie mogliśmy otwierać okien.

58
00:04:18,383 --> 00:04:20,893
Ojciec miał fajkę, matka paliła papierosy.

59
00:04:20,969 --> 00:04:25,009
I tak siedzieliśmy sobie.
Teraz mamy w autach zabezpieczenia.

60
00:04:25,098 --> 00:04:28,598
Można przypiąć dzieciaki,
a nawet nałożyć im kaski.

61
00:04:28,685 --> 00:04:32,055
Ubiera się je jak astronautów
i przykuwa do siedzenia.

62
00:04:37,151 --> 00:04:38,901
Gdy byliśmy mali…

63
00:04:40,238 --> 00:04:42,698
- Tak?
- …nie było pasów.

64
00:04:43,199 --> 00:04:47,199
Siedzieliśmy z przodu na kolanach matek,
które paliły papierosy.

65
00:04:50,039 --> 00:04:53,749
Jestem uzależniona od papierosów.
Wiem, czym jest uzależnienie.

66
00:04:53,835 --> 00:04:58,255
Czy mądrze jest palić? To idiotyzm!
Dobrze o tym wiem.

67
00:04:58,339 --> 00:05:01,129
Ludzie na mnie krzyczą, a ja odpowiadam:

68
00:05:01,968 --> 00:05:04,098
„Palenie szkodzi. Tak słyszałam”.

69
00:05:04,178 --> 00:05:09,598
Może tak być, że rodzice nie wiedzieli,
że nie powinnam jeść stek za stekiem.

70
00:05:09,684 --> 00:05:13,234
Rozumiem, dlaczego ludzie
o tym nie myśleli.

71
00:05:13,313 --> 00:05:17,653
Zwłaszcza jeśli mięso było luksusem
dla poprzednich pokoleń.

72
00:05:19,861 --> 00:05:25,871
Ale jakim cudem nikt nie pomyślał:
„Może dym szkodzi naszym płucom”?

73
00:05:25,950 --> 00:05:27,410
Widać nie zatrybiło.

74
00:05:27,493 --> 00:05:31,463
Pewnie mówili ci,
że to „bezpieczne” papierosy.

75
00:05:31,539 --> 00:05:35,539
Tak, były „bezpieczne”.
Pamiętam mojego pediatrę.

76
00:05:35,626 --> 00:05:37,706
I te wszystkie wizyty.

77
00:05:37,795 --> 00:05:42,085
Miał na biurku wielgachną popielniczkę.
I palił podczas wizyty.

78
00:05:42,175 --> 00:05:45,295
A po okropnym zastrzyku
dawał ci coś słodkiego.

79
00:05:46,304 --> 00:05:49,434
Mając sześć albo siedem lat,
nie miałam pojęcia,

80
00:05:49,515 --> 00:05:51,885
że papierosy albo słodycze są szkodliwe,

81
00:05:51,976 --> 00:05:55,016
zwłaszcza że te ostatnie
dostawałam po zastrzyku.

82
00:05:56,189 --> 00:06:00,029
Gdybym nie zaczęła palić w wieku 12 lat,
nie zaczęłabym też teraz.

83
00:06:00,902 --> 00:06:04,162
Ale wiem, czym jest uzależnienie.

84
00:06:04,238 --> 00:06:10,498
I wiem, że nikt nie staje się uzależniony,
bo do tego dąży.

85
00:06:16,667 --> 00:06:19,587
Oto nasz słynny „motylek”.

86
00:06:19,670 --> 00:06:21,800
Dziewczyna jest w stadium poczwarki.

87
00:06:21,881 --> 00:06:27,261
Im większe obciążenie pod siedziskiem,
tym trudniej poruszać skrzydłami.

88
00:06:29,931 --> 00:06:34,271
Złe nałogi potrafią zabić.
Ale dobre cię nie uratują.

89
00:06:34,811 --> 00:06:38,521
Można mieć pozytywne nawyki,
ale i tak nic z tego.

90
00:06:38,606 --> 00:06:42,106
Nie powiem, o kogo chodzi,
ale miałam przyjaciółkę,

91
00:06:42,193 --> 00:06:44,993
która jako jedna
z niewielu moich rówieśniczek

92
00:06:45,071 --> 00:06:48,991
nie paliła, nie piła alkoholu
i zawsze mnie za to krytykowała.

93
00:06:49,075 --> 00:06:54,035
Przez całe życie jadła brokuły i szparagi.
Piła wodę i biegała.

94
00:06:54,122 --> 00:06:56,542
I zmarła na guza mózgu po pięćdziesiątce.

95
00:06:56,624 --> 00:07:00,884
Niedawno zmarła też moja matka.
Miała prawie 92 lata.

96
00:07:00,962 --> 00:07:04,092
Czyli życie w taki sposób nie zabija.

97
00:07:04,173 --> 00:07:07,393
Jeśli jutro umrę, nikt nie powie:
„A była taka młoda”.

98
00:07:07,885 --> 00:07:09,845
Przedwcześnie już nie umrę.

99
00:07:09,929 --> 00:07:14,139
Jeśli umrę przez palenie, ludzie powiedzą:
„A czego się spodziewałaś?”.

100
00:07:14,225 --> 00:07:17,805
Już wkurza ich, że nadal żyję.

101
00:07:17,895 --> 00:07:21,935
Ale obecnie mamy coś,
czego ani trochę nie toleruję.

102
00:07:22,024 --> 00:07:23,444
- Co?
- Sferę wellness.

103
00:07:23,526 --> 00:07:25,946
- O tak.
- Całe to „wellness”.

104
00:07:26,028 --> 00:07:28,698
Piszą o tym wszędzie.

105
00:07:28,781 --> 00:07:32,661
Mamy spa i inne rzeczy,
którym doczepia się to całe „wellness”.

106
00:07:32,743 --> 00:07:36,003
Wcześniej tego nie mieliśmy.
Czym w ogóle jest wellness?

107
00:07:36,080 --> 00:07:37,750
To „dodatkowe” zdrowie.

108
00:07:38,332 --> 00:07:42,632
Ale dla mnie to zwykła zachłanność.

109
00:07:42,712 --> 00:07:46,302
Nie jestem chora, ale to za mało.
Muszę mieć więcej.

110
00:07:46,966 --> 00:07:48,586
I można to kupić.

111
00:07:49,302 --> 00:07:52,182
Wellness ma swoją cenę.

112
00:07:52,263 --> 00:07:55,063
Zahacza to także o żywność.

113
00:07:55,850 --> 00:07:59,060
Nasiona, herbatki i tak dalej.

114
00:07:59,145 --> 00:08:02,975
Napoje, smoothie, soki.
Do wyboru, do koloru.

115
00:08:03,065 --> 00:08:07,275
Ja ani myślę tego próbować.

116
00:08:07,778 --> 00:08:11,948
Dziękuję, postoję.
Nie chcę żadnych takich rzeczy.

117
00:08:13,034 --> 00:08:15,664
Wiem, że medytacja to część jogi.

118
00:08:15,745 --> 00:08:19,325
Połowa ludzi na nowojorskiej ulicy
ma przy sobie matę.

119
00:08:20,249 --> 00:08:23,589
Już samo to powstrzymuje mnie przed jogą.

120
00:08:23,669 --> 00:08:29,929
Taszczenie ze sobą zwiniętej szmatki.

121
00:08:30,009 --> 00:08:33,759
Kiedyś w Nowym Jorku znali się na modzie.

122
00:08:33,846 --> 00:08:36,636
Nie lubię ludzi taszczących takie szmatki.

123
00:08:36,724 --> 00:08:40,734
Okropny widok.
Ostatnio miałam coś takiego w przedszkolu.

124
00:08:41,437 --> 00:08:44,397
Braliśmy maty do szkoły,
by spać na podłodze.

125
00:08:44,482 --> 00:08:47,942
Całe to wellness
musiało narodzić się w Kalifornii.

126
00:08:48,027 --> 00:08:52,777
Na przykład w San Francisco
albo tej całej Dolinie Krzemowej.

127
00:08:52,865 --> 00:08:57,445
Takie osoby troszczą się o swoje zdrowie,
ale nie o twoje życie.

128
00:08:58,621 --> 00:09:02,081
To prawdziwi bogacze.

129
00:09:03,626 --> 00:09:08,836
Próbują żyć wiecznie.
To dla nich bardzo ważne.

130
00:09:11,801 --> 00:09:16,601
Na pewno jedzą zdrowo i ćwiczą,
ale też myślą, że świat się kończy.

131
00:09:16,681 --> 00:09:20,181
Muszą mieć własne powietrze, własną wodę.

132
00:09:20,268 --> 00:09:25,018
Jeśli nastąpi jakaś wielka katastrofa,
nie chcę być wśród garstki ocalałych.

133
00:09:25,106 --> 00:09:28,896
Po co?
Nie rozumiem ludzi, którzy by chcieli.

134
00:09:28,985 --> 00:09:35,195
Oczywiście zamartwiałam się za dzieciaka,
gdy czuło się widmo wojny nuklearnej.

135
00:09:35,283 --> 00:09:39,203
Wtedy bardzo chciałam żyć,
bo miałam siedem lat.

136
00:09:39,912 --> 00:09:43,332
Teraz już nie mam i też nie chcę umierać.

137
00:09:43,416 --> 00:09:47,126
Ale jeśli umrę, świat to przeżyje.
Nie mam już siedmiu lat.

138
00:09:47,211 --> 00:09:51,881
I nie chciałabym przeżyć z ludźmi,
którzy zbierali te nasiona i tak dalej.

139
00:09:51,966 --> 00:09:54,676
Nie chciałabym skończyć z kimś takim.

140
00:09:54,760 --> 00:09:58,890
Skoro nie chcę zadawać się z nimi teraz,
gdy jest tyle rzeczy do roboty

141
00:09:58,973 --> 00:10:02,733
i świat nadal trwa, to dlaczego
miałabym chcieć z nimi przeżyć?

142
00:10:02,810 --> 00:10:06,440
Żył sobie żółw imieniem Bert

143
00:10:06,522 --> 00:10:09,732
Czujnym stworzeniem był

144
00:10:09,817 --> 00:10:12,697
Żadna groźna się go nie imała

145
00:10:12,778 --> 00:10:15,948
Zawsze wiedział, kiedy się zmyć

146
00:10:16,032 --> 00:10:18,912
Kucał i się krył

147
00:10:19,535 --> 00:10:21,155
Pamiętajcie, przyjaciele.

148
00:10:21,245 --> 00:10:25,495
Co robimy, gdy widzimy taki błysk?

149
00:10:25,583 --> 00:10:28,593
Kucamy i kryjemy się

150
00:10:29,420 --> 00:10:32,670
Nie wiem, co teraz kupują dzieci.
Co wolno im kupować.

151
00:10:32,757 --> 00:10:38,217
Kupiłam chłopcu słodycze na Walentynki.
Rodzice zareagowali, jakby to była broń.

152
00:10:39,096 --> 00:10:43,516
Zapytałam, czy może dostać słodycze.
Powiedzieli, że nie.

153
00:10:44,101 --> 00:10:48,981
Ale ja już mu je podarowałam,
a on nie mógł uwierzyć własnym oczom.

154
00:10:50,191 --> 00:10:52,941
Krzyknął, że to jego ulubione,
nim je otworzył.

155
00:10:53,653 --> 00:10:58,323
Chciałam kupić mu duże pudło słodyczy,
ale wiedziałam, jak zareagują rodzice.

156
00:10:59,617 --> 00:11:03,117
Jego matka zapytała mnie:

157
00:11:03,204 --> 00:11:05,714
„Mogła pani jeść słodycze w jego wieku?”.

158
00:11:05,790 --> 00:11:10,170
Była oczywiście dorosła,
ale znacznie młodsza ode mnie.

159
00:11:10,252 --> 00:11:13,962
Powiedziałam, że tak.
„Rodzice nie wiedzieli, że szkodzą?”

160
00:11:14,757 --> 00:11:18,587
Odpowiedziałam, że tak,
że szkodziły zębom.

161
00:11:18,678 --> 00:11:22,388
Powiedziałam, że nie sądzili,
że wszystkie te rzeczy,

162
00:11:22,473 --> 00:11:25,103
które mogą zaszkodzić, szkodzą tak bardzo.

163
00:11:25,184 --> 00:11:30,824
Wtedy rodzice aż tak nie interesowali się
naszym zdrowiem.

164
00:11:30,898 --> 00:11:34,278
Ale po wizycie
lekarz zabraniał jedzenia słodyczy.

165
00:11:34,360 --> 00:11:37,200
Ojciec krzyczał mnie,
bo miałam mnóstwo ubytków.

166
00:11:37,279 --> 00:11:39,069
Wypełnianie ich było drogie.

167
00:11:40,032 --> 00:11:44,042
Ale poza tym mówili tylko:
„Jedz fasolkę szparagową i tyle”.

168
00:11:44,120 --> 00:11:47,420
Nie mieli żadnej obsesji
na punkcie naszego zdrowia.

169
00:11:47,498 --> 00:11:50,458
Dzieciom daje się teraz sporo luzu,

170
00:11:50,543 --> 00:11:54,763
ale także zabrania im się wielu rzeczy,
bo mogą im zaszkodzić.

171
00:11:55,464 --> 00:11:58,554
Albo szkodzą środowisku.
Same dzieci tak ci powiedzą.

172
00:11:59,218 --> 00:12:02,718
Miałam taką znajomą.
Teraz sama ma dziecko.

173
00:12:03,681 --> 00:12:06,271
Mieszkała w San Francisco.

174
00:12:06,350 --> 00:12:09,980
Gdy miała trzy lata,
choć teraz pewnie ma 33,

175
00:12:10,980 --> 00:12:14,730
wkurzyła mnie i powiedziałam jej:
„Jesteś tylko dziewczynką”.

176
00:12:15,443 --> 00:12:18,863
Sama słyszałam to setki razy,
gdy byłam mała.

177
00:12:18,946 --> 00:12:22,576
Odpowiedziała: „Jestem kobietą”.
Miała trzy lata.

178
00:12:22,658 --> 00:12:26,328
Mówię: „Nie, nie jesteś.
Uwierz, kobietą to ty nie jesteś”.

179
00:12:26,412 --> 00:12:30,372
Teraz nikomu tak nie można mówić.
Kobietą jest każdy, kto tak powie.

180
00:12:30,458 --> 00:12:35,708
Każdy może być trzyletnią dziewczynką,
70-letnim facetem albo żyrafą. I kobietą.

181
00:12:36,297 --> 00:12:40,177
Próbowałaś terapii
albo różnych form samopomocy?

182
00:12:40,259 --> 00:12:42,929
Samopomocą jest dla mnie praca.

183
00:12:43,804 --> 00:12:47,854
Czy ludzie z podobnymi zaburzeniami
działają razem, by sobie pomóc?

184
00:12:47,933 --> 00:12:50,733
Niestety nie ma osób
z podobnym zaburzeniami.

185
00:12:50,811 --> 00:12:52,521
Nie udało się stworzyć grupy.

186
00:12:52,646 --> 00:12:56,396
Moje życie zdominowały dwie rzeczy.

187
00:12:56,484 --> 00:12:58,154
Palenie i planowanie zemsty.

188
00:12:59,779 --> 00:13:01,279
Nie trzeba do tego grupy.

189
00:13:01,363 --> 00:13:04,333
Potrafię knuć sama.
Czasami korzystam z telefonu.

190
00:13:05,493 --> 00:13:07,373
Ale palenie jest…

191
00:13:07,453 --> 00:13:09,213
- Moim hobby.
- Super.

192
00:13:09,288 --> 00:13:10,538
A wręcz zawodem.

193
00:13:11,832 --> 00:13:16,462
Od 30 lat słyszymy,
że papierosy nam szkodzą.

194
00:13:16,545 --> 00:13:20,045
Natomiast marihuana
obecnie ma na nas dobry wpływ.

195
00:13:20,674 --> 00:13:21,934
A kiedyś była…

196
00:13:22,551 --> 00:13:28,181
Przez „kiedyś” mam na myśli czasy,
gdy miałam dziewięć lat.

197
00:13:28,265 --> 00:13:34,555
Był to wtedy straszliwy narkotyk,
który niszczył całe twoje życie.

198
00:13:35,523 --> 00:13:38,153
- Teraz to cudowna rzecz.
- I lek.

199
00:13:38,234 --> 00:13:42,454
Po prostu rzecz wspaniała.
Sprzedają ją w słoikach na słodycze!

200
00:13:43,697 --> 00:13:47,987
Ludzie tak mi ją pokazywali.
Zobacz, jak cukierek.

201
00:13:48,077 --> 00:13:49,827
- Czy tam żelka.
- Albo lizak.

202
00:13:49,912 --> 00:13:53,962
Właśnie, są takie lizaki.
Wszystko nawiązuje do zwyczajów dzieci.

203
00:13:55,000 --> 00:13:59,090
Dzieciom odmawia się zwykłych lizaków,
ale matka ma taki z maryśką.

204
00:13:59,171 --> 00:14:01,301
Z prawdziwą marihuaną.

205
00:14:01,382 --> 00:14:03,882
Paliłam trawkę za młodu.

206
00:14:03,968 --> 00:14:09,558
Nie podobała mi się przez ten zapach.
Teraz ludzie aż tyle jej nie palą.

207
00:14:09,640 --> 00:14:12,560
No, palą ją,
ale też korzystają z innych opcji.

208
00:14:13,394 --> 00:14:17,774
A ja jednak nie szukałam takich wrażeń.

209
00:14:17,857 --> 00:14:21,777
Tego delikatnego szczęścia.

210
00:14:22,778 --> 00:14:24,858
Takie szczęście to nie dla mnie.

211
00:14:26,282 --> 00:14:28,412
Ale mogę powiedzieć,

212
00:14:28,492 --> 00:14:32,502
że mam znajomych w moim wieku
albo i starszych,

213
00:14:33,247 --> 00:14:38,587
którzy od 50 lat
palą trawkę dzień w dzień.

214
00:14:39,295 --> 00:14:41,955
I nie są to najwięksi geniusze na świecie.

215
00:14:42,047 --> 00:14:46,257
Zapewniam, że ma to długofalowe skutki.

216
00:14:47,344 --> 00:14:49,514
Bo znałam ich, gdy zaczynali.

217
00:14:49,597 --> 00:14:53,517
Nie są ani trochę niebezpieczni,

218
00:14:53,601 --> 00:14:57,061
ale lepiej nie konsultować z nimi
ważnych spraw.

219
00:14:57,146 --> 00:15:00,726
Czasami myślę sobie:
„Boże, co się z nim stało?”.

220
00:15:00,816 --> 00:15:06,526
I opowiadam, że zapytałam go o coś,
a on odpowiada bardzo mętnie.

221
00:15:06,614 --> 00:15:07,994
„Co się z nim stało?”

222
00:15:08,073 --> 00:15:11,163
Słyszę: „To zjarus” i mówię:
„No tak, zapomniałam”.

223
00:15:11,243 --> 00:15:15,623
Ja tam bym ją zalegalizowała,
skoro ludzie czerpią z tego radość.

224
00:15:17,041 --> 00:15:18,961
- Chwila przerwy?
- Pewnie.

225
00:15:19,043 --> 00:15:20,383
- Wszystko gra?
- Tak.

226
00:15:20,461 --> 00:15:23,551
- To co, przerwa?
- Tak, zapalę sobie.

227
00:15:29,595 --> 00:15:31,885
Dziewczynki w czasach mojej młodości

228
00:15:31,972 --> 00:15:34,642
grały w hacele,
klasy i skakały na skakance.

229
00:15:34,725 --> 00:15:36,265
Pewnie już tego nie robią.

230
00:15:42,024 --> 00:15:43,534
Raz, dwa, trzy, cztery!

231
00:15:43,609 --> 00:15:46,819
Ale skoro kobiety miały rządzić światem,

232
00:15:46,904 --> 00:15:50,454
to będąc w moim wieku,
powinny być mistrzyniami w hecle.

233
00:15:51,784 --> 00:15:56,714
Hecle czy klasy wydają się facetom głupie,

234
00:15:56,789 --> 00:15:59,629
ale to gry jak każde inne!

235
00:15:59,708 --> 00:16:02,458
Futbol to też gra.

236
00:16:02,544 --> 00:16:07,884
Reggie Miller zalicza
niewerbalną wymianę opinii ze Spikiem Lee,

237
00:16:07,967 --> 00:16:11,387
wielkim fanem Knicksów,
który zajmuje najlepsze miejsce.

238
00:16:11,470 --> 00:16:13,220
Chyba Spike go zmotywował.

239
00:16:13,889 --> 00:16:16,479
Spike próbuje zwrócić uwagę sędziego.

240
00:16:16,558 --> 00:16:19,308
Chyba nie wie, że to nie on gra.

241
00:16:19,395 --> 00:16:20,645
A Spike Lee?

242
00:16:21,271 --> 00:16:22,111
Kto?

243
00:16:23,023 --> 00:16:25,613
Widzimy się w piątek. Powodzenia.

244
00:16:27,236 --> 00:16:29,196
- Lubisz sport?
- Nie.

245
00:16:29,279 --> 00:16:32,449
- To może…
- Nie, czekaj. Nienawidzę go.

246
00:16:32,533 --> 00:16:35,413
- No to mam pytanie.
- Słucham.

247
00:16:35,494 --> 00:16:37,914
Kobe czy LeBron?

248
00:16:39,915 --> 00:16:45,375
Wiem, kim są z jednego powodu.
Mój przyjaciel pasjonuje się sportem.

249
00:16:45,462 --> 00:16:50,802
Inaczej pewnie bym ich nie kojarzyła.
I nie wolę jednego od drugiego.

250
00:16:50,884 --> 00:16:53,894
- Giantsi czy Jetsi?
- Ani jedni, ani drudzy.

251
00:16:53,971 --> 00:16:59,181
- Rangersi, Islandersi czy Devilsi?
- Naprawdę tego nie cierpię.

252
00:16:59,852 --> 00:17:02,352
Co robisz w dzień Super Bowl?

253
00:17:03,439 --> 00:17:04,939
Idę do restauracji.

254
00:17:08,902 --> 00:17:12,242
Teatry, w których występuje
New York City Ballet,

255
00:17:12,322 --> 00:17:16,792
opera czy sala koncertowa
znana kiedyś jako Philharmonic Hall…

256
00:17:16,869 --> 00:17:20,499
To ważne dla miasta rzeczy,
nawet jeśli tam nie chodzisz.

257
00:17:21,206 --> 00:17:26,496
Mówi się, że te miejsca powinny wspierać
tylko osoby z nich korzystające.

258
00:17:27,087 --> 00:17:29,917
Ale nie mówi się tak
o stadionach futbolowych.

259
00:17:30,007 --> 00:17:34,927
Jeśli kiedykolwiek usłyszysz,
że jestem na stadionie futbolowym,

260
00:17:35,012 --> 00:17:39,062
to znaczy, że zagonili mnie tam
i przystawili mi broń do głowy.

261
00:17:39,141 --> 00:17:41,021
Inaczej tam nie zawitam.

262
00:17:41,101 --> 00:17:46,111
Za stadiony futbolowe
płacą mieszkańcy danego miasta,

263
00:17:46,190 --> 00:17:48,400
a firmy dostają ulgi podatkowe.

264
00:17:48,484 --> 00:17:52,614
„Damy wam pieniądze,
bo chcemy mieć swoją drużynę”.

265
00:17:52,696 --> 00:17:53,566
Cóż, nie ja.

266
00:17:54,156 --> 00:17:57,906
Nie chcę żadnej drużyny.
Byłam przeciwna nawet licealnej.

267
00:17:57,993 --> 00:18:02,503
I teraz też żadnej nie chcę.
A na pewno nie chcę jej opłacać.

268
00:18:02,581 --> 00:18:04,251
Skąd ta nienawiść?

269
00:18:04,333 --> 00:18:09,003
Według mnie jest to coś,
co może przemawiać

270
00:18:09,088 --> 00:18:10,758
do siedmiolatków.

271
00:18:11,507 --> 00:18:12,377
Chwileczkę!

272
00:18:13,592 --> 00:18:15,762
Czyli jako osoba dorosła

273
00:18:15,844 --> 00:18:19,724
nie malujesz twarzy,
nie zakładasz koszulki i tak dalej?

274
00:18:19,807 --> 00:18:22,977
- Fajne jest to malowanie twarzy.
- Ja tego nie robię.

275
00:18:23,060 --> 00:18:24,480
Oto co mnie szokuje.

276
00:18:24,561 --> 00:18:28,361
Widzimy tłumy na ulicach,
krzyczące: „Wygraliśmy!”.

277
00:18:28,440 --> 00:18:31,650
A ja myślę sobie: „Jacy my?”.
To oni wygrali.

278
00:18:31,735 --> 00:18:34,145
Ty leżysz na kanapie i pijesz piwo.

279
00:18:34,238 --> 00:18:38,408
W tym tkwi piękno sportu.
Utożsamiasz się z drużyną.

280
00:18:38,492 --> 00:18:40,792
Tak, czyli z jakąś firmą.

281
00:18:40,869 --> 00:18:45,209
A ludzie nie krzyczą:
„Coke górą” albo „Pepsi przegrało!”.

282
00:18:45,833 --> 00:18:48,503
Jak udało im się was tak zmanipulować?

283
00:18:49,128 --> 00:18:50,338
Nienawidzisz sportu!

284
00:18:50,420 --> 00:18:55,630
Jest on tak promowany, bo rządzą faceci.

285
00:18:56,385 --> 00:18:58,885
- Faceci rządzą światem?
- Zgadza się.

286
00:18:58,971 --> 00:19:00,431
A że kochają sport…

287
00:19:00,514 --> 00:19:05,194
Myślisz, że gdyby rządziły kobiety,
mielibyśmy zawodowe rozgrywki w klasy?

288
00:19:05,269 --> 00:19:10,519
Sytuacja miała miejsce na przyjęciu,
na którym byli bardzo znani artyści.

289
00:19:11,150 --> 00:19:12,610
Rozmawiali o baseballu.

290
00:19:12,693 --> 00:19:14,363
I mówię: „Nie rozumiem.

291
00:19:14,444 --> 00:19:20,204
Czy każdy chłopiec na świecie
jest przekonany o tym,

292
00:19:20,284 --> 00:19:22,414
że będzie zawodowy baseballistą?

293
00:19:22,494 --> 00:19:25,624
A on na to:
„Każdy, z kim mógłbym się zadawać”.

294
00:19:25,706 --> 00:19:29,586
Pochodzisz z innej epoki.
Dziś kobiety chcą uprawiać sport.

295
00:19:29,668 --> 00:19:33,128
Są obecne w wielu dyscyplinach.
Naprawdę chcą to robić.

296
00:19:33,213 --> 00:19:36,303
- Dobrze, że nie jestem już dziewczyną.
- Dlaczego?

297
00:19:36,383 --> 00:19:39,343
Gdy byłam w szkole,
dziewczyny nie grały w futbol.

298
00:19:39,428 --> 00:19:43,468
Nie musiały uprawiać sportu.
To był ich przywilej, a teraz…

299
00:19:43,557 --> 00:19:47,137
To nie tak, że muszą. One chcą to robić.

300
00:19:47,227 --> 00:19:49,517
Ale wtedy nie chciałyśmy.

301
00:19:49,605 --> 00:19:52,765
- I nie musiałyśmy.
- Ale świat się zmienił.

302
00:19:52,858 --> 00:19:53,938
W tym aspekcie.

303
00:19:54,026 --> 00:19:57,816
Wolę więcej kobiet w Kongresie
i mniej na boisku.

304
00:20:23,555 --> 00:20:26,515
REPREZENTACJA USA W PIŁCE NOŻNEJ
MISTRZYNIE ŚWIATA

305
00:20:30,312 --> 00:20:34,442
Wiele rzeczy, które teraz robi się
na tak zwanych „wczasach”,

306
00:20:34,524 --> 00:20:37,744
przypomina te,
do których zmuszano jeńców na wojnie.

307
00:20:38,320 --> 00:20:41,490
Czytam sobie na przykład
ogłoszenie w Timesie:

308
00:20:41,573 --> 00:20:46,753
„Wczasy, na których możesz wspinać się
na góry na jednej linie z innymi ludźmi.

309
00:20:46,828 --> 00:20:50,078
A jak już jesteś na szczycie,
to możesz skoczyć”.

310
00:20:50,165 --> 00:20:53,035
I płacisz za coś takiego 15 000 od osoby.

311
00:20:53,126 --> 00:20:56,876
A mi przypomina to
bataański marsz śmierci.

312
00:20:56,964 --> 00:21:00,224
To tak jakby ci,
którzy dotrwali końca marszu,

313
00:21:00,300 --> 00:21:03,680
mieli jeszcze zapłacić 15 000
za koszty organizatora.

314
00:21:03,762 --> 00:21:06,272
Dlaczego ludzie to robią?

315
00:21:06,348 --> 00:21:08,928
- Bo chcą stawiać sobie wyzwania.
- Tak.

316
00:21:09,017 --> 00:21:12,977
Ciągle to słyszę. „Chcę się sprawdzić”.

317
00:21:13,063 --> 00:21:14,773
Te wyzwania są pozorne.

318
00:21:14,856 --> 00:21:18,986
Wejście na górę to pozorne wyzwanie.
Nie musisz tego robić.

319
00:21:19,069 --> 00:21:22,609
Są konieczne rzeczy,
których ludzie nie robią,

320
00:21:22,698 --> 00:21:25,738
bo boją się ich
albo są to rzeczy zbyt trudne.

321
00:21:25,826 --> 00:21:27,196
To są wyzwania.

322
00:21:27,286 --> 00:21:30,826
Wyzwaniem jest coś, co musisz zrobić,
a nie sobie wymyślisz.

323
00:21:30,914 --> 00:21:35,254
Na przykład ludzie decydują się
na tak zwane „ekstremalne wyczyny”.

324
00:21:35,335 --> 00:21:38,375
Robią to, bo „chcą się sprawdzić”.

325
00:21:38,463 --> 00:21:42,343
A ja zastanawiam się:
„Jakie ty masz życie?”.

326
00:21:42,968 --> 00:21:46,138
Wolę mi wyzwania stawiane przez życie.
Ujmę to tak.

327
00:21:46,221 --> 00:21:50,681
Jeśli wejdę do pralni bez kłótni,

328
00:21:50,767 --> 00:21:54,097
a nawet uda mi się wyprać rzeczy
i zabrać je stamtąd

329
00:21:54,187 --> 00:21:57,017
bez wysłuchania gróźb, że ktoś mnie pozwie

330
00:21:58,150 --> 00:22:01,190
lub coś mi zrobi,
to jest to wystarczające wezwanie.

331
00:22:01,278 --> 00:22:05,698
To prawdziwe życie
zawsze stawiało przede mną wyzwania.

332
00:22:05,782 --> 00:22:11,082
Nie muszę szukać
jakichś wydumanych wyzwań.

333
00:22:11,163 --> 00:22:15,713
Mam lęk przed cierpieniem fizycznym.
Zawsze się tego bałam.

334
00:22:15,792 --> 00:22:20,842
Dlatego unikam takich aktywności,
w których mogę doznać takich cierpień,

335
00:22:20,922 --> 00:22:23,262
Czyli każdej, która wymaga kasku.

336
00:22:26,428 --> 00:22:30,848
Chłopcy postawili namioty
i szykują się do złowienia paru ryb.

337
00:22:32,601 --> 00:22:36,101
Wypady łodziami, wędkowanie,
pływanie i inne wodne sporty

338
00:22:36,188 --> 00:22:37,768
kuszą biwakowiczów.

339
00:22:37,856 --> 00:22:41,856
Miejsce żony nie jest już w domu.

340
00:22:44,154 --> 00:22:47,954
Jest sobie duże, sztuczne jezioro Powell.

341
00:22:48,575 --> 00:22:52,075
Zarybiono je milionami ryb.

342
00:22:52,162 --> 00:22:55,252
Ludzie chcieli tam znaleźć się
na łonie natury.

343
00:22:56,333 --> 00:22:59,343
Znalazłam się na barce mieszkalnej.

344
00:22:59,419 --> 00:23:04,339
Do łowienia wymagane było zezwolenie.
Trzeba było udać się do wielkiego sklepu.

345
00:23:04,424 --> 00:23:07,934
Aby uzyskać zezwolenie,
musiałam okazać prawo jazdy.

346
00:23:08,011 --> 00:23:12,521
Kobieta, która początkowo wyglądała
na całkowicie normalną babkę,

347
00:23:12,599 --> 00:23:14,559
poprosiła o moje prawo jazdy.

348
00:23:14,643 --> 00:23:17,693
Wtedy prawka w stanie Nowy Jork
nie miały zdjęć.

349
00:23:18,438 --> 00:23:22,028
Na zachodzie było to normą,
ale u nas jeszcze nie.

350
00:23:22,109 --> 00:23:25,899
Spojrzała na moje prawo jazdy,
potem na mnie i zapytała:

351
00:23:26,822 --> 00:23:30,242
„Nie macie zdjęć na prawie jazdy?”.

352
00:23:31,576 --> 00:23:34,446
Byłam zszokowana.
Odpowiedziałam jej, że nie.

353
00:23:34,538 --> 00:23:36,918
Spytała o powód. „Bo potrafimy czytać”.

354
00:23:39,334 --> 00:23:41,044
Pamiętam to bardzo wyraźnie.

355
00:23:42,421 --> 00:23:45,591
Mamy już zdjęcia,
ale nadal potrafimy czytać.

356
00:23:47,384 --> 00:23:50,514
Sześciu najlepszych sprinterów
na świecie szykuje się.

357
00:23:51,763 --> 00:23:53,683
Owens, USA.

358
00:23:53,765 --> 00:23:55,265
Borchmeyer, Niemcy.

359
00:23:56,184 --> 00:23:57,894
Metcalfe, USA.

360
00:24:01,481 --> 00:24:02,821
Prowadzi Owens!

361
00:24:02,899 --> 00:24:06,779
Strandberg i Borchmeyer idą łeb w łeb.
Osendarp atakuje Wykoffa.

362
00:24:06,862 --> 00:24:10,202
Metcalfe blisko,
ale wygrywa Owens z czasem 10,3 sekundy.

363
00:24:11,825 --> 00:24:14,195
Letnie Igrzyska Olimpijskie w 1936 roku.

364
00:24:14,286 --> 00:24:21,126
Jesse Owens zdobywa złote medale,
a Hitler odmawia uściśnięcia…

365
00:24:22,711 --> 00:24:23,551
jego dłoni.

366
00:24:23,628 --> 00:24:26,758
Jeśli chodzi o Afroamerykanów w tym kraju,

367
00:24:27,966 --> 00:24:33,216
to wiele przełomów dla naszej społeczności
dokonało się poprzez sport.

368
00:24:33,305 --> 00:24:38,635
Jack Johnson, Joe Louis,
Jackie Robinson, Muhammad Ali.

369
00:24:39,269 --> 00:24:42,859
Świat nie mógłby się zmienić
bez Muhammada Alego.

370
00:24:42,939 --> 00:24:48,069
Jego działalność i walka
znacznie wykraczała poza boks.

371
00:24:48,153 --> 00:24:51,533
Uwielbiam go. Widziałam walkę
w Madison Square Garden.

372
00:24:51,615 --> 00:24:53,155
Proszę, była na walce!

373
00:24:54,910 --> 00:24:56,660
- Ale…
- Którą walkę?

374
00:24:56,745 --> 00:24:58,745
- Pierwszą z Frazierem?
- Tak, ale…

375
00:24:58,830 --> 00:25:00,790
Moment!

376
00:25:00,874 --> 00:25:04,464
Byłaś na pierwszej walce
Alego z Frazierem?

377
00:25:04,544 --> 00:25:06,094
I nie cierpisz sportu?

378
00:25:06,171 --> 00:25:07,961
- Tak.
- Nie wierzę!

379
00:25:08,048 --> 00:25:09,468
Ale uwielbiam Alego.

380
00:25:09,549 --> 00:25:13,549
Byłaś tam razem z Sinatrą?
Dlaczego postanowiłaś się wybrać?

381
00:25:14,137 --> 00:25:17,137
Byłam z dziewczyną, która znała Sinatrę.

382
00:25:17,641 --> 00:25:20,521
Poznała go na całego.
To od niego miała bilety.

383
00:25:20,602 --> 00:25:23,102
Asystowała mu przy zdjęciach?

384
00:25:23,188 --> 00:25:25,108
Nie, wtedy mu nie asystowała.

385
00:25:27,776 --> 00:25:31,026
Ale obsługiwała go wcześniej.
Stąd miała bilety.

386
00:25:31,112 --> 00:25:33,872
- Chciałam iść, bo uwielbiałam Alego.
- Chwila!

387
00:25:33,949 --> 00:25:36,829
Jak możesz go uwielbiać
i nie cierpieć sportu?

388
00:25:36,910 --> 00:25:39,330
Uwielbiałam go za działalność polityczną.

389
00:25:39,412 --> 00:25:43,462
Ale to mistrzostwo w wadze ciężkiej
umożliwiło mu tę działalność.

390
00:25:43,542 --> 00:25:47,422
Tak, ale to jego problem.
Takie miałam powody.

391
00:25:47,504 --> 00:25:52,514
- Jak inaczej mógłby wejść w politykę?
- Nie mógłby. Dobrze, że potrafił się bić.

392
00:25:52,592 --> 00:25:55,512
- Potrafił? Był mistrzem.
- Wierzę ci.

393
00:25:55,595 --> 00:25:59,675
Siedziałam zauroczona,
a facet za mną wydarł się na mnie.

394
00:25:59,766 --> 00:26:02,386
- „Zmień miejsce!”
- Nie cierpisz sportu.

395
00:26:02,477 --> 00:26:06,607
I wybrałaś się na jedno
z najważniejszych wydarzeń sportowych,

396
00:26:06,690 --> 00:26:08,020
mając świetne miejsca.

397
00:26:08,108 --> 00:26:10,278
Ubrania też były niczego sobie.

398
00:26:11,069 --> 00:26:13,029
- Ludzie byli wystrojeni.
- Tak.

399
00:26:13,113 --> 00:26:16,583
W życiu nie byłam na lepszym pokazie mody.

400
00:26:16,658 --> 00:26:20,698
Wspaniały pokaz mody
i wydarzenie kulturalne.

401
00:26:20,787 --> 00:26:22,577
Szkoda, że dowalili walkę.

402
00:26:24,791 --> 00:26:28,501
Zapytano mnie, po co tam poszłam.
„Popatrzeć na ciuchy”.

403
00:26:29,129 --> 00:26:32,879
Kultura alfonsów nadal trwała
w Nowym Jorku.

404
00:26:32,966 --> 00:26:37,796
Byli wszędzie z wycackanymi samochodami.
Nie szło uwierzyć w to, jak się ubierali.

405
00:26:37,887 --> 00:26:42,887
Wielkie czapki i kapelusze,
obok nich na przykład 12 dziewczyn.

406
00:26:42,976 --> 00:26:46,056
Nie mówię, że to było przyjemne,
ale ciekawiło.

407
00:26:46,146 --> 00:26:50,936
Uwielbiam Alego jako osobę,
ale nie cierpię boksu.

408
00:26:51,026 --> 00:26:53,526
Nie wierzę, że coś takiego jest legalne.

409
00:26:53,612 --> 00:26:56,662
Ciągle się o to wykłócam z ludźmi.

410
00:26:57,532 --> 00:27:02,042
Nie lubiłam nawet walk Alego,
który w zasadzie tańczył na ringu,

411
00:27:02,120 --> 00:27:04,460
ale nie wierzę, że jest to legalne.

412
00:27:04,539 --> 00:27:10,299
Nie wierzę, że w ramach sportu
ludzie wzajemnie się okładają.

413
00:27:10,378 --> 00:27:13,088
Wiem, że ludzie to kochają.

414
00:27:13,173 --> 00:27:16,093
A co jest nielegalne? Walki kogutów.

415
00:27:16,176 --> 00:27:20,306
Walki dwóch zwierząt, które jadamy!

416
00:27:20,388 --> 00:27:23,018
No, przynajmniej ja jem. Niektórzy nie.

417
00:27:23,099 --> 00:27:27,479
Zjadamy je, ale nie mogą walczyć,
bo to zbyt okrutne.

418
00:27:38,490 --> 00:27:42,200
Nie przyszłam na przyjęcie
na cześć Leni Riefenstahl.

419
00:27:42,285 --> 00:27:44,865
Gdy opublikowała tę książkę… Jak to szło?

420
00:27:44,954 --> 00:27:46,964
- Nuba.
- Nubia. Nuba?

421
00:27:47,040 --> 00:27:47,960
Tak, Nuba.

422
00:27:48,041 --> 00:27:53,131
Znajomy, który już nie żyje,
wyprawił dla niej kameralne przyjęcie.

423
00:27:53,213 --> 00:27:56,263
Takie na 12 osób,
choć było więcej chętnych.

424
00:27:56,341 --> 00:27:57,301
Ja odmówiłam.

425
00:27:57,384 --> 00:27:59,344
Spytał: „Jak to cię nie będzie?”.

426
00:27:59,427 --> 00:28:02,507
Mówię mu: „Leni Riefenstahl?
Nie bądź śmieszny”.

427
00:28:03,056 --> 00:28:07,266
On na to: „Ale musisz przyznać,
że to wspaniała artystka”.

428
00:28:07,352 --> 00:28:11,562
Mówię, że mam to gdzieś.
Nie pamiętam tytułu. Coś o olimpiadzie.

429
00:28:11,648 --> 00:28:12,648
Olimpiada, tak.

430
00:28:12,732 --> 00:28:17,652
Puszczano go bez dźwięku
w barach sado-maso.

431
00:28:17,737 --> 00:28:21,487
Znalazła sobie grupkę fanów w Nowym Jorku.

432
00:28:21,574 --> 00:28:26,544
No i znajomy mówi mi,
że to wspaniała reżyserka.

433
00:28:26,621 --> 00:28:27,461
Jasne.

434
00:28:27,539 --> 00:28:30,749
„Wykorzystanie talentu
do wspierania dyktatury?

435
00:28:30,834 --> 00:28:33,804
Lepiej, by była marnym reżyserem!”.

436
00:28:35,422 --> 00:28:36,842
Napisy: Krzysiek Igielski