1
00:00:06,006 --> 00:00:07,966
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:11,720 --> 00:00:14,850
Teraz nie można tak mówić.
Sztuką może być cokolwiek.

3
00:00:14,931 --> 00:00:17,891
Każdy jest artystą. Ludzie się sądzą.

4
00:00:17,976 --> 00:00:22,516
„Nie mogę upiec gejom weselnego tortu,
bo torty to moja sztuka”.

5
00:00:23,148 --> 00:00:27,318
Poza aspektem politycznym,
który jest karygodny, jest też inny…

6
00:00:27,402 --> 00:00:31,492
Mam newsa, panie cukierniku.
Jeśli coś można zjeść, to nie sztuka.

7
00:00:32,657 --> 00:00:37,077
Jeśli możesz powiedzieć:
„Poproszę to i kawę”, to nie jest sztuka.

8
00:00:37,162 --> 00:00:38,372
Tylko przekąska.

9
00:01:17,494 --> 00:01:18,504
- Tak?
- Witam.

10
00:01:18,578 --> 00:01:20,368
Nad czym pani teraz pracuje?

11
00:01:20,455 --> 00:01:21,825
Nad czym pracuję?

12
00:01:22,540 --> 00:01:23,960
Daj mi numer. Zadzwonię.

13
00:01:26,211 --> 00:01:28,711
Jak można nauczyć się poczucia humoru?

14
00:01:28,797 --> 00:01:33,087
Jak można nauczyć się poczucia humoru?
Tak samo jak urosnąć.

15
00:01:33,968 --> 00:01:34,928
No tak.

16
00:01:35,011 --> 00:01:38,261
Co mówiłaś o wrzucaniu
filmików ze spotkań na Instagram?

17
00:01:38,348 --> 00:01:41,728
Wychodzę, a gość:
„Widziałem to na Insta i wpadłem”.

18
00:01:41,810 --> 00:01:43,350
Kto to tam wrzucił?

19
00:01:43,436 --> 00:01:44,976
Nie do wiary.

20
00:01:45,063 --> 00:01:47,403
Nie sądzisz, że to słaby pomysł?

21
00:01:58,409 --> 00:02:01,289
Pamiętam,
jak dostrzegłam w sobie brak talentu.

22
00:02:02,205 --> 00:02:04,285
Jako dziecko grałam na wiolonczeli.

23
00:02:04,791 --> 00:02:05,671
I…

24
00:02:06,209 --> 00:02:09,129
nasza szkoła miała orkiestrę,
jak każda szkoła.

25
00:02:10,046 --> 00:02:12,416
W szkołach publicznych były orkiestry.

26
00:02:14,008 --> 00:02:15,928
Wypożyczyli mi wiolonczelę.

27
00:02:16,553 --> 00:02:19,353
W pewnym momencie,
nie pamiętam kiedy dokładnie,

28
00:02:19,430 --> 00:02:22,640
szkoła zabrała ją z powrotem.

29
00:02:22,725 --> 00:02:27,105
Jeśli chciałam nadal na niej grać,
musiałam ją kupić.

30
00:02:27,605 --> 00:02:32,105
Doskonale pamiętam,
jak powiedziałam rodzicom:

31
00:02:32,193 --> 00:02:34,703
„Musimy oddać wiolonczelę albo ją kupić”.

32
00:02:36,281 --> 00:02:38,661
Mieszkaliśmy w małym domu z półpiętrami.

33
00:02:38,741 --> 00:02:42,121
Do kuchni prowadziły cztery schodki.

34
00:02:42,203 --> 00:02:45,333
Siedziałam na nich
i podsłuchiwałam rodziców.

35
00:02:45,415 --> 00:02:48,415
Główkowali, jak zapłacić za wiolonczelę.

36
00:02:48,960 --> 00:02:51,170
Więc weszłam do kuchni,

37
00:02:51,254 --> 00:02:53,844
oczywiście nie miałam słyszeć tej rozmowy,

38
00:02:53,923 --> 00:02:56,763
i powiedziałam:
„Nie kupujcie mi wiolonczeli.

39
00:02:57,969 --> 00:02:59,639
Nie jestem w tym dobra.

40
00:02:59,721 --> 00:03:02,471
Nie warto wydawać na to pieniędzy”.

41
00:03:03,057 --> 00:03:08,057
A mama na to: „Bo za mało ćwiczysz.

42
00:03:08,938 --> 00:03:11,228
Jak się przyłożysz, będziesz dobra”.

43
00:03:11,316 --> 00:03:14,526
Odpowiedziałam:
„Nie, jak się przyłożę, będę lepsza,

44
00:03:14,611 --> 00:03:16,151
ale nigdy nie będę dobra”.

45
00:03:16,237 --> 00:03:20,027
Lubiłam to. To jedyna rzecz,
której nie umiałam, a którą lubiłam.

46
00:03:21,492 --> 00:03:24,042
Bo orkiestra zagłuszała moje fałsze.

47
00:03:24,537 --> 00:03:28,997
To piękne doświadczenie.
A Leonard Bernstein był moim idolem.

48
00:03:42,013 --> 00:03:46,733
Gdy byłam dzieckiem, Leonard Bernstein
prowadził program Koncerty młodych ludzi.

49
00:03:47,310 --> 00:03:48,480
Leciał w niedzielę.

50
00:03:48,561 --> 00:03:51,151
Co niedzielę czekałam, by go zobaczyć.

51
00:03:51,689 --> 00:03:52,729
Uwielbiałam go.

52
00:03:53,316 --> 00:03:56,896
Były tam normalne dzieci.
Widziałam, jak wchodzą na salę.

53
00:03:56,986 --> 00:03:59,856
Dopiero po paru latach mnie olśniło.

54
00:03:59,948 --> 00:04:01,618
„To normalne dzieciaki?”

55
00:04:01,699 --> 00:04:03,119
Myślałam, że aktorzy.

56
00:04:04,744 --> 00:04:06,914
Jak myślicie, czym jest muzyka?

57
00:04:07,413 --> 00:04:09,123
Muzyka to nuty.

58
00:04:09,666 --> 00:04:13,166
Piękne nuty i dźwięki
połączone w taki sposób,

59
00:04:13,253 --> 00:04:16,173
aby słuchanie ich
sprawiało nam przyjemność.

60
00:04:16,673 --> 00:04:18,803
Wyjaśniał w telewizji rożne rzeczy

61
00:04:18,883 --> 00:04:23,433
i wyglądał dokładnie tak,
jak dzieci wyobrażają sobie dyrygenta.

62
00:04:23,513 --> 00:04:24,933
To było bardzo pomocne.

63
00:04:30,895 --> 00:04:34,185
„Takie dźwięki można
wydobyć z tego instrumentu,

64
00:04:34,274 --> 00:04:38,034
ale ty, Fran, tego nie potrafisz”.

65
00:04:38,111 --> 00:04:40,911
Nieważne, ile bym ćwiczyła.
Wiedziałam o tym.

66
00:04:40,989 --> 00:04:42,239
To był koniec.

67
00:04:43,116 --> 00:04:47,326
Rozumiałam, czym jest talent,
bo wiedziałam, że go nie posiadam.

68
00:04:47,870 --> 00:04:49,250
W tej dziedzinie.

69
00:04:49,831 --> 00:04:52,541
Chciałam być artystką,
więc zastanawiałam się,

70
00:04:52,625 --> 00:04:54,745
czemu się na to nie zdecydowałam.

71
00:04:54,836 --> 00:04:59,336
Wtedy pomyślałam: „Postanowiłaś
nie być artystką, bo to zbyt przyjemne”.

72
00:05:00,425 --> 00:05:03,335
Zbyt przyjemnie mi się rysowało.

73
00:05:03,428 --> 00:05:05,468
Chodzi o to, że…

74
00:05:05,555 --> 00:05:11,265
bardzo surowo osądzam innych,
ale jeszcze surowiej siebie.

75
00:05:11,352 --> 00:05:15,822
To tak, jakby ludzie pytali,
dlaczego Żydzi nie mogą jeść bekonu.

76
00:05:15,898 --> 00:05:17,568
Odpowiadam: „Zbyt smaczny.

77
00:05:19,652 --> 00:05:20,862
Jest zbyt smaczny”.

78
00:05:20,945 --> 00:05:24,615
W pewnym momencie ktoś stwierdził:
„To naprawdę pyszne. Nie!”.

79
00:05:24,699 --> 00:05:28,579
Musiałam więc pomyśleć podświadomie:

80
00:05:28,661 --> 00:05:31,291
„Rysowanie i malowanie:
zbyt przyjemne. Nie”.

81
00:05:32,040 --> 00:05:35,590
Skąd bierze się twoje poczucie humoru?
Geny czy wychowanie?

82
00:05:36,210 --> 00:05:40,010
Powiedziałabym, że geny,
bo wychowania zbyt wiele nie otrzymałam.

83
00:05:40,673 --> 00:05:43,433
Właściwie mój humor karano.

84
00:05:43,509 --> 00:05:46,469
Byłam dziewczyną,
być może tego nie doświadczyłeś,

85
00:05:46,554 --> 00:05:51,104
i gdy skończyłam jakieś 12 lat,
mama powiedziała:

86
00:05:51,184 --> 00:05:55,814
„Nie bądź zabawna w obecności chłopców.
Nie lubią zabawnych dziewczyn”.

87
00:05:56,314 --> 00:05:57,614
Niestety się myliła.

88
00:05:59,108 --> 00:06:02,358
Jedyną rzeczą, jaką wygrałam,
w dziewiątej klasie,

89
00:06:02,445 --> 00:06:05,695
była nagroda za dowcip.
Bałam się ją przynieść do domu.

90
00:06:05,782 --> 00:06:08,832
W jakiej szkole dają nagrodę za dowcip?

91
00:06:08,910 --> 00:06:10,750
To było gimnazjum Morristown,

92
00:06:10,828 --> 00:06:13,328
gdzie po raz ostatni cokolwiek ukończyłam.

93
00:06:13,831 --> 00:06:16,461
- Najdowcipniejsza osoba w klasie?
- Tak.

94
00:06:16,542 --> 00:06:18,422
Co nie było specjalnie trudne.

95
00:06:19,587 --> 00:06:21,797
Nie rywalizowałam z Oscarem Wilde’em.

96
00:06:23,841 --> 00:06:27,681
Pamiętam, że gdy byłam mała,
miałam może 12 czy 13 lat,

97
00:06:27,762 --> 00:06:29,682
byłam w domu rodziców.

98
00:06:30,723 --> 00:06:34,943
Leżałam na trawniku,
patrzyłam w niebo i myślałam:

99
00:06:35,019 --> 00:06:36,599
„Jak się stąd wydostać?”.

100
00:06:37,313 --> 00:06:40,193
Nie myśl, że miałam
dickensowskie dzieciństwo.

101
00:06:40,274 --> 00:06:41,784
Ale to nie było dla mnie.

102
00:06:42,276 --> 00:06:44,396
To nie było złe miejsce.

103
00:06:44,487 --> 00:06:48,447
Po prostu to nie było
odpowiednie miejsce dla mnie.

104
00:06:49,826 --> 00:06:53,996
Dlaczego tylu młodych ludzi
przyjeżdża do Nowego Jorku? Co tu jest?

105
00:06:55,415 --> 00:06:56,245
Nowy Jork.

106
00:06:57,083 --> 00:06:58,003
To tutaj jest.

107
00:06:59,168 --> 00:07:00,458
Czego tu nie ma?

108
00:07:01,337 --> 00:07:04,717
Tak trzeba na to spojrzeć.
Nie ma tu tego, skąd pochodzą.

109
00:07:05,508 --> 00:07:06,508
Więc przyjeżdżają.

110
00:07:06,592 --> 00:07:11,262
Ludzie w naszym wieku przyjeżdżali tu,
bo byli homoseksualistami.

111
00:07:12,014 --> 00:07:13,724
Teraz wszędzie mogą nimi być.

112
00:07:15,726 --> 00:07:19,606
Ale my przyjeżdżaliśmy tu,
bo nie można było żyć gdzie indziej.

113
00:07:20,481 --> 00:07:23,031
A to zwiększyło…

114
00:07:23,109 --> 00:07:29,699
populację wściekłych homoseksualistów,
co zawsze jest korzystne dla miasta.

115
00:07:30,450 --> 00:07:32,240
Dla miasta nie ma nic lepszego

116
00:07:32,326 --> 00:07:35,996
niż gęsta populacja
wściekłych homoseksualistów.

117
00:07:36,789 --> 00:07:41,629
Później szczęśliwych homoseksualistów,
bo zauważyli, jak tu fajnie.

118
00:07:42,795 --> 00:07:46,415
Wiele osób, które znam
i które przyjechały do Nowego Jorku

119
00:07:46,507 --> 00:07:48,427
z innych miejsc niż Nowy Jork…

120
00:07:49,677 --> 00:07:52,927
Wiele z nich odniosło duży sukces.

121
00:07:53,431 --> 00:07:55,851
Większy niż osoby urodzone w Nowym Jorku.

122
00:07:55,933 --> 00:07:59,853
Bo ludzie urodzeni w Nowym Jorku
wiedzieli, jakie to trudne.

123
00:07:59,937 --> 00:08:03,147
Ale jeśli tego nie wiedziałeś,
po prostu przyjeżdżałeś.

124
00:08:03,232 --> 00:08:06,152
Gdy byłam młoda, pisałam poezję.

125
00:08:06,235 --> 00:08:08,065
Poszłam do biura Grove Press,

126
00:08:08,154 --> 00:08:13,784
które było bardzo szanowanym
wydawnictwem artystycznym

127
00:08:14,744 --> 00:08:16,334
ze swoim tomikiem poezji.

128
00:08:16,829 --> 00:08:20,959
Pragnę podkreślić, że poszłam boso.
Chodziłam po Nowym Jorku na bosaka.

129
00:08:21,042 --> 00:08:25,052
Zadziwiające, że nadal żyję,
skoro chodziłam tam na bosaka.

130
00:08:25,129 --> 00:08:29,879
Weszłam i położyłam rękopis
na biurku recepcjonistki.

131
00:08:30,718 --> 00:08:32,888
Rzuciłam: „Jestem poetką”.

132
00:08:33,554 --> 00:08:35,524
„Jestem poetką”. Serio?

133
00:08:36,891 --> 00:08:38,731
„Witaj, John Donne”.

134
00:08:38,809 --> 00:08:40,769
„Jestem poetką”.

135
00:08:41,562 --> 00:08:45,192
„Chciałabym przedłożyć ten rękopis”.
„Dobrze”, powiedziała.

136
00:08:45,858 --> 00:08:52,818
Zostawiłam go tam
i codziennie czekałam na list w stylu:

137
00:08:52,907 --> 00:08:56,407
„Jesteśmy zachwyceni,
że odkryliśmy tak wielką poetkę”.

138
00:08:56,494 --> 00:09:00,214
W końcu przyszedł list:
„Mimo wszystko dziękujemy”.

139
00:09:01,290 --> 00:09:03,790
Ale gdy ukazała się moja pierwsza książka,

140
00:09:03,876 --> 00:09:07,046
pomyślałam:
„Dzięki Bogu nie wydali tej poezji”,

141
00:09:07,129 --> 00:09:10,969
bo byłam okropną poetką,
a potem wznowiliby wydanie.

142
00:09:11,050 --> 00:09:13,890
Miałam więc szczęście, że mnie odrzucili.

143
00:09:14,470 --> 00:09:18,890
Legenda głosi, że wyrzucono cię z liceum
i wyjechałaś do Nowego Jorku.

144
00:09:19,392 --> 00:09:22,562
Jakim cudem przeżyłaś?
Co robiłaś, gdy tam dotarłaś?

145
00:09:22,645 --> 00:09:24,055
To mnie nie zniechęcało.

146
00:09:24,146 --> 00:09:29,436
Na pewno nie przestałam wierzyć w siebie.

147
00:09:29,527 --> 00:09:30,737
AUTORKA / HUMORYSTKA

148
00:09:30,820 --> 00:09:34,240
To niezwykłe, zważywszy
na moją porażkę jako uczennica,

149
00:09:34,323 --> 00:09:36,993
co było moim jedynym
dotychczasowym zawodem.

150
00:09:37,076 --> 00:09:41,156
Nie ma większej porażki
niż bycie wyrzuconym z klasy maturalnej.

151
00:09:41,247 --> 00:09:44,327
Nie miałam więc na koncie
pokrzepiających sukcesów.

152
00:09:45,126 --> 00:09:46,496
Ale nie myślałam o tym.

153
00:09:46,586 --> 00:09:50,666
Po prostu pojechałam do Nowego Jorku,
by zostać pisarką.

154
00:09:51,966 --> 00:09:54,136
Jako dziecko uwielbiałam pisać.

155
00:09:54,802 --> 00:09:58,972
Uwielbiałam pisać, póki nie zaczęłam
otrzymywać za to pieniędzy.

156
00:09:59,682 --> 00:10:01,142
Potem tego nie znosiłam.

157
00:10:01,642 --> 00:10:02,772
Znam…

158
00:10:04,312 --> 00:10:09,822
tylko jednego naprawdę dobrego pisarza,
który uwielbia pisać.

159
00:10:11,027 --> 00:10:15,777
Tylko jednego. Większość pisarzy,
którzy to uwielbiają, jest beznadziejna.

160
00:10:15,865 --> 00:10:19,155
Ja uwielbiam śpiewać.
I jestem okropną śpiewaczką.

161
00:10:19,243 --> 00:10:22,623
Nic dziwnego, że uwielbiasz coś,
w czym jesteś kiepski.

162
00:10:22,705 --> 00:10:23,995
Sprawa wygląda tak.

163
00:10:24,081 --> 00:10:27,671
Możesz robić wiele rzeczy,
które nie są dobre,

164
00:10:27,752 --> 00:10:33,592
i nie ma nic złego w tym,
że robisz coś nieudolnie czy okropnie,

165
00:10:33,674 --> 00:10:36,344
ale zachowaj to dla siebie.
Nie publikuj tego.

166
00:10:37,011 --> 00:10:42,351
Ludzie mają obowiązek pokazywać światu
rzeczy, które może nie są świetne…

167
00:10:43,809 --> 00:10:46,399
bo większość z nas
nie jest do tego zdolna,

168
00:10:46,479 --> 00:10:48,519
ale przynajmniej ponadprzeciętne.

169
00:10:48,606 --> 00:10:51,146
Teraz ludzie pokazują wszystko.
Wszyściutko.

170
00:10:53,986 --> 00:10:56,406
Z moralnego punktu widzenia to nic złego,

171
00:10:57,406 --> 00:11:00,486
ale zastanawia mnie, jak ci młodzi ludzie…

172
00:11:00,576 --> 00:11:04,866
którzy zawsze tak postępowali
i zawsze żyli w takim świecie,

173
00:11:05,831 --> 00:11:08,381
są w stanie cokolwiek ocenić.

174
00:11:09,418 --> 00:11:15,088
A skoro rozróżnianie
to praktycznie mój zawód,

175
00:11:15,174 --> 00:11:16,724
tak samo jak ocenianie,

176
00:11:17,259 --> 00:11:20,929
nie sądzę, by w młodym pokoleniu
były takie osoby jak ja.

177
00:11:21,931 --> 00:11:23,771
Nie pozwolono by im na to.

178
00:11:23,849 --> 00:11:29,689
Nie to, że moje życie jest usłane różami,
a ludzie mnie uwielbiają, ale…

179
00:11:30,815 --> 00:11:35,485
współczesne pokolenie
jest albo szalenie krytyczne w stylu:

180
00:11:35,569 --> 00:11:37,909
„Nienawidzę twojej fryzury. Zdechnij”.

181
00:11:37,988 --> 00:11:42,118
Albo strasznie przesadza z pochwałami.

182
00:11:42,785 --> 00:11:45,865
„Świetnie.
Jesteś świetny. Tylko tak dalej”.

183
00:11:46,539 --> 00:11:48,829
Powiedziałabym, że…

184
00:11:49,458 --> 00:11:52,548
„Twoja fryzura?
Nikt nie powinien ginąć za fryzurę.

185
00:11:52,628 --> 00:11:55,668
Ale pisanie?
Przestań. Nie jesteś w tym dobry”.

186
00:11:57,216 --> 00:12:00,716
Często podkreślasz,
jak bardzo lubisz pisać.

187
00:12:01,345 --> 00:12:03,255
Pisarze nieczęsto to mówią.

188
00:12:04,598 --> 00:12:09,058
Zapytałam dlaczego, a ty rzekłaś:
„Bo inaczej jestem skazana na życie”.

189
00:12:11,313 --> 00:12:14,193
Muszę przyznać,

190
00:12:14,275 --> 00:12:17,945
że po skończeniu pierwszej książki,
Najbardziej niebieskie oko,

191
00:12:18,028 --> 00:12:22,488
popadłam w niezwykle głęboką melancholię…

192
00:12:22,575 --> 00:12:29,455
Teraz potrafię już przewidzieć to uczucie,
gdy zbliżam się do końca powieści.

193
00:12:30,916 --> 00:12:33,286
I gdy nanoszę ostatnie poprawki,

194
00:12:33,377 --> 00:12:36,667
ciągle przebierając w słowach,

195
00:12:36,756 --> 00:12:39,836
wybierając to, a nie inne słowo.

196
00:12:40,676 --> 00:12:41,836
Ale to prawda.

197
00:12:41,927 --> 00:12:46,927
„Skazana na życie”
to może zbyt mocne określenie…

198
00:12:47,016 --> 00:12:48,976
Ja tylko cytuję.

199
00:12:51,187 --> 00:12:55,017
Najważniejszą rzeczą,
jakiej potrzebuje każdy artysta,

200
00:12:55,107 --> 00:12:56,027
jest talent.

201
00:12:56,108 --> 00:13:01,698
A najpiękniejsze w talencie jest to,
że to chyba jedyna rzecz na świecie,

202
00:13:01,781 --> 00:13:06,991
która w zupełnie przypadkowy sposób
rozproszona jest po całym świecie.

203
00:13:07,077 --> 00:13:09,037
Nie jest z niczym związana.

204
00:13:09,121 --> 00:13:11,251
Nie możesz go kupić,

205
00:13:11,332 --> 00:13:14,292
nie możesz się go nauczyć
czy też odziedziczyć.

206
00:13:14,835 --> 00:13:17,205
Nie ma nic wspólnego z genami.

207
00:13:17,296 --> 00:13:21,966
Jest rozsypany niczym ziarnka piasku
i może pojawić się wszędzie.

208
00:13:22,051 --> 00:13:26,261
Czasami możesz mieć talent,
ale nie masz możliwości, by go wyrazić.

209
00:13:26,764 --> 00:13:29,144
Jest wiele takich miejsc, ale…

210
00:13:30,559 --> 00:13:33,809
To pewnie powód,
dla którego ludzie zawsze,

211
00:13:33,896 --> 00:13:35,266
zwłaszcza w tym kraju,

212
00:13:36,232 --> 00:13:41,072
szukając wyjaśnienia
dla sukcesu jakiejś książki…

213
00:13:41,153 --> 00:13:44,373
nie mówię o tym komercyjnym,
nie rozważają talentu.

214
00:13:45,908 --> 00:13:47,868
Bo to ich doprowadza do szału.

215
00:13:49,745 --> 00:13:51,785
Jak bogata była Edith Wharton?

216
00:13:51,872 --> 00:13:54,252
Edith Wharton była szalenie bogata.

217
00:13:54,333 --> 00:13:57,043
Bajecznie bogata.

218
00:13:57,127 --> 00:14:00,297
Ale była wspaniałą pisarką,
bo miała talent.

219
00:14:01,048 --> 00:14:04,048
Tę książkę
zawdzięczamy jednak jej majątkowi.

220
00:14:04,134 --> 00:14:05,514
WIEK NIEWINNOŚCI

221
00:14:05,594 --> 00:14:08,724
Powieść jest pasjonująca,
ale to niezwykle rzadkie,

222
00:14:08,806 --> 00:14:11,766
by ktoś z jej klasy pisał książki.

223
00:14:11,851 --> 00:14:15,101
Ten, kto pisał o tej klasie,
zwykle do niej nie należał.

224
00:14:15,187 --> 00:14:17,767
To było… Szczególnie dla kobiety.

225
00:14:17,857 --> 00:14:20,147
W czasach Edith Wharton

226
00:14:20,234 --> 00:14:23,744
było wiele bogatych kobiet,
które nie pisały takich książek.

227
00:14:23,821 --> 00:14:27,371
Zawsze będziemy mieć bogate kobiety.
Dobrze, że trafiła się taka.

228
00:14:27,449 --> 00:14:32,579
Przeczytam list
z New York Timesa z 31 lipca,

229
00:14:33,122 --> 00:14:35,042
z artykułu, który czytałem.

230
00:14:35,124 --> 00:14:39,504
„Kurator z miejskiego wydziału oświaty
potępia egzamin z czytania,

231
00:14:39,587 --> 00:14:42,667
który wykorzystał
fragment z powieści Edith Wharton”.

232
00:14:44,049 --> 00:14:47,219
Fragment zaczynał się od słów:

233
00:14:47,303 --> 00:14:53,773
„W Nowym Jorku powszechnie uznano,
że hrabina Olenska »straciła urodę«”.

234
00:14:55,644 --> 00:15:00,114
Skarga brzmi następująco:
„Każda dziewczyna na egzaminie”

235
00:15:00,774 --> 00:15:05,204
uzna uwagę o utracie urody
jako „cios psychiczny”.

236
00:15:06,697 --> 00:15:07,617
Koniec cytatu.

237
00:15:07,698 --> 00:15:11,788
Nie wspominając o hrabinach.

238
00:15:12,745 --> 00:15:15,405
Zawsze uważałam,
by nie urazić żadnej hrabiny.

239
00:15:17,791 --> 00:15:19,461
To jakiś obłęd!

240
00:15:20,336 --> 00:15:22,796
Ale bardzo się cieszę.

241
00:15:22,880 --> 00:15:27,090
Tylko w ten sposób
można je zmusić do czytania Edith Wharton…

242
00:15:31,680 --> 00:15:37,770
Artystę, jeśli jest prawdziwym artystą,
interesuje tylko jedna rzecz:

243
00:15:38,354 --> 00:15:40,564
by budzić umysły ludzi.

244
00:15:41,190 --> 00:15:44,610
Aby ludzkość i kobiety zrozumiały,

245
00:15:44,693 --> 00:15:49,373
że istnieje coś większego
niż to, co widoczne jest na powierzchni.

246
00:15:49,448 --> 00:15:51,868
WSPOMINAJĄC MARVINA GAYE
REŻ. R.OLIVIER

247
00:15:51,951 --> 00:15:55,201
To zawsze znajduje wyraz
w muzyce prawdziwego artysty,

248
00:15:55,287 --> 00:15:57,037
w jego dziełach czy obrazach.

249
00:16:13,722 --> 00:16:16,182
Jedziemy od początku.

250
00:16:16,266 --> 00:16:17,476
Od początku.

251
00:16:19,061 --> 00:16:20,561
Przygrywka.

252
00:16:25,234 --> 00:16:28,324
Prawdopodobnie zrobimy cztery.

253
00:16:30,030 --> 00:16:30,950
Podoba mi się.

254
00:16:43,043 --> 00:16:45,553
Wiem, jak powstaje wiele rzeczy.

255
00:16:45,629 --> 00:16:50,219
Sama nie umiałabym ich zrobić,
ale wiem, jak powstają obrazy czy rysunki.

256
00:16:50,300 --> 00:16:52,680
Nie wiem jednak, jak pisze się piosenkę.

257
00:16:52,761 --> 00:16:54,761
Dobra, zagrajcie jeszcze raz.

258
00:16:57,433 --> 00:17:00,893
Wiem, jak napisać tekst,
ale nie wiem, jak napisać muzykę.

259
00:17:00,978 --> 00:17:03,938
Czasami widziałam nagrania

260
00:17:04,023 --> 00:17:09,033
z wielkich koncertów
bardzo popularnych muzyków.

261
00:17:09,903 --> 00:17:14,703
Teraz mają wszędzie kamery,
więc można zobaczyć twarze ludzi.

262
00:17:14,783 --> 00:17:19,463
Gdy oglądam coś takiego,
zawsze interesuje mnie widownia.

263
00:17:19,538 --> 00:17:25,128
Widzę, jak szczęśliwi są ci ludzie,
jak wdzięczni za tę muzykę.

264
00:17:25,753 --> 00:17:28,423
Zwłaszcza za muzykę z czasów ich młodości.

265
00:17:28,505 --> 00:17:31,465
Nieważne, czy popularnym muzykiem

266
00:17:31,550 --> 00:17:36,810
był wtedy Frank Sinatra,
Billy Joel, David Bowie czy Q-Tip.

267
00:17:36,889 --> 00:17:41,439
„Pamiętasz naszą pierwszą randkę?
Grali ten kawałek. Pamiętasz?”

268
00:17:41,518 --> 00:17:43,768
To niezmiernie ważne dla ludzi.

269
00:17:44,605 --> 00:17:48,815
Kochają osobę, która im to dała,
choć to wszystko jest dla nich zagadką.

270
00:17:49,443 --> 00:17:53,493
Nikogo nie kocha się
tak bardzo jak muzyków.

271
00:17:53,572 --> 00:17:56,452
Żadnych innych artystów.
Ludzie kochają muzyków.

272
00:17:56,533 --> 00:17:58,123
Naprawdę ich kochają,

273
00:17:58,202 --> 00:18:03,752
bo dają im możliwość
wyrażania emocji i wspomnień.

274
00:18:03,832 --> 00:18:08,052
Żadna inna forma sztuki tego nie potrafi.
Myślę, że muzycy…

275
00:18:08,128 --> 00:18:10,458
prawdopodobnie muzycy i kucharze,

276
00:18:10,547 --> 00:18:13,757
odpowiadają
za najwięcej przyjemności w naszym życiu.

277
00:18:13,842 --> 00:18:16,262
Tak więc…

278
00:18:16,929 --> 00:18:19,599
W mojej młodości
popularna była muzyka Motown.

279
00:18:20,474 --> 00:18:22,564
Gdy ją słyszę, jestem szczęśliwsza.

280
00:18:23,102 --> 00:18:26,902
Nie ma co do tego wątpliwości.
Nic innego tak na mnie nie działa.

281
00:18:27,606 --> 00:18:31,146
Czy uważam tę muzykę
na najlepszą na świecie?

282
00:18:31,652 --> 00:18:32,992
Nie.

283
00:18:33,070 --> 00:18:36,620
Ale czy czuję się szczęśliwsza,
gdy ją słyszę? Tak.

284
00:18:37,574 --> 00:18:40,744
To dla ludzi bardzo ważne.

285
00:18:40,828 --> 00:18:44,618
Muzyka ich uszczęśliwia, nie szkodząc im.

286
00:18:44,706 --> 00:18:48,836
Większość przyjemnych rzeczy
jest szkodliwa, więc to niezwykłe.

287
00:18:48,919 --> 00:18:51,459
To jak narkotyk, który cię nie zabija.

288
00:18:52,339 --> 00:18:54,339
Wiele można by powiedzieć

289
00:18:54,424 --> 00:18:58,224
na temat fizycznego kontaktu
z innymi artystami.

290
00:18:58,303 --> 00:19:00,933
Przebywanie ze sobą jest ważne.

291
00:19:01,014 --> 00:19:04,644
- Był bar Max’s…
- I milion innych miejsc wcześniej.

292
00:19:04,726 --> 00:19:08,516
W Nowym Jorku. Czy Paryżu.
Inne czasy, inne miasta.

293
00:19:09,857 --> 00:19:11,067
Ale to bardzo ważne.

294
00:19:11,150 --> 00:19:13,990
Gdy Michael Bloomberg
wprowadził zakaz palenia,

295
00:19:15,445 --> 00:19:18,695
a ja nadal z nim rozmawiałam,
zapytałam go:

296
00:19:18,782 --> 00:19:24,082
„Wiesz, jak nazywa się
artystów przesiadujących w barach,

297
00:19:24,163 --> 00:19:26,833
pijących, palących
i rozmawiających ze sobą?”.

298
00:19:26,915 --> 00:19:30,035
„Jak?”, zapytał. „Historią sztuki”.

299
00:19:30,127 --> 00:19:34,457
Gdyby Picasso
musiał wstać i wyjść na papierosa,

300
00:19:35,424 --> 00:19:36,974
mógłby coś przegapić.

301
00:19:37,050 --> 00:19:41,890
Czy świetny sportowiec
stoi na równi z wielkim artystą?

302
00:19:44,057 --> 00:19:46,807
Stoi na równi ze świetną tancerką.

303
00:19:48,145 --> 00:19:49,645
Ale nie wielkim pisarzem.

304
00:19:51,440 --> 00:19:52,360
Nie zgodzę się.

305
00:19:52,858 --> 00:19:54,188
Jestem zszokowana.

306
00:19:56,153 --> 00:19:57,493
Zatkało mnie.

307
00:19:57,571 --> 00:19:59,241
Dla mnie…

308
00:19:59,323 --> 00:20:02,413
Tylko krewni
równie często się ze mną nie zgadzają.

309
00:20:02,492 --> 00:20:03,492
Ja…

310
00:20:04,244 --> 00:20:08,584
Michael Jordan jest na równi z Sinatrą,

311
00:20:09,166 --> 00:20:10,496
Michałem Aniołem…

312
00:20:12,628 --> 00:20:15,048
Countem Basie, Dukiem Ellingtonem.

313
00:20:15,672 --> 00:20:18,222
Dla mnie znajduje się
na tym samym poziomie.

314
00:20:18,300 --> 00:20:22,390
Może być na tym poziomie w sporcie.
Nie twierdzę, że nie. Nie wiem.

315
00:20:22,471 --> 00:20:24,891
Wierzę, że jest najlepszym koszykarzem.

316
00:20:25,390 --> 00:20:27,270
Nie będę się z tobą kłócić.

317
00:20:27,351 --> 00:20:30,691
Ale nie jest tylko świetnym…
To, co ten człowiek…

318
00:20:31,396 --> 00:20:37,276
Gdy wchodzisz na ten poziom,
nieważne w jakiej dziedzinie,

319
00:20:37,361 --> 00:20:41,161
- należysz do panteonu.
- Zgodzę się co do najwyższego poziomu.

320
00:20:41,240 --> 00:20:45,830
Jednak 40 lat po jego śmierci
nikt nie posłucha płyty Michaela Jordana,

321
00:20:45,911 --> 00:20:47,701
jak płyt Duke’a Ellingtona.

322
00:20:47,788 --> 00:20:52,958
Zawsze możemy posłuchać Duke’a Ellingtona,
bo mamy nie tylko płytę winylową,

323
00:20:53,043 --> 00:20:54,593
ale i zapis jego pracy.

324
00:20:54,670 --> 00:20:56,550
Praca jest taka sama.

325
00:20:56,630 --> 00:20:58,720
Michael Jordan nie gra już w kosza.

326
00:20:58,799 --> 00:21:00,469
Nie zostawia żadnego zapisu.

327
00:21:00,550 --> 00:21:03,010
Oglądasz stare mecze Michaela Jordana?

328
00:21:03,595 --> 00:21:05,055
- Można.
- Wiem o tym.

329
00:21:05,639 --> 00:21:08,349
Wiem, że można. Ale czy to robisz?

330
00:21:09,017 --> 00:21:11,397
Czy to nie wynik meczu jest ekscytujący?

331
00:21:11,979 --> 00:21:13,859
- Już go znasz.
- Tak, ale…

332
00:21:14,481 --> 00:21:17,611
Czy Picasso nadal maluje?

333
00:21:17,693 --> 00:21:20,703
Nie, ale obrazy,
które namalował, są takie same.

334
00:21:21,905 --> 00:21:24,065
- Nie rozumiem.
- Nie ma suspensu.

335
00:21:24,157 --> 00:21:28,247
Nie patrzysz na obraz,
zastanawiając się, jak to się potoczy.

336
00:21:28,328 --> 00:21:31,538
Czy nie oglądasz meczu po to,
by zobaczyć, kto wygra?

337
00:21:31,623 --> 00:21:35,213
Jeśli wiesz, że wygrał Jordan,
obejrzysz mecz ponownie?

338
00:21:35,294 --> 00:21:38,764
Tak, żeby zobaczyć,
jak on to, do diaska, zrobił.

339
00:21:38,839 --> 00:21:41,799
Cóż, można na to spojrzeć w ten sposób.

340
00:22:09,661 --> 00:22:11,501
A teraz Kobiety z Algieru.

341
00:22:11,580 --> 00:22:13,250
Wspaniały obraz Picassa.

342
00:22:13,332 --> 00:22:16,962
Cena wywoławcza: sto milionów dolarów.

343
00:22:17,044 --> 00:22:18,424
Mamy 105 milionów.

344
00:22:18,503 --> 00:22:22,423
Obraz Picassa
Akt, zielone liście i popiersie z 1932 r.

345
00:22:22,507 --> 00:22:24,507
Cena wywoławcza: 58 milionów.

346
00:22:24,593 --> 00:22:29,013
Czemu nie? 129 milionów.
Kto da 130? Może numer 47.

347
00:22:29,598 --> 00:22:31,978
Mamy 92 miliony… 93.

348
00:22:32,059 --> 00:22:32,889
Chwileczkę.

349
00:22:33,393 --> 00:22:35,563
Numer 147.

350
00:22:35,645 --> 00:22:38,395
93 miliony. Daje więcej niż wy.

351
00:22:38,482 --> 00:22:41,032
Nie czekajcie zbyt długo.

352
00:22:41,109 --> 00:22:43,069
Mamy 95 milionów dolarów.

353
00:22:43,153 --> 00:22:44,743
Ostatnia szansa.

354
00:22:45,405 --> 00:22:46,615
95 milionów.

355
00:22:48,533 --> 00:22:53,373
Odważna oferta. Dziękuję.
Panie i panowie, 160 milionów dolarów.

356
00:22:54,122 --> 00:22:57,542
Kobiety z Algieru Picassa
zostają sprzedane w Christie’s

357
00:22:57,626 --> 00:22:59,416
za 160 milionów dolarów.

358
00:23:00,253 --> 00:23:01,253
Sprzedane.

359
00:23:02,839 --> 00:23:05,219
Jeśli mowa o dzisiejszej kulturze,

360
00:23:05,300 --> 00:23:07,590
w której formie sztuki

361
00:23:07,677 --> 00:23:11,097
widzisz obecnie najwięcej braków?

362
00:23:11,890 --> 00:23:13,600
- Która jest najgorsza?
- Tak.

363
00:23:13,683 --> 00:23:14,523
Tak.

364
00:23:17,479 --> 00:23:18,559
- Tak.
- Tak.

365
00:23:18,647 --> 00:23:21,147
- Konkurencja jest spora.
- Wiem.

366
00:23:23,360 --> 00:23:26,150
W której najłatwiej o krętactwa?

367
00:23:26,238 --> 00:23:29,028
Powiedziałabym,
że w sztukach plastycznych.

368
00:23:29,116 --> 00:23:31,986
Lub tym, co ludzie nimi nazywają.

369
00:23:32,828 --> 00:23:36,158
Z pewnością nie jestem w tym odosobniona.

370
00:23:36,832 --> 00:23:40,042
Chyba panuje co do tego powszechna zgoda.

371
00:23:40,127 --> 00:23:41,417
Niezły szwindel.

372
00:23:42,087 --> 00:23:43,257
Tak.

373
00:23:44,214 --> 00:23:45,514
- Zgadzasz się?
- Tak.

374
00:23:45,590 --> 00:23:48,010
Ale wciąż myślę o cenach…

375
00:23:48,093 --> 00:23:50,303
- To miałam na myśli.
- Tak, szwindel.

376
00:23:50,387 --> 00:23:52,887
- O nich właśnie słyszymy.
- Tak.

377
00:23:52,973 --> 00:23:55,063
Jeśli idziesz na aukcję…

378
00:23:56,852 --> 00:23:59,272
i pokażą Picassa, zapada martwa cisza.

379
00:24:00,230 --> 00:24:03,110
A gdy przybiją cenę młotkiem,
słychać aplauz.

380
00:24:03,817 --> 00:24:07,357
Żyjemy w świecie,
w którym oklaskuje się cenę, a nie obraz.

381
00:24:07,446 --> 00:24:08,526
Bez komentarza.

382
00:24:13,910 --> 00:24:18,080
Oklaskują cenę.
Powinni klaskać, gdy widzą Picassa.

383
00:24:18,165 --> 00:24:20,125
- Wiem.
- Nie był dobrym malarzem?

384
00:24:22,878 --> 00:24:24,708
Teraz oklaskują dobrych kupców.

385
00:24:40,604 --> 00:24:41,694
Z werwą!

386
00:24:56,495 --> 00:24:59,075
W młodości chodziłam do klubów jazzowych.

387
00:24:59,164 --> 00:25:02,044
- Było wtedy wielu świetnych muzyków.
- Tak.

388
00:25:02,125 --> 00:25:06,625
Widziałam chyba wszystkich
wielkich muzyków jazzowych na żywo.

389
00:25:06,713 --> 00:25:08,923
- Wielokrotnie.
- Twój ulubiony muzyk?

390
00:25:09,633 --> 00:25:11,343
- Mingus.
- Charlie Mingus?

391
00:25:11,426 --> 00:25:12,796
Znałam go dobrze.

392
00:25:12,886 --> 00:25:14,046
Po co ci ta broń?

393
00:25:15,347 --> 00:25:18,807
Ktoś mnie okradł.
Włamał się i wszystko mi zabrał.

394
00:25:24,231 --> 00:25:25,151
Kto cię okradł?

395
00:25:27,442 --> 00:25:29,532
Przyjaciele, wrogowie? Nie wiem.

396
00:25:30,153 --> 00:25:33,243
Jakiś znajomy,
bo wiedział, gdzie trzymam biżuterię.

397
00:25:34,741 --> 00:25:35,871
Musiał mnie znać.

398
00:25:36,660 --> 00:25:38,660
Nie przyjaciel, ale ktoś bliski.

399
00:25:41,289 --> 00:25:46,459
Strzelił sobie w stopę, bo jego żona,
wtedy dziewczyna, z nim zerwała.

400
00:25:46,545 --> 00:25:50,965
Postrzelił się, a potem krwawiący
wszedł po schodach jej mieszkania,

401
00:25:51,049 --> 00:25:52,839
by pokazać, co mu zrobiła.

402
00:25:52,926 --> 00:25:54,796
Celowo strzelił sobie w stopę.

403
00:25:56,471 --> 00:26:01,101
Przyjaźniłam się z Charlesem,
bo jego żona była właścicielem czasopisma,

404
00:26:01,184 --> 00:26:03,484
tak zwanej podziemnej gazety.

405
00:26:03,562 --> 00:26:10,362
Należała do niej pierwsza gazeta,
w której pracowałam w wieku 19 lat.

406
00:26:10,443 --> 00:26:12,613
Była właścicielką, stąd go znałam.

407
00:26:12,696 --> 00:26:13,906
Dwa, trzy, cztery.

408
00:26:24,583 --> 00:26:26,133
Był wybuchowy.

409
00:26:26,209 --> 00:26:27,839
Strasznie wybuchowy.

410
00:26:27,919 --> 00:26:31,299
Kiedyś się na mnie wściekł
i gdy zobaczył mnie w Vanguard,

411
00:26:31,381 --> 00:26:34,511
zeskoczył ze sceny i wbiegł po schodach…

412
00:26:34,593 --> 00:26:35,803
A był gruby.

413
00:26:35,885 --> 00:26:38,175
Nie był wysportowany.

414
00:26:38,263 --> 00:26:42,483
Miałam go za staruszka.
Zbliżał się do pięćdziesiątki.

415
00:26:42,559 --> 00:26:45,769
Ja miałam 19 lat,
ale kiepski był ze mnie biegacz.

416
00:26:46,271 --> 00:26:49,231
Gnał za mną, wykrzykując,

417
00:26:49,316 --> 00:26:52,686
przez całą Siódmą Aleję,
aż prawie do Canale Street.

418
00:26:52,777 --> 00:26:56,487
W końcu nie mogłam już biec
i się przewróciłam.

419
00:26:56,990 --> 00:26:57,950
A on potem…

420
00:26:58,033 --> 00:26:59,743
Był w trakcie występu.

421
00:26:59,826 --> 00:27:04,366
Reszta zespołu stała na scenie w Vanguard,
oddalonego teraz o 20 przecznic.

422
00:27:04,456 --> 00:27:09,086
Przewróciłam się, on też,
a potem usiadł i na mnie spojrzał:

423
00:27:09,169 --> 00:27:10,419
„Idziemy coś zjeść?”.

424
00:27:12,505 --> 00:27:15,545
Przypomniałam mu,
że był w trakcie koncertu,

425
00:27:16,092 --> 00:27:17,762
ludzie przyszli go zobaczyć.

426
00:27:18,261 --> 00:27:20,061
Miał tak wielki apetyt,

427
00:27:20,597 --> 00:27:23,267
że gdy przechodził przez Chinatown,

428
00:27:23,350 --> 00:27:26,560
kucharze wychodzili z piwnic
i go oklaskiwali.

429
00:27:27,103 --> 00:27:29,403
Tym zjednał sobie moją matkę.

430
00:27:29,481 --> 00:27:32,281
- Spędził u nas Święto Dziękczynienia.
- Tak?

431
00:27:32,359 --> 00:27:34,779
Matka go kochała, bo jadł za trzech.

432
00:27:36,154 --> 00:27:38,534
Mawiała: „Charles ma wspaniały apetyt”.

433
00:27:38,615 --> 00:27:42,865
Nie tylko zjadł kilka porcji,
ale jeszcze dokończył w kuchni indyka.

434
00:27:44,871 --> 00:27:48,291
Większości imponował
muzycznym geniuszem, a mamie apetytem.

435
00:27:49,793 --> 00:27:52,343
- Jadłam raz śniadanie z Ellingtonem.
- Tak?

436
00:27:52,420 --> 00:27:54,960
- I Charlesem.
- Gdzie to było?

437
00:27:55,048 --> 00:27:57,468
W Reuben’s, całonocnej restauracji,

438
00:27:57,550 --> 00:28:00,220
która znajdowała się
przy 58. i Piątej Alei.

439
00:28:00,303 --> 00:28:05,733
Duke Ellington to jedyna osoba,
na którą Charles Mingus miał wzgląd.

440
00:28:06,643 --> 00:28:11,113
Charles grał w młodości w zespole Duke’a
i został z niego wyrzucony.

441
00:28:12,107 --> 00:28:13,937
A Charles był bardzo…

442
00:28:15,443 --> 00:28:16,653
arogancką osobą.

443
00:28:17,487 --> 00:28:19,487
Nie chciał rozmawiać z ludźmi.

444
00:28:19,572 --> 00:28:21,492
Gardził większością z nich.

445
00:28:22,200 --> 00:28:25,870
Jedyną osobą,
na którą miał wzgląd, był Duke Ellington.

446
00:28:25,954 --> 00:28:29,174
Był tak pełen szacunku,
że prawie na niego nie patrzył.

447
00:28:29,916 --> 00:28:32,956
Duke Ellington
wrzeszczał na niego „Charles!”.

448
00:28:33,044 --> 00:28:34,594
A on: „Przepraszam, Duke”.

449
00:28:34,671 --> 00:28:37,551
Jak kompletnie inny człowiek.

450
00:28:37,632 --> 00:28:39,932
„Co się stało z Charlesem?”

451
00:28:40,009 --> 00:28:42,429
A więc każdy ma w życiu kogoś takiego,

452
00:28:42,512 --> 00:28:45,432
nawet te najbardziej aroganckie osoby.

453
00:28:45,515 --> 00:28:47,475
Nawet najwięksi artyści.

454
00:28:48,810 --> 00:28:51,810
Moim zdaniem Charles był wielkim artystą,

455
00:28:51,896 --> 00:28:54,726
ale jego zdaniem
Duke Ellington był ważniejszy.

456
00:29:09,873 --> 00:29:14,003
Jeśli podziwiasz czyjąś twórczość,
po części ją wchłaniasz.

457
00:29:14,794 --> 00:29:18,174
Dochodzi do momentu,
w którym współczesny kompozytor

458
00:29:18,256 --> 00:29:21,376
i facet, który ma być…

459
00:29:22,552 --> 00:29:24,762
współczesnym kompozytorem jazzowym,

460
00:29:25,722 --> 00:29:28,062
kończą to samo konserwatorium.

461
00:29:28,141 --> 00:29:28,981
Właśnie.

462
00:29:29,058 --> 00:29:32,308
Zacierają się granice.

463
00:29:32,395 --> 00:29:35,105
Na pewno byłeś jednym z pionierów.

464
00:29:35,190 --> 00:29:37,150
Ale nie jestem po konserwatorium.

465
00:29:37,233 --> 00:29:41,993
Nie, ale byłeś jedną z pierwszych osób,
które pisały tak zwany jazz symfoniczny.

466
00:29:42,071 --> 00:29:45,031
Ukończyłem konserwatorium kina Capitol.

467
00:29:45,116 --> 00:29:46,616
Zgadza się.

468
00:29:46,701 --> 00:29:48,661
Słuchałem symfonii przed seansem.

469
00:29:48,745 --> 00:29:50,955
Może tym się właśnie różnimy.

470
00:29:51,039 --> 00:29:54,879
Ty tworzyłeś jazz symfoniczny,
a ja symfonie jazzowe.

471
00:29:56,377 --> 00:29:58,207
- Kocham cię.
- Coś w tym stylu.

472
00:30:10,475 --> 00:30:11,975
Widziałeś moje spinki?

473
00:30:12,519 --> 00:30:16,689
Pożyczył mi je Sandy Rower,
wnuk Alexandra Caldera,

474
00:30:16,773 --> 00:30:18,823
który ręcznie je wykonał.

475
00:30:18,900 --> 00:30:22,610
Nie zaprojektował serii spinek,
jak to robią dzisiejsi artyści.

476
00:30:22,695 --> 00:30:23,775
Sam je zrobił.

477
00:30:23,863 --> 00:30:27,283
- Calder zrobił je pewnie dla siebie.
- Tak.

478
00:30:27,367 --> 00:30:31,037
Nie zrobił ich dla Fran.
Robił dużo biżuterii.

479
00:30:31,120 --> 00:30:35,540
W Met była fantastyczna wystawa
wyłącznie biżuterii Caldera.

480
00:30:35,625 --> 00:30:38,585
Istnieje cudowna biografia Caldera.

481
00:30:38,670 --> 00:30:43,800
Gdy miał siedem lat, 
siostra podarowała mu na święta obcęgi.

482
00:30:43,883 --> 00:30:45,093
Calder o tym pisze.

483
00:30:45,176 --> 00:30:48,806
„To najlepszy dzień w moim życiu.
Dostałem obcęgi!”

484
00:30:48,888 --> 00:30:51,178
Użył ich do zrobienia tych spinek.

485
00:30:51,266 --> 00:30:54,516
- Myślę, że zrobiono je tymi obcęgami.
- Niesamowite.

486
00:30:54,602 --> 00:30:57,062
Są naprawdę spektakularne.

487
00:30:58,106 --> 00:31:00,276
Napisy: Monika Bartz