1
00:00:06,027 --> 00:00:07,987
EEN NETFLIX ORIGINAL-DOCUMENTAIRESERIE

2
00:00:11,866 --> 00:00:14,035
Wie je ook bent,
je hebt alleen jouw leven.

3
00:00:14,118 --> 00:00:17,121
Maar in boeken heb je tig levens.
En tig dingen.

4
00:00:17,204 --> 00:00:20,291
Voor mij is het een vorm
van ontzettend rijk zijn.

5
00:00:20,374 --> 00:00:22,293
Misschien gaf ik daarom nooit om geld.

6
00:00:22,376 --> 00:00:25,212
Want zodra je kunt lezen,
ben je enorm rijk.

7
00:00:25,296 --> 00:00:28,257
Ik bedoel,
zo rijk dat als je altijd leest…

8
00:00:28,340 --> 00:00:30,801
…je geen tijd hebt te denken
aan iets nietigs als geld…

9
00:00:30,885 --> 00:00:32,178
…terwijl lezen enorm is.

10
00:00:35,681 --> 00:00:39,101
Is er volgens jou
een verstikkende politieke correctheid?

11
00:00:39,185 --> 00:00:43,272
Ze wil weten of er
een verstikkende politieke correctheid is.

12
00:00:43,355 --> 00:00:45,858
En mijn antwoord is
dat ik goed kan ademen.

13
00:01:25,648 --> 00:01:26,816
Waar zit ik?

14
00:01:26,899 --> 00:01:30,111
We gaan nu van tafel naar tafel.
Jij kiest een tafel.

15
00:01:30,194 --> 00:01:32,029
Kijk waar je het beste zit.

16
00:01:32,947 --> 00:01:35,366
Zet het hier. Hoe is dat?
-Prima.

17
00:01:36,742 --> 00:01:38,285
Maar 't eten is vreselijk.

18
00:01:40,162 --> 00:01:45,709
BIBLIOTHEEKDIENSTEN

19
00:01:45,793 --> 00:01:48,879
Lezen is een voorliefde.
Dat geloof ik over lezen.

20
00:01:48,963 --> 00:01:50,214
Het draait om smaak.

21
00:01:50,297 --> 00:01:55,845
Als je opgroeit in een omgeving
waar boeken beschikbaar zijn…

22
00:01:55,928 --> 00:01:59,098
…omdat je ze thuis hebt,
iemand je naar de bieb brengt…

23
00:01:59,181 --> 00:02:01,267
…of er een schoolbibliotheek is…

24
00:02:01,350 --> 00:02:05,813
…zullen sommigen het fijn vinden
om te lezen en sommigen niet.

25
00:02:05,896 --> 00:02:08,649
Ik geloof echt
dat 't gewoon van smaak afhangt.

26
00:02:08,732 --> 00:02:13,028
Toen ik leerde lezen,
vond ik het ongelooflijk.

27
00:02:13,529 --> 00:02:14,905
De wereld werd…

28
00:02:15,573 --> 00:02:18,659
Ervoor was ik best gelukkig.
Ik had een fijne jeugd.

29
00:02:18,742 --> 00:02:24,373
Maar lezen was…
Mijn wereld werd een miljard keer groter.

30
00:02:24,456 --> 00:02:28,335
Dat was vroeger het punt van lezen.
Nu niet meer.

31
00:02:28,419 --> 00:02:34,675
Nu zeggen mensen altijd:
'Er zijn geen boeken over mensen zoals ik.

32
00:02:34,758 --> 00:02:37,928
Ik zie mezelf niet in het boek.'
Ik denk altijd:

33
00:02:38,012 --> 00:02:41,098
zie ik mezelf in dit boek?
En ik denk altijd: nee.

34
00:02:41,182 --> 00:02:45,436
Ik bedoel, een boek hoort geen spiegel
te zijn. Het moet een deur zijn.

35
00:02:46,604 --> 00:02:50,316
Vind ik. Het kwam nooit in me op
mezelf in een boek te zien.

36
00:02:50,399 --> 00:02:52,318
Daar heb ik nooit aan gedacht.

37
00:02:54,111 --> 00:02:56,530
Zelfs als kind dacht ik er nooit aan.

38
00:02:56,614 --> 00:02:58,908
Zodra ik leerde lezen, hield ik ervan.

39
00:02:59,533 --> 00:03:03,996
Er was vroeger een denkbeeldige figuur
die 'de doorsnee lezer' werd genoemd.

40
00:03:05,289 --> 00:03:08,626
Wat gebeurde daarmee?
-Die is nu de doorsnee schrijver.

41
00:03:10,336 --> 00:03:11,295
Vind je niet?

42
00:03:11,837 --> 00:03:14,882
Ik denk dat mensen
meer open stonden voor boeken.

43
00:03:14,965 --> 00:03:17,676
Denk je dat dat zo is?
Op een echte manier.

44
00:03:19,762 --> 00:03:22,306
Ja, ik denk dat ze het niet erg vonden…

45
00:03:22,848 --> 00:03:26,227
…en misschien zochten ze een alternatieve…

46
00:03:27,186 --> 00:03:30,147
…wereld of universum
of verbeeldingskracht.

47
00:03:30,231 --> 00:03:35,277
Maar je hebt dit al eerder gezegd
en het is waarachtiger dan ik dacht.

48
00:03:36,278 --> 00:03:42,117
Veel lezers zijn op zoek
naar een replica van hun leven.

49
00:03:42,201 --> 00:03:43,202
Ja, zichzelf.

50
00:03:43,285 --> 00:03:45,829
Ik denk dat de lezer
op een bepaalde manier…

51
00:03:45,913 --> 00:03:48,791
Ik ben de lezer
van de boeken die ik schrijf.

52
00:03:48,874 --> 00:03:52,544
Jij wel, maar de andere lezers niet.
Dat probeer ik te zeggen.

53
00:03:53,545 --> 00:03:55,631
Je andere lezers zijn jou niet.

54
00:03:56,298 --> 00:03:57,424
Jawel.

55
00:03:58,676 --> 00:04:04,348
Je zegt 'wij'. Dat heb je me ooit verteld:
'Fran, als je schrijft, zeg je 'jij'.'

56
00:04:04,890 --> 00:04:07,309
Ik gaf je een tekst van me.
Je suggestie was:

57
00:04:07,393 --> 00:04:11,397
'Je zegt 'jij',
maar je moet niet 'jij' zeggen.

58
00:04:11,480 --> 00:04:14,733
Je moet 'wij' zeggen.'
En ik zei: 'Waarom?'

59
00:04:14,817 --> 00:04:16,944
Je zei: 'Dat nodigt de lezer uit.'

60
00:04:17,027 --> 00:04:19,530
Ik zei: 'Maar dat wil ik niet.'

61
00:04:20,781 --> 00:04:24,368
Ik zei: 'Ik bedoel 'jou'.'

62
00:04:25,703 --> 00:04:27,621
Ik zei: 'Ik ben geen gastvrouw.'

63
00:04:31,750 --> 00:04:34,253
'Ik ben geen gastvrouw. Ik ben aanklager.'

64
00:04:35,921 --> 00:04:38,716
En jij bent gastvrouw.
Je wilt ze binnenvragen.

65
00:04:38,799 --> 00:04:40,301
Ja.
-Ja.

66
00:04:40,384 --> 00:04:44,430
Ik doe mijn best. Kom binnen.
Weet je wel? Kom op.

67
00:04:55,274 --> 00:04:58,360
Onlangs kocht ik
een stenografie-woordenboek.

68
00:04:59,236 --> 00:05:02,197
Als ik een bepaald soort boek zie,
koop ik het als het kan.

69
00:05:02,281 --> 00:05:05,617
En van woordenboeken heb ik er tientallen.

70
00:05:06,368 --> 00:05:08,203
Ik had nooit steno-woordenboeken gezien.

71
00:05:08,287 --> 00:05:12,416
Dus ik kocht het niet omdat ik steno ken,
maar omdat ik er geen heb.

72
00:05:12,499 --> 00:05:15,586
Soms ben je hier,
en dit is ook zo bij de Strand…

73
00:05:15,669 --> 00:05:18,881
…waar ze oude boeken kopen en uitpakken…

74
00:05:18,964 --> 00:05:21,592
In beide winkels, deze en de Strand…

75
00:05:21,675 --> 00:05:24,386
…als ik vraag hoeveel 't boek kost,
zegt men:

76
00:05:24,470 --> 00:05:27,723
'Waar vond je dit? Je mag niet…'
'Ik kroop onder die tafel.'

77
00:05:27,806 --> 00:05:30,184
'Je mag daar niet heen.'

78
00:05:30,267 --> 00:05:33,979
Maar toen ik het steno-woordenboek vond
en naar de kassa bracht…

79
00:05:34,063 --> 00:05:36,982
…zei de vrouw:
'Ik dacht al dat je dit zou kopen.'

80
00:05:37,649 --> 00:05:41,403
In een boekwinkel zijn is heel anders
dan een boek bestellen.

81
00:05:41,904 --> 00:05:46,700
Ik heb geen computer, maar ik vraag
een vriend: 'Kun je dit online bestellen?'

82
00:05:46,784 --> 00:05:49,370
Maar ik moet het boek kennen,
wat niet hetzelfde is.

83
00:05:49,453 --> 00:05:53,165
In een boekwinkel denk je:
wat is dit? Wat is dat?

84
00:05:53,248 --> 00:05:54,792
Je vindt dingen.

85
00:05:54,875 --> 00:05:59,338
Ik herinner me al die tweedehands
boekwinkels aan Fourth Avenue…

86
00:05:59,963 --> 00:06:02,841
En ze gingen vast
even lang mee als die jongens…

87
00:06:02,925 --> 00:06:06,053
…want ze verkochten je nooit een boek.
Dat deden ze niet.

88
00:06:06,136 --> 00:06:08,639
Stoffige jongens
die stoffige boeken lazen.

89
00:06:08,722 --> 00:06:12,768
Ze zaten daar. Je kwam binnen,
ze keken geïrriteerd op. Weet je wel?

90
00:06:12,851 --> 00:06:17,523
Je pakte dan een boek.
'Hoeveel kost deze?'

91
00:06:19,775 --> 00:06:23,320
Nu is er alleen de Strand
aan Fourth Avenue. Verder niks meer.

92
00:06:24,905 --> 00:06:28,992
Dit gebouw is een stijfkop
vanuit het oogpunt van… Een spijkerhuis.

93
00:06:29,493 --> 00:06:32,413
Ik weet dat ze
de eigenaars van dit gebouw…

94
00:06:32,496 --> 00:06:35,207
…en van de boekhandel,
een enorm bedrag boden.

95
00:06:35,290 --> 00:06:36,667
Miljoenen dollars.

96
00:06:37,167 --> 00:06:39,670
Je verdient geen miljoenen
met boekverkoop…

97
00:06:39,753 --> 00:06:42,089
…zelfs niet als je in 1925 begon.

98
00:06:42,172 --> 00:06:43,841
En ze weigerden te verkopen.

99
00:06:44,800 --> 00:06:47,636
Een boekwinkel bezitten
is geen weg naar rijkdom.

100
00:06:47,719 --> 00:06:51,515
Dus mensen hadden een boekwinkel
omdat ze van boeken hielden.

101
00:06:51,598 --> 00:06:54,685
En dus had elke boekwinkel
een bepaalde gevoeligheid.

102
00:06:54,768 --> 00:06:56,728
Je had boekwinkels die je moest kennen.

103
00:06:56,812 --> 00:06:59,022
Niet omdat ze illegaal waren…

104
00:06:59,106 --> 00:07:02,067
…maar omdat
ze op de vijfde verdieping waren.

105
00:07:02,151 --> 00:07:06,196
Iemand zei: 'Op de vijfde verdieping
van dat gebouw aan 12th Street…

106
00:07:06,280 --> 00:07:08,282
…is een communistische boekwinkel.'

107
00:07:08,782 --> 00:07:13,537
Dit was nooit een lucratieve handel…

108
00:07:13,620 --> 00:07:15,456
…en ik was nooit communist…

109
00:07:15,539 --> 00:07:18,292
…maar ik dacht:
ik wil die boeken bekijken.

110
00:07:18,375 --> 00:07:20,878
Ik kocht er wat
omdat ik geen communistische boeken had.

111
00:07:20,961 --> 00:07:23,714
Ik dacht:
ik heb geen communistische boeken thuis.

112
00:07:23,797 --> 00:07:24,798
Dan las ik ze.

113
00:07:25,674 --> 00:07:28,469
Daarom slaagde het communisme niet.
Geen goede schrijvers.

114
00:07:36,518 --> 00:07:41,231
INFORMATIE IS LICHT. INFORMATIE,
OP ZICHZELF, OVER WAT DAN OOK, IS LICHT.

115
00:07:47,988 --> 00:07:51,116
BOEKEN ZIJN DE GEKOESTERDE RIJKDOM
VAN DE WERELD…

116
00:07:51,200 --> 00:07:55,037
…EN DE GESCHIKTE ERFENIS
VAN GENERATIES EN NATIES.

117
00:07:55,120 --> 00:07:59,041
HET UNIVERSUM IS GEMAAKT VAN VERHALEN,
NIET VAN ATOMEN.

118
00:08:13,347 --> 00:08:15,724
Mensen moeten nog boeken hebben.
Je kunt…

119
00:08:15,807 --> 00:08:18,393
Eén ding over boeken:
je kunt ze niet meer weggeven.

120
00:08:19,603 --> 00:08:21,939
Ik nam altijd elk jaar m'n boeken door…

121
00:08:22,022 --> 00:08:24,775
…degene die ik niet hoefde.
Iedereen wilde ze.

122
00:08:24,858 --> 00:08:28,779
Elke school, elke schoolbibliotheek.

123
00:08:28,862 --> 00:08:32,324
Nu neemt niemand ze meer aan,
want ze nemen ruimte in.

124
00:08:32,407 --> 00:08:38,747
Ik ben absoluut niet in staat
een boek weg te gooien.

125
00:08:38,830 --> 00:08:43,418
Ik kan geen boek weggooien. Voor mij
is het alsof je een mens weggooit.

126
00:08:43,502 --> 00:08:47,589
Ik bedoel… Er zijn veel meer mensen
die ik liever weggooi.

127
00:08:47,673 --> 00:08:51,510
Voor mij komt een boek het dichtst
in de buurt van een mens…

128
00:08:51,593 --> 00:08:53,887
…dus kan ik ze niet weggooien.

129
00:08:53,971 --> 00:08:59,851
Ik zie soms een boek in de vuilnisbak
en dat is vreselijk.

130
00:08:59,935 --> 00:09:03,689
Zelfs een criticus die slecht
over je schreef, kan ik niet weggeven.

131
00:09:03,772 --> 00:09:06,984
Ook al is het troep
dat nooit een boek had moeten zijn…

132
00:09:07,067 --> 00:09:10,153
…die krijg ik ook,
en die stapelen zich op.

133
00:09:10,237 --> 00:09:13,907
Dus iedereen die langskomt
kijkt altijd en ik zeg altijd…

134
00:09:13,991 --> 00:09:17,953
…bij bepaalde stapels boeken:
'Neem mee. Alle die je wilt.'

135
00:09:18,036 --> 00:09:20,706
'Dit lijkt interessant.'
Ik denk: nee, maar neem mee.

136
00:09:20,789 --> 00:09:25,127
Lees je veel nieuwe, jonge schrijvers?
Lees je veel?

137
00:09:25,210 --> 00:09:28,213
Ja. Ik lees veel.
Mijn voornaamste bezigheid is lezen.

138
00:09:28,297 --> 00:09:29,923
Ik ben een boekenwurm.

139
00:09:30,007 --> 00:09:32,676
Hoe kom je op de boeken die je leest,
wetende…

140
00:09:32,759 --> 00:09:36,513
…dat zelfs als je alleen de goede neemt,
er meer zijn dan je kunt lezen.

141
00:09:36,597 --> 00:09:39,057
Ik heb altijd,
hoewel het steeds lastiger wordt…

142
00:09:39,141 --> 00:09:43,186
…veel oudere vrienden die zeggen:
'Wat? Heb je dit niet gelezen? '

143
00:09:43,270 --> 00:09:44,771
Zij noemen ze en ik lees ze.

144
00:09:44,855 --> 00:09:49,484
Ik keek ook altijd rond in boekwinkels,
maar die zijn er steeds minder.

145
00:09:49,568 --> 00:09:53,030
Ik denk er constant aan
en als iemand een boek aanbeveelt…

146
00:09:53,113 --> 00:09:56,074
…en ik denk dat dat boek goed is,
koop ik het.

147
00:09:56,158 --> 00:10:00,829
Als iemand me boeken aanbeveelt
en ik vind ze maar niks…

148
00:10:00,912 --> 00:10:03,707
…dan verwijt ik het degene
die ze aanbeveelt.

149
00:10:03,790 --> 00:10:08,170
Ik schreeuwde eens tegen iemand,
belde op en schreeuwde tegen hem…

150
00:10:08,253 --> 00:10:12,341
…omdat een citaat van hem stond
op een boek dat ik kocht.

151
00:10:12,424 --> 00:10:14,426
Ik was in een winkel. Kende het boek niet.

152
00:10:14,509 --> 00:10:17,012
Ik zie een citaat
van een geweldige auteur.

153
00:10:17,095 --> 00:10:18,305
Ik kocht het boek.

154
00:10:18,388 --> 00:10:21,266
Ik las het boek.
Het was een vreselijk boek.

155
00:10:21,350 --> 00:10:26,063
Ik heb hem gebeld. Ik zei: 'Wat is er
mis met jou? Ik heb dit net gelezen. '

156
00:10:26,146 --> 00:10:28,940
Hij zei: 'Tja, ik ken de schrijver.'

157
00:10:29,024 --> 00:10:33,153
Ik zei: 'De volgende keer dat je dit doet,
bel je mij eerst.

158
00:10:33,236 --> 00:10:37,199
Dan zeg je: "Mijn citaat staat
op een boek, maar geen goed boek."'

159
00:10:37,282 --> 00:10:42,871
Er zijn boeken,
vooral zeer aanbevolen boeken…

160
00:10:42,954 --> 00:10:45,540
…waarvan iedereen zegt: 'Wat een genie.'

161
00:10:45,624 --> 00:10:48,293
Dan koop ik het boek.
Ik geef toe aan de druk.

162
00:10:48,377 --> 00:10:51,463
Men vraagt: 'Was het niet super?
Heb je het gelezen?'

163
00:10:51,546 --> 00:10:54,132
Dan besef ik: 'Ik heb het deels gelezen.'

164
00:10:54,216 --> 00:10:55,592
'Wat? Vond je 't niks?'

165
00:10:55,676 --> 00:11:00,055
Ik zeg: 'Nee. Erger nog.
Ik vergat dat ik het aan het lezen was.'

166
00:11:00,138 --> 00:11:01,515
Dat is het allerergste.

167
00:11:01,598 --> 00:11:05,769
'Ik vergat dat ik het las' is veel erger
dan 'ik sloeg het boos dicht.'

168
00:11:05,852 --> 00:11:08,230
Ik sloeg het niet boos dicht.
Ik legde 't weg.

169
00:11:08,313 --> 00:11:10,941
De telefoon ging
of het was etenstijd of zo…

170
00:11:11,024 --> 00:11:14,152
…en in die periode
vergat ik dat ik het las.

171
00:11:16,029 --> 00:11:18,865
Is dit de genealogie-sectie?
-Dit is genealogie.

172
00:11:18,949 --> 00:11:21,743
Wanneer kwam je familie hier?
Er zijn meerdere boeken.

173
00:11:21,827 --> 00:11:23,495
Italians to America.

174
00:11:23,578 --> 00:11:25,997
1910. 1909.

175
00:11:26,081 --> 00:11:28,750
Nu weet ik niet meer waar ze waren.
Er waren…

176
00:11:28,834 --> 00:11:31,545
Hier zijn Noren.
-Wie interesseert dat?

177
00:11:32,129 --> 00:11:36,591
Mensen van onder de veertig
hebben geen spullen.

178
00:11:37,384 --> 00:11:39,344
Ze hebben niks. Geen boeken of platen.

179
00:11:39,428 --> 00:11:42,097
Ze hebben het op de machine.
Alles staat erop.

180
00:11:42,889 --> 00:11:45,851
Nee. Waar heb ik het gezien?

181
00:11:48,270 --> 00:11:51,148
Mayflower Families, 12 delen.

182
00:11:51,940 --> 00:11:54,401
Ik zag altijd een kleine boot voor me.

183
00:11:54,484 --> 00:11:57,320
Hij was heel klein.
-Met een paar WASPs erop.

184
00:11:58,029 --> 00:12:00,532
Daarom ging mijn familie vast niet mee.

185
00:12:00,615 --> 00:12:02,200
Ze dachten: te vol.

186
00:12:02,868 --> 00:12:05,871
Laten we een paar honderd jaar wachten…

187
00:12:05,954 --> 00:12:08,498
…en als tussendekpassagiers
naar New York gaan.'

188
00:12:10,000 --> 00:12:11,251
Hier. Hoe heb ik…

189
00:12:11,334 --> 00:12:12,878
Hier.
-Heb je de Italianen?

190
00:12:12,961 --> 00:12:15,464
Ja. Italians to America.

191
00:12:16,047 --> 00:12:18,633
Waar zit je?
-1893, 1895.

192
00:12:19,593 --> 00:12:22,846
Weet je in welke jaren ze kwamen?
-1910, zou ik zeggen.

193
00:12:23,346 --> 00:12:28,685
1903, 1904, '05.

194
00:12:29,686 --> 00:12:34,775
Ik ben bang dat je hier te kort geleden
kwam. Ze hebben het nog niet opgeschreven.

195
00:12:42,824 --> 00:12:45,786
Klaar. Ik hou van tafelspellen.

196
00:12:48,663 --> 00:12:53,794
Mag ik vragen, ik dacht dat u op zoek
was naar kwalen en besmettelijke ziektes.

197
00:12:55,754 --> 00:12:59,591
Helaas is het wetenschappelijk bewezen,
mevrouw…

198
00:12:59,674 --> 00:13:02,677
…dat gebrek aan intelligentie erfelijk is…

199
00:13:02,761 --> 00:13:05,263
…en dus in zekere zin besmettelijk.

200
00:13:06,181 --> 00:13:10,352
We willen voorkomen dat ondergemiddelde
mensen zich mengen met onze burgers.

201
00:13:12,145 --> 00:13:13,480
Wat een moderne visie.

202
00:13:15,315 --> 00:13:17,484
Ken je de film Golden Door?
-Ja.

203
00:13:17,567 --> 00:13:19,194
Ik vond hem echt heel goed…

204
00:13:19,277 --> 00:13:22,572
…want veel dingen over immigranten
wist ik niet.

205
00:13:22,656 --> 00:13:27,869
Ik wist niet hoe streng
de doorgang tot Ellis Island was.

206
00:13:27,953 --> 00:13:31,122
Hoewel ik wel wist
dat mijn overgrootvader…

207
00:13:31,206 --> 00:13:33,834
…toen hij hier uit Rusland kwam…

208
00:13:34,876 --> 00:13:38,421
…werd vastgehouden
omdat hij bindvliesontsteking had.

209
00:13:39,339 --> 00:13:45,053
Die hij op natuurlijk kreeg
op die fijne boot. Niet de Mayflower.

210
00:13:45,136 --> 00:13:49,432
Er was geen… Je geneest het
met antibiotica, die er nog niet waren.

211
00:13:49,516 --> 00:13:52,644
Dus zeiden ze tegen hem:
'Je moet in quarantaine.'

212
00:13:52,727 --> 00:13:55,063
Ze wisten dat het besmettelijk was.

213
00:13:55,146 --> 00:13:58,775
'Als 't over zoveel dagen weg is,
prima. Anders ga je terug. '

214
00:13:58,859 --> 00:14:00,485
Ja.

215
00:14:00,569 --> 00:14:03,905
Gelukkig was hij in orde
en lieten ze hem binnen.

216
00:14:03,989 --> 00:14:06,825
Anderen moesten terug
en hun hele leven veranderde.

217
00:14:06,908 --> 00:14:08,994
Voor dingen als oogontsteking.
-Ja.

218
00:14:09,744 --> 00:14:10,579
Kijk omlaag.

219
00:14:11,288 --> 00:14:12,122
Kijk omhoog.

220
00:14:13,039 --> 00:14:13,874
Omlaag.

221
00:14:14,499 --> 00:14:15,333
Omhoog.

222
00:14:15,834 --> 00:14:19,379
Er kwamen meerdere immigrantengolven
door de Lower East Side.

223
00:14:19,462 --> 00:14:23,049
Niet alleen de joden.
Het waren de Italianen en vele anderen.

224
00:14:23,717 --> 00:14:27,262
Maar in de Lower East Side
heb je het Tenement Museum.

225
00:14:27,345 --> 00:14:29,723
Het huurkazernemuseum. Wat heb je daar?

226
00:14:29,806 --> 00:14:32,601
Een tuberculose-epidemie?

227
00:14:32,684 --> 00:14:35,186
Wat zet je erin? Snap je me?

228
00:14:35,270 --> 00:14:38,607
Het Tenement Museum. Willen mensen dat?
Ik denk het niet.

229
00:14:38,690 --> 00:14:42,110
Je had vroeger een bad in de keuken.
Ja, kom op.

230
00:14:42,193 --> 00:14:44,696
Ik bedoel, dit vind ik…

231
00:14:45,614 --> 00:14:48,158
Ik weet het niet. Het lijkt absurd.

232
00:14:48,241 --> 00:14:50,994
Ik wil mensen niet overhalen niet te gaan.

233
00:14:51,077 --> 00:14:55,206
Is het niet goed dat jonge mensen
die dit niet weten het gaan zien?

234
00:14:55,290 --> 00:14:58,627
Hoe immigranten, mijn grootouders
en ouders, opgroeiden.

235
00:14:58,710 --> 00:15:04,507
Er zijn zoveel goede romans en boeken over
die tijdperken geschreven door mensen…

236
00:15:04,591 --> 00:15:09,596
…waardoor je een veel duidelijker beeld
zou krijgen, ook al zijn er geen foto's.

237
00:15:09,679 --> 00:15:12,349
Het Tenement Museum is leuk
omdat ze het zien.

238
00:15:12,933 --> 00:15:16,603
Ergens naar kijken is voor mensen
duidelijk makkelijker…

239
00:15:16,686 --> 00:15:18,438
…dan iets lezen.

240
00:15:18,939 --> 00:15:21,733
Maar een huurkazerne-museum
is geen huurkazerne.

241
00:15:26,905 --> 00:15:28,990
Is er iemand die je niet zou lezen?

242
00:15:29,574 --> 00:15:33,995
Het is ontdekt dat Henry Roth
seks had met zijn zus…

243
00:15:34,079 --> 00:15:35,830
…en dat was vreselijk.

244
00:15:36,581 --> 00:15:38,416
Maar ik zou hem toch lezen.

245
00:15:38,500 --> 00:15:41,169
Natuurlijk lees je 't niet
op dezelfde manier.

246
00:15:41,670 --> 00:15:47,133
Maar Henry Roth was daarvoor ook geen
serene schrijver van pastorale poëzie.

247
00:15:47,217 --> 00:15:53,431
Ik weet dat als ik een schrijver lees,
zelfs fictieschrijvers…

248
00:15:53,515 --> 00:15:56,476
…dat wat mensen denken
niet uit het niets komt.

249
00:15:56,559 --> 00:15:59,854
Dus ik dacht niet van:
Henry Roth, hij leek zo lief.

250
00:15:59,938 --> 00:16:03,441
Dat dacht ik daarvoor niet.
Maar hij is een goede schrijver.

251
00:16:03,525 --> 00:16:05,235
Ik zou hem blijven lezen.

252
00:16:06,111 --> 00:16:10,281
Als hij nog leefde,
zou ik niet met hem praten.

253
00:16:10,865 --> 00:16:13,118
Maar hij is dood…

254
00:16:14,160 --> 00:16:16,287
…en je zou hem moeten blijven lezen.

255
00:16:17,288 --> 00:16:23,670
Bijvoorbeeld James Levine,
een geweldige artiest. Geweldig…

256
00:16:23,753 --> 00:16:26,715
Ik zeg niet 
dat ik de beschuldigingen niet geloof.

257
00:16:26,798 --> 00:16:28,425
Stel dat ze 100% waar zijn…

258
00:16:29,509 --> 00:16:34,723
Hij is iemand die een baan had
als dirigent van de Metropolitan Opera.

259
00:16:34,806 --> 00:16:37,976
Ze moesten hem ontslaan. Dat begrijp ik.

260
00:16:38,059 --> 00:16:42,313
Maar ze hoeven zijn opnames
niet te verwijderen uit de… Waarom?

261
00:16:42,856 --> 00:16:44,607
Dat begrijp ik niet.

262
00:16:44,691 --> 00:16:48,111
Was het idee
dat hij er geld voor zou krijgen?

263
00:16:48,194 --> 00:16:51,197
Ze zijn nog steeds geweldig.
Hij is een topartiest.

264
00:16:51,281 --> 00:16:55,243
Mensen ontslaan van hun werk waar ze…

265
00:16:55,326 --> 00:16:58,079
Dat moet gewoon
als ze vreselijke dingen doen.

266
00:16:58,163 --> 00:17:00,874
Vooral de dingen
waar hij van beschuldigd werd.

267
00:17:01,416 --> 00:17:07,088
Maar mensen hun boeken niet meer lezen
of hun muziek luisteren of…

268
00:17:07,172 --> 00:17:10,592
Dat lijkt me zinloos.

269
00:17:12,010 --> 00:17:17,348
Mensen zeggen: 'Je kunt er nu niet meer
naar luisteren zonder daaraan te denken.'

270
00:17:17,432 --> 00:17:19,476
Ik denk: jij niet, maar ik wel.

271
00:17:24,272 --> 00:17:26,858
Toen ik heel jong was, zeven of acht jaar…

272
00:17:26,941 --> 00:17:29,027
…kocht mijn moeder dit voor me.

273
00:17:29,110 --> 00:17:31,613
Dit boek heet Six Little Cooks.

274
00:17:32,113 --> 00:17:35,575
Ik kon niet geloven
dat ik dit zou bezitten.

275
00:17:36,159 --> 00:17:38,620
Ik ben er nog steeds ondersteboven van.

276
00:17:38,703 --> 00:17:42,165
Want zoals je ziet, is het heel mooi.
Het is prachtig.

277
00:17:42,248 --> 00:17:45,877
Maar het is ook gepubliceerd in 1900,
volgens mij.

278
00:17:45,960 --> 00:17:50,757
Ik kon niet geloven dat ik iets had
wat er zo belangrijk uitzag.

279
00:17:51,424 --> 00:17:54,219
Ik vond het er belangrijk uitzien…

280
00:17:54,302 --> 00:17:57,555
…want het leek iets uit een museum
of bibliotheek.

281
00:17:58,515 --> 00:18:04,479
Dus ik ben dol op dit boek en als er iets
mee gebeurde, zou ik er kapot van zijn.

282
00:18:05,230 --> 00:18:09,025
Dit is een boek in uitstekende staat,
van een zevenjarige.

283
00:18:09,109 --> 00:18:12,112
Zo voorzichtig ben ik altijd geweest
met boeken.

284
00:18:12,195 --> 00:18:15,782
Ik weet nog dat ik ooit,
toen ik ongeveer even oud was…

285
00:18:15,865 --> 00:18:18,701
…een Nancy Drew-boek las,
en ik liet het vallen…

286
00:18:18,785 --> 00:18:20,870
…raapte het op en kuste het.

287
00:18:21,538 --> 00:18:23,456
En mijn moeder zei 'Wat doe je?'

288
00:18:23,540 --> 00:18:26,835
Ik zei: 'Als je een boek laat vallen,
moet je 't kussen.'

289
00:18:27,335 --> 00:18:29,462
Ze zei: 'Wie heeft je dat verteld?'

290
00:18:29,546 --> 00:18:31,881
Dat zeiden ze in de synagoge.

291
00:18:31,965 --> 00:18:36,177
Als je het gebedenboek liet vallen,
hoe het ook heet, moet je 't kussen.

292
00:18:36,261 --> 00:18:38,346
M'n moeder zei: 'Ja. Niet elk boek.'

293
00:18:42,767 --> 00:18:46,729
Als een van de eerste dingen schreef je
een column voor Interview magazine…

294
00:18:46,813 --> 00:18:48,648
…en nadat je dat een tijd deed…

295
00:18:48,731 --> 00:18:51,192
…I Cover the Waterfront heette de…

296
00:18:51,276 --> 00:18:55,029
Nee, mijn eerste column in Interview
heette The Best of the Worst…

297
00:18:55,113 --> 00:18:56,698
…een filmrecensiecolumn.

298
00:18:56,781 --> 00:18:59,576
Maar ik beoordeelde nog niet eens B-films…

299
00:18:59,659 --> 00:19:03,288
…en meestal gemaakt door
American International Pictures…

300
00:19:03,371 --> 00:19:06,791
…dat zich specialiseerde
in een filmsoort waar ik dol op was.

301
00:19:06,875 --> 00:19:09,419
Ze screenden ze in New York
voor distributeurs.

302
00:19:09,502 --> 00:19:12,797
Ik keek die films.
Ik deed die column een paar jaar.

303
00:19:12,881 --> 00:19:15,049
Toen begon ik
met I cover the Waterfront…

304
00:19:15,133 --> 00:19:17,719
…die wat meer algemeen was.

305
00:19:17,802 --> 00:19:20,346
Ik schreef over alles, niet alleen films.

306
00:19:20,430 --> 00:19:22,974
Ik zei toch dat ik dat boek had.
-Welk boek?

307
00:19:23,057 --> 00:19:25,560
Alles wat je schreef in Interview
in de jaren 70.

308
00:19:25,643 --> 00:19:28,313
Mijn filmrecensies staan erin.
-Dat klopt. Ja.

309
00:19:28,396 --> 00:19:31,191
The Best of the Worst.
-Ja, precies.

310
00:19:31,274 --> 00:19:33,526
Al die AIP-films, weet je nog?
-Ja.

311
00:19:33,610 --> 00:19:37,822
Ze draaiden ze nooit in New York.
Misschien op 42nd Street.

312
00:19:37,906 --> 00:19:40,783
Ze screenden ze in New York
voor mensen met drive-ins.

313
00:19:41,326 --> 00:19:44,537
Want daar draaiden ze toen vooral.

314
00:19:44,621 --> 00:19:46,873
Ze vertoonden ze op Broadway 1600.

315
00:19:46,956 --> 00:19:49,542
Weet je die filmzaal nog?
-Geweldige zaal.

316
00:19:49,626 --> 00:19:53,296
Zo vies.
-En ik stond op de AIP-lijst.

317
00:19:53,379 --> 00:19:57,592
Zodat ik de films kon kijken.
En ik begon daar vooral over te schrijven.

318
00:19:58,843 --> 00:20:01,054
Ze waren leuker om over te schrijven.

319
00:20:01,137 --> 00:20:03,723
Want ik wilde geen criticus zijn.

320
00:20:03,806 --> 00:20:07,018
Ik wilde iets leuks vinden
om over te schrijven.

321
00:20:07,101 --> 00:20:09,354
Dat waren ze.
-Ze waren ongelooflijk.

322
00:20:09,437 --> 00:20:11,481
Maar jij hebt zo'n film gemaakt.

323
00:20:11,564 --> 00:20:13,441
Boxcar Bertha.
-Die ik reviewde.

324
00:20:13,524 --> 00:20:14,817
Zag je dat?
-Nee.

325
00:20:14,901 --> 00:20:17,946
Ik weet het zeker,
want toen ik laatst ontdekte…

326
00:20:18,029 --> 00:20:21,699
…dat jij Boxcar Bertha maakte,
zei ik: 'Die heb ik beoordeeld.'

327
00:20:21,783 --> 00:20:23,618
Maar ik wist nooit dat jij hem maakte.

328
00:20:24,202 --> 00:20:25,036
Ja?

329
00:20:25,119 --> 00:20:29,290
Hoe was je ervaring met schrijven
voor Interview magazine en Andy Warhol?

330
00:20:29,791 --> 00:20:34,045
Ik weet niet wat ik hierover moet zeggen.
Het was erg lang geleden.

331
00:20:34,629 --> 00:20:38,216
Ik was heel jong toen ik
voor Interview begon. Ik was 20.

332
00:20:38,800 --> 00:20:44,764
En ik heb zo'n 11 jaar
voor Interview geschreven. Best lang.

333
00:20:44,847 --> 00:20:47,600
En ik kon nooit met Andy opschieten.

334
00:20:48,893 --> 00:20:50,311
Andy ook niet met mij.

335
00:20:51,813 --> 00:20:53,856
Hij doet het veel beter sinds zijn dood.

336
00:20:58,069 --> 00:21:02,198
Hoe ik dit weet? Ik verkocht
al mijn Warhols twee weken voor zijn dood.

337
00:21:05,368 --> 00:21:08,788
Ik heb ze verkocht
voor het onderhoud van mijn appartement.

338
00:21:10,123 --> 00:21:13,209
Dus ik neem niet alleen
slechte vastgoedbeslissingen.

339
00:21:15,211 --> 00:21:18,131
En ik denk eigenlijk
dat Andy daarom is overleden.

340
00:21:20,174 --> 00:21:21,801
Weet je? Hij dacht vast:

341
00:21:22,510 --> 00:21:23,594
oké.

342
00:21:24,095 --> 00:21:26,514
Want zodra hij stierf, stegen de prijzen.

343
00:21:31,894 --> 00:21:36,649
Voor mij is er niets symbolischer
voor de verandering in New York…

344
00:21:36,733 --> 00:21:41,362
…dan het feit dat de plek die vroeger
de hele nacht open was, 24 uur per dag…

345
00:21:41,446 --> 00:21:44,991
…de grote kiosk bij Columbus Circle
die altijd open was…

346
00:21:45,074 --> 00:21:46,367
…nu fietsen verhuurt.

347
00:21:50,788 --> 00:21:53,333
De aanblik van New York
is totaal veranderd.

348
00:21:53,416 --> 00:21:56,919
Anders gezegd,
New York was overspoeld met krantenpapier.

349
00:21:57,920 --> 00:22:00,173
Het zat in de goten, de vuilnisbakken.

350
00:22:00,256 --> 00:22:03,259
Weet je die plek op Times Square nog
met alle kranten?

351
00:22:03,343 --> 00:22:06,429
De stad was overspoeld met kranten
omdat men ze weggooide.

352
00:22:06,512 --> 00:22:09,182
Miljarden kranten.
Elke dag gooiden ze ze weg.

353
00:22:09,265 --> 00:22:10,475
Ze lagen in de goot.

354
00:22:10,558 --> 00:22:12,977
Alle vuilnisbakken zaten vol met kranten.

355
00:22:13,061 --> 00:22:16,272
Op alle stoelen in de metro lagen kranten,
op de grond.

356
00:22:16,356 --> 00:22:19,776
En je ziet zelden nog mensen
die kranten lezen in de metro.

357
00:22:19,859 --> 00:22:22,028
En dat was vroeger… Dat was alles.

358
00:22:22,111 --> 00:22:25,406
En je ziet mensen wel boeken lezen
in de metro.

359
00:22:25,490 --> 00:22:29,243
Geen miljoen mensen,
maar sommige mensen doen het…

360
00:22:29,327 --> 00:22:30,995
…en die zijn meestal jong.

361
00:22:31,079 --> 00:22:33,664
Het zijn vooral twintigers.

362
00:22:33,748 --> 00:22:37,168
Ik vroeg mijn redacteur,
met kinderen van die leeftijd:

363
00:22:37,251 --> 00:22:41,506
'Lezen je kinderen boeken op een Kindle
of hoe je het ook noemt?'

364
00:22:41,589 --> 00:22:44,509
En hij zei:
'Nee. Mijn kinderen lezen boeken.'

365
00:22:44,592 --> 00:22:47,220
Hij zei: 'De Kindle-lezers zijn vooral…'

366
00:22:47,303 --> 00:22:50,264
Er is iets anders dan een Kindle.
Hoe het ook heet.

367
00:22:50,348 --> 00:22:53,768
Hij zei dat die mensen
vooral in de veertig en vijftig zijn.

368
00:22:53,851 --> 00:22:56,646
Ik bedoel, ik zie niet altijd…

369
00:22:56,729 --> 00:22:59,107
Ik kijk altijd
welke boeken mensen lezen.

370
00:22:59,190 --> 00:23:01,317
Dat is heel belangrijk voor me.

371
00:23:01,401 --> 00:23:02,652
Wat lees je?

372
00:23:03,861 --> 00:23:08,366
Maar elk boek… Zelfs als ik naar het boek
kijk en ik denk: wie leest dat nou?

373
00:23:08,449 --> 00:23:09,742
Ach. Het is een boek.

374
00:23:10,993 --> 00:23:12,245
Toe maar, lees maar.

375
00:23:26,926 --> 00:23:29,011
Hoi. Kopen jullie hier boeken?

376
00:23:29,762 --> 00:23:30,972
Bij deze kiosk? Nee.

377
00:23:31,055 --> 00:23:35,560
Nee. Vast niet. Is het eerlijk om
een boek mee naar Times Square te nemen?

378
00:23:35,643 --> 00:23:38,604
Dat is niet eerlijk voor de boeken.
-Ja.

379
00:23:39,439 --> 00:23:42,066
Ze hebben geen keuze.
-Het is schadelijk.

380
00:23:42,150 --> 00:23:43,985
DENK VOOR JE SPREEKT.
LEES VOOR JE DENKT.

381
00:23:44,068 --> 00:23:46,696
Als je geen boeken verkoopt,
wat doe je dan?

382
00:23:46,779 --> 00:23:48,197
Verkoop je de T-shirts?

383
00:23:48,281 --> 00:23:51,576
We verkopen veel tassen. Ook wel boeken.
-Ja.

384
00:23:52,368 --> 00:23:55,371
Dit is een geweldig boek.
Ik koop het voor kinderen.

385
00:23:55,455 --> 00:23:56,497
Het is erg goed.

386
00:23:59,083 --> 00:24:02,044
Dames en heren,
een applaus voor Fran Lebowitz.

387
00:24:05,882 --> 00:24:08,426
Metropolitan Life en Social Studies,
welk kwam eerst?

388
00:24:08,509 --> 00:24:10,428
Metropolitan Life.
-Toen Social Studies.

389
00:24:10,511 --> 00:24:14,849
Een enorm vermakelijke verzameling
humoristische essays. Allebei.

390
00:24:14,932 --> 00:24:19,270
En hoe vaak zijn ze opnieuw gepubliceerd?

391
00:24:19,854 --> 00:24:22,857
In verschillende vormen,
denk ik vier of vijf keer.

392
00:24:22,940 --> 00:24:25,943
Nu heb je een kinderboek. Voor het eerst.
-Klopt.

393
00:24:26,027 --> 00:24:28,362
Ga je ooit iets nieuws schrijven?

394
00:24:28,446 --> 00:24:29,906
Dit is nieuw.
-Het pandaboek?

395
00:24:29,989 --> 00:24:31,657
Ja.
-Ja, maar voor kinderen.

396
00:24:31,741 --> 00:24:34,535
Ik schrijf een roman.
-Zes jaar geleden ook al.

397
00:24:34,619 --> 00:24:36,412
Toen we je spraken zes…
-Nee.

398
00:24:36,496 --> 00:24:40,708
Ik had een roman moeten schrijven,
maar nam tien jaar vrij om te mokken.

399
00:24:42,210 --> 00:24:44,170
Tien jaar vrij om te mokken?
-Ja.

400
00:24:45,087 --> 00:24:48,674
En heb je daarmee alles bereikt
wat je wilde?

401
00:24:48,758 --> 00:24:50,134
Ik ben bijna klaar.

402
00:24:50,218 --> 00:24:52,929
Heb je last van…
-Ja.

403
00:24:53,012 --> 00:24:53,846
Oké.

404
00:24:58,768 --> 00:25:00,019
De bibliotheek in New York…

405
00:25:00,102 --> 00:25:02,688
…heeft een koelkastmagneet
met jouw citaat.

406
00:25:03,189 --> 00:25:04,732
Een half citaat.
-Een half.

407
00:25:05,233 --> 00:25:08,194
Het halve citaat is:
'Denk voor je spreekt.

408
00:25:08,277 --> 00:25:10,321
Lees voor je denkt.' Wat is de rest?

409
00:25:10,404 --> 00:25:13,407
De rest van het citaat, wat ik
me herinner, want het is heel oud…

410
00:25:13,491 --> 00:25:17,954
Het is iets wat ik heb geschreven
voor Newsweek in 1978.

411
00:25:18,579 --> 00:25:23,000
Oké, Newsweek in 1978 was trouwens
een belangrijk blad.

412
00:25:23,084 --> 00:25:25,962
En op de achterpagina
stond een rubriek, My Turn…

413
00:25:26,045 --> 00:25:27,046
TIPS VOOR TIENERS

414
00:25:27,129 --> 00:25:31,050
…die ze steeds
een andere persoon zouden laten schrijven.

415
00:25:31,133 --> 00:25:34,262
Nadat m'n eerste boek uitkwam in 1978,
vroegen ze mij.

416
00:25:34,345 --> 00:25:39,141
Mijn ouders konden het niet geloven:
'Ze vroegen jou?'

417
00:25:40,977 --> 00:25:44,647
Mijn ouders kregen Newsweek
omdat veel Joden geen Time lazen…

418
00:25:45,856 --> 00:25:51,529
…omdat Time eigendom was van Henry Luce,
een bekende antisemiet.

419
00:25:51,612 --> 00:25:55,449
Ze kregen Life, omdat
dit hen om de een of andere reden ontging.

420
00:25:55,533 --> 00:25:57,034
Maar ze hadden Newsweek.

421
00:25:57,118 --> 00:26:00,162
Newsweek had deze rubriek
en ik zei: 'Ik doe het.'

422
00:26:00,246 --> 00:26:01,706
'Hoezo? Jij?'

423
00:26:02,373 --> 00:26:04,125
Dit was ondenkbaar voor hen.

424
00:26:05,543 --> 00:26:07,253
Ik schreef iets over tieners…

425
00:26:07,336 --> 00:26:10,756
…en het ging over verschillende tips
voor tieners.

426
00:26:11,549 --> 00:26:14,135
Verschillende dingen die ze moeten doen.

427
00:26:15,052 --> 00:26:17,430
En volgens mij was het originele citaat:

428
00:26:19,807 --> 00:26:22,476
'Denk voor je spreekt.
Lees voor je denkt.

429
00:26:22,560 --> 00:26:26,314
Zo heb je iets om over na te denken
wat je niet zelf hebt bedacht.

430
00:26:26,397 --> 00:26:29,942
Een verstandige zet op elke leeftijd,
maar vooral op je 17e…

431
00:26:30,026 --> 00:26:33,654
…als je het grootste gevaar loopt
vervelende conclusies te trekken.'

432
00:26:35,197 --> 00:26:38,159
TER NAGEDACHTENIS AAN TONI MORRISON

433
00:26:50,212 --> 00:26:52,840
De plek waar we nu zijn,
de Players Club…

434
00:26:52,923 --> 00:26:56,677
…werd gekocht door Edwin Booth,
een acteur…

435
00:26:56,761 --> 00:26:59,555
…die op 'n gegeven moment
de Players Club begon.

436
00:26:59,639 --> 00:27:02,850
En toen hij stierf,
liet hij het gebouw na aan de Club.

437
00:27:03,643 --> 00:27:05,686
Maar zijn broer…

438
00:27:06,812 --> 00:27:08,564
…was John Wilkes Booth.

439
00:27:09,190 --> 00:27:11,734
Dus zijn broer vermoordde Abraham Lincoln.

440
00:27:12,568 --> 00:27:15,988
En er ligt een brief boven…

441
00:27:16,072 --> 00:27:18,741
Niet de echte brief, maar een kopie ervan…

442
00:27:18,824 --> 00:27:21,702
…die hij aan een krant schreef.

443
00:27:21,786 --> 00:27:24,330
Hij is gericht aan 'mijn medeburgers'
of zo…

444
00:27:24,413 --> 00:27:26,916
…en hij biedt excuses aan voor de broer.

445
00:27:26,999 --> 00:27:29,752
Ik las deze brief en dacht bij mezelf:

446
00:27:29,835 --> 00:27:32,838
ik ken veel mensen
die klagen over hun broer of zus.

447
00:27:32,922 --> 00:27:36,050
Bijna iedereen met broers en zussen
klaagt over hen.

448
00:27:36,133 --> 00:27:38,678
Maar toen ik die brief las, dacht ik:

449
00:27:39,428 --> 00:27:41,639
wat voor broer of zus je ook hebt…

450
00:27:42,139 --> 00:27:46,644
…je kunt tegen jezelf zeggen: 'Ja,
mijn broer betaalt me nooit terug…'

451
00:27:46,727 --> 00:27:49,438
…of: 'Mijn zus roddelt', of…

452
00:27:49,522 --> 00:27:52,316
Maar je kunt altijd tegen jezelf zeggen:

453
00:27:52,400 --> 00:27:55,236
'Mijn broer
heeft Abraham Lincoln niet vermoord.'

454
00:28:00,074 --> 00:28:04,704
Edwin Booth luisterde vast ook
naar vrienden die klaagden over broers…

455
00:28:04,787 --> 00:28:06,330
…tot z'n broer Lincoln vermoordde.

456
00:28:06,414 --> 00:28:10,876
Daarna, als mensen zeiden:
'Mijn broer heeft van me geleend…'

457
00:28:10,960 --> 00:28:13,921
…zei men vast:
'Sst. Z'n broer heeft Lincoln vermoord.'

458
00:28:14,004 --> 00:28:15,631
'Hier praten we niet over.'

459
00:28:15,715 --> 00:28:20,636
Dus er zijn altijd mensen
met ergere problemen dan jij.

460
00:28:22,680 --> 00:28:23,889
Goed.
-Zijn we klaar?

461
00:28:23,973 --> 00:28:24,974
Goed, ik zie het.

462
00:28:25,558 --> 00:28:28,602
Ga je gang. Blijf filmen.

463
00:28:30,354 --> 00:28:31,856
Daar ga je. Ga door.

464
00:28:32,440 --> 00:28:33,482
Naar links.

465
00:28:34,483 --> 00:28:36,777
Ja. Dat is nog een brug.

466
00:28:39,280 --> 00:28:40,406
Oké. Het is gelukt.

467
00:28:41,240 --> 00:28:44,952
Hoe zit 't met dinges
die een snelweg door Manhattan zou leggen?

468
00:28:45,035 --> 00:28:48,414
Robert Moses. Die heeft dit gebouwd.
Het was zijn idee.

469
00:28:48,497 --> 00:28:51,792
Dit hele ding…
-Moses had het bij modellen moeten houden.

470
00:28:53,169 --> 00:28:57,173
Zonder dat Robert Moses het wist,
werkte hij 't best als miniaturist.

471
00:28:58,257 --> 00:29:00,509
Ik zag dit niet
op de wereldtentoonstelling.

472
00:29:01,135 --> 00:29:04,889
De wereldtentoonstelling was zo vol
met ongelooflijke attracties…

473
00:29:04,972 --> 00:29:08,309
…wie zou hier nu tijd voor hebben
of er maar van weten?

474
00:29:08,392 --> 00:29:10,811
Ongelofelijk dat dit hier nog steeds is.

475
00:29:53,896 --> 00:29:56,774
Ondertiteld door: Yvonne Conradi