1
00:00:06,027 --> 00:00:07,987
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:11,699 --> 00:00:15,453
Na ulicy mieszkał chłopiec,
który miał tak leniwą matkę,

3
00:00:16,746 --> 00:00:18,539
że jadał lody na śniadanie.

4
00:00:19,373 --> 00:00:23,461
Bywałam w jego domu,
a on siedział na blacie kuchennym.

5
00:00:23,544 --> 00:00:28,424
Gdybym ja coś takiego zrobiła,
rodzice wysłaliby mnie do więzienia.

6
00:00:28,549 --> 00:00:34,096
Ten dom przywodził na myśl
markiza de Sade’a.

7
00:00:34,180 --> 00:00:36,140
Dzieci na blacie kuchennym!

8
00:00:36,223 --> 00:00:39,018
Jednego razu wyszło to poza lody.

9
00:00:39,101 --> 00:00:42,563
Była siódma rano.
Jadł je, ale nie z pomocą łyżki.

10
00:00:42,646 --> 00:00:46,275
Wyjął je, co u mnie było zakazane,
i jadł je preclem!

11
00:00:48,694 --> 00:00:51,697
Nie mogłam uwierzyć, jak ci ludzie żyją.

12
00:00:55,451 --> 00:00:57,119
Omówiliśmy to wcześniej.

13
00:00:57,203 --> 00:00:59,121
- Czy możemy…
- Zapalić.

14
00:00:59,205 --> 00:01:00,372
Właśnie.

15
00:01:00,456 --> 00:01:01,957
- Na scenie.
- Nie możemy.

16
00:01:02,041 --> 00:01:05,169
- Bo to wbrew prawu.
- Zgadza się.

17
00:01:34,323 --> 00:01:35,157
Jesteśmy.

18
00:01:36,408 --> 00:01:40,037
- I co wy na to?
- Może być.

19
00:01:41,372 --> 00:01:42,331
Słucham?

20
00:01:42,414 --> 00:01:46,710
Nie, żadnego sprayu.
I tak ledwo łapię oddech.

21
00:01:47,503 --> 00:01:49,922
To jak przyssać się do rury wydechowej.

22
00:01:53,050 --> 00:01:56,220
Chcę załatwić sobie płuca paleniem.

23
00:01:56,303 --> 00:01:58,681
HIGIENA I SPORT

24
00:01:58,764 --> 00:02:00,975
Co sądzisz o tej całej filozofii,

25
00:02:01,058 --> 00:02:04,687
według której aerobik i ćwiczenia
przedłużają życia?

26
00:02:05,604 --> 00:02:10,067
Ja nie traktuję tego jak filozofię.

27
00:02:10,151 --> 00:02:14,280
Gdy byłam mała,
niewiele osób regularnie ćwiczyło.

28
00:02:15,489 --> 00:02:18,242
Nie było to odrębną czynnością.

29
00:02:18,784 --> 00:02:22,705
Ale byliśmy bardziej aktywni fizycznie.
Zwłaszcza dzieci.

30
00:02:22,788 --> 00:02:26,167
Nie wolno nam było tkwić w domu.

31
00:02:26,250 --> 00:02:30,671
Zwłaszcza u mnie.
Zawsze wywalali mnie na zewnątrz.

32
00:02:31,630 --> 00:02:33,632
„Idź i zajmij się sobą”.

33
00:02:33,716 --> 00:02:37,136
Nie chodziło o to,
żebym przebywała na świeżym powietrzu.

34
00:02:37,219 --> 00:02:40,389
„Nie chcemy cię oglądać, więc idź sobie.

35
00:02:40,472 --> 00:02:45,477
Zejdź nam z oczu.
Nie mamy dla ciebie czasu, więc wynocha”.

36
00:02:45,561 --> 00:02:48,814
Biegaliśmy więc po okolicy i tak dalej.

37
00:02:48,898 --> 00:02:52,818
Ludzie mniej wtedy jedli.
To kolejna sprawa.

38
00:02:52,902 --> 00:02:58,032
Bo musieli sami przygotowywać jedzenie.
Nie było żadnych gotowych posiłków.

39
00:02:59,742 --> 00:03:03,329
No i ludzie nie wiedzieli,
że wiele rzeczy im szkodzi.

40
00:03:03,871 --> 00:03:08,125
Choć pewnie wiedza o tym
tylko pogarsza sprawę.

41
00:03:08,209 --> 00:03:10,544
Natomiast moi rodzice…

42
00:03:12,379 --> 00:03:15,341
byli pierwszym pokoleniem
urodzonym w Stanach.

43
00:03:15,424 --> 00:03:17,551
„Jest jedzenie? Dobrze.

44
00:03:18,594 --> 00:03:20,846
Nie ma jedzenia? Źle.

45
00:03:20,930 --> 00:03:23,891
Mięso? Dobrze. Masło? Dobrze”.

46
00:03:25,142 --> 00:03:29,104
Za złe rzeczy uważano słodycze.
Szkodziły zębom.

47
00:03:30,272 --> 00:03:33,442
Ludzie nie rozprawiali
cały czas o zdrowiu.

48
00:03:33,525 --> 00:03:37,071
- Martwili się o takie rzeczy jak polio.
- To było poważne.

49
00:03:37,154 --> 00:03:40,908
Tak, aż do wynalezienia szczepionki,
gdy byłam jeszcze mała.

50
00:03:40,991 --> 00:03:42,785
To był przełom.

51
00:03:42,868 --> 00:03:46,664
Gdy byliśmy dziećmi,
przy czym ty byłeś nim wcześniej…

52
00:03:46,747 --> 00:03:49,500
Owszem, znacznie wcześniej.

53
00:03:50,459 --> 00:03:54,546
Wszystkie dzieci żyły
otoczone kłębami dymu papierosowego.

54
00:03:55,923 --> 00:04:00,970
W moim domu
matka nigdy nie otwierała okna,

55
00:04:02,638 --> 00:04:07,184
bo nie chciała,
by powietrze dostało się do środka.

56
00:04:09,103 --> 00:04:14,191
Nie było nic widać. Takie były lata 50.

57
00:04:14,275 --> 00:04:18,320
W samochodach
też nie mogliśmy otwierać okien.

58
00:04:18,404 --> 00:04:20,906
Ojciec miał fajkę, matka paliła papierosy.

59
00:04:20,990 --> 00:04:25,035
I tak siedzieliśmy sobie.
Teraz mamy w autach zabezpieczenia.

60
00:04:25,119 --> 00:04:28,622
Można przypiąć dzieciaki,
a nawet nałożyć im kaski.

61
00:04:28,706 --> 00:04:32,084
Ubiera się je jak astronautów
i przykuwa do siedzenia.

62
00:04:37,172 --> 00:04:38,924
Gdy byliśmy mali…

63
00:04:40,259 --> 00:04:42,720
- Tak?
- …nie było pasów.

64
00:04:43,220 --> 00:04:47,224
Siedzieliśmy z przodu na kolanach matek,
które paliły papierosy.

65
00:04:50,060 --> 00:04:53,772
Jestem uzależniona od papierosów.
Wiem, czym jest uzależnienie.

66
00:04:53,856 --> 00:04:58,277
Czy mądrze jest palić? To idiotyzm!
Dobrze o tym wiem.

67
00:04:58,360 --> 00:05:01,155
Ludzie na mnie krzyczą, a ja odpowiadam:

68
00:05:01,989 --> 00:05:04,116
„Palenie szkodzi. Tak słyszałam”.

69
00:05:04,199 --> 00:05:09,621
Może tak być, że rodzice nie wiedzieli,
że nie powinnam jeść stek za stekiem.

70
00:05:09,705 --> 00:05:13,250
Rozumiem, dlaczego ludzie
o tym nie myśleli.

71
00:05:13,334 --> 00:05:17,671
Zwłaszcza jeśli mięso było luksusem
dla poprzednich pokoleń.

72
00:05:19,882 --> 00:05:25,888
Ale jakim cudem nikt nie pomyślał:
„Może dym szkodzi naszym płucom”?

73
00:05:25,971 --> 00:05:27,431
Widać nie zatrybiło.

74
00:05:27,514 --> 00:05:31,477
Pewnie mówili ci,
że to „bezpieczne” papierosy.

75
00:05:31,560 --> 00:05:35,564
Tak, były „bezpieczne”.
Pamiętam mojego pediatrę.

76
00:05:35,647 --> 00:05:37,733
I te wszystkie wizyty.

77
00:05:37,816 --> 00:05:42,112
Miał na biurku wielgachną popielniczkę.
I palił podczas wizyty.

78
00:05:42,196 --> 00:05:45,324
A po okropnym zastrzyku
dawał ci coś słodkiego.

79
00:05:46,325 --> 00:05:49,453
Mając sześć albo siedem lat,
nie miałam pojęcia,

80
00:05:49,536 --> 00:05:51,914
że papierosy albo słodycze są szkodliwe,

81
00:05:51,997 --> 00:05:55,042
zwłaszcza że te ostatnie
dostawałam po zastrzyku.

82
00:05:56,210 --> 00:06:00,047
Gdybym nie zaczęła palić w wieku 12 lat,
nie zaczęłabym też teraz.

83
00:06:00,923 --> 00:06:04,176
Ale wiem, czym jest uzależnienie.

84
00:06:04,259 --> 00:06:10,516
I wiem, że nikt nie staje się uzależniony,
bo do tego dąży.

85
00:06:16,688 --> 00:06:19,608
Oto nasz słynny „motylek”.

86
00:06:19,691 --> 00:06:21,819
Dziewczyna jest w stadium poczwarki.

87
00:06:21,902 --> 00:06:27,282
Im większe obciążenie pod siedziskiem,
tym trudniej poruszać skrzydłami.

88
00:06:29,952 --> 00:06:34,289
Złe nałogi potrafią zabić.
Ale dobre cię nie uratują.

89
00:06:34,832 --> 00:06:38,544
Można mieć pozytywne nawyki,
ale i tak nic z tego.

90
00:06:38,627 --> 00:06:42,131
Nie powiem, o kogo chodzi,
ale miałam przyjaciółkę,

91
00:06:42,214 --> 00:06:45,008
która jako jedna
z niewielu moich rówieśniczek

92
00:06:45,092 --> 00:06:49,012
nie paliła, nie piła alkoholu
i zawsze mnie za to krytykowała.

93
00:06:49,096 --> 00:06:54,059
Przez całe życie jadła brokuły i szparagi.
Piła wodę i biegała.

94
00:06:54,143 --> 00:06:56,562
I zmarła na guza mózgu po pięćdziesiątce.

95
00:06:56,645 --> 00:07:00,899
Niedawno zmarła też moja matka.
Miała prawie 92 lata.

96
00:07:00,983 --> 00:07:04,111
Czyli życie w taki sposób nie zabija.

97
00:07:04,194 --> 00:07:07,406
Jeśli jutro umrę, nikt nie powie:
„A była taka młoda”.

98
00:07:07,906 --> 00:07:09,867
Przedwcześnie już nie umrę.

99
00:07:09,950 --> 00:07:14,163
Jeśli umrę przez palenie, ludzie powiedzą:
„A czego się spodziewałaś?”.

100
00:07:14,246 --> 00:07:17,833
Już wkurza ich, że nadal żyję.

101
00:07:17,916 --> 00:07:21,962
Ale obecnie mamy coś,
czego ani trochę nie toleruję.

102
00:07:22,045 --> 00:07:23,464
- Co?
- Sferę wellness.

103
00:07:23,547 --> 00:07:25,966
- O tak.
- Całe to „wellness”.

104
00:07:26,049 --> 00:07:28,719
Piszą o tym wszędzie.

105
00:07:28,802 --> 00:07:32,681
Mamy spa i inne rzeczy,
którym doczepia się to całe „wellness”.

106
00:07:32,764 --> 00:07:36,018
Wcześniej tego nie mieliśmy.
Czym w ogóle jest wellness?

107
00:07:36,101 --> 00:07:37,769
To „dodatkowe” zdrowie.

108
00:07:38,353 --> 00:07:42,649
Ale dla mnie to zwykła zachłanność.

109
00:07:42,733 --> 00:07:46,320
Nie jestem chora, ale to za mało.
Muszę mieć więcej.

110
00:07:46,987 --> 00:07:48,614
I można to kupić.

111
00:07:49,323 --> 00:07:52,201
Wellness ma swoją cenę.

112
00:07:52,284 --> 00:07:55,078
Zahacza to także o żywność.

113
00:07:55,871 --> 00:07:59,082
Nasiona, herbatki i tak dalej.

114
00:07:59,166 --> 00:08:03,003
Napoje, smoothie, soki.
Do wyboru, do koloru.

115
00:08:03,086 --> 00:08:07,299
Ja ani myślę tego próbować.

116
00:08:07,799 --> 00:08:11,970
Dziękuję, postoję.
Nie chcę żadnych takich rzeczy.

117
00:08:13,055 --> 00:08:15,682
Wiem, że medytacja to część jogi.

118
00:08:15,766 --> 00:08:19,353
Połowa ludzi na nowojorskiej ulicy
ma przy sobie matę.

119
00:08:20,270 --> 00:08:23,607
Już samo to powstrzymuje mnie przed jogą.

120
00:08:23,690 --> 00:08:29,947
Taszczenie ze sobą zwiniętej szmatki.

121
00:08:30,030 --> 00:08:33,784
Kiedyś w Nowym Jorku znali się na modzie.

122
00:08:33,867 --> 00:08:36,662
Nie lubię ludzi taszczących takie szmatki.

123
00:08:36,745 --> 00:08:40,749
Okropny widok.
Ostatnio miałam coś takiego w przedszkolu.

124
00:08:41,458 --> 00:08:44,419
Braliśmy maty do szkoły,
by spać na podłodze.

125
00:08:44,503 --> 00:08:47,965
Całe to wellness
musiało narodzić się w Kalifornii.

126
00:08:48,048 --> 00:08:52,803
Na przykład w San Francisco
albo tej całej Dolinie Krzemowej.

127
00:08:52,886 --> 00:08:57,474
Takie osoby troszczą się o swoje zdrowie,
ale nie o twoje życie.

128
00:08:58,642 --> 00:09:02,104
To prawdziwi bogacze.

129
00:09:03,647 --> 00:09:08,860
Próbują żyć wiecznie.
To dla nich bardzo ważne.

130
00:09:11,822 --> 00:09:16,618
Na pewno jedzą zdrowo i ćwiczą,
ale też myślą, że świat się kończy.

131
00:09:16,702 --> 00:09:20,205
Muszą mieć własne powietrze, własną wodę.

132
00:09:20,289 --> 00:09:25,043
Jeśli nastąpi jakaś wielka katastrofa,
nie chcę być wśród garstki ocalałych.

133
00:09:25,127 --> 00:09:28,922
Po co?
Nie rozumiem ludzi, którzy by chcieli.

134
00:09:29,006 --> 00:09:35,220
Oczywiście zamartwiałam się za dzieciaka,
gdy czuło się widmo wojny nuklearnej.

135
00:09:35,304 --> 00:09:39,224
Wtedy bardzo chciałam żyć,
bo miałam siedem lat.

136
00:09:39,933 --> 00:09:43,353
Teraz już nie mam i też nie chcę umierać.

137
00:09:43,437 --> 00:09:47,149
Ale jeśli umrę, świat to przeżyje.
Nie mam już siedmiu lat.

138
00:09:47,232 --> 00:09:51,903
I nie chciałabym przeżyć z ludźmi,
którzy zbierali te nasiona i tak dalej.

139
00:09:51,987 --> 00:09:54,698
Nie chciałabym skończyć z kimś takim.

140
00:09:54,781 --> 00:09:58,910
Skoro nie chcę zadawać się z nimi teraz,
gdy jest tyle rzeczy do roboty

141
00:09:58,994 --> 00:10:02,748
i świat nadal trwa, to dlaczego
miałabym chcieć z nimi przeżyć?

142
00:10:02,831 --> 00:10:06,460
Żył sobie żółw imieniem Bert

143
00:10:06,543 --> 00:10:09,755
Czujnym stworzeniem był

144
00:10:09,838 --> 00:10:12,716
Żadna groźna się go nie imała

145
00:10:12,799 --> 00:10:15,969
Zawsze wiedział, kiedy się zmyć

146
00:10:16,053 --> 00:10:18,930
Kucał i się krył

147
00:10:19,556 --> 00:10:21,183
Pamiętajcie, przyjaciele.

148
00:10:21,266 --> 00:10:25,520
Co robimy, gdy widzimy taki błysk?

149
00:10:25,604 --> 00:10:28,607
Kucamy i kryjemy się

150
00:10:29,441 --> 00:10:32,694
Nie wiem, co teraz kupują dzieci.
Co wolno im kupować.

151
00:10:32,778 --> 00:10:38,241
Kupiłam chłopcu słodycze na Walentynki.
Rodzice zareagowali, jakby to była broń.

152
00:10:39,117 --> 00:10:43,538
Zapytałam, czy może dostać słodycze.
Powiedzieli, że nie.

153
00:10:44,122 --> 00:10:49,002
Ale ja już mu je podarowałam,
a on nie mógł uwierzyć własnym oczom.

154
00:10:50,212 --> 00:10:52,964
Krzyknął, że to jego ulubione,
nim je otworzył.

155
00:10:53,674 --> 00:10:58,345
Chciałam kupić mu duże pudło słodyczy,
ale wiedziałam, jak zareagują rodzice.

156
00:10:59,638 --> 00:11:03,141
Jego matka zapytała mnie:

157
00:11:03,225 --> 00:11:05,727
„Mogła pani jeść słodycze w jego wieku?”.

158
00:11:05,811 --> 00:11:10,190
Była oczywiście dorosła,
ale znacznie młodsza ode mnie.

159
00:11:10,273 --> 00:11:13,985
Powiedziałam, że tak.
„Rodzice nie wiedzieli, że szkodzą?”

160
00:11:14,778 --> 00:11:18,615
Odpowiedziałam, że tak,
że szkodziły zębom.

161
00:11:18,699 --> 00:11:22,411
Powiedziałam, że nie sądzili,
że wszystkie te rzeczy,

162
00:11:22,494 --> 00:11:25,122
które mogą zaszkodzić, szkodzą tak bardzo.

163
00:11:25,205 --> 00:11:30,836
Wtedy rodzice aż tak nie interesowali się
naszym zdrowiem.

164
00:11:30,919 --> 00:11:34,297
Ale po wizycie
lekarz zabraniał jedzenia słodyczy.

165
00:11:34,381 --> 00:11:37,217
Ojciec krzyczał mnie,
bo miałam mnóstwo ubytków.

166
00:11:37,300 --> 00:11:39,094
Wypełnianie ich było drogie.

167
00:11:40,053 --> 00:11:44,057
Ale poza tym mówili tylko:
„Jedz fasolkę szparagową i tyle”.

168
00:11:44,141 --> 00:11:47,436
Nie mieli żadnej obsesji
na punkcie naszego zdrowia.

169
00:11:47,519 --> 00:11:50,480
Dzieciom daje się teraz sporo luzu,

170
00:11:50,564 --> 00:11:54,776
ale także zabrania im się wielu rzeczy,
bo mogą im zaszkodzić.

171
00:11:55,485 --> 00:11:58,572
Albo szkodzą środowisku.
Same dzieci tak ci powiedzą.

172
00:11:59,239 --> 00:12:02,743
Miałam taką znajomą.
Teraz sama ma dziecko.

173
00:12:03,702 --> 00:12:06,288
Mieszkała w San Francisco.

174
00:12:06,371 --> 00:12:10,000
Gdy miała trzy lata,
choć teraz pewnie ma 33,

175
00:12:11,001 --> 00:12:14,755
wkurzyła mnie i powiedziałam jej:
„Jesteś tylko dziewczynką”.

176
00:12:15,464 --> 00:12:18,884
Sama słyszałam to setki razy,
gdy byłam mała.

177
00:12:18,967 --> 00:12:22,596
Odpowiedziała: „Jestem kobietą”.
Miała trzy lata.

178
00:12:22,679 --> 00:12:26,349
Mówię: „Nie, nie jesteś.
Uwierz, kobietą to ty nie jesteś”.

179
00:12:26,433 --> 00:12:30,395
Teraz nikomu tak nie można mówić.
Kobietą jest każdy, kto tak powie.

180
00:12:30,479 --> 00:12:35,734
Każdy może być trzyletnią dziewczynką,
70-letnim facetem albo żyrafą. I kobietą.

181
00:12:36,318 --> 00:12:40,197
Próbowałaś terapii
albo różnych form samopomocy?

182
00:12:40,280 --> 00:12:42,949
Samopomocą jest dla mnie praca.

183
00:12:43,825 --> 00:12:47,871
Czy ludzie z podobnymi zaburzeniami
działają razem, by sobie pomóc?

184
00:12:47,954 --> 00:12:50,749
Niestety nie ma osób
z podobnym zaburzeniami.

185
00:12:50,832 --> 00:12:52,542
Nie udało się stworzyć grupy.

186
00:12:52,667 --> 00:12:56,421
Moje życie zdominowały dwie rzeczy.

187
00:12:56,505 --> 00:12:58,173
Palenie i planowanie zemsty.

188
00:12:59,800 --> 00:13:01,301
Nie trzeba do tego grupy.

189
00:13:01,384 --> 00:13:04,346
Potrafię knuć sama.
Czasami korzystam z telefonu.

190
00:13:05,514 --> 00:13:07,390
Ale palenie jest…

191
00:13:07,474 --> 00:13:09,226
- Moim hobby.
- Super.

192
00:13:09,309 --> 00:13:10,560
A wręcz zawodem.

193
00:13:11,853 --> 00:13:16,483
Od 30 lat słyszymy,
że papierosy nam szkodzą.

194
00:13:16,566 --> 00:13:20,070
Natomiast marihuana
obecnie ma na nas dobry wpływ.

195
00:13:20,695 --> 00:13:21,947
A kiedyś była…

196
00:13:22,572 --> 00:13:28,203
Przez „kiedyś” mam na myśli czasy,
gdy miałam dziewięć lat.

197
00:13:28,286 --> 00:13:34,584
Był to wtedy straszliwy narkotyk,
który niszczył całe twoje życie.

198
00:13:35,544 --> 00:13:38,171
- Teraz to cudowna rzecz.
- I lek.

199
00:13:38,255 --> 00:13:42,467
Po prostu rzecz wspaniała.
Sprzedają ją w słoikach na słodycze!

200
00:13:43,718 --> 00:13:48,014
Ludzie tak mi ją pokazywali.
Zobacz, jak cukierek.

201
00:13:48,098 --> 00:13:49,850
- Czy tam żelka.
- Albo lizak.

202
00:13:49,933 --> 00:13:53,979
Właśnie, są takie lizaki.
Wszystko nawiązuje do zwyczajów dzieci.

203
00:13:55,021 --> 00:13:59,109
Dzieciom odmawia się zwykłych lizaków,
ale matka ma taki z maryśką.

204
00:13:59,192 --> 00:14:01,319
Z prawdziwą marihuaną.

205
00:14:01,403 --> 00:14:03,905
Paliłam trawkę za młodu.

206
00:14:03,989 --> 00:14:09,578
Nie podobała mi się przez ten zapach.
Teraz ludzie aż tyle jej nie palą.

207
00:14:09,661 --> 00:14:12,581
No, palą ją,
ale też korzystają z innych opcji.

208
00:14:13,415 --> 00:14:17,794
A ja jednak nie szukałam takich wrażeń.

209
00:14:17,878 --> 00:14:21,798
Tego delikatnego szczęścia.

210
00:14:22,799 --> 00:14:24,885
Takie szczęście to nie dla mnie.

211
00:14:26,303 --> 00:14:28,430
Ale mogę powiedzieć,

212
00:14:28,513 --> 00:14:32,517
że mam znajomych w moim wieku
albo i starszych,

213
00:14:33,268 --> 00:14:38,607
którzy od 50 lat
palą trawkę dzień w dzień.

214
00:14:39,316 --> 00:14:41,985
I nie są to najwięksi geniusze na świecie.

215
00:14:42,068 --> 00:14:46,281
Zapewniam, że ma to długofalowe skutki.

216
00:14:47,365 --> 00:14:49,534
Bo znałam ich, gdy zaczynali.

217
00:14:49,618 --> 00:14:53,538
Nie są ani trochę niebezpieczni,

218
00:14:53,622 --> 00:14:57,083
ale lepiej nie konsultować z nimi
ważnych spraw.

219
00:14:57,167 --> 00:15:00,754
Czasami myślę sobie:
„Boże, co się z nim stało?”.

220
00:15:00,837 --> 00:15:06,551
I opowiadam, że zapytałam go o coś,
a on odpowiada bardzo mętnie.

221
00:15:06,635 --> 00:15:08,011
„Co się z nim stało?”

222
00:15:08,094 --> 00:15:11,181
Słyszę: „To zjarus” i mówię:
„No tak, zapomniałam”.

223
00:15:11,264 --> 00:15:15,644
Ja tam bym ją zalegalizowała,
skoro ludzie czerpią z tego radość.

224
00:15:17,062 --> 00:15:18,980
- Chwila przerwy?
- Pewnie.

225
00:15:19,064 --> 00:15:20,398
- Wszystko gra?
- Tak.

226
00:15:20,482 --> 00:15:23,568
- To co, przerwa?
- Tak, zapalę sobie.

227
00:15:29,616 --> 00:15:31,910
Dziewczynki w czasach mojej młodości

228
00:15:31,993 --> 00:15:34,663
grały w hacele,
klasy i skakały na skakance.

229
00:15:34,746 --> 00:15:36,289
Pewnie już tego nie robią.

230
00:15:42,045 --> 00:15:43,546
Raz, dwa, trzy, cztery!

231
00:15:43,630 --> 00:15:46,841
Ale skoro kobiety miały rządzić światem,

232
00:15:46,925 --> 00:15:50,470
to będąc w moim wieku,
powinny być mistrzyniami w hecle.

233
00:15:51,805 --> 00:15:56,726
Hecle czy klasy wydają się facetom głupie,

234
00:15:56,810 --> 00:15:59,646
ale to gry jak każde inne!

235
00:15:59,729 --> 00:16:02,482
Futbol to też gra.

236
00:16:02,565 --> 00:16:07,904
Reggie Miller zalicza
niewerbalną wymianę opinii ze Spikiem Lee,

237
00:16:07,988 --> 00:16:11,408
wielkim fanem Knicksów,
który zajmuje najlepsze miejsce.

238
00:16:11,491 --> 00:16:13,243
Chyba Spike go zmotywował.

239
00:16:13,910 --> 00:16:16,496
Spike próbuje zwrócić uwagę sędziego.

240
00:16:16,579 --> 00:16:19,332
Chyba nie wie, że to nie on gra.

241
00:16:19,416 --> 00:16:20,667
A Spike Lee?

242
00:16:21,292 --> 00:16:22,127
Kto?

243
00:16:23,044 --> 00:16:25,630
Widzimy się w piątek. Powodzenia.

244
00:16:27,257 --> 00:16:29,217
- Lubisz sport?
- Nie.

245
00:16:29,300 --> 00:16:32,470
- To może…
- Nie, czekaj. Nienawidzę go.

246
00:16:32,554 --> 00:16:35,432
- No to mam pytanie.
- Słucham.

247
00:16:35,515 --> 00:16:37,934
Kobe czy LeBron?

248
00:16:39,936 --> 00:16:45,400
Wiem, kim są z jednego powodu.
Mój przyjaciel pasjonuje się sportem.

249
00:16:45,483 --> 00:16:50,822
Inaczej pewnie bym ich nie kojarzyła.
I nie wolę jednego od drugiego.

250
00:16:50,905 --> 00:16:53,908
- Giantsi czy Jetsi?
- Ani jedni, ani drudzy.

251
00:16:53,992 --> 00:16:59,205
- Rangersi, Islandersi czy Devilsi?
- Naprawdę tego nie cierpię.

252
00:16:59,873 --> 00:17:02,375
Co robisz w dzień Super Bowl?

253
00:17:03,460 --> 00:17:04,961
Idę do restauracji.

254
00:17:08,923 --> 00:17:12,260
Teatry, w których występuje
New York City Ballet,

255
00:17:12,343 --> 00:17:16,806
opera czy sala koncertowa
znana kiedyś jako Philharmonic Hall…

256
00:17:16,890 --> 00:17:20,518
To ważne dla miasta rzeczy,
nawet jeśli tam nie chodzisz.

257
00:17:21,227 --> 00:17:26,524
Mówi się, że te miejsca powinny wspierać
tylko osoby z nich korzystające.

258
00:17:27,108 --> 00:17:29,944
Ale nie mówi się tak
o stadionach futbolowych.

259
00:17:30,028 --> 00:17:34,949
Jeśli kiedykolwiek usłyszysz,
że jestem na stadionie futbolowym,

260
00:17:35,033 --> 00:17:39,079
to znaczy, że zagonili mnie tam
i przystawili mi broń do głowy.

261
00:17:39,162 --> 00:17:41,039
Inaczej tam nie zawitam.

262
00:17:41,122 --> 00:17:46,127
Za stadiony futbolowe
płacą mieszkańcy danego miasta,

263
00:17:46,211 --> 00:17:48,421
a firmy dostają ulgi podatkowe.

264
00:17:48,505 --> 00:17:52,634
„Damy wam pieniądze,
bo chcemy mieć swoją drużynę”.

265
00:17:52,717 --> 00:17:53,593
Cóż, nie ja.

266
00:17:54,177 --> 00:17:57,931
Nie chcę żadnej drużyny.
Byłam przeciwna nawet licealnej.

267
00:17:58,014 --> 00:18:02,519
I teraz też żadnej nie chcę.
A na pewno nie chcę jej opłacać.

268
00:18:02,602 --> 00:18:04,270
Skąd ta nienawiść?

269
00:18:04,354 --> 00:18:09,025
Według mnie jest to coś,
co może przemawiać

270
00:18:09,109 --> 00:18:10,777
do siedmiolatków.

271
00:18:11,528 --> 00:18:12,403
Chwileczkę!

272
00:18:13,613 --> 00:18:15,782
Czyli jako osoba dorosła

273
00:18:15,865 --> 00:18:19,744
nie malujesz twarzy,
nie zakładasz koszulki i tak dalej?

274
00:18:19,828 --> 00:18:22,997
- Fajne jest to malowanie twarzy.
- Ja tego nie robię.

275
00:18:23,081 --> 00:18:24,499
Oto co mnie szokuje.

276
00:18:24,582 --> 00:18:28,378
Widzimy tłumy na ulicach,
krzyczące: „Wygraliśmy!”.

277
00:18:28,461 --> 00:18:31,673
A ja myślę sobie: „Jacy my?”.
To oni wygrali.

278
00:18:31,756 --> 00:18:34,175
Ty leżysz na kanapie i pijesz piwo.

279
00:18:34,259 --> 00:18:38,429
W tym tkwi piękno sportu.
Utożsamiasz się z drużyną.

280
00:18:38,513 --> 00:18:40,807
Tak, czyli z jakąś firmą.

281
00:18:40,890 --> 00:18:45,228
A ludzie nie krzyczą:
„Coke górą” albo „Pepsi przegrało!”.

282
00:18:45,854 --> 00:18:48,523
Jak udało im się was tak zmanipulować?

283
00:18:49,149 --> 00:18:50,358
Nienawidzisz sportu!

284
00:18:50,441 --> 00:18:55,655
Jest on tak promowany, bo rządzą faceci.

285
00:18:56,406 --> 00:18:58,908
- Faceci rządzą światem?
- Zgadza się.

286
00:18:58,992 --> 00:19:00,451
A że kochają sport…

287
00:19:00,535 --> 00:19:05,206
Myślisz, że gdyby rządziły kobiety,
mielibyśmy zawodowe rozgrywki w klasy?

288
00:19:05,290 --> 00:19:10,545
Sytuacja miała miejsce na przyjęciu,
na którym byli bardzo znani artyści.

289
00:19:11,171 --> 00:19:12,630
Rozmawiali o baseballu.

290
00:19:12,714 --> 00:19:14,382
I mówię: „Nie rozumiem.

291
00:19:14,465 --> 00:19:20,221
Czy każdy chłopiec na świecie
jest przekonany o tym,

292
00:19:20,305 --> 00:19:22,432
że będzie zawodowy baseballistą?

293
00:19:22,515 --> 00:19:25,643
A on na to:
„Każdy, z kim mógłbym się zadawać”.

294
00:19:25,727 --> 00:19:29,606
Pochodzisz z innej epoki.
Dziś kobiety chcą uprawiać sport.

295
00:19:29,689 --> 00:19:33,151
Są obecne w wielu dyscyplinach.
Naprawdę chcą to robić.

296
00:19:33,234 --> 00:19:36,321
- Dobrze, że nie jestem już dziewczyną.
- Dlaczego?

297
00:19:36,404 --> 00:19:39,365
Gdy byłam w szkole,
dziewczyny nie grały w futbol.

298
00:19:39,449 --> 00:19:43,494
Nie musiały uprawiać sportu.
To był ich przywilej, a teraz…

299
00:19:43,578 --> 00:19:47,165
To nie tak, że muszą. One chcą to robić.

300
00:19:47,248 --> 00:19:49,542
Ale wtedy nie chciałyśmy.

301
00:19:49,626 --> 00:19:52,795
- I nie musiałyśmy.
- Ale świat się zmienił.

302
00:19:52,879 --> 00:19:53,963
W tym aspekcie.

303
00:19:54,047 --> 00:19:57,842
Wolę więcej kobiet w Kongresie
i mniej na boisku.

304
00:20:23,576 --> 00:20:26,537
REPREZENTACJA USA W PIŁCE NOŻNEJ
MISTRZYNIE ŚWIATA

305
00:20:30,333 --> 00:20:34,462
Wiele rzeczy, które teraz robi się
na tak zwanych „wczasach”,

306
00:20:34,545 --> 00:20:37,757
przypomina te,
do których zmuszano jeńców na wojnie.

307
00:20:38,341 --> 00:20:41,511
Czytam sobie na przykład
ogłoszenie w Timesie:

308
00:20:41,594 --> 00:20:46,766
„Wczasy, na których możesz wspinać się
na góry na jednej linie z innymi ludźmi.

309
00:20:46,849 --> 00:20:50,103
A jak już jesteś na szczycie,
to możesz skoczyć”.

310
00:20:50,186 --> 00:20:53,064
I płacisz za coś takiego 15 000 od osoby.

311
00:20:53,147 --> 00:20:56,901
A mi przypomina to
bataański marsz śmierci.

312
00:20:56,985 --> 00:21:00,238
To tak jakby ci,
którzy dotrwali końca marszu,

313
00:21:00,321 --> 00:21:03,700
mieli jeszcze zapłacić 15 000
za koszty organizatora.

314
00:21:03,783 --> 00:21:06,286
Dlaczego ludzie to robią?

315
00:21:06,369 --> 00:21:08,955
- Bo chcą stawiać sobie wyzwania.
- Tak.

316
00:21:09,038 --> 00:21:13,001
Ciągle to słyszę. „Chcę się sprawdzić”.

317
00:21:13,084 --> 00:21:14,794
Te wyzwania są pozorne.

318
00:21:14,877 --> 00:21:19,007
Wejście na górę to pozorne wyzwanie.
Nie musisz tego robić.

319
00:21:19,090 --> 00:21:22,635
Są konieczne rzeczy,
których ludzie nie robią,

320
00:21:22,719 --> 00:21:25,763
bo boją się ich
albo są to rzeczy zbyt trudne.

321
00:21:25,847 --> 00:21:27,223
To są wyzwania.

322
00:21:27,307 --> 00:21:30,852
Wyzwaniem jest coś, co musisz zrobić,
a nie sobie wymyślisz.

323
00:21:30,935 --> 00:21:35,273
Na przykład ludzie decydują się
na tak zwane „ekstremalne wyczyny”.

324
00:21:35,356 --> 00:21:38,401
Robią to, bo „chcą się sprawdzić”.

325
00:21:38,484 --> 00:21:42,363
A ja zastanawiam się:
„Jakie ty masz życie?”.

326
00:21:42,989 --> 00:21:46,159
Wolę mi wyzwania stawiane przez życie.
Ujmę to tak.

327
00:21:46,242 --> 00:21:50,705
Jeśli wejdę do pralni bez kłótni,

328
00:21:50,788 --> 00:21:54,125
a nawet uda mi się wyprać rzeczy
i zabrać je stamtąd

329
00:21:54,208 --> 00:21:57,045
bez wysłuchania gróźb, że ktoś mnie pozwie

330
00:21:58,171 --> 00:22:01,215
lub coś mi zrobi,
to jest to wystarczające wezwanie.

331
00:22:01,299 --> 00:22:05,720
To prawdziwe życie
zawsze stawiało przede mną wyzwania.

332
00:22:05,803 --> 00:22:11,100
Nie muszę szukać
jakichś wydumanych wyzwań.

333
00:22:11,184 --> 00:22:15,730
Mam lęk przed cierpieniem fizycznym.
Zawsze się tego bałam.

334
00:22:15,813 --> 00:22:20,860
Dlatego unikam takich aktywności,
w których mogę doznać takich cierpień,

335
00:22:20,943 --> 00:22:23,279
Czyli każdej, która wymaga kasku.

336
00:22:26,449 --> 00:22:30,870
Chłopcy postawili namioty
i szykują się do złowienia paru ryb.

337
00:22:32,622 --> 00:22:36,125
Wypady łodziami, wędkowanie,
pływanie i inne wodne sporty

338
00:22:36,209 --> 00:22:37,794
kuszą biwakowiczów.

339
00:22:37,877 --> 00:22:41,881
Miejsce żony nie jest już w domu.

340
00:22:44,175 --> 00:22:47,970
Jest sobie duże, sztuczne jezioro Powell.

341
00:22:48,596 --> 00:22:52,100
Zarybiono je milionami ryb.

342
00:22:52,183 --> 00:22:55,269
Ludzie chcieli tam znaleźć się
na łonie natury.

343
00:22:56,354 --> 00:22:59,357
Znalazłam się na barce mieszkalnej.

344
00:22:59,440 --> 00:23:04,362
Do łowienia wymagane było zezwolenie.
Trzeba było udać się do wielkiego sklepu.

345
00:23:04,445 --> 00:23:07,949
Aby uzyskać zezwolenie,
musiałam okazać prawo jazdy.

346
00:23:08,032 --> 00:23:12,537
Kobieta, która początkowo wyglądała
na całkowicie normalną babkę,

347
00:23:12,620 --> 00:23:14,580
poprosiła o moje prawo jazdy.

348
00:23:14,664 --> 00:23:17,708
Wtedy prawka w stanie Nowy Jork
nie miały zdjęć.

349
00:23:18,459 --> 00:23:22,046
Na zachodzie było to normą,
ale u nas jeszcze nie.

350
00:23:22,130 --> 00:23:25,925
Spojrzała na moje prawo jazdy,
potem na mnie i zapytała:

351
00:23:26,843 --> 00:23:30,263
„Nie macie zdjęć na prawie jazdy?”.

352
00:23:31,597 --> 00:23:34,475
Byłam zszokowana.
Odpowiedziałam jej, że nie.

353
00:23:34,559 --> 00:23:36,936
Spytała o powód. „Bo potrafimy czytać”.

354
00:23:39,355 --> 00:23:41,065
Pamiętam to bardzo wyraźnie.

355
00:23:42,442 --> 00:23:45,611
Mamy już zdjęcia,
ale nadal potrafimy czytać.

356
00:23:47,405 --> 00:23:50,533
Sześciu najlepszych sprinterów
na świecie szykuje się.

357
00:23:51,784 --> 00:23:53,703
Owens, USA.

358
00:23:53,786 --> 00:23:55,288
Borchmeyer, Niemcy.

359
00:23:56,205 --> 00:23:57,915
Metcalfe, USA.

360
00:24:01,502 --> 00:24:02,837
Prowadzi Owens!

361
00:24:02,920 --> 00:24:06,799
Strandberg i Borchmeyer idą łeb w łeb.
Osendarp atakuje Wykoffa.

362
00:24:06,883 --> 00:24:10,219
Metcalfe blisko,
ale wygrywa Owens z czasem 10,3 sekundy.

363
00:24:11,846 --> 00:24:14,223
Letnie Igrzyska Olimpijskie w 1936 roku.

364
00:24:14,307 --> 00:24:21,147
Jesse Owens zdobywa złote medale,
a Hitler odmawia uściśnięcia…

365
00:24:22,732 --> 00:24:23,566
jego dłoni.

366
00:24:23,649 --> 00:24:26,777
Jeśli chodzi o Afroamerykanów w tym kraju,

367
00:24:27,987 --> 00:24:33,242
to wiele przełomów dla naszej społeczności
dokonało się poprzez sport.

368
00:24:33,326 --> 00:24:38,664
Jack Johnson, Joe Louis,
Jackie Robinson, Muhammad Ali.

369
00:24:39,290 --> 00:24:42,877
Świat nie mógłby się zmienić
bez Muhammada Alego.

370
00:24:42,960 --> 00:24:48,090
Jego działalność i walka
znacznie wykraczała poza boks.

371
00:24:48,174 --> 00:24:51,552
Uwielbiam go. Widziałam walkę
w Madison Square Garden.

372
00:24:51,636 --> 00:24:53,179
Proszę, była na walce!

373
00:24:54,931 --> 00:24:56,682
- Ale…
- Którą walkę?

374
00:24:56,766 --> 00:24:58,768
- Pierwszą z Frazierem?
- Tak, ale…

375
00:24:58,851 --> 00:25:00,811
Moment!

376
00:25:00,895 --> 00:25:04,482
Byłaś na pierwszej walce
Alego z Frazierem?

377
00:25:04,565 --> 00:25:06,108
I nie cierpisz sportu?

378
00:25:06,192 --> 00:25:07,985
- Tak.
- Nie wierzę!

379
00:25:08,069 --> 00:25:09,487
Ale uwielbiam Alego.

380
00:25:09,570 --> 00:25:13,574
Byłaś tam razem z Sinatrą?
Dlaczego postanowiłaś się wybrać?

381
00:25:14,158 --> 00:25:17,161
Byłam z dziewczyną, która znała Sinatrę.

382
00:25:17,662 --> 00:25:20,540
Poznała go na całego.
To od niego miała bilety.

383
00:25:20,623 --> 00:25:23,125
Asystowała mu przy zdjęciach?

384
00:25:23,209 --> 00:25:25,127
Nie, wtedy mu nie asystowała.

385
00:25:27,797 --> 00:25:31,050
Ale obsługiwała go wcześniej.
Stąd miała bilety.

386
00:25:31,133 --> 00:25:33,886
- Chciałam iść, bo uwielbiałam Alego.
- Chwila!

387
00:25:33,970 --> 00:25:36,847
Jak możesz go uwielbiać
i nie cierpieć sportu?

388
00:25:36,931 --> 00:25:39,350
Uwielbiałam go za działalność polityczną.

389
00:25:39,433 --> 00:25:43,479
Ale to mistrzostwo w wadze ciężkiej
umożliwiło mu tę działalność.

390
00:25:43,563 --> 00:25:47,441
Tak, ale to jego problem.
Takie miałam powody.

391
00:25:47,525 --> 00:25:52,530
- Jak inaczej mógłby wejść w politykę?
- Nie mógłby. Dobrze, że potrafił się bić.

392
00:25:52,613 --> 00:25:55,533
- Potrafił? Był mistrzem.
- Wierzę ci.

393
00:25:55,616 --> 00:25:59,704
Siedziałam zauroczona,
a facet za mną wydarł się na mnie.

394
00:25:59,787 --> 00:26:02,415
- „Zmień miejsce!”
- Nie cierpisz sportu.

395
00:26:02,498 --> 00:26:06,627
I wybrałaś się na jedno
z najważniejszych wydarzeń sportowych,

396
00:26:06,711 --> 00:26:08,045
mając świetne miejsca.

397
00:26:08,129 --> 00:26:10,298
Ubrania też były niczego sobie.

398
00:26:11,090 --> 00:26:13,050
- Ludzie byli wystrojeni.
- Tak.

399
00:26:13,134 --> 00:26:16,596
W życiu nie byłam na lepszym pokazie mody.

400
00:26:16,679 --> 00:26:20,725
Wspaniały pokaz mody
i wydarzenie kulturalne.

401
00:26:20,808 --> 00:26:22,602
Szkoda, że dowalili walkę.

402
00:26:24,812 --> 00:26:28,524
Zapytano mnie, po co tam poszłam.
„Popatrzeć na ciuchy”.

403
00:26:29,150 --> 00:26:32,903
Kultura alfonsów nadal trwała
w Nowym Jorku.

404
00:26:32,987 --> 00:26:37,825
Byli wszędzie z wycackanymi samochodami.
Nie szło uwierzyć w to, jak się ubierali.

405
00:26:37,908 --> 00:26:42,913
Wielkie czapki i kapelusze,
obok nich na przykład 12 dziewczyn.

406
00:26:42,997 --> 00:26:46,083
Nie mówię, że to było przyjemne,
ale ciekawiło.

407
00:26:46,167 --> 00:26:50,963
Uwielbiam Alego jako osobę,
ale nie cierpię boksu.

408
00:26:51,047 --> 00:26:53,549
Nie wierzę, że coś takiego jest legalne.

409
00:26:53,633 --> 00:26:56,677
Ciągle się o to wykłócam z ludźmi.

410
00:26:57,553 --> 00:27:02,058
Nie lubiłam nawet walk Alego,
który w zasadzie tańczył na ringu,

411
00:27:02,141 --> 00:27:04,477
ale nie wierzę, że jest to legalne.

412
00:27:04,560 --> 00:27:10,316
Nie wierzę, że w ramach sportu
ludzie wzajemnie się okładają.

413
00:27:10,399 --> 00:27:13,110
Wiem, że ludzie to kochają.

414
00:27:13,194 --> 00:27:16,113
A co jest nielegalne? Walki kogutów.

415
00:27:16,197 --> 00:27:20,326
Walki dwóch zwierząt, które jadamy!

416
00:27:20,409 --> 00:27:23,037
No, przynajmniej ja jem. Niektórzy nie.

417
00:27:23,120 --> 00:27:27,500
Zjadamy je, ale nie mogą walczyć,
bo to zbyt okrutne.

418
00:27:38,511 --> 00:27:42,223
Nie przyszłam na przyjęcie
na cześć Leni Riefenstahl.

419
00:27:42,306 --> 00:27:44,892
Gdy opublikowała tę książkę… Jak to szło?

420
00:27:44,975 --> 00:27:46,977
- Nuba.
- Nubia. Nuba?

421
00:27:47,061 --> 00:27:47,978
Tak, Nuba.

422
00:27:48,062 --> 00:27:53,150
Znajomy, który już nie żyje,
wyprawił dla niej kameralne przyjęcie.

423
00:27:53,234 --> 00:27:56,278
Takie na 12 osób,
choć było więcej chętnych.

424
00:27:56,362 --> 00:27:57,321
Ja odmówiłam.

425
00:27:57,405 --> 00:27:59,365
Spytał: „Jak to cię nie będzie?”.

426
00:27:59,448 --> 00:28:02,535
Mówię mu: „Leni Riefenstahl?
Nie bądź śmieszny”.

427
00:28:03,077 --> 00:28:07,289
On na to: „Ale musisz przyznać,
że to wspaniała artystka”.

428
00:28:07,373 --> 00:28:11,585
Mówię, że mam to gdzieś.
Nie pamiętam tytułu. Coś o olimpiadzie.

429
00:28:11,669 --> 00:28:12,670
Olimpiada, tak.

430
00:28:12,753 --> 00:28:17,675
Puszczano go bez dźwięku
w barach sado-maso.

431
00:28:17,758 --> 00:28:21,512
Znalazła sobie grupkę fanów w Nowym Jorku.

432
00:28:21,595 --> 00:28:26,559
No i znajomy mówi mi,
że to wspaniała reżyserka.

433
00:28:26,642 --> 00:28:27,476
Jasne.

434
00:28:27,560 --> 00:28:30,771
„Wykorzystanie talentu
do wspierania dyktatury?

435
00:28:30,855 --> 00:28:33,816
Lepiej, by była marnym reżyserem!”.

436
00:28:35,443 --> 00:28:36,861
Napisy: Krzysiek Igielski