1
00:00:07,541 --> 00:00:10,021
NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:25,581 --> 00:00:30,021
Ziemia, dom milionów gatunków.

3
00:00:34,661 --> 00:00:37,901
Ale co może żyć dalej?

4
00:00:45,261 --> 00:00:48,501
W całym wszechświecie
istnieją niezliczone planety.

5
00:00:53,941 --> 00:00:57,381
Jeśli życie istnieje choćby na ich ułamku,

6
00:00:58,541 --> 00:01:03,221
to wszechświat musi tętnić życiem.

7
00:01:12,981 --> 00:01:16,661
Wszystkie żywe istoty
mają te same potrzeby.

8
00:01:19,461 --> 00:01:20,661
Muszą jeść…

9
00:01:27,341 --> 00:01:28,621
rozmnażać się…

10
00:01:33,301 --> 00:01:34,141
i ewoluować.

11
00:01:38,141 --> 00:01:40,621
Przenosząc zasady rządzące życiem na Ziemi

12
00:01:41,341 --> 00:01:43,101
na resztę wszechświata,

13
00:01:45,141 --> 00:01:46,941
możemy sobie wyobrazić,

14
00:01:47,501 --> 00:01:48,621
co żyje…

15
00:01:50,341 --> 00:01:52,501
w obcych światach.

16
00:02:15,741 --> 00:02:19,061
Wszystkie formy życia potrzebują planety.

17
00:02:20,661 --> 00:02:23,781
Ale ile jest planet we wszechświecie?

18
00:02:28,821 --> 00:02:30,501
Pomyślmy o naszej gwieździe:

19
00:02:31,461 --> 00:02:32,421
Słońcu.

20
00:02:33,381 --> 00:02:36,781
Okrążają ją Ziemia, Mars, Jowisz…

21
00:02:41,541 --> 00:02:42,901
Przez stulecia

22
00:02:42,981 --> 00:02:46,061
ludzie zastanawiali się,
co z innymi gwiazdami.

23
00:02:46,421 --> 00:02:48,221
Czy też mają planety?

24
00:02:52,141 --> 00:02:53,781
A ja 24 lata temu

25
00:02:54,581 --> 00:02:55,541
znalazłem jedną.

26
00:02:57,301 --> 00:03:01,301
OBSERWATORIUM PARANAL, CHILE

27
00:03:02,901 --> 00:03:06,221
Didier Queloz jest gwiazdą astrofizyki.

28
00:03:09,141 --> 00:03:12,461
Otrzymał Nagrodę Nobla
za odkrycie pierwszej planety

29
00:03:13,221 --> 00:03:14,901
poza Układem Słonecznym.

30
00:03:18,701 --> 00:03:21,501
Miałem 28 lat, gdy ją znalazłem.

31
00:03:22,381 --> 00:03:24,581
Miałem skończyć doktorat,

32
00:03:24,661 --> 00:03:28,101
a mój promotor udostępnił mi sprzęt.

33
00:03:28,701 --> 00:03:32,301
Obserwując gwiazdę 51 Pegasi,

34
00:03:32,501 --> 00:03:35,101
zauważyłem, że coś się na niej dzieje.

35
00:03:36,741 --> 00:03:39,141
Szczerze mówiąc, spanikowałem.

36
00:03:40,061 --> 00:03:42,821
Myślałem, że coś jest nie tak ze sprzętem.

37
00:03:44,341 --> 00:03:48,141
Im bardziej chciałem to zrozumieć,
tym mniej to miało sensu.

38
00:03:49,661 --> 00:03:53,061
W końcu zrozumiałem,
że musi tam być planeta.

39
00:03:58,501 --> 00:04:00,261
To pewnie planeta.

40
00:04:02,461 --> 00:04:03,941
Możliwe, że Jowisz.

41
00:04:04,501 --> 00:04:05,741
Super.

42
00:04:12,061 --> 00:04:15,301
Odległe planety
są niewidoczne dla teleskopów,

43
00:04:15,941 --> 00:04:17,981
bo nie emitują światła.

44
00:04:21,141 --> 00:04:23,821
Ale gdy planeta przechodzi przed gwiazdą,

45
00:04:24,781 --> 00:04:26,901
rzuca maleńki cień,

46
00:04:27,541 --> 00:04:30,421
powodując nieznaczne
przyciemnienie gwiazdy.

47
00:04:32,941 --> 00:04:35,741
Gdy astronomowie
wykrywają takie przyciemnienie,

48
00:04:36,061 --> 00:04:38,421
to wiedzą, że znaleźli nową planetę.

49
00:04:41,941 --> 00:04:43,061
Cześć.

50
00:04:44,621 --> 00:04:46,221
Oto na co patrzy teleskop.

51
00:04:46,301 --> 00:04:48,221
To zdjęcie z teleskopu.

52
00:04:49,261 --> 00:04:52,301
W środku mamy obserwowany cel.

53
00:04:52,741 --> 00:04:56,701
Analizujesz całe pole, przetwarzasz dane,

54
00:04:56,981 --> 00:05:00,501
a jeśli masz szczęście, wykrywasz to.

55
00:05:00,701 --> 00:05:03,101
Jasność trochę się zmniejsza,

56
00:05:03,301 --> 00:05:06,581
a to dowód,
że wokół gwiazdy krąży planeta.

57
00:05:10,981 --> 00:05:14,101
Wiemy, że we wszechświecie
jest wiele planet.

58
00:05:17,741 --> 00:05:21,421
To oznacza zyliony wszelakich form życia.

59
00:05:22,261 --> 00:05:25,421
Wyobraźmy sobie, że to Ziemia.

60
00:05:28,141 --> 00:05:33,421
Wyobraźmy sobie,
że jeden metr to 20 lat świetlnych.

61
00:05:33,861 --> 00:05:37,061
Dwa metry to 40 lat świetlnych.

62
00:05:37,141 --> 00:05:42,221
Tutaj znajduje się 51 Pegasi,
gdzie wykryto pierwszą planetę.

63
00:05:44,021 --> 00:05:46,941
Każde z tych światełek
reprezentuje gwiazdę,

64
00:05:47,021 --> 00:05:48,861
przy której znaleziono planetę.

65
00:05:51,341 --> 00:05:53,021
W kolejnych latach

66
00:05:53,461 --> 00:05:55,701
planety pojawiały się wszędzie.

67
00:05:57,421 --> 00:05:59,661
Planety są wszędzie!

68
00:06:03,381 --> 00:06:04,941
Fajnie to wygląda.

69
00:06:06,261 --> 00:06:08,501
Gwiazdy i planety jak okiem sięgnąć.

70
00:06:09,341 --> 00:06:10,421
Wokół nas.

71
00:06:16,941 --> 00:06:21,581
Planety poza Układem Słonecznym
to egzoplanety.

72
00:06:26,541 --> 00:06:30,301
Astronomowie znaleźli ich dotąd
ponad 4000.

73
00:06:31,141 --> 00:06:32,901
I wciąż znajdują więcej.

74
00:06:41,141 --> 00:06:46,301
Obecnie twierdzą, że na każdą gwiazdę
przypada co najmniej jedna planeta.

75
00:06:48,941 --> 00:06:55,021
Czyli ponad milion,
miliard, bilion egzoplanet.

76
00:07:00,141 --> 00:07:03,621
Więcej niż ziarenek piasku na Ziemi.

77
00:07:05,861 --> 00:07:10,261
To ogromne płótno dla ewolucji życia.

78
00:07:18,061 --> 00:07:20,781
Odległości są niepojęte.

79
00:07:22,741 --> 00:07:26,421
Najbliższe egzoplanety
są biliony kilometrów od nas.

80
00:07:29,741 --> 00:07:34,661
Ale wszystkie poddane są tej samej sile,
która utrzymuje w miejscu Ziemię.

81
00:07:37,221 --> 00:07:38,101
Grawitacji.

82
00:07:46,261 --> 00:07:49,541
Wyobraź sobie świat
dwa razy większy od Ziemi,

83
00:07:50,461 --> 00:07:52,421
z dwa razy silniejszą grawitacją.

84
00:07:56,061 --> 00:07:58,381
Oto Atlas.

85
00:08:03,181 --> 00:08:06,381
Jak życie przystosowałoby się
do takiego świata?

86
00:08:17,941 --> 00:08:21,541
Grawitacja przyciąga roślinność
do powierzchni planety.

87
00:08:24,141 --> 00:08:27,541
A jednak nasiona unoszą się w powietrzu.

88
00:08:29,661 --> 00:08:32,621
To dlatego, że grawitacja jest tak silna.

89
00:08:33,141 --> 00:08:36,101
Molekuły powietrza są ściśle upakowane.

90
00:08:38,301 --> 00:08:42,861
Tworzą gęstą, sprężystą atmosferę,
w której mogą dryfować nasiona.

91
00:08:53,541 --> 00:08:55,101
A tam, gdzie nasiona…

92
00:08:56,181 --> 00:08:57,901
są też latający roślinożercy.

93
00:09:03,141 --> 00:09:06,301
Olbrzymy o sześciu skrzydłach,

94
00:09:07,141 --> 00:09:09,621
unoszący się na gęstej poduszce powietrza.

95
00:09:21,221 --> 00:09:23,181
Silniejsze przyciąganie powoduje,

96
00:09:23,461 --> 00:09:26,221
że ważą dwa razy więcej,
niż ważyłyby na Ziemi.

97
00:09:29,541 --> 00:09:31,661
Ale nie spadają z nieba.

98
00:09:32,341 --> 00:09:36,501
Atmosfera jest wystarczająco ściśnięta,
by utrzymać je w powietrzu.

99
00:09:43,741 --> 00:09:46,021
Czy to na Atlasie, czy na Ziemi,

100
00:09:46,701 --> 00:09:50,821
latanie zawsze jest walką z grawitacją.

101
00:09:53,981 --> 00:09:57,341
JEZIORO GARDA, WŁOCHY

102
00:09:59,341 --> 00:10:02,941
Powiedzmy, że moja relacja z grawitacją
jest skomplikowana.

103
00:10:04,661 --> 00:10:07,301
Naprawdę czujesz, że ciągnie cię w dół,

104
00:10:07,381 --> 00:10:08,821
gdy się wspinasz.

105
00:10:11,941 --> 00:10:15,301
Ale moim marzeniem zawsze było latanie.

106
00:10:23,501 --> 00:10:27,621
W paralotniarstwie uwielbiam to,
że jest takie proste i intuicyjne.

107
00:10:28,061 --> 00:10:29,301
Tylko ty i powietrze.

108
00:10:32,061 --> 00:10:34,661
Niczym latający roślinożercy na Atlasie,

109
00:10:35,141 --> 00:10:38,381
paralotniarze używają skrzydeł,
by wytworzyć siłę nośną.

110
00:10:42,141 --> 00:10:44,701
Ale atmosfera na Ziemi jest mniej gęsta,

111
00:10:46,661 --> 00:10:49,781
więc utrzymanie się w powietrzu
wymaga więcej wysiłku.

112
00:10:53,981 --> 00:10:56,901
Większość ludzi
nie uważa powietrza za substancję.

113
00:10:58,541 --> 00:11:00,141
Ale ja, gdy lecę,

114
00:11:00,501 --> 00:11:03,901
traktuję je jak płyn,
który przepływa w dolinach

115
00:11:04,261 --> 00:11:05,421
i wzdłuż grani.

116
00:11:08,741 --> 00:11:12,061
Latanie w bardzo gęstej atmosferze
byłoby dziwaczne.

117
00:11:13,061 --> 00:11:16,701
Mógłbyś latać bez końca i bez wysiłku.

118
00:11:20,141 --> 00:11:24,181
W nabieraniu wysokości
najlepiej pomaga prąd wstępujący,

119
00:11:25,061 --> 00:11:26,901
czyli komin termiczny.

120
00:11:29,141 --> 00:11:33,101
Gdy na niego trafisz,
czujesz się jak w ruszającej windzie.

121
00:11:36,541 --> 00:11:38,101
To szarpnięcie w górę.

122
00:11:38,181 --> 00:11:39,621
Tak jest!

123
00:11:43,741 --> 00:11:45,901
Siła natury ciągnie mnie w górę.

124
00:11:50,061 --> 00:11:54,581
Gdy w powietrzu widzę krążącego ptaka,
to musi tam być komin termiczny.

125
00:11:55,901 --> 00:11:57,861
Dlatego wciąż na nie patrzymy.

126
00:12:02,341 --> 00:12:06,021
Czuć równowagę
pomiędzy ściągającą cię siłą grawitacji

127
00:12:06,101 --> 00:12:07,701
i unoszącym cię powietrzem.

128
00:12:08,341 --> 00:12:10,821
Wykorzystując własną masę ciała,

129
00:12:10,901 --> 00:12:13,861
możesz przyspieszyć,
wytworzyć więcej energii

130
00:12:14,461 --> 00:12:16,181
i wprawić ciało w ruch.

131
00:12:34,701 --> 00:12:38,341
Grawitacja na Ziemi
jest słabsza niż na Atlasie,

132
00:12:39,141 --> 00:12:42,701
ale rzadsza atmosfera
oznacza mniejszą wyporność.

133
00:12:45,261 --> 00:12:48,421
Ostatecznie wszystko spada.

134
00:13:02,021 --> 00:13:05,061
GĘSTOŚĆ ATMOSFERY

135
00:13:10,741 --> 00:13:14,421
Latający roślinożercy na Atlasie
nigdy nie muszą lądować.

136
00:13:18,661 --> 00:13:22,581
Ich przednie i tylne skrzydła
odpowiadają za kierunek i siłę ciągu.

137
00:13:25,541 --> 00:13:28,381
Długie, środkowe skrzydła
łapią kominy termiczne.

138
00:13:32,101 --> 00:13:33,741
Zwierzęta są ciężkie,

139
00:13:34,381 --> 00:13:38,341
ale powietrze jest na tyle gęste,
że mogą wieść swój żywot

140
00:13:38,821 --> 00:13:40,101
na niebie.

141
00:13:45,141 --> 00:13:48,101
Ale nie zawsze jest to spokojne życie.

142
00:13:50,661 --> 00:13:54,781
Tak jak na Ziemi,
roślinożercy przyciągają drapieżniki.

143
00:13:57,541 --> 00:14:02,101
Używając bakterii wytwarzających wodór
do nadmuchiwania pęcherzyków powietrza,

144
00:14:02,461 --> 00:14:04,421
wznoszą się w przestworza.

145
00:14:14,941 --> 00:14:17,701
W pojedynkę nie mają szans
ze swoją zdobyczą,

146
00:14:20,461 --> 00:14:22,341
więc polują w stadzie…

147
00:14:24,421 --> 00:14:27,821
czekając na osobnika,
który oddali się od stada.

148
00:14:38,501 --> 00:14:41,941
Po namierzeniu celu wydalają gaz…

149
00:14:44,461 --> 00:14:46,261
i atakują z góry.

150
00:14:56,861 --> 00:14:59,101
Najszybszy drapieżnik na Ziemi

151
00:14:59,301 --> 00:15:01,341
używa tej samej taktyki.

152
00:15:04,661 --> 00:15:06,621
W sokołach interesuje mnie

153
00:15:07,181 --> 00:15:11,541
ich instynkt drapieżnika
w połączeniu z ich szybkością.

154
00:15:16,341 --> 00:15:18,381
To, jak wykorzystują tę prędkość.

155
00:15:24,061 --> 00:15:27,261
Obserwowanie drapieżcy, który robi swoje…

156
00:15:31,541 --> 00:15:33,301
To coś doskonałego.

157
00:15:43,741 --> 00:15:45,421
Obecnie mam ponad 30 ptaków.

158
00:15:45,501 --> 00:15:46,621
MISTRZ SOKOLNICZY

159
00:15:47,461 --> 00:15:49,341
Każdy ma inną osobowość.

160
00:15:50,741 --> 00:15:52,261
W sokołach uwielbiam to,

161
00:15:52,341 --> 00:15:55,701
jak ewolucja stworzyła w nich
swój najdoskonalszy okaz.

162
00:16:05,341 --> 00:16:07,541
Myślę, że łączy nas pewna więź.

163
00:16:07,821 --> 00:16:09,421
Przynajmniej ja tak sądzę.

164
00:16:09,941 --> 00:16:11,901
Sokoły tak tego nie postrzegają,

165
00:16:11,981 --> 00:16:14,181
ale na pewno mają mnie za partnera.

166
00:16:16,581 --> 00:16:21,981
Vahe Alaverdian uczy polowania
sokoły hodowane w niewoli.

167
00:16:27,341 --> 00:16:29,261
Są genetycznie zaprogramowane

168
00:16:29,341 --> 00:16:31,821
do bycia najlepszymi z ptasich drapieżców.

169
00:16:34,461 --> 00:16:35,861
Jako sokolnicy

170
00:16:35,941 --> 00:16:38,621
próbujemy obudzić w nich
tę drapieżną naturę.

171
00:16:47,261 --> 00:16:49,261
Zaczynamy od treningu z przynętą.

172
00:16:49,341 --> 00:16:50,261
Dawaj!

173
00:16:54,661 --> 00:16:56,661
Rzucam przynętę przed ptaka.

174
00:16:57,581 --> 00:17:00,141
Sokół pracuje
nad koordynacją oka i szponów,

175
00:17:00,861 --> 00:17:03,061
i próbuje złapać przynętę.

176
00:17:03,941 --> 00:17:06,941
W tym momencie odciągam ją od ptaka,

177
00:17:07,421 --> 00:17:10,381
by wystrzelił w powietrze
i powtórzył ten proces.

178
00:17:11,141 --> 00:17:14,821
Chcę, żeby zanurkował pionowo.

179
00:17:18,541 --> 00:17:22,021
Później wykorzysta tę umiejętność
do polowania.

180
00:17:30,461 --> 00:17:35,021
Gdy sokoły są gotowe,
Vahe wprowadza żywy cel:

181
00:17:36,621 --> 00:17:37,861
gołębia wyścigowego.

182
00:17:41,261 --> 00:17:44,221
Sokół nie zdoła go dogonić,

183
00:17:45,461 --> 00:17:47,581
więc lepiej rzucić się na niego…

184
00:17:48,421 --> 00:17:49,901
wykorzystując grawitację.

185
00:17:55,861 --> 00:17:58,381
Gdy ptak czuje, że ma przewagę,

186
00:17:59,581 --> 00:18:01,301
zwija skrzydła.

187
00:18:04,661 --> 00:18:07,421
Przybiera kształt łzy…

188
00:18:09,061 --> 00:18:10,381
i spada z nieba.

189
00:18:12,381 --> 00:18:15,181
Energia kinetyczna sokoła
uderzającego w gołębia

190
00:18:16,141 --> 00:18:19,581
przypomina uderzenie kulą armatnią.

191
00:18:27,461 --> 00:18:30,501
Podczas szkolenia gołąb zawsze ucieka,

192
00:18:31,581 --> 00:18:34,981
bo sokół spada z wysokości
nie większej niż 300 metrów.

193
00:18:38,461 --> 00:18:39,901
Polując naprawdę,

194
00:18:40,661 --> 00:18:42,541
spada z większej wysokości…

195
00:18:44,301 --> 00:18:45,741
zadając śmiertelny cios.

196
00:18:51,541 --> 00:18:55,141
PRZYSPIESZENIE GRAWITACYJNE

197
00:19:06,461 --> 00:19:08,701
Drapieżniki wykonują swój ruch.

198
00:19:23,861 --> 00:19:25,621
Rozwijają skrzydła,

199
00:19:25,701 --> 00:19:27,701
by wytworzyć opór.

200
00:19:28,981 --> 00:19:31,221
Destabilizują roślinożercę

201
00:19:31,301 --> 00:19:33,701
i pożerają go na ziemi.

202
00:19:42,741 --> 00:19:46,621
Ale to stadko jest zbyt małe,
by uziemić wielkie zwierzę.

203
00:19:53,861 --> 00:19:55,501
Dziś będą głodować.

204
00:20:07,941 --> 00:20:10,901
Roślinożerca wzlatuje
na bezpieczną wysokość,

205
00:20:12,541 --> 00:20:13,701
by dojść do siebie.

206
00:20:19,461 --> 00:20:21,141
Ale jako płodna samica

207
00:20:21,941 --> 00:20:23,261
ma towarzystwo.

208
00:20:25,701 --> 00:20:29,381
Samce rywalizujące o prawo do kopulacji.

209
00:20:36,741 --> 00:20:39,701
Ich przerośnięte ogony to ułomność

210
00:20:40,741 --> 00:20:42,221
utrudniająca lot.

211
00:20:43,661 --> 00:20:44,941
Ale dla samicy

212
00:20:45,301 --> 00:20:47,461
to oznaka witalności.

213
00:20:51,541 --> 00:20:53,901
Pierwszy, który do niej dotrze,

214
00:20:54,741 --> 00:20:56,821
przekaże swoje geny.

215
00:21:04,741 --> 00:21:07,301
Ta sama zasada obowiązuje na Ziemi.

216
00:21:08,861 --> 00:21:10,381
Czy to na niebie,

217
00:21:11,301 --> 00:21:12,621
czy na ziemi.

218
00:21:15,941 --> 00:21:18,621
Samce walczą o prawo do kopulacji.

219
00:21:24,221 --> 00:21:27,621
Gdy ludzie siedzą w domu
i oglądają owady w telewizji,

220
00:21:27,701 --> 00:21:30,221
wyobrażają sobie kamerzystę w dżungli,

221
00:21:30,781 --> 00:21:32,501
w rzece czy zaroślach,

222
00:21:33,141 --> 00:21:35,901
czekającego na żuka,

223
00:21:35,981 --> 00:21:39,621
który będzie się rozmnażał
albo walczył przed kamerą.

224
00:21:42,141 --> 00:21:43,461
To tak nie działa.

225
00:21:45,261 --> 00:21:48,821
COTSWOLDS, ANGLIA

226
00:21:48,901 --> 00:21:53,221
To stara szopa przy domu moich rodziców.

227
00:21:53,341 --> 00:21:54,541
FILMOWIEC PRZYRODY

228
00:21:55,661 --> 00:21:58,701
Ogromną zaletą
pracy obok rodziców jest to,

229
00:21:58,781 --> 00:22:02,901
że wieczorami jesz dobre kolacje,
a w dzień dostajesz przekąski.

230
00:22:03,941 --> 00:22:05,741
Zobacz, co robimy.

231
00:22:06,381 --> 00:22:07,621
O rany.

232
00:22:08,821 --> 00:22:10,221
Co to jest?

233
00:22:10,341 --> 00:22:12,021
Rohatyńce nosorożce.

234
00:22:13,741 --> 00:22:15,301
Samiec ma wielkie rogi.

235
00:22:15,661 --> 00:22:18,621
A samica nie. To forma doboru płciowego,

236
00:22:18,701 --> 00:22:22,741
bo samice lubią samce z wielkimi rogami.

237
00:22:24,341 --> 00:22:25,621
Gdy szukają partnera,

238
00:22:25,701 --> 00:22:28,981
wybierają chrząszcza
o nieco większych rogach

239
00:22:29,061 --> 00:22:30,781
niż u poprzedniego.

240
00:22:30,861 --> 00:22:33,621
Taki samiec przekazuje więc swoje geny.

241
00:22:34,341 --> 00:22:37,461
Rogi stają się coraz większe
z pokolenia na pokolenie.

242
00:22:39,301 --> 00:22:43,541
- Gdzie dokładnie?
- Na kłodzie, naprzeciwko drugiego.

243
00:22:44,461 --> 00:22:46,061
Ruszyli. Już walczą.

244
00:22:49,861 --> 00:22:52,101
Rogi samca rohatyńca nosorożca

245
00:22:52,261 --> 00:22:54,821
są jak ogon latającego roślinożercy.

246
00:22:57,861 --> 00:23:00,341
Wyewoluowały,
by służyć doborowi płciowemu.

247
00:23:21,261 --> 00:23:23,101
Ten dominujący znowu to zrobił.

248
00:23:28,501 --> 00:23:32,061
Dobre ujęcie. Na tym nam zależało.

249
00:23:35,661 --> 00:23:36,781
Raz, dwa, trzy.

250
00:23:38,141 --> 00:23:39,141
- Dobrze?
- Tak.

251
00:23:41,501 --> 00:23:42,701
- Włożysz to?
- Tak.

252
00:23:48,021 --> 00:23:51,781
Samce nie zawsze walczą,
by zwabić partnerkę.

253
00:23:53,261 --> 00:23:57,341
Czasem wystarczy się popisać
sprawnością fizyczną.

254
00:24:00,541 --> 00:24:02,541
Skieruję do ciebie samca.

255
00:24:02,821 --> 00:24:04,381
Wchodzi z prawej strony.

256
00:24:06,501 --> 00:24:08,101
Odleciał.

257
00:24:09,221 --> 00:24:11,581
Oto muchówki z rodziny Diopsidae.

258
00:24:14,781 --> 00:24:17,101
To niezwykłe maleństwo.

259
00:24:17,541 --> 00:24:21,301
Wygląda trochę jak mrówka
z wielkimi oczami na końcach szypułek.

260
00:24:22,861 --> 00:24:26,381
I samiec, i samica
mają oczy na szypułkach,

261
00:24:26,461 --> 00:24:29,381
ale szypułki samca są dużo dłuższe.

262
00:24:32,101 --> 00:24:34,541
Samce z długimi szypułkami

263
00:24:34,981 --> 00:24:36,221
podchodzą do siebie

264
00:24:36,301 --> 00:24:38,501
i wykonują coś w rodzaju tańca.

265
00:24:44,661 --> 00:24:46,021
Następnie oceniają,

266
00:24:46,101 --> 00:24:48,941
który z nich ma dłuższe szypułki.

267
00:24:51,101 --> 00:24:52,661
Są. Pora na pojedynek!

268
00:24:57,581 --> 00:25:00,941
Zwycięzca zostaje na miejscu,
a przegrany odchodzi.

269
00:25:03,541 --> 00:25:07,901
Zwycięzca zyskuje dostęp do samicy
i może z nią kopulować.

270
00:25:08,301 --> 00:25:11,021
W ten sposób przekazuje swoje geny,

271
00:25:11,101 --> 00:25:14,101
w tym te odpowiadające
za dłuższe szypułki.

272
00:25:15,741 --> 00:25:17,621
- Mam!
- Udało się?

273
00:25:18,221 --> 00:25:19,421
Fantastycznie.

274
00:25:25,181 --> 00:25:28,141
Zwykle trwa to sekundę. Super!

275
00:25:34,941 --> 00:25:36,981
Dlaczego samiec męczy się

276
00:25:37,061 --> 00:25:38,901
z tak długimi szypułkami?

277
00:25:39,461 --> 00:25:43,021
To wyraźny sygnał dla samicy.

278
00:25:43,101 --> 00:25:49,541
Pokazuje, że wkłada mnóstwo energii
w coś całkowicie niepotrzebnego.

279
00:25:51,741 --> 00:25:53,461
A skoro i tak przeżywa,

280
00:25:53,541 --> 00:25:57,101
skoro lata, żyje i nikt go nie pożre,

281
00:25:57,501 --> 00:26:01,861
chociaż marnuje energię
na bezużyteczną ozdobę,

282
00:26:01,941 --> 00:26:04,901
to znaczy, że warto się z nim rozmnożyć.

283
00:26:19,061 --> 00:26:20,301
Na Atlasie

284
00:26:20,381 --> 00:26:26,101
długi ogon samca pokazuje,
że to idealny kandydat…

285
00:26:28,221 --> 00:26:30,901
na ojca następnego pokolenia.

286
00:26:37,741 --> 00:26:41,061
Ale matka nie może złożyć jaj na niebie.

287
00:26:46,981 --> 00:26:48,821
Musiała wylądować.

288
00:26:53,141 --> 00:26:58,021
Grawitacja nie pozwoli jej
na powrót w przestworza.

289
00:27:04,141 --> 00:27:08,101
Aby wydać na świat nowe życie,
musi poświęcić własne.

290
00:27:22,141 --> 00:27:25,781
Młode dorastają
blisko miejsca śmierci matki.

291
00:27:29,341 --> 00:27:33,101
Muszą teraz oderwać się od ziemi
i wzlecieć w niebo.

292
00:27:41,581 --> 00:27:44,181
Ale padlinożercy czekają.

293
00:27:45,781 --> 00:27:47,381
Bezkostne stworzenia,

294
00:27:47,821 --> 00:27:50,381
pozbawione szkieletu nadającego im formę.

295
00:27:55,941 --> 00:28:00,221
Zabijają, otaczając
i rozpuszczając swoje ofiary.

296
00:28:10,941 --> 00:28:17,261
Młodzi roślinożercy dopiero się wykluli,
a już są w śmiertelnym niebezpieczeństwie.

297
00:28:20,861 --> 00:28:24,021
A teraz nie ma już odwrotu.

298
00:28:38,941 --> 00:28:42,501
PUSTYNIA KALAHARI, POŁUDNIOWA AFRYKA

299
00:28:48,221 --> 00:28:49,501
Każdego dnia na Ziemi

300
00:28:49,741 --> 00:28:53,021
młode zwierzęta stawiają czoła
straszliwym wyzwaniom,

301
00:28:53,581 --> 00:28:55,021
by przetrwać.

302
00:28:59,221 --> 00:29:03,781
Sześćdziesiąt procent surykatek
nie dożywa pierwszych urodzin.

303
00:29:06,341 --> 00:29:08,941
Na młodą surykatkę

304
00:29:09,421 --> 00:29:11,861
czyha wiele zagrożeń.

305
00:29:12,701 --> 00:29:15,781
Są bezbronne przez wiele miesięcy
po narodzinach.

306
00:29:15,861 --> 00:29:16,701
EKOLOŻKA

307
00:29:19,861 --> 00:29:23,661
Ale szczególnie w pierwszym miesiącu
lub dwóch po wyjściu z nory.

308
00:29:25,941 --> 00:29:29,541
Drapieżniki są wszędzie
i stanowią ciągłe zagrożenie.

309
00:29:34,941 --> 00:29:36,381
W tej okolicy są węże,

310
00:29:37,741 --> 00:29:40,021
które pożerają młode surykatki.

311
00:30:03,421 --> 00:30:06,301
Młoda surykatka jest bezpieczna w grupie,

312
00:30:07,261 --> 00:30:10,301
ale jeśli zostaje w tyle, jest bezbronna.

313
00:30:15,861 --> 00:30:18,621
Skorpiony to ciągłe zagrożenie.

314
00:30:24,581 --> 00:30:27,301
Młode są nieudolne.

315
00:30:27,501 --> 00:30:31,141
Początkowo nie mają pojęcia,
jak radzić sobie ze skorpionami.

316
00:30:34,261 --> 00:30:36,741
Ale nie mogą ich wiecznie unikać.

317
00:30:38,741 --> 00:30:42,061
Muszą się nauczyć,
jak neutralizować zagrożenie.

318
00:30:49,541 --> 00:30:54,661
Pierwsze samotne spotkanie
młodej surykatki ze skorpionem

319
00:30:56,661 --> 00:30:59,021
musi być przerażające.

320
00:31:00,741 --> 00:31:03,461
To chwila prawdy.

321
00:31:28,141 --> 00:31:32,301
To prawdziwy rytuał przejścia.
Gdy poradzą sobie same,

322
00:31:33,301 --> 00:31:36,261
mogą już samodzielnie szukać pożywienia

323
00:31:36,341 --> 00:31:39,301
i stać się niezależnym,
przydatnym członkiem stada.

324
00:31:41,061 --> 00:31:45,341
Zostawiają za sobą szczenięcą wrażliwość

325
00:31:45,421 --> 00:31:48,421
i stają się dorosłe.

326
00:31:57,621 --> 00:32:00,981
To jeden krok na drodze do dorosłości,

327
00:32:01,061 --> 00:32:03,741
po nim wcale nie robi się bezpieczniej.

328
00:32:05,181 --> 00:32:07,621
Istnieje wiele zagrożeń,

329
00:32:07,701 --> 00:32:11,141
więc surykatka wciąż musi się uczyć,
aż osiągnie dorosłość.

330
00:32:23,261 --> 00:32:25,901
Jeśli młodzi roślinożercy mają dorosnąć,

331
00:32:27,341 --> 00:32:28,701
nie mają wyboru.

332
00:32:31,341 --> 00:32:33,061
Czas rozwinąć skrzydła.

333
00:33:03,461 --> 00:33:06,021
Nawet w powietrzu nie są bezpieczne.

334
00:33:14,181 --> 00:33:15,341
Na Atlasie

335
00:33:15,741 --> 00:33:18,301
przetrwanie zależy od przypadku.

336
00:33:27,141 --> 00:33:31,101
Życie toczy się z pokolenia na pokolenie.

337
00:33:34,661 --> 00:33:36,221
Przynajmniej na razie.

338
00:33:41,661 --> 00:33:46,741
Silna grawitacja Atlasu
kieruje asteroidy na kurs kolizyjny.

339
00:33:55,141 --> 00:33:57,461
Większość spala się w atmosferze.

340
00:33:59,341 --> 00:34:02,861
Ale istnieje ciągłe zagrożenie,
że nadleci coś większego…

341
00:34:05,181 --> 00:34:08,341
i zatrzyma życie na planecie.

342
00:34:18,541 --> 00:34:21,421
Ponieważ przyciąganie ziemskie
jest słabsze,

343
00:34:21,861 --> 00:34:23,981
uderzenia asteroid są tu rzadsze.

344
00:34:27,341 --> 00:34:31,261
Ale gdy już się zdarzają,
bywają katastrofalne.

345
00:34:36,461 --> 00:34:38,661
To półwysep Jukatan.

346
00:34:42,501 --> 00:34:46,221
To 70 tysięcy kilometrów kwadratowych
tropikalnej dżungli.

347
00:34:49,141 --> 00:34:54,501
Ale w dżungli kryją się
liczne zapadliska zwane cenotami.

348
00:34:55,581 --> 00:34:59,341
PÓŁWYSEP JUKATAN, MEKSYK

349
00:35:08,061 --> 00:35:12,301
To wejścia do ogromnych
podziemnych systemów jaskiń.

350
00:35:15,061 --> 00:35:18,381
Na półwyspie nie ma rzek ani strumieni,

351
00:35:19,341 --> 00:35:23,061
więc jedynym źródłem wody
są podziemne jaskinie.

352
00:35:30,101 --> 00:35:33,221
Ale najciekawsze jest
położenie tych cenot.

353
00:35:33,301 --> 00:35:34,341
BIOLOG MORSKI

354
00:35:34,421 --> 00:35:39,461
Choć na półwyspie
jest ich pewnie z 10 000 lub więcej,

355
00:35:40,101 --> 00:35:42,021
to w północno-zachodniej części…

356
00:35:45,381 --> 00:35:49,901
występują w kształcie wyraźnego półkola.

357
00:35:50,181 --> 00:35:54,461
Jeśli przedłużymy je
do Zatoki Meksykańskiej,

358
00:35:57,901 --> 00:36:02,821
otrzymamy okrąg, który oznacza miejsce,

359
00:36:02,901 --> 00:36:05,781
w którym musiał się znajdować
krater uderzeniowy.

360
00:36:07,821 --> 00:36:10,021
Sześćdziesiąt pięć milionów lat temu

361
00:36:10,101 --> 00:36:13,781
grawitacja wciągnęła asteroidę
do Układu Słonecznego.

362
00:36:16,581 --> 00:36:18,541
Ta uderzyła w naszą planetę,

363
00:36:18,861 --> 00:36:22,741
powodując zagładę
75 procent życia na Ziemi.

364
00:36:33,941 --> 00:36:37,341
Uderzenie asteroidy
wygenerowało tyle szczątków,

365
00:36:38,221 --> 00:36:41,101
że zablokowało światło słoneczne
na dwa lata.

366
00:36:44,541 --> 00:36:47,501
Świat pogrążył się w mroku.

367
00:36:48,701 --> 00:36:50,021
Nic nie mogło urosnąć.

368
00:36:54,341 --> 00:36:56,181
To samo stałoby się na Atlasie,

369
00:36:56,701 --> 00:36:59,301
gdyby duża asteroida uderzyła w planetę.

370
00:37:01,181 --> 00:37:04,301
W cenocie trudno przetrwać.

371
00:37:06,341 --> 00:37:10,021
Podobnie jak na Ziemi
65 milionów lat temu.

372
00:37:12,261 --> 00:37:17,021
Jakich cech potrzebuje gatunek,
by przetrwać zagładę?

373
00:37:27,861 --> 00:37:29,101
Ktoś tu jest.

374
00:37:39,661 --> 00:37:42,421
Krokodyle są wyjątkowo wytrzymałe.

375
00:37:44,741 --> 00:37:47,861
Żyją w wodzie i na lądzie.

376
00:37:50,341 --> 00:37:54,621
To generaliści.
Nie wymagają specjalnej diety.

377
00:37:56,421 --> 00:37:57,901
Zjedzą prawie wszystko.

378
00:38:00,421 --> 00:38:02,821
Nadaje się wszystko, co dostępne.

379
00:38:03,461 --> 00:38:04,381
Zjedzą to.

380
00:38:09,741 --> 00:38:11,301
Do tej cenoty

381
00:38:12,261 --> 00:38:15,621
wpadł kiedyś krokodyl, utknął tu

382
00:38:17,061 --> 00:38:18,421
i w jakiś sposób…

383
00:38:19,861 --> 00:38:21,181
przetrwał.

384
00:38:22,421 --> 00:38:23,861
To ocalali.

385
00:38:26,941 --> 00:38:30,661
W zmieniającym się świecie
opłaca się być generalistą,

386
00:38:31,061 --> 00:38:32,421
nie specjalistą.

387
00:38:46,341 --> 00:38:49,021
Gdyby duża asteroida uderzyła w Atlas,

388
00:38:49,661 --> 00:38:52,741
roślinożercy i drapieżniki
byliby skazani na zagładę.

389
00:38:59,381 --> 00:39:02,661
Są zbyt wyspecjalizowani,
by radzić sobie ze zmianami.

390
00:39:08,061 --> 00:39:11,621
Generalistami są bezkostni padlinożercy.

391
00:39:13,261 --> 00:39:16,261
Jak krokodyle zjedzą wszystko

392
00:39:17,461 --> 00:39:19,221
i przeżyją wszędzie.

393
00:39:23,661 --> 00:39:26,461
W tym wyimaginowanym świecie
o silnej grawitacji

394
00:39:26,941 --> 00:39:29,901
mogą być zwycięzcami
w walce o przetrwanie.

395
00:39:43,461 --> 00:39:45,181
Jak życie przystosuje się

396
00:39:45,541 --> 00:39:47,061
w innym świecie?

397
00:39:48,421 --> 00:39:49,941
Tam, gdzie istoty żyją

398
00:39:50,581 --> 00:39:52,181
pomiędzy piekielną pustynią

399
00:39:53,781 --> 00:39:55,701
i zamarzniętą krainą cieni.

400
00:39:57,741 --> 00:40:00,621
W świecie skrajności.

401
00:40:26,821 --> 00:40:28,741
Napisy: Aleksandra Basińska