1
00:00:07,257 --> 00:00:09,843
Ziemia jest tak efektowną planetą,

2
00:00:10,636 --> 00:00:13,680
że łatwo pominąć to, co w życiu najmniejsze.

3
00:00:15,766 --> 00:00:17,643
Ale wystarczy się przyjrzeć…

4
00:00:18,143 --> 00:00:20,562
żeby dostrzec cały niezbadany świat.

5
00:00:22,648 --> 00:00:24,983
Świat, w którym drobni bohaterowie…

6
00:00:26,485 --> 00:00:27,861
i małe potwory…

7
00:00:29,029 --> 00:00:31,406
potrzebują niewiarygodnych supermocy…

8
00:00:34,618 --> 00:00:40,040
żeby zatriumfować na przekór ogromnym przeszkodom.

9
00:00:43,293 --> 00:00:48,757
MAŁY ŚWIAT

10
00:00:50,968 --> 00:00:52,386
Niełatwo jest być małym…

11
00:00:56,974 --> 00:00:58,642
i żyć w krainie gigantów…

12
00:00:58,725 --> 00:01:00,853
NARRATOR

13
00:01:00,936 --> 00:01:02,938
…które wciąż po tobie depczą.

14
00:01:06,024 --> 00:01:08,151
Czasem jest jeszcze gorzej.

15
00:01:13,073 --> 00:01:17,744
Ale istnieją miejsca poza zasięgiem dużych zwierząt.

16
00:01:20,038 --> 00:01:23,834
Miejsca, w których mały rozmiar zapewnia przewagę.

17
00:01:31,300 --> 00:01:32,509
Rozgrzane,

18
00:01:34,011 --> 00:01:35,220
suche jak pieprz…

19
00:01:37,556 --> 00:01:38,807
smagane wiatrem.

20
00:01:41,768 --> 00:01:44,271
Te wydmy są tak nieprzyjazne…

21
00:01:46,481 --> 00:01:48,525
że tylko wystarczająco sprytni

22
00:01:50,068 --> 00:01:51,528
i wystarczająco mali

23
00:01:53,530 --> 00:01:55,449
mają szanse na przetrwanie.

24
00:02:04,958 --> 00:02:10,589
WYDMA

25
00:02:16,094 --> 00:02:20,307
To jeden z najbardziej niegościnnych terenów na naszej planecie.

26
00:02:22,768 --> 00:02:27,814
Wydmy na pustyni Namib są największe i najstarsze na Ziemi.

27
00:02:28,857 --> 00:02:30,734
Wiatr wciąż je kształtuje.

28
00:02:33,820 --> 00:02:37,616
W ciągu zaledwie pół roku cały krajobraz ulega zmianie.

29
00:02:44,331 --> 00:02:45,582
Ale w jakiś sposób

30
00:02:46,542 --> 00:02:51,922
maleńkie zwierzęta muszą sobie radzić na tym rozległym piaskowym morzu.

31
00:02:54,633 --> 00:02:59,012
Kameleon Chamaeleo namaquensis jest mniej więcej wielkości dłoni.

32
00:03:00,639 --> 00:03:04,017
Nie jest tak dobrze przystosowany do życia na wydmach

33
00:03:05,060 --> 00:03:06,728
jak inne tutejsze stworzenia.

34
00:03:11,024 --> 00:03:15,279
Stepniarka piaskonurek, czterokrotnie od niego mniejsza,

35
00:03:15,362 --> 00:03:19,950
może przebiec trzy metry po gorącym piasku w zaledwie sekundę.

36
00:03:25,747 --> 00:03:26,957
A kameleon?

37
00:03:28,792 --> 00:03:30,002
Nie bardzo.

38
00:03:35,215 --> 00:03:37,676
Ma stopy przystosowane do łapania gałęzi,

39
00:03:38,886 --> 00:03:40,012
a nie piasku.

40
00:03:54,943 --> 00:04:00,616
Ale ten niezwykły wydmowy wędrowiec ma ważną misję.

41
00:04:03,827 --> 00:04:05,287
Znaleźć partnerkę

42
00:04:06,246 --> 00:04:09,249
gdzieś tam.

43
00:04:17,423 --> 00:04:20,093
O wiele łatwiej jest podróżować powietrzem.

44
00:04:26,183 --> 00:04:28,977
Stepówki namibijskie nadają się do życia na wydmach.

45
00:04:30,729 --> 00:04:32,564
Ale nie ma tu niczego do picia.

46
00:04:35,692 --> 00:04:40,656
Dlatego codziennie te małe ptaki wyruszają na epicką wyprawę po wodę.

47
00:04:49,748 --> 00:04:51,375
Po 80 kilometrach…

48
00:04:53,502 --> 00:04:55,712
docierają do innego świata.

49
00:04:59,842 --> 00:05:02,386
Świata dużych, głodnych drapieżników.

50
00:05:12,729 --> 00:05:14,648
Jak wszystkie zebrane tu stepówki,

51
00:05:16,191 --> 00:05:17,734
ten samiec musi pić.

52
00:05:33,500 --> 00:05:35,460
Dlatego czeka.

53
00:05:47,723 --> 00:05:49,683
Ma dość czasu na szybki łyk.

54
00:06:06,033 --> 00:06:11,121
Samiec wraca do swojej partnerki wijącej gniazdo w skałach między wydmami.

55
00:06:14,249 --> 00:06:16,877
Oddana sobie para na zmianę wysiaduje jaja,

56
00:06:17,794 --> 00:06:19,838
żeby każde mogło polecieć do wody.

57
00:06:24,092 --> 00:06:26,970
Ale życie skomplikuje się jeszcze bardziej.

58
00:06:29,348 --> 00:06:31,099
Ich pisklęta zaraz się wyklują

59
00:06:32,017 --> 00:06:36,355
i będą potrzebowały wody, żeby nie umrzeć w słońcu.

60
00:06:44,613 --> 00:06:49,326
W środku dnia zachowanie chłodu staje się sprawą życia i śmierci.

61
00:06:53,288 --> 00:06:56,416
Tym razem to kameleon radzi sobie lepiej…

62
00:07:00,212 --> 00:07:03,966
wybielając skórę, żeby odbijała promienie słońca.

63
00:07:17,479 --> 00:07:23,235
Ale stepniarka piaskonurek jest jak zwykle o krok do przodu…

64
00:07:24,361 --> 00:07:26,530
dzięki swoim odjazdowym manewrom.

65
00:07:38,166 --> 00:07:42,171
Powierzchnia piasku może osiągnąć temperaturę 70° Celsjusza.

66
00:07:43,922 --> 00:07:47,676
Ale już centymetr wyżej jest dziesięć stopni chłodniej.

67
00:07:49,178 --> 00:07:52,764
Unosząc duże stopy, stepniarka może szybko stracić ciepło.

68
00:08:00,856 --> 00:08:02,399
Kiedy robi się za gorąco,

69
00:08:03,483 --> 00:08:06,904
z kłopotów wybawia ją spłaszczony nos.

70
00:08:11,408 --> 00:08:15,370
Zaledwie 20 centymetrów niżej temperatura ma przyjemne 30 stopni.

71
00:08:21,627 --> 00:08:25,255
Tego owada z rodziny nastecznikowatych upał nie wzrusza.

72
00:08:27,508 --> 00:08:32,304
Dzięki wrażliwym czułkom może wykryć chowające się w piasku stworzenia.

73
00:08:51,990 --> 00:08:53,825
Mniejszy niż spinacz do papieru,

74
00:08:53,909 --> 00:08:58,705
przekopie ponad dwa wiadra piasku, żeby wydobyć swoją ofiarę.

75
00:09:12,344 --> 00:09:14,096
Pająk Carparachne aureoflava.

76
00:09:19,184 --> 00:09:21,228
Żądło owada paraliżuje.

77
00:09:23,313 --> 00:09:25,524
Ugryzienie pająka jest śmiertelne.

78
00:09:30,946 --> 00:09:35,784
W starciu tych pustynnych gladiatorów pająk triumfuje rzadko.

79
00:09:43,417 --> 00:09:44,585
Ale ma za to

80
00:09:46,295 --> 00:09:48,881
niesamowitą strategię wyjścia.

81
00:10:01,435 --> 00:10:03,145
Poza zasięgiem wzroku owada.

82
00:10:09,026 --> 00:10:10,652
I poza zagrożeniem.

83
00:10:17,409 --> 00:10:18,619
Prawie.

84
00:10:22,456 --> 00:10:23,665
Popołudniu

85
00:10:24,708 --> 00:10:26,293
wydmy są opustoszałe.

86
00:10:27,461 --> 00:10:30,881
Temperatura powietrza sięga 50 stopni Celsjusza.

87
00:10:36,470 --> 00:10:39,598
Upał zaczyna słabnąć dopiero pod wieczór.

88
00:10:43,268 --> 00:10:48,023
Na tyle, że grupa młodych pawianów może wybrać się na obrzeża wydm.

89
00:10:52,694 --> 00:10:53,987
Są żwawe i ciekawskie,

90
00:10:56,615 --> 00:10:58,450
ale nie są mile widziane.

91
00:11:06,458 --> 00:11:08,585
Podeszczowiki pustynne to żaby nocne.

92
00:11:10,546 --> 00:11:13,382
Nie warto ich budzić.

93
00:11:19,471 --> 00:11:21,306
Są małe jak piłka golfowa…

94
00:11:24,560 --> 00:11:25,644
ale z charakterkiem.

95
00:11:40,784 --> 00:11:43,203
Wciąż zostało trochę czasu na drzemkę,

96
00:11:43,537 --> 00:11:47,332
zanim pojawi się nocna zmiana zwierząt.

97
00:11:55,215 --> 00:11:56,633
Z nadejściem zmierzchu…

98
00:11:57,926 --> 00:11:59,261
spada też temperatura.

99
00:12:04,683 --> 00:12:06,602
Na pustyni robi się tłoczniej.

100
00:12:07,352 --> 00:12:09,146
I głośniej.

101
00:12:15,319 --> 00:12:16,904
Kołysanka dla strudzonych.

102
00:12:20,657 --> 00:12:23,202
Pobudka dla nocnych bestii.

103
00:12:26,163 --> 00:12:29,249
I dzwonek na posiłek dla łowców.

104
00:12:33,670 --> 00:12:38,050
Sowy płomykówki przeczesują wydmy w poszukiwaniu małych ofiar.

105
00:12:44,264 --> 00:12:46,183
Ale podstępniejszy drapieżnik

106
00:12:47,392 --> 00:12:48,769
grasuje niżej.

107
00:12:52,856 --> 00:12:53,941
Pływając

108
00:12:55,192 --> 00:12:56,401
pod piaskiem.

109
00:13:06,119 --> 00:13:08,205
Rekin pustyni.

110
00:13:20,843 --> 00:13:22,719
Złotokretowiec pustynny.

111
00:13:24,721 --> 00:13:28,433
Jest całkowicie ślepy i mniejszy od jajka.

112
00:13:35,232 --> 00:13:39,319
Jego przerośnięta czaszka działa jak antena satelitarna,

113
00:13:39,403 --> 00:13:41,697
wyłapując tupot termitów.

114
00:13:43,866 --> 00:13:46,118
Zapewniają mu dość wody i pożywienia,

115
00:13:47,452 --> 00:13:49,872
pod warunkiem, że złapie około 60 na noc.

116
00:13:53,292 --> 00:13:56,128
Wielu innych nocnych tropicieli też je na potęgę.

117
00:14:04,720 --> 00:14:10,517
Senna żaba zmienia się w zabójcę termitów.

118
00:14:21,403 --> 00:14:23,989
Ale termity się odgryzają.

119
00:14:31,747 --> 00:14:34,875
A ogromna głowa sprawia, że trudno je strzepać.

120
00:14:54,436 --> 00:14:58,273
Piasek jest jedyną ucieczką złotokretowca przed gryzącymi termitami…

121
00:15:05,155 --> 00:15:07,115
i innymi niewidocznymi zagrożeniami.

122
00:15:25,717 --> 00:15:26,844
Wczesny ranek.

123
00:15:29,263 --> 00:15:32,391
Kameleon jest wygłodzony i wymarznięty.

124
00:15:34,977 --> 00:15:39,398
Żeby się ocieplić, przyciemnia stronę ciała wystawioną do słońca.

125
00:15:46,196 --> 00:15:48,282
Kiedy wyłonią się chrząszcze…

126
00:15:52,119 --> 00:15:54,621
kameleon jest już gotowy.

127
00:16:06,800 --> 00:16:07,843
Błąd żółtodzioba.

128
00:16:13,348 --> 00:16:17,352
Ten gatunek chrząszcza ma tak okropny smak,

129
00:16:17,436 --> 00:16:20,272
że żaden kameleon nie pomyli się drugi raz.

130
00:16:29,948 --> 00:16:33,118
Chrząszcza z rodziny czarnuchowatych czeka niezwykła podróż.

131
00:16:36,663 --> 00:16:43,295
Wydma o wysokości 350 metrów to nie lada wspinaczka dla robaka rozmiaru kapsla.

132
00:16:47,216 --> 00:16:48,759
Ale warto się postarać.

133
00:16:53,764 --> 00:16:57,309
Czasem o poranku wydmy są pokryte mgłą.

134
00:17:02,105 --> 00:17:04,983
Na to właśnie czekał ten mały chrząszcz.

135
00:17:08,819 --> 00:17:12,782
Mgła skrapla się we wgłębieniach na jego skorupie…

136
00:17:17,871 --> 00:17:19,665
i spływa do aparatu gębowego.

137
00:17:26,003 --> 00:17:29,132
Wyczarowuje wodę z czystego powietrza.

138
00:17:37,474 --> 00:17:40,102
Może wypić równowartość prawie połowy swojej wagi.

139
00:17:43,772 --> 00:17:45,524
Chrząszcze schodzące z góry

140
00:17:47,025 --> 00:17:49,653
są o wiele bardziej soczyste niż wchodzące.

141
00:17:55,951 --> 00:17:59,079
Kameleon nie jest tak dobrze przystosowany do życia tutaj.

142
00:17:59,663 --> 00:18:01,748
Z niektórymi przegrywa,

143
00:18:03,208 --> 00:18:04,376
ale innych zjada.

144
00:18:24,938 --> 00:18:26,982
Pisklęta stepówki się wykluwają.

145
00:18:29,568 --> 00:18:33,238
Nawet pod niskim porannym słońcem potrzebują cienia matki.

146
00:18:35,991 --> 00:18:39,411
Wkrótce zrobi się tak gorąco, że bez wody umrą.

147
00:18:43,540 --> 00:18:45,334
Jedyna nadzieja w tacie.

148
00:18:48,795 --> 00:18:52,424
Znalazł nowy wodopój z mniejszą liczbą dużych drapieżników.

149
00:18:54,927 --> 00:18:56,428
Ale tak małemu ptakowi…

150
00:18:58,764 --> 00:19:02,059
trudno poradzić sobie nawet z łagodnymi gigantami.

151
00:19:20,035 --> 00:19:23,247
Transport wody dla piskląt będzie jeszcze trudniejszy.

152
00:19:34,216 --> 00:19:35,342
Krogulec

153
00:19:36,385 --> 00:19:38,053
żeruje na spragnionych.

154
00:20:03,120 --> 00:20:07,457
Żeby uratować pisklęta, ojciec ryzykuje własne życie.

155
00:20:23,015 --> 00:20:25,559
Dzięki specjalnym chłonnym piórom na brzuchu

156
00:20:25,642 --> 00:20:29,938
samiec stepówki może wchłonąć dość wody, żeby wypełnić kieliszek.

157
00:20:35,110 --> 00:20:37,237
Jest gotowy, by zanieść ją pisklętom.

158
00:20:54,213 --> 00:20:57,674
Dwugodzinny lot do domu z dużym obciążeniem.

159
00:21:07,142 --> 00:21:08,477
W samą porę.

160
00:21:10,771 --> 00:21:14,525
Pisklęta biorą pierwszy łyk wody z piór swojego taty.

161
00:21:18,320 --> 00:21:22,449
Będzie podejmował to samo ryzyko codziennie przez dwa miesiące,

162
00:21:22,533 --> 00:21:24,535
aż pisklęta nauczą się latać.

163
00:21:37,506 --> 00:21:40,467
Misja kameleona zaprowadziła go do melonów Acanthosicyos horridus.

164
00:21:42,052 --> 00:21:43,929
Może tu znaleźć trochę cienia.

165
00:21:47,391 --> 00:21:49,893
A przy odrobinie szczęścia

166
00:21:51,144 --> 00:21:52,187
także samicę.

167
00:21:57,818 --> 00:21:59,903
Czy mu się uda?

168
00:22:09,162 --> 00:22:12,040
Żeby okazać uczucia, samica zmienia kolor…

169
00:22:17,546 --> 00:22:19,089
i tańczy.

170
00:22:43,906 --> 00:22:47,034
Wygląda na to, że nie spełnił jej oczekiwań.

171
00:22:50,913 --> 00:22:53,290
Ale bardzo trudno znaleźć tu partnerów.

172
00:22:54,750 --> 00:22:56,418
Być może jednak się nada.

173
00:23:04,843 --> 00:23:06,386
Nie zostaje na dłużej.

174
00:23:09,598 --> 00:23:11,433
Wkrótce będzie składać jaja.

175
00:23:15,771 --> 00:23:17,314
Samiec jest spełniony,

176
00:23:18,857 --> 00:23:20,234
ale całkiem wyczerpany.

177
00:23:32,788 --> 00:23:35,916
Pięćdziesiąt pięć milionów lat ewolucji

178
00:23:35,999 --> 00:23:40,170
stworzyło wyjątkowo niezwykłe formy adaptacji do życia na pustyni.

179
00:23:44,675 --> 00:23:46,593
Dzięki odporności i pomysłowości

180
00:23:47,803 --> 00:23:53,225
małe zwierzęta triumfują na odludnych wydmach Namibii.

181
00:24:01,859 --> 00:24:07,781
Mniejsze niż kołeczek golfowy młode po miesiącach spędzonych w piasku.

182
00:24:14,454 --> 00:24:16,957
Dziedzictwo kameleona trwa dalej.

183
00:24:20,002 --> 00:24:22,129
Czeka go mnóstwo wyzwań.

184
00:24:23,755 --> 00:24:27,759
Najlepiej mierzyć się z nimi krok po kroku.

185
00:25:11,470 --> 00:25:13,472
Napisy: Marzena Falkowska