1
00:00:07,341 --> 00:00:09,841
Ziemia jest tak efektowną planetą,

2
00:00:10,677 --> 00:00:13,677
że łatwo pominąć to,
co w życiu najmniejsze.

3
00:00:15,766 --> 00:00:17,636
Ale wystarczy się przyjrzeć...

4
00:00:18,101 --> 00:00:20,561
żeby dostrzec cały niezbadany świat.

5
00:00:22,648 --> 00:00:24,978
Świat, w którym drobni bohaterowie...

6
00:00:26,485 --> 00:00:27,815
i małe potwory...

7
00:00:29,029 --> 00:00:31,409
potrzebują niewiarygodnych supermocy...

8
00:00:34,618 --> 00:00:40,038
żeby zatriumfować
na przekór ogromnym przeszkodom.

9
00:00:43,210 --> 00:00:48,800
Mały świat

10
00:00:57,057 --> 00:00:58,677
Afrykańska sawanna.

11
00:01:01,520 --> 00:01:03,360
Legendarna kraina.

12
00:01:08,986 --> 00:01:11,316
Dom jednych z największych...

13
00:01:11,405 --> 00:01:12,905
NARRATOR

14
00:01:12,990 --> 00:01:14,620
...i najdostojniejszych zwierząt.

15
00:01:21,248 --> 00:01:25,998
Ale pod stopami słoni
znajduje się nieodkryty świat.

16
00:01:28,714 --> 00:01:31,344
Świat ryjoskoczka.

17
00:01:39,683 --> 00:01:45,403
Roi się od rozmaitych małych zwierząt.
Jedne się pasą, inne polują.

18
00:01:53,363 --> 00:01:57,373
Ale w krainie olbrzymów
małym nigdy nie jest łatwo.

19
00:01:59,786 --> 00:02:05,036
A wraz z nadejściem stad
życie stanie się jeszcze trudniejsze.

20
00:02:05,459 --> 00:02:09,839
SAWANNA

21
00:02:14,468 --> 00:02:17,678
Ryjoskoczek
jest niewiele większy od chomika,

22
00:02:19,848 --> 00:02:22,138
ale znacznie od niego szybszy.

23
00:02:28,440 --> 00:02:32,400
W swojej skali
jest trzykrotnie szybszy niż gepard.

24
00:02:34,655 --> 00:02:39,865
Pędzi z prędkością niemal 30 km/h,
nieustannie szukając jedzenia.

25
00:02:45,040 --> 00:02:48,460
Codziennie musi zjeść
prawie jedną trzecią swojej wagi,

26
00:02:49,795 --> 00:02:51,955
by mieć paliwo do tak szybkiego życia.

27
00:02:56,051 --> 00:03:00,351
Zbudował więc sieć szlaków
na ponad tysiącu metrów kwadratowych,

28
00:03:01,431 --> 00:03:05,351
żeby ułatwić sobie znalezienie jedzenia
nawet w porze suchej.

29
00:03:15,279 --> 00:03:17,869
Kobra atakuje w mgnieniu oka.

30
00:03:24,955 --> 00:03:27,825
Ale tory pomagają ryjoskoczkowi umknąć.

31
00:03:32,629 --> 00:03:36,969
Jego tryb życia jest szalony...
i samotniczy.

32
00:03:39,511 --> 00:03:42,511
Inaczej niż królów tego wielkiego,
czerwonego zamku.

33
00:03:58,864 --> 00:04:02,494
Mangusty karłowate
często zamieszkują kopce termitów.

34
00:04:13,712 --> 00:04:15,552
Mają zaledwie rozmiar dłoni,

35
00:04:17,882 --> 00:04:23,472
a siłę i ciepło znajdują w gromadzie.

36
00:04:27,851 --> 00:04:30,691
Poranki na sawannie
są zaskakująco zimne.

37
00:04:34,983 --> 00:04:36,993
Aż się proszą, by dłużej pospać.

38
00:04:42,991 --> 00:04:44,201
Ale nie dzisiaj.

39
00:04:50,249 --> 00:04:52,249
Ten mały dzioborożec jest głodny.

40
00:04:56,880 --> 00:04:58,720
Ma ochotę na śniadanie.

41
00:05:09,268 --> 00:05:13,688
Dwadzieścia mangust i jeden dzioborożec
tworzą może dziwną drużynę,

42
00:05:15,774 --> 00:05:18,994
ale małym opłaca się trzymać razem.

43
00:05:24,116 --> 00:05:25,736
Mangusty wypłaszają ofiarę,

44
00:05:30,247 --> 00:05:32,667
podczas gdy dzioborożec
wypatruje zagrożeń.

45
00:05:36,628 --> 00:05:39,548
Mangusty karłowate patrolują duży obszar,

46
00:05:39,631 --> 00:05:41,971
odpowiednik około 50 boisk do futbolu,

47
00:05:42,050 --> 00:05:44,600
oznaczając po drodze swoje terytorium.

48
00:05:46,263 --> 00:05:49,893
Im wyżej będzie ich zapach,
tym większe wydadzą się innym.

49
00:05:58,066 --> 00:06:03,066
Nawet w porze suchej ich skrawek ziemi
zapewnia dostatecznie dużo pożywienia.

50
00:06:07,075 --> 00:06:09,575
Choć są najmniejszym
afrykańskim mięsożercą,

51
00:06:10,245 --> 00:06:12,865
nie boją się zmierzyć z dużą zwierzyną.

52
00:06:37,064 --> 00:06:38,904
Jadowity ptasznik <i>Pelinobius muticus.</i>

53
00:06:48,283 --> 00:06:50,123
Wykorzystując każdą okazję,

54
00:06:50,827 --> 00:06:54,497
ta zwarta drużyna
może przeżyć nawet najcięższe czasy.

55
00:07:16,728 --> 00:07:19,858
Ale wraz z nastaniem deszczów
wszystko się zmienia.

56
00:07:42,629 --> 00:07:45,419
Życie w trasie nie obfituje w schronienia.

57
00:07:47,718 --> 00:07:50,258
Ale mangusty siedzą bezpiecznie w cieple.

58
00:08:05,152 --> 00:08:06,782
Dobrze wybrały swój dom.

59
00:08:16,580 --> 00:08:19,830
Kopce termitów zapewniają
świetną ochronę przed żywiołami.

60
00:08:32,221 --> 00:08:33,971
Mieszając ślinę i ziemię,

61
00:08:35,599 --> 00:08:39,139
te pracowite owady
budują zamki trwałe jak beton...

62
00:08:42,940 --> 00:08:44,690
i duże jak słoń.

63
00:08:56,870 --> 00:09:01,170
Po deszczach
zaczynają przybywać duże zwierzęta.

64
00:09:07,714 --> 00:09:10,844
Słonie jako pierwsze
odciskają piętno na krajobrazie.

65
00:09:20,853 --> 00:09:22,693
Pięciotonowy ślad stopy...

66
00:09:24,064 --> 00:09:28,864
tworzy wodny świat
pełny rozmaitych małych stworzeń.

67
00:09:34,741 --> 00:09:37,161
Wśród nich jest jedno
z najstarszych na Ziemi.

68
00:09:40,414 --> 00:09:43,384
Przekopnice
żyły w takich maleńkich stawach,

69
00:09:44,418 --> 00:09:47,668
odkąd tworzyły je stopy dinozaurów.

70
00:09:57,222 --> 00:10:01,442
Zaledwie parę dni po deszczu
cała sawanna się zazielenia.

71
00:10:04,855 --> 00:10:06,855
Zwierzęta zaczynają się objadać...

72
00:10:08,275 --> 00:10:10,485
co ma ogromne konsekwencje.

73
00:10:27,503 --> 00:10:30,633
Nie ma szans,
żeby ryjoskoczek przesunął te odchody.

74
00:10:33,300 --> 00:10:34,550
Ale nadciąga pomoc.

75
00:10:36,178 --> 00:10:39,008
Żuki gnojowe prędko
zabierają się za świeżą kupę...

76
00:10:39,640 --> 00:10:41,560
w nadziei na ucieczkę z łupem

77
00:10:41,642 --> 00:10:43,852
przed nadejściem konkurencji.

78
00:10:50,609 --> 00:10:52,439
Ta kulka jest bardzo cenna.

79
00:10:56,156 --> 00:11:00,616
To jego pokarm i nadzieja
na zdobycie partnerki zrolowane w jedno.

80
00:11:11,380 --> 00:11:15,680
W tym małym świecie
jeden krok może spowodować komplikacje.

81
00:11:18,512 --> 00:11:21,602
A masowy pęd może spowodować katastrofę.

82
00:11:24,852 --> 00:11:30,362
Ponad milion antylop gnu i zebr.
Największa migracja lądowa.

83
00:11:33,819 --> 00:11:38,949
Obietnica świeżej trawy
prowadzi je... właśnie tędy.

84
00:11:43,328 --> 00:11:45,958
Czajki koroniaste
wiją gniazdo na otwartej sawannie.

85
00:11:49,001 --> 00:11:52,171
Nowy lęg tej samicy
może zostać stratowany.

86
00:11:57,676 --> 00:11:59,136
Sięga tylko do kostki,

87
00:12:00,095 --> 00:12:02,555
ale nie boi się stawić czoła gazeli.

88
00:12:14,860 --> 00:12:18,490
Ale stado antylop gnu
jest niepowstrzymane.

89
00:12:39,551 --> 00:12:43,101
O dziwo, żadne z jej jajek nie pękło,

90
00:12:45,098 --> 00:12:47,308
ale do wyklucia został jeszcze miesiąc.

91
00:12:55,234 --> 00:12:57,954
Szlaki ryjoskoczka
są bardziej poszkodowane.

92
00:13:09,957 --> 00:13:12,287
Pora na roboty drogowe.

93
00:13:47,953 --> 00:13:49,163
Znów na pełnych obrotach.

94
00:14:07,181 --> 00:14:11,441
Podczas gdy stada objadają się trawą,
żyrafy sięgają do drzew.

95
00:14:23,447 --> 00:14:25,987
Akacje obfitują w świeże liście.

96
00:14:26,617 --> 00:14:28,487
Chronią je długie ciernie.

97
00:14:31,872 --> 00:14:34,792
Ale półmetrowe języki
nic sobie z nich nie robią.

98
00:14:44,134 --> 00:14:46,764
Drzewo ma jednak drugą linię obrony.

99
00:15:01,860 --> 00:15:04,950
Na odsiecz przybywa
armia mrówek akacjowych.

100
00:15:10,369 --> 00:15:14,329
Atakują każdą część żyrafy,
w której mogą zatopić szczęki.

101
00:15:25,217 --> 00:15:27,217
Aż w końcu odejdzie.

102
00:15:30,013 --> 00:15:34,523
Na akacji rosną specjalne,
obrzmiałe ciernie, dom dla lojalnej armii.

103
00:15:40,482 --> 00:15:44,362
Drzewo ma też kielichy wielkości mrówek,
wypełnione nektarem.

104
00:15:47,573 --> 00:15:52,083
Pracując razem, małe stworzenia
mogą stawić czoła gigantom.

105
00:16:00,335 --> 00:16:03,205
Czasem jednak lepiej uciekać.

106
00:16:07,259 --> 00:16:09,299
Ostre, tnące kły,

107
00:16:10,095 --> 00:16:12,555
sto pięćdziesiąt kilogramów mięśni...

108
00:16:16,185 --> 00:16:17,685
Guziec robi wrażenie.

109
00:16:21,690 --> 00:16:24,990
A ta mangusta dobrze wie,
czego potrzebuje.

110
00:16:29,865 --> 00:16:31,275
Odrobiny pielęgnacji.

111
00:16:40,792 --> 00:16:44,212
Najodważniejsza mangusta
może wybrać najsoczystsze kleszcze.

112
00:16:49,301 --> 00:16:53,561
Potem dołącza reszta drużyny
i guziec zostaje gruntownie oporządzony.

113
00:17:07,611 --> 00:17:11,241
Wkrótce do mangustowego spa
truchta więcej klientów.

114
00:17:31,051 --> 00:17:34,891
Mangusty oznaczają nawet stałych klientów
jako swoje terytorium.

115
00:17:39,351 --> 00:17:41,101
Małe i sprytne stworzenia

116
00:17:41,895 --> 00:17:45,475
wykorzystują
nawet najgroźniejsze zwierzęta.

117
00:17:58,537 --> 00:18:01,537
Bąkojady dosięgają najwyższej nagrody.

118
00:18:04,418 --> 00:18:08,168
Używają ostrych dziobów,
żeby wyciągnąć pasożyty.

119
00:18:10,465 --> 00:18:14,965
Kiedy jedna żywicielka ma dość,
przenoszą się do następnej.

120
00:18:23,395 --> 00:18:26,435
Bąkojady żywią się
prawie wyłącznie na kopytnych.

121
00:18:42,247 --> 00:18:47,037
Dzięki odrobinie pomysłowości
i bardzo mocnemu żołądkowi,

122
00:18:50,923 --> 00:18:53,433
małe zwierzęta
czerpią garściami z migracji.

123
00:19:03,477 --> 00:19:06,767
Ale drapieżniki, które przychodzą potem,
są większym wyzwaniem.

124
00:19:10,192 --> 00:19:12,402
Małe czajki właśnie się wykluły.

125
00:19:14,279 --> 00:19:16,529
Pisklę wciąż poznaje

126
00:19:17,741 --> 00:19:19,241
niebezpieczny świat.

127
00:19:36,218 --> 00:19:38,718
Szakale to oportunistyczni łowcy.

128
00:19:45,435 --> 00:19:46,765
A im mniejsze zwierzę,

129
00:19:49,106 --> 00:19:50,686
tym łatwiej je dopaść.

130
00:19:59,658 --> 00:20:00,868
Desperacki krok.

131
00:20:02,744 --> 00:20:06,584
Dzielna matka robi wszystko, co może,
żeby zwrócić uwagę na siebie...

132
00:20:07,374 --> 00:20:08,714
a oddalić od pisklęcia.

133
00:20:19,887 --> 00:20:23,767
Dopóki się nie rusza,
jest prawie niewidzialne.

134
00:20:32,107 --> 00:20:34,397
Ale trudno zignorować gryzące mrówki.

135
00:20:56,215 --> 00:20:58,215
Mama odwraca uwagę.

136
00:21:11,271 --> 00:21:14,651
Rozprasza szakala
dokładnie tyle, ile potrzeba.

137
00:21:21,490 --> 00:21:24,200
Będzie jednak musiała
nadal chronić pisklę,

138
00:21:24,284 --> 00:21:26,204
dopóki migracja się nie skończy.

139
00:21:32,709 --> 00:21:35,669
Stada dręczy miniaturowa migracja,

140
00:21:35,754 --> 00:21:37,594
która wszędzie za nimi podąża.

141
00:21:39,591 --> 00:21:42,721
Roje much niepokoją większe zwierzęta.

142
00:21:47,516 --> 00:21:50,436
Ale w małym świecie to ruchoma uczta.

143
00:21:53,897 --> 00:21:58,107
Z dala od stad,
odizolowane w wychodniach skalnych,

144
00:21:58,443 --> 00:22:01,613
jaszczurki agama czekają,
aż jedzenie przyjdzie do nich.

145
00:22:25,679 --> 00:22:28,219
Przez większość czasu to dzieło przypadku.

146
00:22:41,612 --> 00:22:44,202
Kiedy więc pojawia się większa okazja...

147
00:22:46,241 --> 00:22:47,701
muszą ją wykorzystać.

148
00:22:55,125 --> 00:22:57,785
W najgorętszej porze dnia
odpoczywają tu lwy.

149
00:23:04,885 --> 00:23:07,345
A wraz z nimi przylatują muchy.

150
00:23:08,388 --> 00:23:09,388
I to dużo.

151
00:23:22,528 --> 00:23:24,658
Odważnym szczęście sprzyja.

152
00:23:27,407 --> 00:23:29,487
Ale lepiej nie budzić śpiącego lwa.

153
00:23:35,499 --> 00:23:38,249
Może znajdzie się
mniej bezpośrednia metoda.

154
00:24:00,440 --> 00:24:03,490
Niesamowite, co może ujść na sucho małym.

155
00:24:39,771 --> 00:24:42,071
Ale podejmując ryzyko...

156
00:24:48,488 --> 00:24:49,698
lepiej nie igrać z losem.

157
00:25:05,005 --> 00:25:08,625
Kiedy ziemia wysycha, stada ruszają dalej.

158
00:25:28,654 --> 00:25:30,784
Nie wszyscy będą smutni, że odeszły.

159
00:25:35,077 --> 00:25:36,287
Powraca spokój.

160
00:25:42,251 --> 00:25:44,631
Ryjoskoczek odzyskał swobodę.

161
00:25:48,674 --> 00:25:50,974
Poluje na owady w zawrotnym tempie...

162
00:25:52,511 --> 00:25:54,181
i nic nie może go zatrzymać.

163
00:25:59,726 --> 00:26:01,306
Czas się toczy...

164
00:26:02,563 --> 00:26:04,233
i nadchodzą nowe wyzwania.

165
00:26:23,250 --> 00:26:27,380
Wyschnięty ślad stopy słonia
naprawdę może być końcem drogi.

166
00:26:34,303 --> 00:26:36,223
Ale ten mały żuk jest silny.

167
00:26:37,931 --> 00:26:40,561
Umie unieść ciężar
dziesięć razy większy od swojego.

168
00:26:54,156 --> 00:26:57,866
Kiedy stada odeszły,
nie może sobie pozwolić na utratę kulki.

169
00:27:15,052 --> 00:27:17,642
Jego herkulesowy wysiłek się opłacił.

170
00:27:22,059 --> 00:27:26,609
Samica, gotowa skorzystać
z jego najcenniejszej własności...

171
00:27:28,899 --> 00:27:30,149
i zostać jego partnerką.

172
00:27:38,283 --> 00:27:40,493
Mangustom też dobrze się żyje.

173
00:27:44,414 --> 00:27:46,464
Przynajmniej przez większość czasu.

174
00:27:57,761 --> 00:28:01,391
Pojedyncza mangusta
może łatwo paść ofiarą kobry.

175
00:28:03,183 --> 00:28:04,603
Ale kiedy się zbiorą...

176
00:28:06,854 --> 00:28:09,194
tworzą mały, niepokonany gang.

177
00:28:22,244 --> 00:28:24,454
A teraz mają nowych rekrutów.

178
00:28:27,624 --> 00:28:28,884
Mają tylko miesiąc,

179
00:28:30,544 --> 00:28:32,254
ale za trzy kolejne

180
00:28:32,880 --> 00:28:35,220
będą dojrzałymi członkami drużyny.

181
00:28:40,888 --> 00:28:43,848
Nawet w obliczu
największej migracji na Ziemi

182
00:28:44,266 --> 00:28:49,306
mali bohaterowie nie tylko przeżywają,
ale i mają się świetnie.

183
00:28:52,983 --> 00:28:55,823
Sawanna to legendarna kraina.

184
00:28:58,488 --> 00:28:59,988
I jak się okazuje,

185
00:29:00,782 --> 00:29:05,662
jedne z jej najwspanialszych opowieści...
są maleńkie.

186
00:29:58,173 --> 00:30:00,183
Napisy: Marzena Falkowska