1
00:00:02,000 --> 00:00:07,000
Downloaded from
YTS.MX
2
00:00:08,000 --> 00:00:13,000
Official YIFY movies site:
YTS.MX
3
00:00:12,587 --> 00:00:19,428
NETFLIX ORİJİNAL BELGESELİ
4
00:01:18,904 --> 00:01:24,326
Ukrayna'daki bu şehir eskiden
yaklaşık 50.000 kişinin yuvasıydı.
5
00:01:25,202 --> 00:01:27,704
Rahat bir hayat için bir topluma gereken
6
00:01:27,787 --> 00:01:29,372
her şey vardı.
7
00:01:33,126 --> 00:01:36,379
Ama 26 Nisan 1986'da
8
00:01:36,463 --> 00:01:38,798
birdenbire yaşanamaz hâle geldi.
9
00:01:40,759 --> 00:01:45,096
Yakındaki Çernobil
nükleer enerji santrali patladı.
10
00:01:49,059 --> 00:01:51,561
48 saatten kısa bir süre içinde de
11
00:01:51,645 --> 00:01:53,688
şehir boşaltıldı.
12
00:01:57,067 --> 00:01:59,444
O zamandan beri burada kimse yaşamıyor.
13
00:02:10,205 --> 00:02:14,876
Patlamanın sebebi
kötü planlama ve insan hatasıydı.
14
00:02:15,835 --> 00:02:16,795
Hataları.
15
00:02:17,712 --> 00:02:23,051
Tüm Avrupa'yı etkisi altına alan
bir çevre felaketini tetikledi.
16
00:02:24,344 --> 00:02:27,722
Birçok insana göre insanlık tarihinin
17
00:02:28,139 --> 00:02:30,100
bedeli en ağır olan felaketiydi.
18
00:02:31,935 --> 00:02:35,063
Ama Çernobil tek bir olaydı.
19
00:02:36,147 --> 00:02:40,569
Çağımızın asıl trajedisi,
neredeyse hiç fark edilmeden günden güne
20
00:02:40,652 --> 00:02:42,904
dünya çapında büyümeye devam ediyor.
21
00:02:43,738 --> 00:02:47,659
Gezegenimizdeki tabiat alanlarının,
biyoçeşitliliğin
22
00:02:47,742 --> 00:02:49,536
kaybolmasından bahsediyorum.
23
00:02:56,751 --> 00:03:00,797
Yaşayan dünya
eşsiz ve muhteşem bir mucize.
24
00:03:02,090 --> 00:03:06,928
Çeşitleri ve zenginlikleriyle
göz kamaştıran
25
00:03:07,721 --> 00:03:10,849
milyonlarca bitki ve hayvan türünden
milyarlarca birey
26
00:03:12,892 --> 00:03:17,355
güneşin enerjisinden ve toprağın
minerallerinden faydalanmak için
27
00:03:17,439 --> 00:03:19,566
iş birliği yapıyor,
28
00:03:21,610 --> 00:03:24,738
birbirlerinin hayatını
devam ettirecek şekilde
29
00:03:24,821 --> 00:03:27,198
iç içe bir yaşam sürüyorlar.
30
00:03:29,117 --> 00:03:34,581
Bizlerin hayatı, bu hassas ayarlı
yaşam destek ünitesine bağlı
31
00:03:35,957 --> 00:03:40,629
ve bu ünitenin de düzgün çalışması
biyoçeşitliliğe bağlı.
32
00:03:46,051 --> 00:03:49,012
Fakat biz insanların
Dünya'daki mevcut yaşam biçimi
33
00:03:49,095 --> 00:03:52,974
biyoçeşitliliği azalışa sürüklüyor.
34
00:03:58,355 --> 00:04:02,651
Bu da yine kötü planlama
ve insan hatası yüzünden oluyor
35
00:04:03,526 --> 00:04:07,322
ve bu da yine
burada gördüğümüz şeylere yol açacak.
36
00:04:10,700 --> 00:04:14,287
İçinde yaşayamayacağımız bir yer.
37
00:04:18,917 --> 00:04:20,752
Doğal yaşam bozuluyor.
38
00:04:20,835 --> 00:04:23,046
Kanıtlar her yerde.
39
00:04:23,129 --> 00:04:26,716
Benim yaşadığım süre içinde oldu.
Kendi gözlerimle gördüm.
40
00:04:27,675 --> 00:04:30,387
Bu film benim tanıklık ifadem
41
00:04:30,470 --> 00:04:32,180
ve gelecek vizyonumdur.
42
00:04:32,889 --> 00:04:36,643
Gelmiş geçmiş en büyük hatamızı
nasıl yaptığımızın
43
00:04:36,726 --> 00:04:40,939
ve şimdi harekete geçersek
nasıl düzeltebileceğimizin hikâyesidir.
44
00:04:58,707 --> 00:05:00,709
Ben David Attenborough
45
00:05:01,543 --> 00:05:03,503
ve 93 yaşındayım.
46
00:05:04,379 --> 00:05:06,715
Olağanüstü bir hayatım oldu.
47
00:05:07,716 --> 00:05:11,511
Ne kadar olağanüstü olduğunun
yeni farkına varıyorum.
48
00:05:17,392 --> 00:05:22,021
Hayatımı, gezegenimizin vahşi doğasını
keşfederek geçirecek kadar şanslıydım.
49
00:05:25,066 --> 00:05:27,652
Dünyanın her yerini gezdim.
50
00:05:34,367 --> 00:05:37,579
Tüm çeşitliliği ve mucizeviliğiyle
51
00:05:37,662 --> 00:05:40,373
canlılar âlemini bizzat deneyimledim.
52
00:05:43,251 --> 00:05:45,879
İşin aslı, hayatımı başka türlü yaşamayı
53
00:05:46,337 --> 00:05:47,547
hayal edemezdim.
54
00:05:51,009 --> 00:05:54,137
Keşfetmek, maceraya atılmak,
55
00:05:54,471 --> 00:05:56,473
vahşi hayat hakkında bilgi edinmek
56
00:05:56,556 --> 00:05:59,267
benim için hep bir tutku olmuştur
57
00:06:00,685 --> 00:06:02,604
ve tıpkı çocukluğumdaki gibi
58
00:06:03,938 --> 00:06:07,525
hâlâ öğrenmeye devam ediyorum.
59
00:06:14,824 --> 00:06:17,619
1937
DÜNYA NÜFUSU: 2.3 MİLYAR
60
00:06:17,702 --> 00:06:20,747
ATMOSFERDEKİ KARBON: MİLYONDA 280 PARÇA
61
00:06:20,830 --> 00:06:22,916
KALAN YABANİ DOĞA: %66
62
00:06:25,210 --> 00:06:27,545
O zamanlar dünya çok farklıydı.
63
00:06:29,005 --> 00:06:33,676
Canlılar âleminin asıl işleyişine dair
çok az şey biliyorduk.
64
00:06:36,429 --> 00:06:38,765
Buna doğa tarihi deniyordu
65
00:06:39,265 --> 00:06:41,768
çünkü esasen mesele buydu.
66
00:06:43,478 --> 00:06:44,395
Tarih.
67
00:06:48,983 --> 00:06:51,694
Çocukken burası
gelmek için harika bir yerdi
68
00:06:52,362 --> 00:06:54,489
çünkü burası demir cevheri madeniydi
69
00:06:54,572 --> 00:06:55,782
ve kullanılmıyordu.
70
00:06:56,241 --> 00:06:57,492
Buralar bomboştu.
71
00:06:57,575 --> 00:07:00,286
Taş ocağı daha yeni kapanmıştı.
72
00:07:14,133 --> 00:07:17,720
Bütün çocukluğum
73
00:07:17,804 --> 00:07:20,598
böyle yerlerdeki kayaların içinde saklı
74
00:07:21,724 --> 00:07:23,643
gizli hazineleri aramakla geçti.
75
00:07:26,688 --> 00:07:27,522
Fosiller.
76
00:07:29,232 --> 00:07:31,526
Bu ammonit denen bir canlı.
77
00:07:31,609 --> 00:07:35,071
Hayattayken bunun içinde
bir odacıkta yaşıyormuş
78
00:07:35,154 --> 00:07:38,366
ve dokungaçlarını dışarı çıkararak
avını yakalıyormuş.
79
00:07:39,701 --> 00:07:43,329
Ve bu canlı
yaklaşık 180 milyon yıl önce yaşamış.
80
00:07:44,330 --> 00:07:48,835
Bunun bilimsel adı Tiltoniceras
81
00:07:48,918 --> 00:07:52,964
çünkü ilk olarak burada,
İngiltere'nin ortasında, Tilton civarında
82
00:07:53,047 --> 00:07:55,466
bir ocağın yakınlarında bulundu.
83
00:07:56,843 --> 00:08:02,181
Zamanla Dünya'nın evrimsel tarihi hakkında
bir şeyler öğrenmeye başladım.
84
00:08:03,224 --> 00:08:07,312
Genel anlamda ağır ve istikrarlı
bir değişimin hikâyesi.
85
00:08:09,814 --> 00:08:11,441
Milyarlarca yıl içinde doğa
86
00:08:11,899 --> 00:08:15,194
her biri öncekinden daha karmaşık
87
00:08:15,278 --> 00:08:19,449
ve daha başarılı olan
mucizevi formlar yarattı.
88
00:08:21,659 --> 00:08:25,204
Zahmetli ve karmaşık bir iş.
89
00:08:29,292 --> 00:08:32,378
Yaklaşık her yüz milyon yılda bir de,
90
00:08:32,795 --> 00:08:35,757
tüm bu zorlu süreçlerden sonra,
91
00:08:36,174 --> 00:08:38,801
büyük bir felaket oluyor.
92
00:08:39,427 --> 00:08:41,220
Bir kitlesel yok oluş.
93
00:08:42,263 --> 00:08:44,766
Çok sayıda tür kayboluyor
94
00:08:45,600 --> 00:08:47,977
ve birdenbire geriye birkaçı kalıyor.
95
00:08:49,979 --> 00:08:52,398
Tüm o evrim boşa gidiyor.
96
00:08:54,400 --> 00:08:55,777
Bunu görebilirsiniz.
97
00:08:55,860 --> 00:08:57,946
Kaya katmanlarında bir çizgi,
98
00:08:58,029 --> 00:09:02,659
hızlı ve küresel
bir değişime işaret eden bir sınır.
99
00:09:03,534 --> 00:09:04,702
Çizginin altında
100
00:09:04,786 --> 00:09:07,246
çok sayıda yaşam formu var.
101
00:09:08,748 --> 00:09:10,750
Üstünde çok az.
102
00:09:13,419 --> 00:09:19,634
Hayatın dört milyar yıllık tarihinde
beş kez kitlesel yok oluş yaşandı.
103
00:09:22,178 --> 00:09:24,472
En sonuncusu
104
00:09:24,555 --> 00:09:28,267
dinozorlar çağının
sonunu getiren olay oldu.
105
00:09:29,268 --> 00:09:33,022
Bir gök taşının çarpmasıyla
Dünya'nın koşullarında
106
00:09:33,106 --> 00:09:35,149
feci bir değişim tetiklenmiş oldu.
107
00:09:37,944 --> 00:09:42,240
Tüm türlerin yüzde 75'i tükendi.
108
00:09:45,368 --> 00:09:49,247
Yaşamın sıfırdan başlamaktan
başka seçeneği yoktu.
109
00:09:50,915 --> 00:09:56,504
Dünya 65 milyon yıldır iş başında,
canlılar âlemini baştan inşa ediyor...
110
00:09:58,589 --> 00:10:01,426
...ve derken
bizim bildiğimiz dünyaya geliyoruz.
111
00:10:02,385 --> 00:10:03,720
Bizim çağımıza.
112
00:10:11,644 --> 00:10:15,106
Bilim insanları buna Holosen diyor.
113
00:10:20,570 --> 00:10:25,950
Holosen, gezegenimizin büyük tarihinin
en istikrarlı dönemlerinden biri.
114
00:10:28,536 --> 00:10:30,079
On bin yıldır
115
00:10:30,163 --> 00:10:36,335
ortalama sıcaklık
birkaç santigrattan fazla dalgalanmıyor.
116
00:10:40,465 --> 00:10:43,801
Ve etrafımızdaki zengin ve başarılı dünya
117
00:10:44,343 --> 00:10:46,763
bu istikrarın anahtarı oldu.
118
00:10:51,017 --> 00:10:53,936
Okyanus yüzeyindeki bitkisel planktonlar
119
00:10:54,103 --> 00:10:57,148
ve kuzeyde uzanan devasa ormanlar
120
00:10:57,648 --> 00:11:02,570
karbonu tutarak
atmosferi dengelemeye yardım etti.
121
00:11:05,406 --> 00:11:07,325
Ovalardaki dev sürüler,
122
00:11:07,408 --> 00:11:10,286
toprakları gübreleyerek
123
00:11:10,369 --> 00:11:12,872
otlakları zengin ve verimli tuttu.
124
00:11:18,294 --> 00:11:22,381
Binlerce kilometre boyunca uzanan
mangrov ve mercan resifleri
125
00:11:22,799 --> 00:11:26,844
olgunlaşınca açık sulara gidecek olan
balık türlerine
126
00:11:27,512 --> 00:11:30,056
yuvalık etti.
127
00:11:36,687 --> 00:11:39,398
Ekvator'un etrafındaki kalın orman kuşağı
128
00:11:39,482 --> 00:11:42,443
güneş enerjisini
mümkün olduğu kadar yakalamak için
129
00:11:42,527 --> 00:11:45,071
bitkileri toplayıp
130
00:11:45,530 --> 00:11:47,281
küresel hava akımlarına
131
00:11:47,365 --> 00:11:49,367
nem ve oksijen ekledi.
132
00:11:53,663 --> 00:11:56,874
Ve kutuplardaki buzların büyüklüğü,
güneş ışığını
133
00:11:56,958 --> 00:12:00,294
beyaz yüzeyinden yansıtarak
tüm dünyayı soğutması açısından
134
00:12:00,753 --> 00:12:02,755
çok önemli.
135
00:12:06,592 --> 00:12:11,514
Holosenin biyoçeşitliliği
istikrarın sağlanmasına yardımcı oldu.
136
00:12:12,557 --> 00:12:15,101
Ve tüm canlılar
137
00:12:15,184 --> 00:12:19,105
hassas ve uyumlu bir ritimde buluştu.
138
00:12:20,523 --> 00:12:21,858
Mevsimler.
139
00:12:29,574 --> 00:12:31,117
Tropik düzlüklerde
140
00:12:31,200 --> 00:12:36,455
kuru ve yağmurlu mevsimler
her yıl saat gibi değişecekti.
141
00:12:40,042 --> 00:12:44,755
Asya'da rüzgârlar
tam vaktinde musonu yaratacaktı.
142
00:12:52,555 --> 00:12:53,890
Kuzey bölgelerinde
143
00:12:53,973 --> 00:12:56,309
sıcaklıklar mart ayında yükselerek
144
00:12:56,392 --> 00:12:58,060
baharı tetikleyecek
145
00:12:59,145 --> 00:13:00,479
ve ekim ayına düşerek
146
00:13:00,563 --> 00:13:02,523
sonbaharı getirene dek
147
00:13:02,607 --> 00:13:04,358
yüksek kalacaktı.
148
00:13:08,446 --> 00:13:12,283
Holosen, bizim Cennet Bahçemiz'di.
149
00:13:12,366 --> 00:13:15,036
Mevsimlerin ritmi o kadar güvenilirdi ki
150
00:13:15,119 --> 00:13:18,789
kendi türümüze eşsiz bir fırsat verdi.
151
00:13:21,375 --> 00:13:23,920
Çiftçiliği icat ettik.
152
00:13:27,048 --> 00:13:32,011
Mahsul üretmek için
mevsimlerden faydalanmayı öğrendik.
153
00:13:33,763 --> 00:13:38,017
İnsanlık medeniyetinin tarihi boyunca
bu böyle devam etti.
154
00:13:39,769 --> 00:13:43,522
Her nesil, canlılar âlemi
155
00:13:43,689 --> 00:13:47,068
bize ihtiyaç duyduğumuz şartları
sağladığı sürece
156
00:13:47,151 --> 00:13:49,654
gelişebilir ve ilerleyebilir.
157
00:13:52,907 --> 00:13:58,037
İlerleme hızı, fosil kayıtlarında
bulunan hiçbir şeye benzemiyordu.
158
00:14:01,332 --> 00:14:05,920
Zekâmız evrimleşme şeklimizi değiştirdi.
159
00:14:06,587 --> 00:14:11,258
Geçmişte, hayvanların hayatlarını
değiştirmesi için
160
00:14:11,467 --> 00:14:14,178
fiziksel bir yetenek
geliştirmesi gerekiyordu.
161
00:14:14,845 --> 00:14:18,182
Ama bizim için bir fikir bunu yapabilir
162
00:14:18,266 --> 00:14:22,353
ve o fikir
bir nesilden diğerine geçebilir.
163
00:14:24,855 --> 00:14:28,442
Bir türün
başarabileceği şeyi dönüştürüyorduk.
164
00:14:32,738 --> 00:14:35,241
Bu başladıktan birkaç bin yıl sonra,
165
00:14:35,741 --> 00:14:38,995
tam doğru zamanda ben büyüdüm.
166
00:14:41,205 --> 00:14:42,206
EYLÜL 1954
167
00:14:42,290 --> 00:14:46,085
Yirmili yaşlarda başlayan kariyerim
global uçak yolculuğunun
168
00:14:46,168 --> 00:14:48,254
ortaya çıkışına denk geldi.
169
00:14:49,797 --> 00:14:53,342
Bu yüzden Holosen'in
bereketli nazik ikliminin
170
00:14:53,426 --> 00:14:56,470
tamamen deneyimleyebilen
171
00:14:56,554 --> 00:15:00,307
ilk insanlardan biri olma şansına eriştim.
172
00:15:10,651 --> 00:15:12,653
1954
DÜNYA NÜFUSU: 2.7 MİLYAR
173
00:15:12,737 --> 00:15:14,864
ATMOSFERDEKİ KARBON: MİLYONDA 310 PARÇA
174
00:15:14,947 --> 00:15:16,741
KALAN YABANİ DOĞA: %64
175
00:15:20,328 --> 00:15:21,579
Gittiğim her yerde
176
00:15:22,371 --> 00:15:23,748
bakir doğa vardı.
177
00:15:24,665 --> 00:15:27,168
Işıldayan kıyı denizleri.
178
00:15:27,835 --> 00:15:29,837
Uçsuz bucaksız ormanlar.
179
00:15:31,505 --> 00:15:33,257
Muazzam otlaklar.
180
00:15:33,632 --> 00:15:37,595
El değmemiş tabiatın üstünde
saatlerce uçabiliyordunuz.
181
00:15:40,348 --> 00:15:44,643
Benden de buraları gezmem
ve tabiat dünyasının harikalarını
182
00:15:44,727 --> 00:15:48,522
memleketimdeki insanlar için
kayda almam istendi.
183
00:15:50,608 --> 00:15:52,068
Başta oldukça kolaydı.
184
00:15:52,151 --> 00:15:54,570
İnsanlar televizyonda
hiç pangolin görmemişti.
185
00:15:54,653 --> 00:15:58,741
Hiç tembel hayvan görmemişlerdi.
Yeni Gine'nin merkezini hiç görmemişlerdi.
186
00:16:04,413 --> 00:16:06,791
Hayatımın en güzel dönemiydi.
187
00:16:08,209 --> 00:16:10,920
Bizim hayatımızın en güzel dönemiydi.
188
00:16:11,420 --> 00:16:15,841
İkinci Dünya Savaşı sona ermişti,
teknoloji hayatlarımızı kolaylaştırıyordu.
189
00:16:18,386 --> 00:16:22,306
Değişimin hızı gittikçe artıyordu.
190
00:16:27,812 --> 00:16:30,981
Hiçbir şey ilerlememizi sınırlamayacaktı.
191
00:16:32,024 --> 00:16:34,860
Gelecek heyecanlı olacaktı.
192
00:16:35,361 --> 00:16:38,114
Hayal ettiğimiz her şeyi getirecekti.
193
00:16:41,242 --> 00:16:43,994
Bu, herhangi birimiz
ortada sorunlar olduğunu
194
00:16:44,078 --> 00:16:45,538
fark etmeden önceydi.
195
00:16:50,584 --> 00:16:52,586
1960
DÜNYA NÜFUSU: 3 MİLYAR
196
00:16:52,670 --> 00:16:54,922
ATMOSFERDEKİ KARBON: MİLYONDA 315 PARÇA
197
00:16:55,005 --> 00:16:56,465
KALAN YABANİ DOĞA: %62
198
00:16:57,091 --> 00:16:59,218
EYLÜL, 1960
199
00:16:59,301 --> 00:17:03,806
Doğu Afrika'yı ilk kez 1960'ta
ziyaret ettim.
200
00:17:08,018 --> 00:17:13,274
O zamanlar tek bir tür olarak
doğanın varoluşuna
201
00:17:13,357 --> 00:17:18,904
günün birinde tehdit oluşturabileceğimiz
akla hayale gelmiyordu.
202
00:17:22,366 --> 00:17:27,079
Masai kelimesi olan "Serengeti"
"sonsuz ovalar" demek.
203
00:17:27,580 --> 00:17:30,416
Burada yaşayanlar için bu uygun bir tanım.
204
00:17:30,499 --> 00:17:33,085
Serengeti'nin bir noktasında
205
00:17:33,169 --> 00:17:35,880
hiç hayvan olmayan
bir yerde olabilirsiniz.
206
00:17:35,963 --> 00:17:37,465
Ertesi sabah bir bakarsınız ki
207
00:17:38,966 --> 00:17:41,135
bir milyon yaban sığırı var.
208
00:17:47,516 --> 00:17:49,727
250 bin zebra.
209
00:17:54,482 --> 00:17:56,442
Yarım milyon ceylan.
210
00:17:59,320 --> 00:18:01,071
Birkaç gün sonra da
211
00:18:02,364 --> 00:18:05,201
ufukta kaybolurlar.
212
00:18:05,659 --> 00:18:07,786
Böyle bir sürü
ortadan kaybolabildiğine göre
213
00:18:07,870 --> 00:18:09,914
bu düzlüklerin
214
00:18:10,497 --> 00:18:12,708
sonsuz olduğunu düşünebilirsiniz.
215
00:18:13,709 --> 00:18:16,837
Bunun doğru olmadığını
vizyoner bir bilim insanı olan
216
00:18:17,129 --> 00:18:19,131
Bernhard Grzimek gösterdi.
217
00:18:22,426 --> 00:18:26,096
O ve oğlu
ufuktaki sürüleri takip etmek için
218
00:18:26,180 --> 00:18:27,723
bir uçak kullandı.
219
00:18:38,025 --> 00:18:40,945
Nehirleri, ormanlık arazileri
220
00:18:41,028 --> 00:18:44,156
ve ulusal sınırları geçişlerini
kâğıda döktüler.
221
00:18:46,325 --> 00:18:48,786
Serengeti sürülerinin yaşayabilmek için
222
00:18:48,869 --> 00:18:53,624
çok büyük, sağlıklı bir otlak alana
ihtiyaç duyduğunu keşfettiler.
223
00:18:54,917 --> 00:18:57,253
Bu kadar büyük bir alan olmadan
224
00:18:57,336 --> 00:18:59,463
sürüler azalır
225
00:18:59,547 --> 00:19:03,133
ve tüm ekosistem çökerdi.
226
00:19:05,219 --> 00:19:06,929
Benim için mesele açıktı.
227
00:19:07,304 --> 00:19:09,515
Doğa sınırsız olmaktan çok uzak.
228
00:19:09,598 --> 00:19:10,683
Sınırlı.
229
00:19:10,766 --> 00:19:12,184
Korunması lazım.
230
00:19:12,768 --> 00:19:16,397
Ve birkaç yıl sonra
bu olgu herkes için netleşti.
231
00:19:17,356 --> 00:19:18,524
Motorlar hazır.
232
00:19:18,607 --> 00:19:20,818
Dört, üç, iki,
233
00:19:20,901 --> 00:19:21,819
bir,
234
00:19:21,902 --> 00:19:22,945
sıfır.
235
00:19:24,822 --> 00:19:27,157
Apollo uzaya gönderildiğinde
236
00:19:27,283 --> 00:19:29,493
bir televizyon stüdyosundaydım.
237
00:19:29,577 --> 00:19:33,205
ARALIK 1968
238
00:19:33,581 --> 00:19:35,833
İlk kez bir insan
239
00:19:35,916 --> 00:19:38,794
tüm gezegeni görecek kadar
240
00:19:38,877 --> 00:19:40,796
Dünya'dan uzaklaşmıştı.
241
00:19:41,297 --> 00:19:42,131
APOLLO 8 EV FİLMLERİ
242
00:19:42,214 --> 00:19:44,216
İşte gördükleri şey buydu.
243
00:19:46,885 --> 00:19:48,596
Hepimizin gördüğü şey.
244
00:19:50,389 --> 00:19:51,682
Gezegenimiz.
245
00:19:52,516 --> 00:19:55,269
Hassas ve izole.
246
00:20:01,150 --> 00:20:03,569
Bunun en sıra dışı yanlarından biri de
247
00:20:03,652 --> 00:20:08,782
insanların bu olayı
naklen seyredebiliyor olmasıydı.
248
00:20:09,283 --> 00:20:15,372
Uzaydaki bir adamın gördüklerini
aynı anda görebilmek
249
00:20:15,456 --> 00:20:17,625
olağanüstü bir şeydi.
250
00:20:18,917 --> 00:20:23,339
Ve ilk görüntüyü çok iyi hatırlıyorum.
251
00:20:23,756 --> 00:20:26,508
Mavi bir bilye gördük.
252
00:20:26,592 --> 00:20:29,428
Karanlığın ortasında mavi bir küre.
253
00:20:29,511 --> 00:20:33,057
Bunun Dünya olduğunu
254
00:20:33,307 --> 00:20:36,602
ve uzay aracında o fotoğrafı çeken
tek bir insan dışında
255
00:20:36,685 --> 00:20:41,899
insanoğlunun tamamının
o görüntünün içinde olduğunu fark ettik.
256
00:20:43,108 --> 00:20:49,657
Ve bu, insanların, dünya nüfusunun
düşünce yapısını tamamen değiştirdi.
257
00:20:53,285 --> 00:20:55,412
Evimiz sınırsız değildi.
258
00:20:56,955 --> 00:20:59,625
Varlığımızın bir sınırı vardı.
259
00:21:01,210 --> 00:21:05,339
Temel bir gerçek yeniden keşfedilmiş oldu.
260
00:21:06,590 --> 00:21:10,427
En nihayetinde hepimiz
etrafımızı saran sınırlı tabiat dünyasına
261
00:21:10,886 --> 00:21:14,056
bağlı ve bağımlıyız.
262
00:21:15,808 --> 00:21:19,853
Tarih öncesindeki, çiftçilik
ve medeniyetten önceki hayatımızı
263
00:21:19,937 --> 00:21:23,107
işte bu hakikat belirledi.
264
00:21:23,941 --> 00:21:26,902
Bazılarımız aya ayak basıyor olsa bile
265
00:21:27,319 --> 00:21:29,988
diğerleri hâlâ
gezegenin en ücra yerlerinde
266
00:21:30,072 --> 00:21:32,658
böyle bir hayat sürüyordu.
267
00:21:35,786 --> 00:21:39,039
MAYIS 1971
268
00:21:40,457 --> 00:21:42,000
1971'de
269
00:21:42,126 --> 00:21:46,797
Yeni Gine'de medeniyetten uzak yaşayan
bir kabileyi bulmak için yola koyuldum.
270
00:21:49,883 --> 00:21:52,886
Tıpkı çiftçilikten önce
tüm insanoğlunun olduğu gibi
271
00:21:53,345 --> 00:21:56,765
bu insanlar da avcı-toplayıcıydı.
272
00:22:00,144 --> 00:22:04,022
Kabalık değillerdi
ve çok bir şey tüketmiyorlardı.
273
00:22:08,485 --> 00:22:10,487
Nadiren et yiyorlardı.
274
00:22:11,780 --> 00:22:16,326
Kullandıkları kaynaklar
doğal yoldan kendilerini yeniliyordu.
275
00:22:17,244 --> 00:22:21,957
Geleneksel teknolojilerle çalışarak,
ebediyen etkin bir hâlde devam edebilecek
276
00:22:22,416 --> 00:22:26,545
sürdürülebilir bir hayat yaşıyorlardı.
277
00:22:29,882 --> 00:22:32,760
Benim bildiğim dünyanın tam zıttıydı.
278
00:22:33,844 --> 00:22:36,972
Her gün daha da fazlasını talep eden
bir dünyanın.
279
00:22:38,849 --> 00:22:40,851
1978
DÜNYA NÜFUSU: 4.3 MİLYAR
280
00:22:40,934 --> 00:22:43,061
ATMOSFERDEKİ KARBON: MİLYONDA 335 PARÇA
281
00:22:43,145 --> 00:22:45,522
KALAN YABANİ DOĞA: %55
282
00:22:46,857 --> 00:22:51,361
1970'lerin ikinci yarısını dünyayı gezerek
ve uzun süredir hayalini kurduğum,
283
00:22:51,487 --> 00:22:55,824
yaşamın evrimi ve çeşitliliğini anlatan
284
00:22:56,867 --> 00:23:01,246
Life on Earth belgeselini
çekerek geçirdim.
285
00:23:03,040 --> 00:23:05,459
Belgesel 39 ülkede çekildi.
286
00:23:06,627 --> 00:23:09,713
650 türü filme aldık
287
00:23:10,130 --> 00:23:13,509
ve bir buçuk milyon kilometre yol yaptık.
288
00:23:14,134 --> 00:23:17,638
Canlılar âleminin portresini çizmeye
niyetlenmek için bile
289
00:23:17,721 --> 00:23:21,016
böyle bir sebatkârlık gerekiyor işte.
290
00:23:22,017 --> 00:23:27,064
Ama bu hayvanların bazılarını bulmanın
giderek zorlaştığı belli oluyordu.
291
00:23:40,828 --> 00:23:42,913
OCAK 1978
292
00:23:42,996 --> 00:23:45,290
Dağ gorillerini filme aldığımda
293
00:23:45,916 --> 00:23:51,046
Orta Afrika'daki uzak bir ormanda
sadece 300 tane kalmıştı.
294
00:23:52,464 --> 00:23:54,716
Yavru goriller iyi para ediyordu
295
00:23:54,800 --> 00:23:58,679
ve kaçak avcılar bir yavru için
on tane yetişkin öldürüyordu.
296
00:23:59,763 --> 00:24:04,518
Goriller insanlara alışkın olduğu için
onlara bu kadar yaklaşabildim.
297
00:24:06,603 --> 00:24:08,772
Onları hayatta tutmanın tek yolu
298
00:24:08,856 --> 00:24:11,441
korucuların her gün yanlarında olmasıydı.
299
00:24:17,698 --> 00:24:23,078
Çocukken kayalıklarda gördüğüm
o yok oluş sürecinin
300
00:24:24,037 --> 00:24:27,875
hemen dibimde gerçekleştiğinin
farkındaydım artık...
301
00:24:28,917 --> 00:24:31,879
Yakınen tanıdığım bu hayvanlar
yok oluyordu.
302
00:24:33,088 --> 00:24:34,965
En yakın akrabalarımız.
303
00:24:38,510 --> 00:24:40,596
Sorumlusu da bizdik.
304
00:24:43,265 --> 00:24:45,892
Bu soğuk bir gerçeği ortaya çıkardı.
305
00:24:47,227 --> 00:24:49,813
Bir canlı türü hedefimiz hâline geldiğinde
306
00:24:49,938 --> 00:24:53,483
artık dünyada
saklanabileceği hiçbir yer yoktu.
307
00:25:05,829 --> 00:25:07,205
Balinalar, 1970'lerde
308
00:25:07,289 --> 00:25:12,753
endüstriyel balina avı gemileri
tarafından katlediliyordu.
309
00:25:16,757 --> 00:25:19,968
En büyük balina olan
mavi balinaların sayıları
310
00:25:20,052 --> 00:25:22,721
o zamanlar sadece birkaç bindi.
311
00:25:27,434 --> 00:25:30,103
Bulması neredeyse imkânsızdı.
312
00:25:33,148 --> 00:25:36,193
Kambur balinaları
sadece seslerini dinleyerek
313
00:25:36,276 --> 00:25:38,612
Hawaii'nin dışında bulduk.
314
00:25:39,029 --> 00:25:41,740
Bir dakika önce Pasifik'te,
Hawaii yakınlarında
315
00:25:41,823 --> 00:25:44,242
bir su altı mikrofonuyla bu kaydı çektik.
316
00:25:44,326 --> 00:25:45,243
ŞUBAT 1978
317
00:25:45,369 --> 00:25:46,203
Şunu dinleyin.
318
00:25:58,715 --> 00:26:00,926
Bunun gibi kayıtlar sayesinde
319
00:26:01,009 --> 00:26:05,263
kambur balinaların şarkılarının
uzun ve karmaşık olduğu ortaya çıkardı.
320
00:26:06,056 --> 00:26:10,560
Aynı bölgede yaşayan kambur balinalar
şarkılarını birbirlerinden öğreniyorlar
321
00:26:10,894 --> 00:26:13,271
ve şarkılar, zaman içinde gelişen
322
00:26:13,355 --> 00:26:16,566
belli tema ve varyasyonlar içeriyor.
323
00:26:25,742 --> 00:26:27,327
Kederli şarkıları,
324
00:26:27,411 --> 00:26:31,248
insanların onlarla ilgili görüşlerini
değiştirmenin anahtarıydı.
325
00:26:35,752 --> 00:26:38,797
Merhaba Vostok. Biz Kanadalıyız.
326
00:26:39,631 --> 00:26:42,008
Lütfen balinaları öldürmeyi bırakın.
327
00:26:44,553 --> 00:26:50,058
Bir yağ ve et kaynağından öte bir şey
olarak görülmeyen bu hayvanlar
328
00:26:50,142 --> 00:26:52,894
bir anda kişilik kazandılar.
329
00:26:55,355 --> 00:26:57,941
Kadın, erkek ve de çocukların sesi olarak
330
00:26:58,650 --> 00:27:02,863
hep birlikte
"Balinaları öldürmeyi kesin." diyoruz.
331
00:27:05,449 --> 00:27:09,161
Tarihimizde hayvanları
birçok kez yok oluşa ittik.
332
00:27:10,120 --> 00:27:12,122
Ama şimdi bu aleni olduğu için
333
00:27:12,706 --> 00:27:14,708
artık kabul edilebilir değildi.
334
00:27:22,507 --> 00:27:27,137
Balinaların öldürülmesi
balıkçılıktan suça dönüştü.
335
00:27:27,220 --> 00:27:28,930
BALİNALARI KORUYUN
BALİNALARI ÖLDÜRMEYİN
336
00:27:29,014 --> 00:27:32,768
Ortaya birdenbire
çok güçlü bir ortak bilinç çıktı.
337
00:27:33,560 --> 00:27:36,938
Kimse hayvanların neslinin
tükenmesini istemiyordu.
338
00:27:38,482 --> 00:27:41,359
İnsanlar doğayla ilgili bilgilendirildikçe
339
00:27:42,194 --> 00:27:45,822
doğayı önemsemeye başlıyorlardı.
340
00:27:49,117 --> 00:27:53,663
Ve artık dünyanın öbür ucundaki insanları
bilgilendirecek imkânımız vardı.
341
00:28:01,171 --> 00:28:05,217
Life on Earth 1979'da yayına çıktığında
342
00:28:05,300 --> 00:28:07,302
ellili yaşlarıma girmiştim.
343
00:28:07,844 --> 00:28:12,849
Doğduğum zamana kıyasla
gezegende iki kat fazla insan vardı.
344
00:28:14,810 --> 00:28:20,690
Sizler ve ben, dünyadaki
en yaygın ve baskın hayvan türüne aitiz.
345
00:28:21,191 --> 00:28:24,277
En kalabalık büyük hayvan türü de
kesinlikle biziz.
346
00:28:24,361 --> 00:28:28,240
Bugün dört bin milyon civarındayız
347
00:28:28,698 --> 00:28:32,410
ve bu konuma
inanılmaz bir hızla ulaştık.
348
00:28:33,120 --> 00:28:36,915
Her şey son iki bin yıl içinde oldu.
349
00:28:36,998 --> 00:28:41,294
Diğer hayvanların faaliyetlerini
ve sayılarını kısıtlayan şeylerden
350
00:28:41,378 --> 00:28:45,382
kurtulmuş gibi görünüyoruz.
351
00:28:53,140 --> 00:28:54,850
Kurtulmuştuk da.
352
00:28:55,851 --> 00:28:59,437
Dünyadaki hayatın geri kalanından...
353
00:29:01,022 --> 00:29:03,650
...farklı bir hayat yaşıyorduk.
354
00:29:07,404 --> 00:29:10,240
Bizi avlayacak hayvan türleri
ortadan kalkmıştı.
355
00:29:12,784 --> 00:29:15,787
Hastalıklarımızın çoğu kontrol altındaydı.
356
00:29:17,622 --> 00:29:21,168
Siparişe yönelik gıda
üretmeyi başarmıştık.
357
00:29:23,545 --> 00:29:26,756
Bizi kısıtlayacak hiçbir şey kalmamıştı.
358
00:29:27,507 --> 00:29:29,676
Bizi durduracak hiçbir şey yoktu.
359
00:29:30,802 --> 00:29:32,846
Tabii biz kendimizi durdurmazsak.
360
00:29:34,014 --> 00:29:36,183
Bitirene dek
361
00:29:36,725 --> 00:29:38,894
Dünya'yı tüketmeye devam edecektik.
362
00:29:41,521 --> 00:29:46,484
Tek başına bir türün ya da hatta
birkaçının kurtarılması yetmeyecekti.
363
00:29:47,027 --> 00:29:50,614
Yaşam alanlarının hepsi
çok yakında yok olmaya başlayacaktı.
364
00:30:18,308 --> 00:30:24,147
Önce Güneydoğu Asya'dai bir yaşam alanının
tamamen yok edilmesine şahit oldum.
365
00:30:25,440 --> 00:30:30,654
1950'lerde Borneo'nun dörtte üçü
yağmur ormanlarıyla kaplıydı.
366
00:30:31,071 --> 00:30:33,323
İlerideki dallarda bir çatırtı duyduk.
367
00:30:34,491 --> 00:30:36,868
Sadece birkaç metre ötede,
368
00:30:37,327 --> 00:30:42,290
ağaçlarda sallanan tüylü,
büyük, kırmızı bir şey gördük.
369
00:30:43,416 --> 00:30:44,793
Bir orangutan.
370
00:30:48,129 --> 00:30:49,673
Yüzyılın sonuna doğru
371
00:30:49,798 --> 00:30:53,885
Borneo'nun yağmur ormanı
yarı yarıya azalmıştı.
372
00:31:00,016 --> 00:31:03,645
Yağmur ormanları
özellikle değerli yaşam alanlarıdır.
373
00:31:05,772 --> 00:31:09,192
Karadaki türlerin yarısından fazlası
burada yaşıyor.
374
00:31:14,155 --> 00:31:19,202
Evrimin tasarım yeteneğinin
yükseldiği yerler.
375
00:32:04,164 --> 00:32:09,669
Ormandaki milyonlarca canlı türünün
çoğunlukla sayıları azdır.
376
00:32:12,380 --> 00:32:15,675
Her birinin önemli bir rolü var.
377
00:32:20,805 --> 00:32:24,851
Orangutan anneleri, yavrularıyla
on yıl geçirmeli
378
00:32:24,934 --> 00:32:28,271
ve hangi meyvelerin
yenmeye değer olduğunu öğretmelidir.
379
00:32:32,067 --> 00:32:33,485
Bu eğitim olmadan
380
00:32:33,568 --> 00:32:36,905
tohum dağıtmadaki rollerini
tamamlayamazlardı.
381
00:32:38,782 --> 00:32:43,161
Pek çok ağaç türünün gelecek nesilleri
risk altında olacak
382
00:32:44,245 --> 00:32:48,750
ve ağaç çeşitliliği
bir yağmur ormanın olmazsa olmazıdır.
383
00:32:52,462 --> 00:32:55,507
Küçücük bir tropik yağmur alanı arazisinde
384
00:32:55,590 --> 00:32:58,802
700 farklı ağaç türü olabilir,
385
00:32:58,885 --> 00:33:02,347
ki bu sayı Kuzey Amerika'daki ağaçların
tamamına denk.
386
00:33:03,431 --> 00:33:10,063
Bizse bu baş döndürücü çeşitliliği
387
00:33:11,398 --> 00:33:14,734
palm yağı için monokültürelleştiriyoruz.
388
00:33:18,071 --> 00:33:22,200
Nispeten ölü bir habitat.
389
00:33:25,787 --> 00:33:30,166
Yer yer kuşların olduğu
o yeşil perdeyi görüyorsun
390
00:33:31,793 --> 00:33:34,254
ve sorun olmadığını düşünüyorsun.
391
00:33:34,337 --> 00:33:36,089
Ama bir helikopterle gidersen
392
00:33:36,172 --> 00:33:39,551
bunun yaklaşık bir kilometre genişliğinde
bir hat olduğunu
393
00:33:39,884 --> 00:33:41,636
ve o hattın ötesinde
394
00:33:41,719 --> 00:33:47,058
sıra sıra dizili palmiye ağaçları dışında
bir şey olmadığını görürsün.
395
00:33:56,067 --> 00:33:59,946
Ormanları kesmenin çifte mükâfatı var.
396
00:34:01,448 --> 00:34:03,658
Hem keresteden faydalanıyorlar
397
00:34:03,741 --> 00:34:08,371
hem de geride kalan araziyi
tarımda kullanıyorlar.
398
00:34:22,093 --> 00:34:27,891
Dünya genelinde
üç trilyon ağaç kesmemizin sebebi de bu.
399
00:34:27,974 --> 00:34:32,312
Dünyadaki yağmur ormanlarının
yarısı çoktan dümdüz oldu bile.
400
00:34:42,071 --> 00:34:48,703
Bugün gördüğümüz şey, bin yıla yayılmış
küresel bir sürecin son bölümü.
401
00:34:55,043 --> 00:35:01,841
Borneo ormanlarının kesilmesi,
orangutan nüfusunu
402
00:35:01,925 --> 00:35:05,386
60 yıl önce gördüğüm zamandan bu yana
üçte birine indirdi.
403
00:35:12,852 --> 00:35:15,563
Yağmur ormanlarını sonsuza dek kesemeyiz.
404
00:35:15,647 --> 00:35:20,151
Sonsuza dek yapamayacağımız her şey de
tanım gereği sürdürülebilir değildir.
405
00:35:21,528 --> 00:35:26,658
Sürdürülemez şeyler yaparsak
verdiğimiz hasarlar çoğalır
406
00:35:26,741 --> 00:35:30,745
ve sonunda
tüm sistem çökecek raddeye gelir.
407
00:35:32,080 --> 00:35:35,917
Ne kadar büyük olursa olsun,
hiçbir ekosistem güvenli değildir.
408
00:35:38,419 --> 00:35:41,422
Okyanus kadar büyük olanı bile.
409
00:35:46,427 --> 00:35:51,015
Bu yaşam alanı
90'ların sonlarında çektiğimiz
410
00:35:51,182 --> 00:35:53,643
The Blue Planet belgeselinin konusuydu.
411
00:35:59,732 --> 00:36:02,110
1997
DÜNYA NÜFUSU: 5.9 MİLYAR
412
00:36:02,193 --> 00:36:04,612
ATMOSFERDEKİ KARBON: MİLYONDA 360 PARÇA
413
00:36:04,696 --> 00:36:06,322
KALAN YABANİ DOĞA: %46
414
00:36:07,574 --> 00:36:12,954
Zamanın başlangıcından beri var olan
ve tamamen bilinmeyen bir dünyanın
415
00:36:13,037 --> 00:36:17,292
insanı hayrete düşüren bir görüntüsüydü.
416
00:36:25,383 --> 00:36:28,761
Hepsi inanılmaz güzel,
417
00:36:28,845 --> 00:36:30,638
farklı farklı renklerde,
418
00:36:30,722 --> 00:36:33,141
varlığını dahi bilmediğiniz bir sürü şey.
419
00:36:37,103 --> 00:36:41,941
Hiçbiri de orada bulunmanızdan
rahatsız değildi.
420
00:36:50,199 --> 00:36:54,245
Çok geniş bir alana yayılmasından ötürü
okyanus büyük ölçüde boştur.
421
00:36:56,122 --> 00:36:59,500
Ama bazı yerlerde,
akıntıların besinleri yüzeye taşıdığı
422
00:36:59,584 --> 00:37:05,673
ve bir yaşam patlaması tetiklediği
sıcak noktalar vardır.
423
00:37:11,387 --> 00:37:15,475
Büyük balık sürüleri
böyle yerlerde toplanır.
424
00:37:23,608 --> 00:37:29,113
Sorun şu ki balıkçı filolarımız da
o sıcak noktaları bulmada
425
00:37:29,197 --> 00:37:30,448
balıklar kadar iyi.
426
00:37:32,408 --> 00:37:33,326
Bulunca da
427
00:37:33,409 --> 00:37:37,622
yoğunlaşmış sürüleri
kolayca toplayabiliyorlar.
428
00:37:41,751 --> 00:37:46,339
Büyük filolar dünya çapındaki okyanuslarda
balık avlamak için
429
00:37:46,422 --> 00:37:48,424
ilk defa 50'li yıllarda
430
00:37:49,425 --> 00:37:53,221
uluslararası sulara açıldılar.
431
00:37:55,473 --> 00:38:00,019
Buna rağmen denizlerdeki büyük balıkların
yüzde 90'ını bitirdiler.
432
00:38:08,111 --> 00:38:11,322
Başta ağlarına çok balık takıldı.
433
00:38:12,782 --> 00:38:15,118
Ama sadece birkaç yıl içinde
434
00:38:15,576 --> 00:38:19,789
dünyanın dört bir yanında
ağlar boş geliyordu.
435
00:38:21,541 --> 00:38:24,502
Balıkçılık süratli bir şekilde
o kadar zayıfladı ki
436
00:38:24,919 --> 00:38:29,132
ülkeler endüstriyi ayakta tutmak için
filoları sübvanse etmeye başladı.
437
00:38:34,679 --> 00:38:37,932
Büyük balıklar
ve diğer deniz yırtıcıları olmadan
438
00:38:38,349 --> 00:38:41,477
okyanustaki besin döngüsü sekteye uğrar.
439
00:38:48,109 --> 00:38:52,822
Yırtıcılar okyanusun güneşli sularında
besin olmasına yardımcı olur,
440
00:38:52,905 --> 00:38:57,702
planktonlar kullanabilsin diye
besinlerin geri dönüşümünü sağlarlar.
441
00:39:02,415 --> 00:39:03,750
Yırtıcılar olmadan
442
00:39:03,833 --> 00:39:07,044
besinler okyanusların derinlerinde
asırlarca kaybolur
443
00:39:07,128 --> 00:39:10,256
ve sıcak noktalar azalmaya başlar.
444
00:39:11,424 --> 00:39:13,843
Okyanus ölmeye başlar.
445
00:39:19,515 --> 00:39:23,811
Okyanus hayatı sığlıklarda da
kötüye gidiyordu.
446
00:39:29,400 --> 00:39:32,779
Blue Planet'ın film ekibi 1998'de
447
00:39:32,862 --> 00:39:35,990
o zamanlar az bilinen bir olaya rastladı.
448
00:39:39,869 --> 00:39:43,039
Mercan resifleri beyazlaşıyordu.
449
00:39:47,585 --> 00:39:51,714
Beyaz renk, mercanların
üzerlerinde simbiyotik olarak yaşayan
450
00:39:51,798 --> 00:39:54,801
algleri dışarı atmasıyla ortaya çıkar.
451
00:40:01,682 --> 00:40:05,394
Bunu ilk gördüğünüzde
belki güzel sanıyorsunuz
452
00:40:05,478 --> 00:40:08,064
ve birden trajedinin farkına varıyorsunuz
453
00:40:08,439 --> 00:40:11,234
çünkü gördüğünüz şey aslında iskelet.
454
00:40:11,317 --> 00:40:13,736
Ölü yaratıkların iskeletleri.
455
00:40:21,452 --> 00:40:25,665
Beyaz mercanlar
en sonunda yosunlar tarafından boğuluyor
456
00:40:26,165 --> 00:40:29,001
ve resifler, harikalar diyarından
457
00:40:30,169 --> 00:40:31,671
çöle dönüyor.
458
00:40:36,551 --> 00:40:39,971
Beyazlaşmanın sebebi başta bilinmiyordu.
459
00:40:40,054 --> 00:40:42,473
Ama bilim insanları,
460
00:40:42,557 --> 00:40:44,934
beyazlaşmanın gerçekleştiği çoğu vakada
461
00:40:45,560 --> 00:40:47,937
okyanusun ısındığını keşfetmeye başladı.
462
00:40:48,521 --> 00:40:53,150
Biz fosil yakıtlar kullanıp
atmosfere karbondioksit
463
00:40:53,234 --> 00:40:55,152
ve diğer sera gazlarını salarken
464
00:40:55,236 --> 00:40:58,865
bilim insanları da uzun bir süre
gezegenin ısınacağı konusunda
465
00:40:58,948 --> 00:41:00,533
uyarılarda bulunmuştu.
466
00:41:04,120 --> 00:41:06,497
Atmosferdeki karbonda ciddi bir değişim
467
00:41:06,581 --> 00:41:10,042
stabil bir Dünya ile
her zaman uyumsuz olmuştur.
468
00:41:10,793 --> 00:41:14,672
Bu, beş toplu yok oluşun
ortak özelliğiydi.
469
00:41:19,677 --> 00:41:20,803
Önceki olaylarda
470
00:41:20,886 --> 00:41:25,558
felaketi tetikleyecek
gerekli karbonu çıkarmak için
471
00:41:25,641 --> 00:41:30,271
milyon yıllık
volkanik aktivite gerekmişti.
472
00:41:32,732 --> 00:41:36,193
Milyonlarca yıllık
canlı organizmaları tek seferde
473
00:41:36,277 --> 00:41:39,530
kömür ve petrol olarak yakarak
474
00:41:39,614 --> 00:41:43,701
biz bunu 200 yıldan az sürede başardık.
475
00:41:45,620 --> 00:41:51,792
Küresel hava sıcaklığı 90'lara kadar
nispeten sabitti ama şimdi ortaya çıktı ki
476
00:41:51,876 --> 00:41:56,130
bunun sebebi
okyanusun aşırı ısıyı emmesiydi,
477
00:41:56,756 --> 00:41:58,883
bizim etkimizi maskelemesiydi.
478
00:42:01,636 --> 00:42:03,846
Bana göre Dünya'nın
479
00:42:03,930 --> 00:42:07,516
dengesini kaybetmeye başladığının
ilk göstergesi buydu.
480
00:42:15,775 --> 00:42:18,194
En uzak yaşam alanı
481
00:42:18,277 --> 00:42:22,365
gezegenin en uç
kuzey ve güneyinde yer alıyor.
482
00:42:22,740 --> 00:42:25,952
DONDURUCUDA HAYAT 1993
483
00:42:26,827 --> 00:42:30,665
Onlarca yıl içinde
kutup bölgelerini ziyaret ettim.
484
00:42:32,917 --> 00:42:35,044
KUTUPLAR ATLASI 2011
485
00:42:35,127 --> 00:42:38,714
Dünya üzerindeki
hiçbir şeye benzemeyen manzara
486
00:42:39,382 --> 00:42:42,343
ve zor koşullara uyum sağlamış türleriyle
487
00:42:44,136 --> 00:42:49,266
daima hayal gücünün ötesinde
bir yer olmuştur.
488
00:42:52,979 --> 00:42:55,022
Ama o uzak dünya değişiyor.
489
00:42:58,317 --> 00:43:03,364
Benim zamanımda
kutup yazlarının ısınmasını gördüm.
490
00:43:06,075 --> 00:43:11,038
Kocaman deniz buzları
bulmayı beklediğimiz yerlere gittik
491
00:43:11,122 --> 00:43:12,873
ama hiçbir şey bulamadık.
492
00:43:15,501 --> 00:43:21,007
Daima buzla çevrili olduğu için
geçmişte ulaşılamaz olan adalara
493
00:43:21,090 --> 00:43:23,843
tekneyle seyahat etmeyi başardık.
494
00:43:27,179 --> 00:43:31,934
Kutuplar Atlası 2011'de yayına girdiğinde
495
00:43:32,268 --> 00:43:35,312
bu değişimlerin sebebi
tamamen belli olmuştu.
496
00:43:40,192 --> 00:43:45,698
Okyanus uzun zamandan beri
faaliyetlerimizin neden olduğu
497
00:43:45,781 --> 00:43:47,992
aşırı ısıyı ememiyor.
498
00:43:48,993 --> 00:43:50,119
Sonuç olarak da
499
00:43:50,202 --> 00:43:52,329
bugün dünyadaki ortalama sıcaklık
500
00:43:52,455 --> 00:43:56,876
doğduğum zamankinden
bir santigrat derece daha sıcak.
501
00:44:02,214 --> 00:44:07,344
Son on bin yıldaki en hızlı değişim.
502
00:44:14,977 --> 00:44:20,691
Kuzey Kutbu'ndaki yazlık deniz buzu
40 yılda yüzde 40 azaldı.
503
00:44:22,985 --> 00:44:25,738
Gezegenimiz buzunu kaybediyor.
504
00:44:31,494 --> 00:44:37,458
Bu en bozulmamış, en uzak ekosistemler,
felakete doğru gidiyor.
505
00:44:55,559 --> 00:44:58,813
İzimiz artık tamamen küresel.
506
00:44:59,605 --> 00:45:02,775
Etkimiz artık çok derin.
507
00:45:03,275 --> 00:45:05,152
Gezegene şuursuzca saldırmamız
508
00:45:05,236 --> 00:45:09,949
canlılar âleminin temellerini
sonunda değiştirmeye başladı.
509
00:45:18,457 --> 00:45:22,002
Balık türlerinin yüzde 30'unu
gereğinden fazla avlayarak
510
00:45:22,086 --> 00:45:23,546
kritik seviyelere çektik.
511
00:45:26,173 --> 00:45:30,469
Her yıl 15 milyardan fazla ağaç kesiyoruz.
512
00:45:33,013 --> 00:45:37,226
Barajlar yaparak, nehirleri ve gölleri
kirleterek ya da kurutarak
513
00:45:37,810 --> 00:45:43,065
temiz su kaynaklarını
yüzde 80 oranında azalttık.
514
00:45:44,275 --> 00:45:48,028
Vahşi doğayı evcil doğayla değiştiriyoruz.
515
00:45:51,991 --> 00:45:54,743
Dünyadaki bereketli toprakların yarısı
516
00:45:55,327 --> 00:45:57,121
artık tarım arazisi.
517
00:46:04,003 --> 00:46:09,675
Bu gezegendeki kuş kütlesinin
yüzde 70'i evcil kuşlar.
518
00:46:10,092 --> 00:46:13,053
En büyük çoğunluk tavuklar.
519
00:46:17,183 --> 00:46:22,479
Dünyadaki memeli kütlesinin
üçte birinden fazlasını oluşturuyoruz.
520
00:46:23,314 --> 00:46:27,568
Yüzde 60'ı da
yemek için yetiştirdiğimiz hayvanlar.
521
00:46:32,698 --> 00:46:37,995
Faresinden balinasına geri kalanlar da
sadece yüzde dördünü oluşturuyor.
522
00:46:41,332 --> 00:46:44,084
Bu artık bizim gezegenimiz.
523
00:46:44,168 --> 00:46:47,463
İnsanoğlu için
insanoğlu tarafından yönetiliyor.
524
00:46:47,546 --> 00:46:51,216
Canlılar âleminin geri kalanı için
çok bir şey kalmadı.
525
00:46:57,598 --> 00:47:00,726
1950'lerde çekim yapmaya
başladığımdan beri
526
00:47:00,809 --> 00:47:06,690
vahşi hayvan nüfusları
ortalama olarak yarının altına indi.
527
00:47:09,068 --> 00:47:11,070
Bugün şu görüntülere bakıyorum
528
00:47:11,153 --> 00:47:12,905
ve fark ediyorum ki
529
00:47:12,988 --> 00:47:16,075
genç bir adam olarak vahşi doğadayken
el değmemiş,
530
00:47:16,158 --> 00:47:19,662
doğal dünyayı deneyimlediğimi
düşündüğüm hâlde
531
00:47:20,204 --> 00:47:21,372
bu bir illüzyonmuş.
532
00:47:23,707 --> 00:47:28,504
O ormanlar, ovalar ve denizle
çoktan boşalıyormuş.
533
00:47:34,051 --> 00:47:36,512
Yani dünya eskisi gibi yabani değil.
534
00:47:38,097 --> 00:47:39,390
Onu yok ettik.
535
00:47:40,015 --> 00:47:43,060
Sadece mahvetmedik.
Yani dünyayı tamamen...
536
00:47:44,103 --> 00:47:45,980
O dünyayı yok ettik.
537
00:47:46,063 --> 00:47:49,191
İnsan olmayan dünya gitti.
538
00:47:51,485 --> 00:47:53,487
İnsanlar dünyayı ele geçirdi.
539
00:48:35,738 --> 00:48:39,158
Bu film benim tanıklık ifadem.
540
00:48:39,908 --> 00:48:44,663
Tek bir ömürlük süre içindeki
küresel gerilemenin hikâyesi.
541
00:48:49,668 --> 00:48:51,879
Bu kadarla da bitmiyor.
542
00:48:53,672 --> 00:48:56,008
Şu anki rotamızda devam edersek
543
00:48:56,091 --> 00:48:59,887
benim ömrümde gördüğüm hasar
gelecekteki hasarın
544
00:49:00,262 --> 00:49:04,683
âdeta gölgesinde kalacak.
545
00:49:08,437 --> 00:49:10,647
2020
DÜNYA NÜFUSU: 7.8 MİLYAR
546
00:49:10,731 --> 00:49:12,858
ATMOSFERDEKİ KARBON: MİLYONDA 415 PARÇA
547
00:49:12,941 --> 00:49:15,110
KALAN YABANİ DOĞA: %35
548
00:49:16,320 --> 00:49:21,033
Bilimsel tahminlere göre
bugün doğmuş olsaydım
549
00:49:21,658 --> 00:49:24,370
şunlara şahit olacaktım:
550
00:49:26,955 --> 00:49:29,333
2030'LAR
551
00:49:29,416 --> 00:49:31,043
Amazon yağmur ormanı,
552
00:49:31,543 --> 00:49:35,464
yeterince nem üretemeyene dek kesilecek,
553
00:49:36,340 --> 00:49:38,759
kuru bir çayıra dönüşecek,
554
00:49:39,385 --> 00:49:42,054
muazzam bir tür kaybına sebep olacak
555
00:49:43,472 --> 00:49:46,725
ve küresel su döngüsünü değiştirecek.
556
00:49:53,524 --> 00:49:54,858
Aynı zamanda
557
00:49:54,942 --> 00:49:58,195
kutuplar yazın buzsuz olacak.
558
00:50:01,031 --> 00:50:03,242
Beyaz buz örtüsü olmadan
559
00:50:03,325 --> 00:50:07,079
güneş enerjisinin daha azı
uzaya geri yansıyacak
560
00:50:08,330 --> 00:50:11,875
ve küresel ısınma hızı artacak.
561
00:50:13,877 --> 00:50:17,047
2040'LAR
562
00:50:18,298 --> 00:50:22,261
Kuzey boyunca
donmuş toprakların çözünmesiyle
563
00:50:22,636 --> 00:50:29,309
karbondioksitten kat kat daha güçlü olan
sera gazı salınacak
564
00:50:30,435 --> 00:50:34,606
ve iklim değişikliği büyük hız kazanacak.
565
00:50:37,985 --> 00:50:41,780
2050'LER
566
00:50:42,114 --> 00:50:46,118
Okyanus ısınmaya devam ederek
asidik hâle geldikçe
567
00:50:46,201 --> 00:50:49,204
dünyanın dört bir yanındaki
mercan resifleri ölecek.
568
00:50:53,041 --> 00:50:55,961
Balık nüfusları çökecek.
569
00:50:59,590 --> 00:51:03,427
2080'LER
570
00:51:04,511 --> 00:51:07,723
Aşırı kullanım yüzünden
toprakların tükenmesiyle
571
00:51:07,806 --> 00:51:10,893
küresel gıda üretiminde kriz yaşanacak.
572
00:51:19,693 --> 00:51:22,196
Tozlaşmayı sağlayan böcekler yok olacak
573
00:51:24,406 --> 00:51:27,868
ve hava giderek daha da tutarsız olacak.
574
00:51:30,537 --> 00:51:33,499
2100'LER
575
00:51:33,582 --> 00:51:37,419
Gezegenimiz dört santigrat derece
daha sıcak olacak.
576
00:51:39,504 --> 00:51:43,842
Dünyanın büyük kısımları
yaşama elverişli olmayacak.
577
00:51:46,678 --> 00:51:49,848
Milyonlarca insan evsiz kalacak.
578
00:51:53,310 --> 00:51:56,230
Altıncı kitlesel yok oluş
579
00:51:57,272 --> 00:51:58,899
çoktan başladı bile.
580
00:52:05,280 --> 00:52:09,493
Bunlar, geri dönüşümü olmayan
değişiklikler getiren
581
00:52:10,494 --> 00:52:12,871
tek yönlü bir dizi kapı.
582
00:52:15,123 --> 00:52:17,668
Gelecek bir ömürlük süre içinde
583
00:52:18,544 --> 00:52:21,797
bizim Cennet Bahçe'miz olan
Holosen çağının
584
00:52:23,257 --> 00:52:25,259
güvenliği ve istikrarı
585
00:52:27,010 --> 00:52:28,262
kaybolacak.
586
00:52:35,102 --> 00:52:37,521
BM İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KONFERANSI, 2018
587
00:52:37,604 --> 00:52:40,899
Şu anda
küresel çapta, insan yapımı bir felaketle
588
00:52:41,733 --> 00:52:43,527
karşı karşıyayız.
589
00:52:44,403 --> 00:52:47,281
Binlerce yıl içindeki en büyük tehdidimiz.
590
00:52:48,156 --> 00:52:49,908
Eğer harekete geçmezsek
591
00:52:50,367 --> 00:52:52,869
medeniyetimizin
592
00:52:53,745 --> 00:52:57,332
ve tabiatın büyük kısmının yok olması
593
00:52:58,041 --> 00:52:59,209
çok yakın.
594
00:52:59,876 --> 00:53:01,920
Ne kadar uzun müdahele etmezsek
595
00:53:02,004 --> 00:53:05,173
bu konuda bir şey yapmak
o kadar zor olacak.
596
00:53:06,133 --> 00:53:08,552
Mutlu bir şekilde emekli olabilirdiniz.
597
00:53:09,469 --> 00:53:10,804
Ama şimdi bize
598
00:53:11,597 --> 00:53:13,807
ne tür tehlikenin içinde olduğumuzu
599
00:53:14,766 --> 00:53:16,476
açıklamak istiyorsunuz.
600
00:53:18,353 --> 00:53:19,563
Bir bakıma...
601
00:53:20,522 --> 00:53:24,067
Keşke... Bu mücadeleye dâhil olmasaydım.
602
00:53:25,193 --> 00:53:27,863
Çünkü keşke
bir mücadele gerekmemiş olsaydı.
603
00:53:28,280 --> 00:53:32,367
Ama ben inanılmaz şanslıydım
604
00:53:33,994 --> 00:53:38,040
ve sorunların ne olduğunu görüp
605
00:53:38,957 --> 00:53:42,461
bunları görmezden gelmeye karar verseydim
606
00:53:42,544 --> 00:53:44,463
kesinlikle çok suçlu hissederdim.
607
00:53:44,546 --> 00:53:46,381
DÜNYA EKONOMİK FORUMU
DAVOS, 2019
608
00:53:46,465 --> 00:53:47,466
GEZEGENİMİZ
609
00:53:47,549 --> 00:53:52,304
Kalabalıktan çıkmanın tek yolu
dip dibe olan bedenlere tırmanmak.
610
00:53:53,847 --> 00:53:56,350
Altta kalanlar ezilerek ölebilir.
611
00:54:13,909 --> 00:54:15,660
Karşı karşıya olduğumuz şey
612
00:54:16,286 --> 00:54:19,164
canlılar âleminin çöküşünden
başka bir şey değil.
613
00:54:20,957 --> 00:54:24,169
Medeniyetimizi doğuran,
614
00:54:25,921 --> 00:54:29,966
hayatımızın her bir unsurunun
bağlı olduğu şey bu.
615
00:54:33,428 --> 00:54:35,430
Kimse bunun olmasını istemez.
616
00:54:36,264 --> 00:54:39,267
Hiçbirimiz bunun olmasını göze alamaz.
617
00:54:42,896 --> 00:54:44,648
Peki ne yapacağız?
618
00:54:47,025 --> 00:54:49,027
Cevap oldukça açık.
619
00:54:49,778 --> 00:54:52,572
En başından beri
gözümüzün önünde duruyordu.
620
00:54:54,825 --> 00:54:57,285
Gezegenimizin dengesini
geri getirmek için
621
00:54:58,203 --> 00:55:00,831
bizim ortadan kaldırdığımız
622
00:55:03,083 --> 00:55:05,794
biyolojik çeşitliliğini
geri kazandırmalıyız.
623
00:55:09,840 --> 00:55:13,635
Bu krizden çıkmanın tek yolu bu.
624
00:55:16,680 --> 00:55:19,850
Vahşi doğayı geri getirmeliyiz.
625
00:55:59,973 --> 00:56:03,894
Dünyayı yeniden inşa etmek
düşündüğünüzden daha basit
626
00:56:04,436 --> 00:56:06,396
ve yapmamız gereken değişiklikler
627
00:56:06,480 --> 00:56:10,317
sadece kendimize
ve gelecek nesillere fayda sağlayacak.
628
00:56:11,443 --> 00:56:12,736
Bundan bir asır sonra
629
00:56:12,819 --> 00:56:15,989
gezegenimiz yine vahşi bir yer olabilir.
630
00:56:16,573 --> 00:56:18,366
Nasıl, size anlatacağım.
631
00:56:26,208 --> 00:56:32,214
Dünyadaki tüm diğer türler
bir süre sonra maksimum nüfusa ulaşır.
632
00:56:33,507 --> 00:56:37,761
Bu, müsait doğal kaynaklarla
sürdürülebilecek bir rakamdır.
633
00:56:40,639 --> 00:56:42,182
Bir engelemiz yok,
634
00:56:42,265 --> 00:56:47,103
o yüzden popülasyonumuz
ben kendimi bildim bileli büyüyor.
635
00:56:47,854 --> 00:56:49,648
Şu anki tahminlerle
636
00:56:49,731 --> 00:56:55,111
2100'e kadar
dünyada 11 milyar insan olacak.
637
00:56:56,154 --> 00:57:00,450
Ama bu noktaya ulaşmadan önce
nüfus büyümesini yavaşlatmak,
638
00:57:00,534 --> 00:57:03,036
hatta durdurmak mümkün.
639
00:57:08,166 --> 00:57:10,126
Japonya'nın yaşam standardı,
640
00:57:10,210 --> 00:57:13,797
20'nci yüzyılın ikinci yarısında
hızla yükseldi.
641
00:57:15,006 --> 00:57:17,634
Sağlık ve eğitim geliştikçe
642
00:57:18,009 --> 00:57:21,471
insanların beklenti
ve fırsatları da büyüdü
643
00:57:21,555 --> 00:57:23,890
ve doğum oranı düştü.
644
00:57:25,559 --> 00:57:31,231
1950'de bir Japon ailesinin genelde
üç veya daha fazla çocuğu olurdu.
645
00:57:32,440 --> 00:57:36,486
1975'te ortalama iki oldu.
646
00:57:39,447 --> 00:57:43,243
Sonuç olarak nüfus artık sabitlendi
647
00:57:43,326 --> 00:57:46,204
ve 2000'den beri neredeyse hiç değişmedi.
648
00:57:48,164 --> 00:57:52,043
Bunun tüm dünyada başladığına dair
işaretler var.
649
00:57:54,879 --> 00:57:56,840
Dünyadaki uluslar geliştikçe
650
00:57:56,923 --> 00:57:59,509
insanlar daha az çocuk yapıyor.
651
00:58:03,888 --> 00:58:07,350
Her yıl dünya çapında doğan çocukların
652
00:58:07,809 --> 00:58:09,811
sayısı düşmek üzere.
653
00:58:12,105 --> 00:58:14,691
Nüfusun hâlâ büyümesinin en önemli nedeni
654
00:58:15,317 --> 00:58:17,319
çoğumuzun daha uzun yaşaması.
655
00:58:19,905 --> 00:58:21,573
Gelecekte bir noktada
656
00:58:22,073 --> 00:58:25,994
insan nüfusu ilk zirvesini yapacak.
657
00:58:27,537 --> 00:58:29,039
Bu ne kadar erken olursa
658
00:58:29,122 --> 00:58:32,709
yapmamız gereken diğer işler
o kadar kolaylaşır.
659
00:58:37,088 --> 00:58:40,091
İnsanları yoksulluktan kurtarmak için
çok çalışarak,
660
00:58:40,759 --> 00:58:43,470
sağlık hizmetlerine erişim vererek
661
00:58:44,179 --> 00:58:49,017
ve özellikle kızlara mümkün olduğunca
okulda kalma fırsatı vererek
662
00:58:49,100 --> 00:58:53,313
bu zirveyi daha erken
ve düşük bir seviyede yakalayabiliriz.
663
00:58:54,898 --> 00:58:57,025
Bunları neden yapmak istemeyelim ki?
664
00:58:57,484 --> 00:59:00,236
İnsanlara daha büyük
bir yaşam fırsatı vermek
665
00:59:00,320 --> 00:59:01,863
yapmak istediğimiz şey zaten.
666
00:59:02,489 --> 00:59:06,660
İşin püf noktası
dünyadaki etkimizi artırmadan
667
00:59:06,743 --> 00:59:09,871
yine o dünyadaki
yaşam standartlarını yükseltmek.
668
00:59:10,330 --> 00:59:11,873
Kulağa imkânsız gelebilir
669
00:59:11,957 --> 00:59:14,751
ama bunu yapabilmemizin yolları var.
670
00:59:24,177 --> 00:59:27,806
Canlılar dünyası
aslında güneş enerjisiyle çalışıyor.
671
00:59:30,600 --> 00:59:32,644
Dünya'nın bitkileri her gün
672
00:59:32,727 --> 00:59:37,524
üç trilyon kilovat saatlik
güneş enerjisi yakalar.
673
00:59:38,566 --> 00:59:42,570
Bu, ihtiyacımız olan enerjinin
neredeyse 20 katı.
674
00:59:42,821 --> 00:59:44,823
Hem de sadece güneş ışığından.
675
00:59:49,119 --> 00:59:52,455
Fosil yakıtları yok edip
676
00:59:53,039 --> 00:59:57,877
dünyamızı güneş, rüzgâr, su
ve jeotermal gibi
677
00:59:58,878 --> 01:00:03,883
doğanın ebedî enerjileriyle
idare ettiğimizi düşünün.
678
01:00:10,265 --> 01:00:12,100
Yüzyılın başında
679
01:00:12,183 --> 01:00:16,021
Fas, enerjisinin neredeyse tamamı için
680
01:00:16,104 --> 01:00:18,314
ithal petrol ve gaza güveniyordu.
681
01:00:19,065 --> 01:00:23,611
Bugün, dünyadaki en büyük
güneş enerjisi çiftliği dâhil olmak üzere,
682
01:00:23,695 --> 01:00:26,531
yenilenebilir enerji santralleri ağıyla
683
01:00:26,614 --> 01:00:30,035
ihtiyacının yüzde 40'ını
yurt içinde üretiyor.
684
01:00:34,539 --> 01:00:39,544
Sahra'nın kenarında oturan ve doğrudan
Güney Avrupa'ya bağlanan Fas,
685
01:00:40,336 --> 01:00:46,176
2050'de güneş enerjisi ihracatçısı
konumuna gelebilir.
686
01:00:53,391 --> 01:00:56,603
Yenilenebilir enerjilerin 20 yıl içinde
687
01:00:56,686 --> 01:00:59,981
dünyanın ana güç kaynağı olacağı
tahmin ediliyor.
688
01:01:01,649 --> 01:01:04,486
Ama onları tek kaynak da yapabiliriz.
689
01:01:05,403 --> 01:01:11,659
Bankalarımızın ve emeklilik fonlarımızın
fosil yakıta
690
01:01:12,827 --> 01:01:14,621
yatırım yapmaları çılgınlık.
691
01:01:14,704 --> 01:01:18,249
Yatırım yaptığımız geleceği
bunlar tehlikeye atıyor çünkü.
692
01:01:21,002 --> 01:01:24,380
Yenilenebilir bir geleceğin
bir sürü faydası olur.
693
01:01:25,215 --> 01:01:28,093
Enerji her yerde daha hesaplı olur,
694
01:01:29,886 --> 01:01:32,597
şehirlerimiz daha temiz ve sessiz olur
695
01:01:33,973 --> 01:01:37,143
ve yenilenebilir enerji asla tükenmez.
696
01:01:52,700 --> 01:01:56,704
Canlılar âlemi
sağlıklı bir okyanus olmadan yaşayamaz.
697
01:01:56,955 --> 01:01:58,373
Biz de öyle.
698
01:02:04,921 --> 01:02:09,843
Atmosferdeki karbonu azaltma savaşımızda
en büyük müttfeğimiz okyanus.
699
01:02:12,971 --> 01:02:17,267
Çeşitliliği ne kadar çok olursa
işini o kadar iyi yapar.
700
01:02:34,742 --> 01:02:39,873
Ve tabii okyanus, besin kaynağı olarak da
hepimiz için önemli.
701
01:02:43,293 --> 01:02:46,462
Balıkçılık, dünyanın en büyük
yabani hasadıdır
702
01:02:46,796 --> 01:02:48,173
ve bunu doğru yaparsak
703
01:02:48,590 --> 01:02:49,883
devam da edebilir
704
01:02:51,176 --> 01:02:54,512
çünkü ortada iki taraf için de kazanç var.
705
01:02:55,555 --> 01:02:59,475
Deniz habitatı ne kadar sağlıklı olursa
706
01:02:59,559 --> 01:03:01,728
o kadar çok balık ve yiyecek olur.
707
01:03:08,985 --> 01:03:12,864
Palau bir Pasifik adası ülkesi,
708
01:03:12,947 --> 01:03:17,452
balık ve turizm için
mercan resiflerine muhtaç.
709
01:03:21,998 --> 01:03:24,209
Balık stokları azalmaya başlayınca
710
01:03:24,292 --> 01:03:28,463
Palaulular balık avını kısıtlayarak
711
01:03:28,671 --> 01:03:32,091
ve birçok bölgede balık tutmayı
yasaklayarak tepki verdi.
712
01:03:35,595 --> 01:03:39,432
Korunmuş balık popülasyonları
çok geçmeden öyle sağlıklı oldu ki
713
01:03:39,515 --> 01:03:42,936
balık tutmaya açık alanlara taştılar.
714
01:03:48,650 --> 01:03:49,817
Sonuç olarak
715
01:03:49,901 --> 01:03:54,155
balıksız bölgeler
yerel balıkçıların avını artırırken
716
01:03:54,238 --> 01:03:58,034
aynı zamanda
resiflerin de iyileşmesine izin verildi.
717
01:04:03,247 --> 01:04:07,710
Tüm dünyada
benzer bir yaklaşım izlediğimizi düşünün.
718
01:04:08,920 --> 01:04:14,008
Tahminler, kıyılarımızın üçte birine
balık yasağı gelmesinin
719
01:04:14,092 --> 01:04:18,763
ebediyen ihtiyacımız olacak balığı
bize sağlamaya yeteceğini gösteriyor.
720
01:04:24,602 --> 01:04:28,272
BM uluslararası sularda
gelmiş geçmiş en büyük
721
01:04:28,356 --> 01:04:32,110
balık yasağı bölgesini
oluşturmaya çalışıyor.
722
01:04:34,487 --> 01:04:36,239
Okyanus tek bir karar ile
723
01:04:36,322 --> 01:04:39,075
sübvanse edilmiş
balıkçı filolarının tükettiği
724
01:04:39,158 --> 01:04:42,036
bir yer olmaktan çıkıp
iklim değişikliğiyle mücadelede
725
01:04:42,453 --> 01:04:47,834
bize yardım edecek olan vahşi doğanın
bir parçası hâline gelecektir.
726
01:04:49,419 --> 01:04:52,505
Dünyanın en büyük vahşi yaşam alanı.
727
01:05:08,855 --> 01:05:10,606
Konu karaya gelince...
728
01:05:11,357 --> 01:05:14,736
Tarımda kullandığımız alanı
ciddi oranda düşürmeliyiz.
729
01:05:14,819 --> 01:05:17,613
Böylece geri gelecek vahşi doğaya
yer açabiliriz
730
01:05:17,697 --> 01:05:20,575
ve bunu yapmanın
en hızlı ve en etkili yolu da
731
01:05:20,658 --> 01:05:22,869
yeme alışkanlığımızı değiştirmek.
732
01:05:28,332 --> 01:05:31,002
Büyük etoburlar doğada nadirdir
733
01:05:31,169 --> 01:05:34,672
çünkü her birini ayakta tutmak için
çok av gerekir.
734
01:05:41,429 --> 01:05:47,935
Serengeti'deki her avcı için
100'den fazla av hayvanı var.
735
01:05:52,190 --> 01:05:55,109
Ne zaman yemek için
bir et parçası seçsek,
736
01:05:55,193 --> 01:05:56,694
biz de farkında olmadan
737
01:05:56,778 --> 01:05:59,072
büyük bir arazi talep ediyoruz.
738
01:06:04,243 --> 01:06:09,040
Gezegen milyarlarca büyük et yiyiciyi
destekleyemez.
739
01:06:09,749 --> 01:06:11,542
Yeterince arazi yok.
740
01:06:15,922 --> 01:06:19,592
Hepimizin büyük ölçüde
sebzeye dayalı bir diyeti olsaydı
741
01:06:19,884 --> 01:06:23,888
şu anda kullandığımız arazinin
sadece yarısına ihtiyacımız olurdu.
742
01:06:25,556 --> 01:06:29,560
Ve o zaman kendimizi
bitki yetiştirmeye adadığımız için
743
01:06:29,727 --> 01:06:33,022
bu arazinin verimini
önemli ölçüde artırabilirdik.
744
01:06:39,237 --> 01:06:44,367
Hollanda, dünyanın en yoğun nüfuslu
ülkelerinden biri.
745
01:06:45,576 --> 01:06:50,832
Genişleyecek alanı olmayan
küçük aile çiftlikleriyle kaplı.
746
01:06:53,668 --> 01:06:56,546
Bu yüzden Hollandalı çiftçiler
her hektardan
747
01:06:56,629 --> 01:06:59,674
en iyi şekilde faydalanma konusunda
uzman oldu.
748
01:07:02,009 --> 01:07:05,304
İki kuşaktır sürdürülebilir tarım yaparak
749
01:07:08,516 --> 01:07:12,186
verimi on kat artırıyor,
750
01:07:12,270 --> 01:07:14,856
aynı zamanda da daha az su,
751
01:07:15,606 --> 01:07:18,651
daha az böcek ilacı
ve daha az gübre kullanıyor,
752
01:07:19,193 --> 01:07:21,028
daha az karbon yayıyorlar.
753
01:07:25,825 --> 01:07:27,118
Büyüklüğüne rağmen
754
01:07:27,201 --> 01:07:32,665
Hollanda dünyanın gıda ihracatı yapan
en büyük ikinci ülkesi.
755
01:07:37,211 --> 01:07:43,134
Çok daha az topraktan çok daha fazla
gıda üretebilmek için hem düşük teknoloji
756
01:07:43,217 --> 01:07:46,929
hem de yüksek teknoloji çözümlerini
uygulamamız tamamen mümkün.
757
01:07:49,182 --> 01:07:52,643
Yeni yerlerde yemek üretmeye
başlayabiliriz.
758
01:07:55,188 --> 01:07:57,815
Şehir içinde, kapalı alanlarda.
759
01:08:01,360 --> 01:08:04,780
Hiç toprak olmayan yerlerde bile.
760
01:08:18,461 --> 01:08:20,963
Çiftçilik yaklaşımımızı geliştirirken
761
01:08:21,047 --> 01:08:25,134
tarıma başladığımızdan beri yaptığımız
arazi işgalimizi
762
01:08:25,218 --> 01:08:27,178
tersine çevirmeye başlayacağız.
763
01:08:28,012 --> 01:08:34,101
Bu çok önemli
çünkü o boş araziye acil ihtiyacımız var.
764
01:08:41,359 --> 01:08:46,405
Ormanlar, gezegenimizin toparlanmasının
temel bir parçası.
765
01:08:48,115 --> 01:08:52,411
Onlar karbonu tutmak için
doğanın elindeki en iyi teknoloji
766
01:08:54,497 --> 01:08:57,250
ve de biyolojik çeşitliliğin merkezleri.
767
01:09:01,587 --> 01:09:04,590
Bu iki özellik yine birlikte çalışıyor.
768
01:09:05,216 --> 01:09:08,135
Ormanlar ne kadar yabani ve çeşitli olursa
769
01:09:08,219 --> 01:09:12,348
atmosferden karbon emme konusunda
o kadar etkili olurlar.
770
01:09:14,433 --> 01:09:18,896
Derhâl her yerde
orman kesimini durdurmalıyız
771
01:09:19,981 --> 01:09:22,858
ve palm yağıyla soya gibi ürünleri
772
01:09:22,942 --> 01:09:27,029
sadece uzun zaman önce kesilmiş
orman arazilerinde yetiştirmeliyiz.
773
01:09:27,780 --> 01:09:30,449
Sonuçta öyle bir sürü arazi var.
774
01:09:32,201 --> 01:09:34,328
Ama bundan daha iyisini yapabiliriz.
775
01:09:38,457 --> 01:09:44,088
Bir asır önce Kosta Rika'nın
dörtte üçünden fazlası ormanla kaplıydı.
776
01:09:51,887 --> 01:09:53,347
1980'lere gelindiğinde
777
01:09:53,431 --> 01:09:57,893
kontrolsüz odunculuk
bunu dörtte birine indirmişti.
778
01:10:00,813 --> 01:10:02,982
Hükümet acil harekete geçmeye karar verdi
779
01:10:03,065 --> 01:10:07,737
ve yerli ağaçların dikimi için
toprak sahiplerine hibe yardımı yaptı.
780
01:10:12,450 --> 01:10:16,454
Orman, sadece 25 yılda
Kosta Rika'nın yarısını
781
01:10:16,537 --> 01:10:19,665
tekrar ele geçirmek üzere geri döndü.
782
01:10:25,379 --> 01:10:29,258
Bunu küresel çapta başardığımızı
hayal edin.
783
01:10:32,219 --> 01:10:34,555
Ağaçların dönüşü,
784
01:10:34,639 --> 01:10:37,642
bugüne kadarki faaliyetlerimizle
785
01:10:37,892 --> 01:10:41,937
atmosfere salınan karbonun
üçte ikisini emer.
786
01:10:49,487 --> 01:10:51,238
Bunca şeyin yanında
787
01:10:51,822 --> 01:10:54,241
ağır basan tek bir temel prensip vardır.
788
01:10:57,411 --> 01:10:59,664
Doğa bizim en büyük müttefikimiz
789
01:11:00,247 --> 01:11:02,750
ve en büyük ilham kaynağımız.
790
01:11:05,044 --> 01:11:08,756
Doğanın her zaman yaptığını yapmalıyız.
791
01:11:10,675 --> 01:11:14,845
Doğa, hayatın sırrını
uzun süre önce çözdü.
792
01:11:20,768 --> 01:11:21,977
Bu dünyada
793
01:11:22,395 --> 01:11:24,855
bir tür ancak...
794
01:11:26,232 --> 01:11:30,027
... etrafındaki diğer her şey
büyüdükçe gelişebilir.
795
01:11:36,283 --> 01:11:39,036
Karşı karşıya olduğumuz sorunları
796
01:11:39,120 --> 01:11:41,914
bu gerçeği benimseyerek çözebiliriz.
797
01:11:44,875 --> 01:11:47,044
Biz doğaya sahip çıkarsak
798
01:11:48,796 --> 01:11:51,590
doğa da bize sahip çıkar.
799
01:11:54,510 --> 01:11:56,971
Artık türümüzün
800
01:11:57,054 --> 01:11:59,682
sadece büyümeyi bırakıp
801
01:12:01,809 --> 01:12:07,231
gezegenimizde doğa ile uyumlu
bir hayat kurma,
802
01:12:09,942 --> 01:12:12,695
gelişmeye başlama vakti geldi.
803
01:12:15,948 --> 01:12:17,283
Aslına bakarsanız
804
01:12:18,200 --> 01:12:19,910
bir yolculuğu tamamlıyoruz.
805
01:12:21,328 --> 01:12:24,248
On bin yıl önce, avcı-toplayıcılar olarak,
806
01:12:25,082 --> 01:12:29,128
sürdürülebilir bir hayat yaşıyorduk
çünkü tek seçenek buydu.
807
01:12:30,421 --> 01:12:31,881
Bunca yıldan sonra
808
01:12:32,923 --> 01:12:35,718
yine tek seçenek bu.
809
01:12:36,051 --> 01:12:38,053
Sürdürülebilir olmayı,
810
01:12:39,430 --> 01:12:44,560
doğadan ayrı olmaktan çıkıp
yeniden doğanın parçası olmayı
811
01:12:45,186 --> 01:12:49,482
tekrar keşfetmeliyiz.
812
01:12:54,987 --> 01:12:57,740
Bu gece sizin için
farklı bir programımız var.
813
01:13:00,576 --> 01:13:03,871
Dünya'daki yaşam şeklimizi
değiştirebilirsek
814
01:13:04,872 --> 01:13:07,458
önümüze alternatif bir gelecek çıkar.
815
01:13:11,378 --> 01:13:12,671
Bu gelecekte
816
01:13:13,214 --> 01:13:16,383
vahşi doğayı engellemek yerine
ona yardım etmenin,
817
01:13:16,467 --> 01:13:19,845
arazilerimizden faydalanmanın
yollarını buluyoruz.
818
01:13:21,472 --> 01:13:27,269
Denizlerimizin hızla canlanabileceği
şekilde balık tutma yollarını.
819
01:13:34,193 --> 01:13:38,614
Ormanlarımızdan sürdürülebilir şekilde
faydalanmanın yollarını.
820
01:13:42,159 --> 01:13:46,330
Nihayet doğaya karşı değil,
821
01:13:46,413 --> 01:13:48,874
doğayla birlikte çalışmayı öğreneceğiz.
822
01:13:51,627 --> 01:13:52,795
Nihayet,
823
01:13:52,878 --> 01:13:56,048
bir ömür boyu
canlılar âlemini keşfettikten sonra
824
01:13:56,257 --> 01:13:58,133
bir şeyden eminim.
825
01:13:59,385 --> 01:14:02,054
Mesele gezegenimizi kurtarmak değil.
826
01:14:03,347 --> 01:14:05,599
Mesele kendimizi kurtarmak.
827
01:14:10,563 --> 01:14:13,649
Gerçek şu ki, bizimle veya biz olmadan
828
01:14:14,066 --> 01:14:16,986
doğal dünya kendini yeniden inşa edecek.
829
01:14:26,787 --> 01:14:31,000
Çernobil'in tahliyesinden
bu yana geçen 30 yılda
830
01:14:31,792 --> 01:14:35,170
vahşi doğa boş bulduğu yeri doldurmuş.
831
01:14:46,640 --> 01:14:50,769
Bugün, orman şehri ele geçirmiş.
832
01:15:04,617 --> 01:15:09,455
Burası başka yerlerde çok nadir bulunan
yabani hayvanlar için bir sığınak
833
01:15:16,128 --> 01:15:20,841
ve hatalarımız ne kadar vahim olursa olsun
834
01:15:21,216 --> 01:15:24,762
doğanın bunları düzelteceğini gösteren
güçlü bir kanıt olmuş.
835
01:15:29,058 --> 01:15:31,602
Canlılar dünyası ayakta kalacak.
836
01:15:34,104 --> 01:15:37,650
Biz insanlar aynı beklentiye kapılamayız.
837
01:15:40,653 --> 01:15:44,490
Buraya kadar geldik çünkü bizler yaşamış
838
01:15:44,907 --> 01:15:46,241
en zeki yaratıklarız.
839
01:15:50,788 --> 01:15:52,456
Ama devam etmek için
840
01:15:52,790 --> 01:15:55,542
bize zekâdan fazlası gerekiyor.
841
01:15:57,586 --> 01:15:58,587
Bize
842
01:15:59,588 --> 01:16:00,756
bilgelik gerekiyor.
843
01:16:13,811 --> 01:16:18,107
İnsanlar ve dünyadaki
diğer türler arasında bir sürü fark var
844
01:16:18,899 --> 01:16:23,862
ama bir tek bize mahsus olanı şu,
bizler geleceği hayal edebiliyoruz.
845
01:16:25,406 --> 01:16:29,493
Ben ve belki siz de
uzun zaman o geleceği kötü gördük
846
01:16:30,452 --> 01:16:34,915
ama artık durumun
o kadar vahim olmadığı ortaya çıkıyor.
847
01:16:35,958 --> 01:16:39,253
Hatamızı telafi etmek,
gelişim yolculuğumuzu tamamlamak,
848
01:16:39,336 --> 01:16:44,383
etkimizi yönetmek ve yeniden
doğa ile uyumlu bir tür hâline gelmek için
849
01:16:44,466 --> 01:16:47,803
elimizde fırsat var.
850
01:16:48,721 --> 01:16:51,598
Bize tek gereken şey bunu yapma iradesi.
851
01:16:52,224 --> 01:16:56,895
Artık kendimiz için
mükemmel bir ev yaratıp miras aldığımız
852
01:16:57,479 --> 01:17:03,819
zengin, sağlıklı ve harika dünyayı
yeniden kurma fırsatımız var.
853
01:17:04,903 --> 01:17:06,321
Bunu bir hayal edin.
854
01:17:51,909 --> 01:17:55,662
BU FİLM DAVID ATTENBOROUGH'NUN
ŞAHİTLİK İFADESİDİR
855
01:17:55,746 --> 01:17:58,874
BAŞKA KİMİN SEYRETMESİ LAZIM?
856
01:22:25,557 --> 01:22:28,560
Alt yazı çevirmeni: Mahir Yıldız