1
00:00:23,752 --> 00:00:27,921
De droom om een inwoner van
de kosmos te worden, ontstond hier.
2
00:00:27,955 --> 00:00:32,427
Ruim twee millennia geleden,
in de stad Alexandrië.
4
00:00:32,461 --> 00:00:35,697
Die vernoemd is naar de wijlen
veroveraar ervan,
5
00:00:35,731 --> 00:00:38,366
Alexander de Grote.
6
00:00:38,401 --> 00:00:43,405
De Ptolemaeën erfden het
Egyptische deel van Alexanders rijk.
8
00:00:43,439 --> 00:00:48,476
Ze bouwden deze bibliotheek en
het bijbehorende onderzoeksinstituut.
10
00:00:48,511 --> 00:00:52,813
Zelden of nooit
is er een regering geweest
12
00:00:52,847 --> 00:00:59,154
die zo'n groot deel van het BNP wilde
investeren in het vergaren van kennis.
15
00:00:59,188 --> 00:01:02,090
Dat heeft z'n vruchten afgeworpen.
17
00:01:02,624 --> 00:01:08,929
Elk schip dat de haven binnen voer,
werd doorzocht naar boeken
19
00:01:08,964 --> 00:01:10,999
om te kopiëren en hier op te slaan,
20
00:01:11,033 --> 00:01:15,236
in de grootste bibliotheek op aarde.
21
00:01:20,876 --> 00:01:24,412
Hier berekende
de bibliothecaris Eratosthenes
22
00:01:24,447 --> 00:01:27,582
de precieze omvang van de aarde.
23
00:01:27,617 --> 00:01:29,618
Hij vond de geografie uit.
24
00:01:31,220 --> 00:01:33,221
Pythagoras.
25
00:01:34,557 --> 00:01:36,392
Hypatia.
26
00:01:37,126 --> 00:01:39,195
Euclides.
27
00:01:43,532 --> 00:01:47,135
Euclides beschreef
de beginselen van de geometrie.
28
00:01:47,169 --> 00:01:51,172
Z'n boek bleef 2.300 jaar in gebruik.
29
00:01:58,147 --> 00:02:02,517
Het Oude Testament komt uit de Griekse
vertalingen die hier zijn gemaakt.
31
00:02:02,551 --> 00:02:08,123
De manuscripten van Griekse
komedies en drama's, poëzie,
33
00:02:08,157 --> 00:02:10,525
wetenschap, bouwkunde,
34
00:02:10,559 --> 00:02:13,295
geneeskunde, geschiedenis.
35
00:02:13,329 --> 00:02:16,563
Alle resultaten van het ontwaken
van de beschaving
36
00:02:16,597 --> 00:02:18,599
werden hier opgeslagen.
37
00:02:19,034 --> 00:02:22,436
Het totale aantal geschriften
38
00:02:22,471 --> 00:02:27,409
lag tussen de 500.000
en bijna een miljoen.
40
00:02:27,443 --> 00:02:30,845
Dat alles, dit alles bij elkaar,
42
00:02:30,880 --> 00:02:33,148
is maar een fractie van de informatie
43
00:02:33,182 --> 00:02:37,619
die jij nu tot je beschikking hebt.
44
00:02:39,522 --> 00:02:42,824
Onze gezamenlijke kennis,
45
00:02:42,858 --> 00:02:46,094
onze eigen elektronische bibliotheek,
46
00:02:46,128 --> 00:02:52,100
is van iedereen die een apparaat
heeft en dat wil en mag gebruiken.
48
00:02:52,134 --> 00:02:54,569
Dat was in Alexandrië niet zo.
49
00:02:54,604 --> 00:02:57,171
Daar behoorde kennis toe
aan de elite.
50
00:02:57,206 --> 00:02:59,341
In de vierde eeuw na Christus,
51
00:02:59,375 --> 00:03:02,177
toen de bibliotheek werd vernield,
52
00:03:02,211 --> 00:03:04,613
de belichaming van de beschaving,
53
00:03:04,647 --> 00:03:08,083
waren er te weinig mensen
om die te beschermen.
54
00:03:08,117 --> 00:03:12,887
Wat gebeurt er de volgende keer
als er verwoesting dreigt?
55
00:04:44,196 --> 00:04:49,196
Nederlandse vertaling: Geminy
Aflevering 13 - Unafraid Of The Dark
56
00:04:52,421 --> 00:04:54,723
We hebben een lange reis gemaakt,
57
00:04:54,757 --> 00:04:58,026
vanuit het hart van een atoom
58
00:04:58,060 --> 00:05:00,729
tot aan de kosmische horizon.
59
00:05:00,763 --> 00:05:04,566
Vanaf het begin der tijden
tot in de verre toekomst.
60
00:05:04,600 --> 00:05:07,669
We zijn toe aan een experiment.
61
00:05:33,729 --> 00:05:36,998
Voor dit experiment
is geen laboratorium nodig.
62
00:05:37,033 --> 00:05:39,067
Je kunt het in je hoofd doen.
63
00:05:39,101 --> 00:05:41,636
Het is een gedachte-experiment.
64
00:05:42,705 --> 00:05:44,539
Kies een ster uit.
65
00:05:44,574 --> 00:05:49,678
Eén van de honderden miljarden
in de Melkweg.
67
00:05:49,712 --> 00:05:51,513
Dat is maar één sterrenstelsel
68
00:05:51,547 --> 00:05:54,749
van de honderd miljard
die we kennen.
69
00:05:54,784 --> 00:05:58,186
Wat denk je van die ster,
of die daar?
71
00:05:58,221 --> 00:06:00,288
Oké, deze dan.
72
00:06:00,323 --> 00:06:03,625
Daar draaien tientallen
planeten en manen omheen.
73
00:06:03,659 --> 00:06:07,762
Stel dat op een daarvan
intelligent leven woont.
75
00:06:07,797 --> 00:06:12,100
Een van de tien miljoen levensvormen
op die planeet.
76
00:06:12,134 --> 00:06:17,038
Een groep binnen die soort
denkt alles te weten.
78
00:06:17,073 --> 00:06:23,711
Hun wereld is het middelpunt van het
universum dat voor hen is gemaakt.
80
00:06:23,745 --> 00:06:26,248
Ze denken dat ze alles weten,
81
00:06:26,282 --> 00:06:29,217
dat hun kennis volledig is.
82
00:06:29,252 --> 00:06:32,654
Hoe serieus zou je dat nemen?
83
00:06:37,827 --> 00:06:41,963
Onze voorouders dachten
dat het universum voor hen was.
85
00:06:41,998 --> 00:06:44,733
Het leek logisch
dat wij de spil waren.
86
00:06:44,767 --> 00:06:47,102
Tenslotte lijken de zon en sterren
87
00:06:47,136 --> 00:06:49,170
om ons heen te draaien.
88
00:06:49,205 --> 00:06:52,240
We zeggen nog steeds
dat de zon "opkomt".
89
00:06:52,275 --> 00:06:58,446
De opbouw van onze taal,
mythen en dromen stamt uit die tijd.
91
00:06:58,481 --> 00:07:04,486
Dit is onze planeet zoals we
die kenden voor Columbus uitvoer.
93
00:07:04,520 --> 00:07:10,458
De eerste globe van Martin Behaim,
uit 1492, baarde veel opzien.
95
00:07:10,893 --> 00:07:12,994
Net als iedereen dacht hij
96
00:07:13,029 --> 00:07:16,631
dat de geografische legpuzzel af was.
97
00:07:16,666 --> 00:07:18,500
Er waren drie continenten:
98
00:07:18,534 --> 00:07:20,769
Europa, Afrika en Azië
99
00:07:20,803 --> 00:07:23,471
met alleen de oceaan ertussen.
100
00:07:23,506 --> 00:07:28,743
Behaim had geen idee
dat Noord- en Zuid-Amerika bestonden.
101
00:07:30,246 --> 00:07:33,648
Nu voel je je
al snel zelfingenomen, hè?
102
00:07:33,683 --> 00:07:38,453
Nou, eigenlijk wist Behaim veel meer
103
00:07:38,487 --> 00:07:40,555
over zijn wereld, de aarde,
104
00:07:40,590 --> 00:07:44,726
dan wij over onze wereld,
het universum.
105
00:07:44,760 --> 00:07:49,498
Een recent lesje in nederigheid
zet dat beeld kracht bij.
107
00:07:50,032 --> 00:07:56,538
In 1912 maakte Victor Hess een reeks
ballonvaarten boven Oostenrijk.
109
00:07:56,572 --> 00:08:00,208
Hij stuitte ergens op
waar wetenschappers dol op zijn:
110
00:08:01,377 --> 00:08:06,948
een raadsel dat het begrip tartte,
in de traditionele wetenschap.
112
00:08:09,117 --> 00:08:10,218
Zelfs nu,
113
00:08:10,253 --> 00:08:13,521
een eeuw later,
zoeken we nog
114
00:08:13,556 --> 00:08:16,658
naar een verklaring voor
waar Hess op is gestuit.
115
00:08:18,261 --> 00:08:21,329
Er was pas een nieuw
soort energie ontdekt:
116
00:08:21,364 --> 00:08:22,731
radioactiviteit.
117
00:08:22,765 --> 00:08:26,334
Die werd uitgestraald door elementen
als radium,
119
00:08:26,369 --> 00:08:29,037
maar zat ook in de lucht.
120
00:08:29,071 --> 00:08:31,840
Zelfs ver bij radioactieve
stenen vandaan.
121
00:08:31,874 --> 00:08:34,509
Het was overal.
122
00:08:34,543 --> 00:08:37,778
Waar kwam die
vreemde energie vandaan?
123
00:08:37,813 --> 00:08:39,414
Dat wist niemand.
124
00:08:39,448 --> 00:08:43,084
Hess vermoedde dat hij
van boven de aarde kwam.
125
00:08:43,119 --> 00:08:48,722
Om de proef op de som te nemen,
nam hij stralingsmeters mee de lucht in.
127
00:08:48,757 --> 00:08:51,393
Tijdens een riskante vlucht
128
00:08:51,427 --> 00:08:54,896
ging hij tot
ruim vijf kilometer hoogte.
129
00:08:56,232 --> 00:09:00,168
In het ijle, koude deel
van de dampkring
131
00:09:10,580 --> 00:09:15,450
merkte hij dat de straling
twee keer sterker was dan beneden.
133
00:09:15,784 --> 00:09:18,987
De straling moest van boven komen.
134
00:09:19,021 --> 00:09:22,123
Daarom was hij beneden minder sterk.
135
00:09:22,158 --> 00:09:25,226
De dampkring absorbeerde
de meeste straling.
136
00:09:25,761 --> 00:09:29,397
Sommigen dachten dat de straling
van de zon kwam.
137
00:09:29,432 --> 00:09:35,803
Om dat te testen, maakte Hess een
vlucht tijdens een zonsverduistering.
139
00:09:42,812 --> 00:09:46,780
Maar de eclips had geen effect
op de straling.
140
00:09:46,815 --> 00:09:52,420
Hess ontdekte ook dat de straling
's nachts even sterk was als overdag.
142
00:09:52,455 --> 00:09:55,390
Hij kwam van boven,
maar niet van de zon.
143
00:09:55,424 --> 00:09:57,959
Hess wist niet
144
00:09:57,994 --> 00:10:01,129
dat de zonnewind
niet zo snel beweegt.
145
00:10:01,163 --> 00:10:03,431
Om de verkeerde reden
146
00:10:03,466 --> 00:10:06,635
trok hij de juiste conclusie.
147
00:10:06,669 --> 00:10:09,704
Hess had kosmische straling ontdekt:
148
00:10:09,739 --> 00:10:13,541
subatomaire deeltjes
die het universum doorkruisen,
149
00:10:13,576 --> 00:10:15,944
bijna op lichtsnelheid.
150
00:10:15,978 --> 00:10:18,546
Zonder de beschermende dampkring
van de aarde
151
00:10:18,581 --> 00:10:20,548
zouden ze dodelijk zijn.
152
00:10:20,583 --> 00:10:23,318
Sommige stralen bevatten
evenveel energie
153
00:10:23,352 --> 00:10:25,687
als een afgeschoten kogel.
154
00:10:25,721 --> 00:10:29,023
Het zou decennia duren
om de straling te volgen
155
00:10:29,058 --> 00:10:32,994
tot aan een ongekend
geweldadige dood.
156
00:10:45,582 --> 00:10:52,120
De straling die Hess vond,
stelde wetenschappers voor een raadsel.
158
00:10:53,522 --> 00:11:00,695
Radioactiviteit in mineralen op aarde
komt doordat atomen vervallen.
161
00:11:00,729 --> 00:11:03,865
Kosmische straling had
een andere aard.
162
00:11:03,899 --> 00:11:06,334
Die was veel sterker
163
00:11:06,368 --> 00:11:08,837
dan wat dan ook
in Hess' wereld.
164
00:11:08,871 --> 00:11:11,005
Wetenschappers hebben zich
20 jaar afgevraagd
165
00:11:11,040 --> 00:11:13,675
wat de bron ervan is.
166
00:11:13,709 --> 00:11:17,278
Toen deed Fritz Zwicky z'n intrede.
167
00:11:17,313 --> 00:11:20,882
De meest briljante man
van wie je nog nooit hebt gehoord.
168
00:11:21,417 --> 00:11:24,452
In 1933 ontdekte hij met een collega
169
00:11:24,487 --> 00:11:29,457
dat sommige sterren een paar weken
net zo fel worden als hun hele stelsel
171
00:11:29,492 --> 00:11:31,893
en dan weer uitdoven.
172
00:11:31,927 --> 00:11:35,964
Fritz Zwicky was de eerste
die dit begreep.
174
00:11:35,998 --> 00:11:40,769
Hij veronderstelde terecht
dat een grote ster zo sterft.
176
00:11:40,803 --> 00:11:43,238
De ingewanden schieten
de ruimte in.
177
00:11:43,272 --> 00:11:47,041
Hij noemde dit een "supernova".
178
00:11:52,048 --> 00:11:56,016
Hij voorspelde dat de ster
van 1,6 miljoen km zou krimpen
179
00:11:56,050 --> 00:11:57,819
tot zo'n 15 kilometer.
180
00:11:58,288 --> 00:12:01,122
Het lijk zou zo compact zijn
181
00:12:01,157 --> 00:12:03,625
dat één korreltje even zwaar was
182
00:12:03,659 --> 00:12:05,360
als de piramide van Cheops in Egypte.
183
00:12:05,394 --> 00:12:09,798
Het zou bestaan uit
subatomaire deeltjes, neutronen.
185
00:12:09,832 --> 00:12:13,168
Hij noemde de bizarre objecten
neutronensterren.
186
00:12:13,202 --> 00:12:16,504
35 jaar na zijn voorspelling
187
00:12:16,539 --> 00:12:18,406
werden ze gevonden door astronomen.
188
00:12:18,441 --> 00:12:20,342
We noemen ze "pulsars"
189
00:12:20,376 --> 00:12:23,979
als ze snel draaien
en radiogolven uitstralen.
190
00:12:24,013 --> 00:12:28,984
Supernova's en neutronensterren
verklaren veel kosmische straling
192
00:12:29,018 --> 00:12:31,519
maar niet de meest energierijke.
193
00:12:31,554 --> 00:12:35,824
De wetenschap kan dit nog niet
verklaren, en dat vinden we best.
195
00:12:35,858 --> 00:12:38,193
Dat vind ik zo leuk aan wetenschap.
196
00:12:38,227 --> 00:12:40,829
We hoeven niet te doen alsof.
197
00:12:41,363 --> 00:12:46,368
Zwicky dacht dat
de zwaartekracht van een stelsel
199
00:12:46,402 --> 00:12:48,503
de ruimte eromheen vervormt
tot een lens.
200
00:12:48,537 --> 00:12:50,772
Die vervormt en vergoot licht
201
00:12:50,806 --> 00:12:53,708
uit sterrenstelsels direct erachter.
202
00:12:53,742 --> 00:12:59,114
Astronomen op aarde zien meerdere
beelden van één sterrenstelsel
204
00:12:59,148 --> 00:13:02,117
vervormd als in een lachspiegel.
205
00:13:02,651 --> 00:13:08,022
40 jaar na die voorspelling
stuitten we hier ook op.
206
00:13:09,592 --> 00:13:13,595
En Zwicky ontdekte nog iets
in de jaren 30.
207
00:13:13,629 --> 00:13:17,132
Hij bestudeerde de Comacluster
208
00:13:17,166 --> 00:13:21,636
en zag dat de sterrenstelsels erin
zich vreemd bewogen.
209
00:13:21,671 --> 00:13:24,873
De sterrenstelsels gingen
veel te snel.
210
00:13:24,907 --> 00:13:28,043
Zo snel dat ze uiteen
hadden moeten vliegen.
211
00:13:28,077 --> 00:13:31,978
Al die stelsels hadden
te weinig zwaartekracht
212
00:13:32,013 --> 00:13:33,915
om de cluster bijeen te houden.
213
00:13:33,950 --> 00:13:38,320
Zwicky dacht dat iets anders
ze met elkaar verbond.
215
00:13:38,354 --> 00:13:41,156
Dat ontbrekende deeltje
216
00:13:41,190 --> 00:13:46,094
zou 50 keer meer moeten wegen
dan de sterren.
218
00:13:46,128 --> 00:13:52,601
Niemand sloeg veel acht op
dat zoveelste rare idee van Zwicky.
220
00:13:52,635 --> 00:13:54,269
In ons zonnestelsel
221
00:13:54,303 --> 00:13:56,838
beweegt de binnenste planeet,
Mercurius, veel sneller
222
00:13:56,872 --> 00:13:58,840
dan de buitenste, Neptunus.
223
00:13:58,874 --> 00:14:00,675
Logisch, toch?
224
00:14:00,710 --> 00:14:04,079
Hoe harder je duwt of trekt,
hoe sneller iets beweegt.
225
00:14:04,113 --> 00:14:07,415
De zwaartekracht van de zon loopt af.
226
00:14:07,450 --> 00:14:11,820
Dus, de planeten die het verst weg staan,
bewegen langzamer.
227
00:14:11,854 --> 00:14:15,523
Iedereen dacht dat de buitenste
sterren in een stelsel
228
00:14:15,558 --> 00:14:18,193
dat ook zouden doen.
229
00:14:18,227 --> 00:14:21,696
De meeste sterren bevinden zich
in het midden.
230
00:14:21,731 --> 00:14:25,000
Hun zwaartekracht trekt
aan de andere sterren
231
00:14:25,034 --> 00:14:28,203
net zoals de zon
aan de planeten trekt.
232
00:14:28,237 --> 00:14:33,041
In de jaren 70 bestudeerde
Vera Rubin de Andromedanevel.
234
00:14:33,075 --> 00:14:37,612
Ze ontdekte dat de buitenste sterren
zich daar niet aan bleken te houden.
235
00:14:37,647 --> 00:14:40,215
Anders dan de buitenste planeten
236
00:14:40,249 --> 00:14:43,952
gingen de buitenste sterren
net zo snel
237
00:14:43,986 --> 00:14:46,288
als de sterren bij het midden.
238
00:14:46,322 --> 00:14:48,957
Ze bewogen zich veel sneller
dan verwacht.
239
00:14:48,991 --> 00:14:51,359
Grappig, dacht Vera.
240
00:14:51,394 --> 00:14:55,397
De Andromedanevel zal wel afwijken.
241
00:14:55,431 --> 00:14:57,298
Dus ze bekeek een ander stelsel.
242
00:14:57,332 --> 00:15:00,402
Hetzelfde, ook bij een ander stelsel.
244
00:15:00,436 --> 00:15:02,904
Vera bestudeerde 60 sterrenstelsels.
245
00:15:02,939 --> 00:15:06,641
Alle leken de wet
van de zwaartekracht te overtreden:
247
00:15:06,676 --> 00:15:08,643
een natuurkundige pijler.
248
00:15:09,178 --> 00:15:12,013
Na een gezonde dosis scepsis
249
00:15:12,048 --> 00:15:14,049
keken haar collega's zelf
250
00:15:14,083 --> 00:15:17,352
en zagen dat Vera gelijk had.
251
00:15:17,386 --> 00:15:20,522
Isaac Newtons wet van
de zwaartekracht klopte wel.
252
00:15:20,556 --> 00:15:25,193
Rubin had ontdekt dat de zwaarte-
kracht van iets onzichtbaars
254
00:15:25,227 --> 00:15:28,731
de sterren dwong om snel te bewegen.
255
00:15:29,465 --> 00:15:34,436
En toen dacht iemand
aan die gekke ouwe Fritz Zwicky
256
00:15:35,571 --> 00:15:39,441
en aan de onbekende
zwaartekrachtbron
258
00:15:39,475 --> 00:15:43,945
die hij "donkere materie" noemde,
in 1933.
259
00:15:49,785 --> 00:15:54,689
Vera Rubin had het bestaan
van een grotere kosmos bevestigd.
261
00:15:54,724 --> 00:15:56,958
Net als de kosmos die
we dachten te kennen,
262
00:15:56,993 --> 00:15:59,027
was hij mysterieus.
263
00:15:59,561 --> 00:16:02,530
Donkere materie is niet waar te nemen,
264
00:16:02,565 --> 00:16:04,799
alleen de zwaartekracht ervan.
265
00:16:04,833 --> 00:16:09,037
Zichtbare sterren en stelsels
bewegen er sneller door.
266
00:16:09,071 --> 00:16:12,774
De aard ervan is ook
een groot raadsel.
267
00:16:12,808 --> 00:16:15,910
Er was bewijs
van een onzichtbaar universum
268
00:16:15,945 --> 00:16:20,715
dat bijna tien keer groter was
dan het universum dat wij kenden.
269
00:16:20,750 --> 00:16:23,784
Alsof we 's nachts
aan de kust hadden gestaan
270
00:16:23,818 --> 00:16:28,956
en ten onrechte hadden gedacht dat de
zee alleen uit schuimkoppen bestond.
272
00:16:28,990 --> 00:16:32,593
Vera Rubin keek naar de sterren
en besefte
273
00:16:32,627 --> 00:16:35,396
dat die slechts
de schuimkoppen waren
274
00:16:35,430 --> 00:16:40,267
en dat het grootste deel van de zee
nog onbekend was.
275
00:16:40,302 --> 00:16:43,238
Maar wacht, het wordt nog gekker.
277
00:16:48,013 --> 00:16:50,014
Ons Melkwegstelsel,
278
00:16:50,049 --> 00:16:52,150
een paar honderd miljard sterren
279
00:16:52,184 --> 00:16:54,652
plus wolken van gas en stof,
280
00:16:54,687 --> 00:16:57,689
van oude en toekomstige sterren
281
00:16:57,723 --> 00:17:01,960
en zo'n 100 miljard
andere sterrenstelsels. Dat alles,
282
00:17:01,995 --> 00:17:09,000
inclusief al die
niet-getelde planeten, manen en kometen,
284
00:17:09,034 --> 00:17:13,104
bedraagt maar 5% van wat er is.
285
00:17:13,138 --> 00:17:17,308
Want er is nog een
groter raadsel dan donkere materie:
287
00:17:17,342 --> 00:17:21,479
donkere energie. Die beslaat
nog meer van de kosmos
288
00:17:21,513 --> 00:17:23,614
en laat die groeien.
289
00:17:23,649 --> 00:17:26,317
Fritz Zwicky's supernova's
290
00:17:26,352 --> 00:17:30,221
maakten de weg vrij
voor deze ontdekking.
291
00:17:31,957 --> 00:17:36,528
In één scenario slokt een ster
al zijn brandstof op.
292
00:17:40,099 --> 00:17:41,566
Dan koelt hij af
293
00:17:41,600 --> 00:17:44,302
en bezwijkt onder
zijn eigen zwaartekracht.
294
00:17:44,337 --> 00:17:48,006
De ster stuitert terug
in een enorme ontploffing.
295
00:17:48,040 --> 00:17:52,243
Er blijft een neutronenster over,
of een zwart gat.
296
00:17:53,546 --> 00:17:57,782
Omdat de massa van de ster
sterk kan variëren
298
00:17:57,817 --> 00:18:01,686
kan de felheid
van de supernova ook variëren.
300
00:18:01,720 --> 00:18:05,824
Je kunt de afstand niet inschatten
op basis van de felheid.
302
00:18:05,858 --> 00:18:09,827
Een nabijgelegen supernova
kan net zo fel zijn
303
00:18:09,862 --> 00:18:12,797
als een krachtigere supernova
die verder weg is.
304
00:18:13,231 --> 00:18:17,502
Maar er is nog een soort supernova
die maar één sterkte heeft.
306
00:18:17,536 --> 00:18:21,238
Het is het slot van een tango
307
00:18:21,272 --> 00:18:25,009
die wordt gedanst door
een reuzenster en een dwergster.
308
00:18:26,379 --> 00:18:29,180
De twee sterren
draaien vlak langs elkaar.
309
00:18:29,215 --> 00:18:33,652
De reuzenster zet gas af
op de dwergster.
311
00:18:34,186 --> 00:18:37,989
Als het extra gewicht
ondraaglijk wordt
313
00:18:38,024 --> 00:18:42,560
ontbrandt de dwergster
als een atoombom.
314
00:18:43,595 --> 00:18:45,363
Een paar weken
315
00:18:45,397 --> 00:18:48,298
evenaart zo'n supernova de felheid
316
00:18:48,333 --> 00:18:50,935
van alle sterren
in z'n sterrenstelsel.
317
00:18:51,170 --> 00:18:55,406
Zo'n supernova heeft altijd
dezelfde kracht:
319
00:18:55,441 --> 00:18:58,810
ongeveer 5 miljard keer sterker
dan onze zon.
320
00:18:58,844 --> 00:19:00,578
Met grote telescopen
321
00:19:00,613 --> 00:19:03,514
kunnen we ze in verre stelsels zien.
322
00:19:03,549 --> 00:19:06,851
Tot aan de rand
van het waarneembare heelal.
323
00:19:15,494 --> 00:19:19,096
Omdat al die supernova's
even sterk zijn
324
00:19:19,131 --> 00:19:23,801
zijn ze ideaal om grote afstanden
in het universum te berekenen.
326
00:19:23,836 --> 00:19:26,738
We noemen ze "standard candles".
327
00:19:31,410 --> 00:19:37,048
In 1929 ontdekte Edwin Hubble
dat het universum uitzet.
328
00:19:37,082 --> 00:19:40,318
De verre sterrenstelsels
drijven uiteen.
329
00:19:40,852 --> 00:19:44,956
Later ontdekten we dat dit proces
14 miljard jaar terug begon
331
00:19:44,990 --> 00:19:50,160
met de explosieve geboorte
van het universum: de oerknal.
332
00:19:52,630 --> 00:19:55,567
Men dacht dat het proces
zou vertragen
334
00:19:55,601 --> 00:19:59,103
door de zwaartekracht
binnen het universum.
336
00:19:59,138 --> 00:20:04,309
De zwaartekracht van de donkere
materie zou de uitzetting stopzetten.
338
00:20:04,343 --> 00:20:07,945
En het universum zou terugvallen.
339
00:20:07,979 --> 00:20:12,150
In dat geval zou alles
uiteindelijk vermorzeld worden.
341
00:20:12,184 --> 00:20:15,520
Maar aan de andere kant, als er
minder donkere materie was,
342
00:20:15,554 --> 00:20:18,422
zou de uitzetting voorgoed doorgaan,
343
00:20:18,456 --> 00:20:20,525
maar steeds langzamer.
344
00:20:20,559 --> 00:20:23,127
Twee concurrerende
teams van astronomen
345
00:20:23,162 --> 00:20:26,431
observeerden supernova's
in verafgelegen sterrenstelsels.
346
00:20:26,465 --> 00:20:30,535
Daaruit vloeide weer
zo'n grappig moment voort.
348
00:20:30,569 --> 00:20:35,540
In 1998 bereikten beide teams
los van elkaar dezelfde conclusie.
350
00:20:35,574 --> 00:20:37,942
De uitzetting vertraagt
helemaal niet,
351
00:20:37,977 --> 00:20:39,711
maar versnelt juist.
352
00:20:39,745 --> 00:20:43,348
Dit betekent dat het universum
voorgoed zal blijven uitzetten.
353
00:20:44,082 --> 00:20:47,151
Er lijkt een mysterieuze
kracht te zijn,
354
00:20:47,186 --> 00:20:50,154
sterker dan de zwaartekracht,
355
00:20:50,189 --> 00:20:52,724
die de kosmos uit elkaar duwt.
356
00:20:52,758 --> 00:20:56,961
De meeste energie in het universum
zit in die kracht.
358
00:20:56,996 --> 00:20:59,864
Die noemen we "donkere energie".
359
00:20:59,898 --> 00:21:02,466
Die naam is,
net als donkere materie,
360
00:21:02,501 --> 00:21:05,537
een codewoord voor
onze onwetendheid.
361
00:21:05,571 --> 00:21:07,906
Het is niet erg
dat we niet alles weten.
362
00:21:07,940 --> 00:21:09,908
Dat kunnen we beter toegeven
363
00:21:09,942 --> 00:21:12,310
dan geloven in iets wat niet klopt.
364
00:21:12,344 --> 00:21:18,649
Als we doen alsof we alles weten,
ontdekken we nooit hoe het zit.
366
00:21:18,884 --> 00:21:24,856
Vanavond varen we uit
naar nog exotischer wateren.
368
00:21:24,890 --> 00:21:26,891
Kom maar mee...
369
00:21:37,277 --> 00:21:43,048
Slechts twee van onze schepen zijn
in de interstellaire ruimte geweest.
371
00:21:43,082 --> 00:21:46,919
De langste odyssee
in de geschiedenis
372
00:21:46,953 --> 00:21:50,222
werd gelanceerd in 1977.
373
00:21:50,256 --> 00:21:53,959
NASA's Voyager 1 en 2.
374
00:21:54,493 --> 00:21:58,297
De Voyagers leggen
zo'n 65.000 km/u af.
375
00:21:58,331 --> 00:22:03,901
Ze hebben ons de grote rode vlek
op Jupiter in close-up laten zien.
377
00:22:03,936 --> 00:22:07,105
Een orkaan,
drie keer zo groot als de aarde,
378
00:22:07,140 --> 00:22:11,076
die zeker al raast sinds 1644,
379
00:22:11,110 --> 00:22:12,811
toen hij voor het eerst werd gezien.
380
00:22:12,845 --> 00:22:16,615
Misschien is hij wel
duizenden jaren oud.
381
00:22:16,649 --> 00:22:19,952
De Voyagers hebben
de eerste actieve vulkaan
382
00:22:19,986 --> 00:22:23,922
op een andere wereld ontdekt.
Op een maan van Jupiter, Io.
383
00:22:25,491 --> 00:22:27,626
En een oceaan onder het ijs
384
00:22:27,660 --> 00:22:29,261
op de maan Europa,
385
00:22:32,966 --> 00:22:36,501
met minstens twee keer zo veel
water als wij op aarde hebben.
386
00:22:39,606 --> 00:22:42,975
De Voyagers zijn door de ringen
van Saturnus gevlogen.
387
00:22:43,009 --> 00:22:49,181
Die bleken honderden banden
draaiende sneeuwballen te zijn.
389
00:22:52,552 --> 00:22:55,187
Op Saturnus' gigantische maan Titan
390
00:22:55,221 --> 00:22:59,358
is een dampkring gemeten die
vier keer dichter is dan op aarde.
391
00:22:59,392 --> 00:23:04,129
Dat duidde op het bestaan van
koolwaterstofzeeën op Titan.
392
00:23:04,163 --> 00:23:05,831
Dat is later bevestigd.
393
00:23:07,800 --> 00:23:10,768
Voyager 2 bood ons een portret
394
00:23:10,902 --> 00:23:13,605
van de buitenste planeet, Neptunus.
395
00:23:13,640 --> 00:23:17,809
Daar giert een wind
van 1.600 kilometer per uur
396
00:23:19,345 --> 00:23:24,214
en schieten op de maan Triton geisers
met kokende stikstof omhoog
397
00:23:24,248 --> 00:23:26,752
tot acht kilometer hoogte.
398
00:23:29,889 --> 00:23:34,526
De Voyager heeft de buitenste
planeten bereikt,
400
00:23:34,561 --> 00:23:39,064
maar de odyssee in het duister
begon nog maar net.
402
00:23:40,867 --> 00:23:42,968
35 jaar na zijn lancering
403
00:23:43,002 --> 00:23:45,937
werd Voyager 1 ons
eerste ruimtevaartuig
404
00:23:45,971 --> 00:23:48,440
dat zich op onverkend gebied begaf.
405
00:23:49,074 --> 00:23:53,712
De zon schiet continu
geladen deeltjes alle kanten op
407
00:23:53,746 --> 00:23:56,548
met 1,6 miljoen
kilometer per uur.
408
00:23:56,582 --> 00:24:00,819
Deze zonnewind blaast
een enorme magnetische bel:
409
00:24:00,853 --> 00:24:05,223
onze heliosfeer. Die reikt verder
dan de buitenste planeten.
410
00:24:05,257 --> 00:24:10,095
Hij duwt tegen het dunne gas
in de interstellaire ruimte.
411
00:24:10,129 --> 00:24:14,700
Er is een grens waar het ene ophoudt
en het andere begint.
412
00:24:14,734 --> 00:24:16,868
Voyager 1 meldde de aarde
413
00:24:16,903 --> 00:24:19,404
dat de detectoren werden belaagd
414
00:24:19,439 --> 00:24:21,639
door steeds meer kosmische straling.
415
00:24:21,674 --> 00:24:25,877
Eerst wisten we niet
waar de interstellaire ruimte begon.
417
00:24:26,012 --> 00:24:31,483
De Voyager 1 ging een grens over
die we nog niet waren overgestoken.
419
00:24:31,517 --> 00:24:35,353
De heliosfeer beschermt ons
tegen de meeste straling.
420
00:24:35,388 --> 00:24:37,522
Bij een storm van zonnewind
421
00:24:37,557 --> 00:24:39,758
groeit deze beschermende zone.
422
00:24:39,792 --> 00:24:41,893
Bij rustig zonneweer krimpt hij.
423
00:24:41,928 --> 00:24:45,196
Als een ster in de buurt
supernova gaat
424
00:24:47,033 --> 00:24:52,270
drukt het puin van die ster
de heliosfeer terug naar de zon.
426
00:24:52,305 --> 00:24:55,840
Als die wordt teruggeduwd
naar de aarde
428
00:24:55,875 --> 00:25:00,912
krijgt onze planeet een radioactief
bad van supernova-puin.
429
00:25:00,947 --> 00:25:03,748
Gelukkig gebeurt dat niet zo vaak.
430
00:25:03,783 --> 00:25:07,185
Voor het laatst zo'n
2 miljoen jaar geleden.
431
00:25:07,220 --> 00:25:14,025
Een naburige ster ontplofte,
een miljoen jaar voor de mens bestond.
433
00:25:14,060 --> 00:25:16,528
Hoe kunnen we dat nou weten?
434
00:25:16,562 --> 00:25:21,867
Omdat de stervende ster sporen
heeft nagelaten in de oceaan.
436
00:25:21,901 --> 00:25:26,605
Mangaanknollen,
kleine stenen zoals deze hier
437
00:25:26,639 --> 00:25:30,709
liggen verspreid over de oceaanbodem.
438
00:25:31,143 --> 00:25:33,945
Ze groeien heel langzaam.
439
00:25:33,980 --> 00:25:38,717
Met een millimeter per miljoen jaar.
440
00:25:38,751 --> 00:25:42,021
Laag voor laag.
441
00:25:42,755 --> 00:25:45,790
Deze knollen groeien
samen met bacteriën
442
00:25:45,825 --> 00:25:50,162
door mineralen uit het zeewater
op te nemen.
443
00:25:50,696 --> 00:25:54,666
Een supernova produceert
een radioactieve vorm van ijzer.
444
00:25:54,700 --> 00:25:58,737
Zoiets kan van nature
niet gemaakt worden op aarde.
445
00:25:58,771 --> 00:26:05,143
Onderzoekers hebben hier sporen van
gevonden in de mangaanknollen.
448
00:26:05,177 --> 00:26:09,979
Aan de hand van het groeitempo
konden ze de sporen dateren
449
00:26:10,014 --> 00:26:14,352
en in verband brengen
met een ster die allang is vergaan.
451
00:26:16,288 --> 00:26:18,857
Het verschil tussen
alleen een kiezel zien
452
00:26:18,891 --> 00:26:23,295
en de geschiedenis van
de kosmos erin lezen,
453
00:26:23,329 --> 00:26:25,730
dat is nou wetenschap.
454
00:26:27,900 --> 00:26:31,870
De interstellaire ruimte
is donker en diep.
455
00:26:31,904 --> 00:26:35,874
Hier is de zon slechts
de felste ster aan de hemel.
456
00:26:35,908 --> 00:26:39,311
Maar de Voyagers houden contact
457
00:26:39,345 --> 00:26:41,479
met NASA's lab JPL.
458
00:26:41,514 --> 00:26:47,018
Er wordt gecommuniceerd
over een afstand van licht-uren.
460
00:26:47,753 --> 00:26:54,226
Geen ander object van de mens
is ooit zo ver van huis geweest.
462
00:27:00,533 --> 00:27:04,069
Als ze onbestuurbaar zijn geworden
464
00:27:04,103 --> 00:27:08,340
breekt de laatste, langste fase
van de Voyager-missie aan.
466
00:27:17,850 --> 00:27:21,019
In 1979, toen
de Voyagers bij Jupiter waren,
467
00:27:21,053 --> 00:27:25,456
werden ze door de zwaartekracht
het zonnestelsel uitgeslingerd.
469
00:27:25,491 --> 00:27:30,128
Zo kunnen ze door het sterrenstelsel
reizen, een miljard jaar lang.
471
00:27:30,162 --> 00:27:34,797
Carl Sagan besefte dat
de missie twee gratis tickets bood
472
00:27:34,831 --> 00:27:36,868
naar iets wat op de eeuwigheid leek.
473
00:27:37,402 --> 00:27:43,374
Met een team stelde hij een boodschap samen
voor een beschaving die misschien ooit
475
00:27:43,408 --> 00:27:46,244
op het wrak zal stuiten.
476
00:27:49,515 --> 00:27:51,682
26 eeuwen geleden
477
00:27:51,717 --> 00:27:54,519
schreef de Assyrische koning
Esarhaddon:
478
00:27:54,553 --> 00:27:57,288
Ik heb monumenten
van brons laten maken,
479
00:27:57,322 --> 00:27:59,957
en inscripties in klei.
480
00:27:59,992 --> 00:28:03,661
Die zitten in de fundering,
voor de toekomst.
481
00:28:04,195 --> 00:28:07,698
Met deze hiërogliefen
wordt die oude traditie voortgezet.
482
00:28:07,733 --> 00:28:12,201
Deze boodschap is geschreven
om te worden gelezen
483
00:28:12,236 --> 00:28:15,206
door wezens uit andere werelden
en tijden.
484
00:28:16,875 --> 00:28:18,409
Wat hebben wij gemeen
485
00:28:18,443 --> 00:28:22,580
met aliens die een
eigen evolutie hebben doorstaan?
487
00:28:22,614 --> 00:28:29,086
Die zo ver ontwikkeld zijn dat ze
naar de interstellaire ruimte kunnen?
489
00:28:29,121 --> 00:28:30,655
Zeker één ding:
490
00:28:30,689 --> 00:28:34,258
de universele taal van de wetenschap.
492
00:28:34,293 --> 00:28:37,261
De zwaartekracht doorbreken
is lastig.
493
00:28:37,296 --> 00:28:39,530
Je kunt alleen de kosmische zee op
494
00:28:39,565 --> 00:28:42,900
als je wiskunde en natuurkunde kent.
495
00:28:42,935 --> 00:28:46,003
Waterstof is het meest voorkomende
element in het universum.
496
00:28:46,038 --> 00:28:51,843
Het elektron daarin verandert van
draairichting in een constant tempo.
499
00:28:51,877 --> 00:28:55,846
Waterstofatomen zijn net
piepkleine klokjes.
500
00:28:56,181 --> 00:28:58,683
Tik... tak.
501
00:28:58,717 --> 00:29:00,885
We hebben een tijdseenheid gemeen
502
00:29:00,919 --> 00:29:02,520
met de buitenaardse wezens.
503
00:29:02,554 --> 00:29:08,626
Dat is handig voor de volgende stap
van de boodschap: het retouradres.
506
00:29:08,660 --> 00:29:14,599
Pulsars zijn neutronensterren
die regelmatig radiogolven uitstoten.
508
00:29:14,633 --> 00:29:17,301
Je kunt er de klok op gelijk zetten.
509
00:29:17,336 --> 00:29:19,904
De zon staat midden in het diagram.
510
00:29:19,938 --> 00:29:23,574
De lijnen wijzen naar
de 14 dichtstbijzijnde pulsars.
511
00:29:23,609 --> 00:29:27,411
Elke pulsar heeft
een unieke frequentie
512
00:29:27,446 --> 00:29:29,880
met het getik van
een waterstofatoom
513
00:29:29,915 --> 00:29:31,615
als tijdseenheid.
514
00:29:31,650 --> 00:29:38,389
Buitenaardse astronomen kunnen
met dit diagram onze ster vinden.
517
00:29:38,923 --> 00:29:40,491
Ze kunnen ook zien
518
00:29:40,525 --> 00:29:42,059
wanneer de Voyager is gelanceerd.
519
00:29:42,094 --> 00:29:48,799
Dat is belangrijk, want de gegevens
gaan 1.000 miljoen jaar mee.
521
00:29:51,336 --> 00:29:54,939
Doe eens alsof je
een buitenaardse archeoloog bent.
523
00:29:54,973 --> 00:29:58,642
Je hebt een voorwerp
uit de interstellaire ruimte.
524
00:29:59,311 --> 00:30:00,811
Dat is gemaakt door wezens
525
00:30:00,846 --> 00:30:02,980
van een miljard jaar geleden.
526
00:30:03,015 --> 00:30:05,183
Wat zou je ervan vinden,
en van hun wereld?
527
00:30:06,385 --> 00:30:10,087
Ze hebben ons hun muziek gestuurd
528
00:30:10,122 --> 00:30:14,192
en begroetingen
in 59 menselijke talen.
529
00:30:17,096 --> 00:30:20,264
Hallo, namens de kinderen op aarde.
530
00:30:20,266 --> 00:30:21,865
Plus een walvissentaal.
531
00:30:23,369 --> 00:30:27,237
En een geluidsessay met het geluid
van de lancering van de Saturnus V,
532
00:30:28,575 --> 00:30:31,909
de eerste woorden van een moeder
tegen haar baby,
533
00:30:32,912 --> 00:30:36,380
Toe nou, stil maar.
535
00:30:36,382 --> 00:30:39,683
de hersengolven van
een jonge vrouw die verliefd wordt.
536
00:30:42,188 --> 00:30:45,723
En het geluid van een pulsar.
537
00:30:50,362 --> 00:30:54,866
Dat alles zal een miljard jaar
blijven voortbestaan.
538
00:31:07,246 --> 00:31:10,681
Hoe lang is
een miljard jaar eigenlijk?
539
00:31:19,646 --> 00:31:22,745
Als je alle tijd sinds de oerknal,
540
00:31:22,882 --> 00:31:24,850
het ontstaan van het heelal,
541
00:31:24,884 --> 00:31:26,852
in één jaar perst
542
00:31:26,886 --> 00:31:30,188
is een miljard jaar ongeveer
één maand van dat jaar.
543
00:31:30,223 --> 00:31:34,560
Wat gebeurde er op aarde,
een miljard jaar geleden?
544
00:31:37,597 --> 00:31:42,301
Het meeste land vormde
een supercontinent: Rodinia.
546
00:31:42,335 --> 00:31:45,971
Een kale woestijn zonder
dieren of planten.
547
00:31:46,005 --> 00:31:50,375
Een miljard jaar terug was er
te weinig zuurstof voor een ozonlaag.
549
00:31:50,410 --> 00:31:55,781
Ultraviolette straling verhinderde
dat het land bevolkt werd.
551
00:31:55,815 --> 00:31:58,317
Rodinia leek eerder op Mars
552
00:31:58,351 --> 00:32:00,753
dan op de huidige aarde.
553
00:32:01,087 --> 00:32:03,789
De gigantische wereldoceaan zorgde
voor enorme regenbuien,
554
00:32:03,823 --> 00:32:06,325
overstromingen en erosie.
555
00:32:06,359 --> 00:32:09,461
Er werden gletsjers gevormd,
556
00:32:09,495 --> 00:32:12,664
die het land een nieuwe vorm gaven.
557
00:32:12,699 --> 00:32:16,068
Eéncellige organismen
overheersten in de oceanen.
558
00:32:16,102 --> 00:32:19,671
Maar sommige leefden in kolonies,
microbiële matten.
559
00:32:19,706 --> 00:32:24,409
De eerste meercellige organismen
zouden al snel evolueren.
560
00:32:24,444 --> 00:32:26,411
Over een miljard jaar,
561
00:32:26,446 --> 00:32:28,413
hoe ziet de aarde er dan uit?
562
00:32:28,448 --> 00:32:31,083
Lang nadat de steden,
de Egyptische piramides
563
00:32:31,117 --> 00:32:34,253
en de Rocky Mountains
zijn weggevaagd?
564
00:32:34,287 --> 00:32:36,855
We hebben weinig zekerheid
565
00:32:36,890 --> 00:32:39,892
over zo'n verre toekomst.
566
00:32:43,563 --> 00:32:46,031
Het enige wat we zeker weten,
567
00:32:46,065 --> 00:32:49,868
is dat de aarde die wij kennen
dan zodanig veranderd zou zijn
568
00:32:49,903 --> 00:32:53,205
dat we hem amper zouden herkennen.
569
00:32:53,239 --> 00:32:56,775
Maar zelfs over 1.000 miljoen jaar
570
00:32:56,809 --> 00:33:02,614
zal er iets van wie we waren,
de muziek die we maakten,
572
00:33:02,649 --> 00:33:04,350
blijven voortbestaan.
573
00:33:09,522 --> 00:33:12,691
Tegen die tijd heeft onze zon
574
00:33:12,725 --> 00:33:16,061
nog vier onwentelingen gemaakt
rondom de spil van het sterrenstelsel.
575
00:33:24,370 --> 00:33:28,874
En de Voyagers zullen
ver bij de zon vandaan zijn.
576
00:33:31,812 --> 00:33:34,913
Carl Sagan zat in
het Voyager-team.
577
00:33:34,948 --> 00:33:39,151
Het was zijn idee dat de Voyager
nog één laatste foto zou maken.
578
00:33:39,185 --> 00:33:41,186
Een generatie eerder
579
00:33:41,221 --> 00:33:44,056
had een astronaut op een maanvlucht
580
00:33:44,090 --> 00:33:49,928
een foto gemaakt van de hele aarde,
als een wereld zonder grenzen.
582
00:33:49,963 --> 00:33:53,332
Die werd een icoon
van een nieuw bewustzijn.
583
00:33:53,366 --> 00:33:57,503
Carl besefte
wat de volgende stap was.
584
00:33:57,537 --> 00:34:00,572
Hij haalde de NASA over de camera
585
00:34:00,607 --> 00:34:04,376
terug op aarde te richten toen
de Voyager Neptunus voorbij ging,
586
00:34:04,410 --> 00:34:11,083
voor een laatste blik op huis.
Op wat hij "dat vage blauwe stipje" noemde.
588
00:34:16,890 --> 00:34:18,457
Dat is hier.
589
00:34:18,491 --> 00:34:20,025
Dat is ons thuis.
590
00:34:20,059 --> 00:34:21,627
Dat zijn wij.
591
00:34:21,661 --> 00:34:24,363
Op die stip hebben al je dierbaren,
592
00:34:24,397 --> 00:34:26,398
iedereen die je kent,
593
00:34:26,432 --> 00:34:28,400
iedereen van wie je ooit hebt gehoord,
594
00:34:28,434 --> 00:34:31,069
alle mensen,
595
00:34:31,104 --> 00:34:33,472
hun leven geleefd.
596
00:34:33,506 --> 00:34:37,242
Het totaal van
al onze vreugde en ons lijden.
597
00:34:37,277 --> 00:34:40,078
Duizenden religies, ideologieën,
598
00:34:40,113 --> 00:34:42,080
en economische doctrines.
599
00:34:42,115 --> 00:34:44,249
Elke jager-verzamelaar,
600
00:34:44,284 --> 00:34:46,251
elke held en lafaard,
601
00:34:46,286 --> 00:34:49,721
elke schepper en vernieler
van beschavingen,
602
00:34:49,756 --> 00:34:51,723
elke koning en elke boer,
603
00:34:51,758 --> 00:34:53,759
elk jong, verliefd stel,
604
00:34:53,793 --> 00:34:57,062
elke moeder en vader,
elk hoopvol kind,
605
00:34:57,096 --> 00:34:59,331
elke uitvinder en ontdekkingsreiziger,
606
00:34:59,365 --> 00:35:03,001
elke moraalpreker,
elke corrupte politicus,
607
00:35:03,036 --> 00:35:07,105
elke superster,
elke superieure leider,
608
00:35:07,140 --> 00:35:10,976
elke heilige en zondaar
in onze geschiedenis
609
00:35:11,010 --> 00:35:12,978
heeft daar geleefd.
610
00:35:13,012 --> 00:35:18,083
Op een stofje,
zwevend in een zonnestraal.
612
00:35:18,117 --> 00:35:22,321
De aarde is een heel klein toneel
613
00:35:22,355 --> 00:35:26,158
in een uitgestrekte
kosmische arena.
614
00:35:26,192 --> 00:35:29,428
Denk eens aan de rivieren van bloed,
615
00:35:29,462 --> 00:35:33,165
vergoten door generaals
en keizers,
616
00:35:33,199 --> 00:35:38,604
zodat ze voor even
de heersers konden zijn
618
00:35:38,638 --> 00:35:41,874
over een fractie van een stipje.
619
00:35:41,908 --> 00:35:45,010
Denk eens aan de
eindeloze wreedheden
620
00:35:45,044 --> 00:35:48,547
die de bewoners
van de ene uithoek
621
00:35:48,549 --> 00:35:53,552
de amper te onderscheiden bewoners
van de andere uithoek aandoen.
623
00:35:53,586 --> 00:35:56,622
Aan hoe vaak ze elkaar
verkeerd begrijpen,
624
00:35:56,656 --> 00:35:59,625
hoe graag ze elkaar doden.
625
00:35:59,659 --> 00:36:02,961
Aan hoe vurig hun haat is.
626
00:36:02,996 --> 00:36:08,567
Onze houding,
onze ingebeelde belangrijkheid,
628
00:36:08,601 --> 00:36:12,805
het waanidee dat we
bevoorrecht zijn in het heelal,
630
00:36:12,839 --> 00:36:17,509
worden tegengesproken
door dit zwakke lichtpuntje.
631
00:36:17,544 --> 00:36:19,545
Onze planeet
632
00:36:19,579 --> 00:36:25,684
is een eenzaam stipje, in de
grote kosmische duisternis die ons omhult.
634
00:36:25,718 --> 00:36:28,520
In onze onbekendheid,
635
00:36:28,555 --> 00:36:31,323
in al die uitgestrekte ruimte,
636
00:36:31,357 --> 00:36:35,060
wijst niets erop
dat er hulp van buitenaf zal komen
637
00:36:35,094 --> 00:36:38,030
om ons tegen onszelf te beschermen.
638
00:36:38,064 --> 00:36:42,267
De aarde is voor zover bekend
de enige wereld waar er leven is.
639
00:36:42,302 --> 00:36:49,107
Er is voorlopig geen andere plek
waar we naartoe kunnen.
642
00:36:49,142 --> 00:36:51,877
Op bezoek gaan? Ja.
643
00:36:51,911 --> 00:36:54,613
Ons ergens vestigen? Nog niet.
644
00:36:54,647 --> 00:36:56,181
Of je het nou leuk vindt of niet,
645
00:36:56,216 --> 00:37:00,752
op de aarde
moeten we stelling nemen.
646
00:37:00,787 --> 00:37:08,227
Men zegt wel dat astronomie
je nederig maakt en karakter geeft.
648
00:37:08,261 --> 00:37:10,729
Misschien is er geen beter beeld
649
00:37:10,764 --> 00:37:13,599
van de dwaze, menselijke ijdelheid
650
00:37:13,633 --> 00:37:17,136
dan dit beeld van veraf.
651
00:37:17,170 --> 00:37:23,442
Het onderstreept dat we vriendelijker
voor elkaar moeten zijn
653
00:37:23,476 --> 00:37:28,113
en dat vage blauwe stipje
moeten beschermen en koesteren.
655
00:37:28,148 --> 00:37:31,283
Want een ander thuis
hebben we nooit gekend...
656
00:37:38,191 --> 00:37:42,561
Hoe is het ons,
de wezens op dat stofje,
658
00:37:42,595 --> 00:37:48,734
ooit gelukt ruimtevaartuigen
de Melkweg in te sturen?
660
00:37:48,768 --> 00:37:53,138
Een paar eeuwen geleden,
een seconde in de kosmische tijd,
661
00:37:53,173 --> 00:37:56,274
wisten we niet waar
of wanneer we waren.
662
00:37:56,309 --> 00:37:58,577
We waren ons niet bewust
van de kosmos,
663
00:37:58,611 --> 00:38:01,180
in onze gevangenis,
664
00:38:01,214 --> 00:38:03,182
een piepklein heelal,
665
00:38:03,216 --> 00:38:06,718
gebonden in een notendop.
666
00:38:09,222 --> 00:38:13,092
Hoe zijn we ontsnapt
uit de gevangenis?
667
00:38:13,126 --> 00:38:16,429
Door generaties van zoekenden
668
00:38:16,463 --> 00:38:20,499
die vijf eenvoudige regels
ter harte hebben genomen.
669
00:38:24,404 --> 00:38:26,772
Twijfel aan autoriteit.
670
00:38:26,806 --> 00:38:30,109
Geen enkel idee is waar,
alleen omdat iemand het zegt,
671
00:38:30,143 --> 00:38:31,810
zoals ik.
672
00:38:32,812 --> 00:38:34,646
Denk zelf na.
673
00:38:38,484 --> 00:38:40,452
Twijfel aan jezelf.
674
00:38:42,422 --> 00:38:45,857
Geloof nergens in,
alleen omdat je dat wilt.
675
00:38:45,891 --> 00:38:49,862
Geloof maakt iets nog niet waar.
676
00:38:49,896 --> 00:38:55,567
Neem de proef op de som
met observaties en experimenten.
678
00:38:55,602 --> 00:39:01,173
Als jouw idee niet door
een goede test komt, klopt het niet.
680
00:39:01,207 --> 00:39:02,808
Zet je eroverheen.
681
00:39:02,842 --> 00:39:07,679
Ga het bewijs achterna,
waarheen dan ook.
682
00:39:08,982 --> 00:39:12,684
Als je geen bewijs hebt,
vel dan geen oordeel.
683
00:39:12,719 --> 00:39:15,754
En misschien wel
de belangrijkste regel van allemaal:
684
00:39:15,789 --> 00:39:18,023
denk erom dat je het mis kunt hebben.
685
00:39:18,057 --> 00:39:20,259
Zelfs de beste wetenschappers
686
00:39:20,293 --> 00:39:22,194
zaten soms verkeerd.
687
00:39:22,228 --> 00:39:24,930
Newton, Einstein
688
00:39:24,964 --> 00:39:27,699
en alle andere grote wetenschappers.
689
00:39:27,734 --> 00:39:30,202
Ze hebben allemaal fouten gemaakt.
690
00:39:30,236 --> 00:39:33,405
Natuurlijk... het waren mensen.
691
00:39:33,440 --> 00:39:37,743
Door de wetenschap
houden we onszelf niet voor de gek.
692
00:39:37,777 --> 00:39:40,046
En elkaar ook niet.
693
00:39:40,580 --> 00:39:42,915
Hebben wetenschappers
weleens gezondigd?
694
00:39:46,086 --> 00:39:47,553
Natuurlijk.
695
00:39:47,587 --> 00:39:53,192
We hebben de wetenschap misbruikt net als
ieder ander middel waarover we beschikken.
697
00:39:53,226 --> 00:39:59,365
Daarom kunnen we het niet overlaten
aan een stel machtige mensen.
699
00:39:59,399 --> 00:40:02,301
Als wetenschap van iedereen is,
700
00:40:02,335 --> 00:40:05,404
wordt die minder snel misbruikt.
701
00:40:07,640 --> 00:40:12,578
Deze waarden ondermijnen
fanatisme en onwetendheid.
703
00:40:12,612 --> 00:40:16,949
Tenslotte is het heelal
grotendeels duisternis
705
00:40:16,983 --> 00:40:20,219
met eilandjes van licht erin.
706
00:40:20,253 --> 00:40:23,889
Weten hoe oud de aarde is,
de afstand naar de sterren,
707
00:40:23,923 --> 00:40:25,891
hoe evolutie werkt?
708
00:40:25,925 --> 00:40:28,160
Wat maakt dat uit?
709
00:40:28,194 --> 00:40:32,798
Dat hangt ervan af
hoe groot je je heelal wilt hebben.
711
00:40:32,832 --> 00:40:34,800
Sommige mensen houden
het graag klein.
712
00:40:34,834 --> 00:40:37,836
Prima, dat is begrijpelijk.
714
00:40:37,871 --> 00:40:39,571
Maar ik hou van groot.
715
00:40:39,606 --> 00:40:42,741
Als ik dit opneem
in mijn hart en geest
716
00:40:42,776 --> 00:40:44,677
beurt me dat op.
717
00:40:44,711 --> 00:40:48,480
Als ik me zo voel,
wil ik weten dat het echt is.
718
00:40:48,515 --> 00:40:51,984
Dat het niet tussen mijn oren zit.
719
00:40:52,018 --> 00:40:54,153
Want de waarheid doet ertoe.
720
00:40:54,187 --> 00:40:56,922
Onze fantasie stelt niets voor
721
00:40:56,956 --> 00:41:00,025
vergeleken bij de waanzinnige
realiteit van de natuur.
722
00:41:04,164 --> 00:41:08,167
Ik wil weten
wat er op die donkere plekken is
723
00:41:08,201 --> 00:41:11,904
en wat er gebeurd is
voor de oerknal.
724
00:41:13,973 --> 00:41:16,809
Wat er achter
de kosmische horizon ligt,
725
00:41:16,843 --> 00:41:19,712
hoe het leven is ontstaan.
726
00:41:19,746 --> 00:41:22,714
Zijn er meer plekken in de kosmos
727
00:41:22,748 --> 00:41:26,218
waar materie en energie leven
728
00:41:26,252 --> 00:41:28,687
en een bewustzijn hebben?
729
00:41:35,729 --> 00:41:37,897
Ik wil mijn voorouders kennen,
730
00:41:37,931 --> 00:41:39,398
allemaal.
731
00:41:39,433 --> 00:41:41,667
Ik wil een sterke schakel zijn
732
00:41:41,702 --> 00:41:43,569
in een keten van generaties.
733
00:41:43,603 --> 00:41:45,404
Ik wil mijn kinderen beschermen,
734
00:41:45,439 --> 00:41:48,574
en de kinderen van de toekomst.
735
00:41:48,608 --> 00:41:54,513
Wij zijn de ogen en oren,
gedachten en gevoelens van de kosmos.
737
00:41:54,548 --> 00:41:57,783
We leren
onze ontstaansgeschiedenis kennen.
738
00:41:57,818 --> 00:42:01,687
Sterrenstof dat nadenkt
over de evolutie van materie.
739
00:42:01,722 --> 00:42:05,791
We hebben achterhaald
wanneer het bewustzijn is ontstaan.
740
00:42:05,825 --> 00:42:08,394
Wij en de andere levende wezens
op deze planeet
741
00:42:08,428 --> 00:42:10,596
vertellen het evolutieverhaal
742
00:42:10,630 --> 00:42:13,032
dat miljarden jaren bestrijkt.
743
00:42:13,066 --> 00:42:15,267
Als we die kennis ter harte nemen
744
00:42:15,302 --> 00:42:18,804
en van de natuur leren houden
745
00:42:18,839 --> 00:42:24,977
zullen onze nakomelingen ons zien als
sterke schakel in de levensketen.
747
00:42:25,011 --> 00:42:28,314
Dan zullen onze kinderen
verder zoeken.
748
00:42:28,348 --> 00:42:32,084
Ze zullen voor ons kijken,
zoals wij voor onze voorouders.
749
00:42:32,119 --> 00:42:35,388
Ze zullen wonderen ontdekken
die nu nog ondenkbaar zijn,
750
00:42:35,422 --> 00:42:37,923
in de kosmos...