1
00:00:04,067 --> 00:00:07,203
Từng có một thế giới
2
00:00:07,237 --> 00:00:10,506
không khác chúng ta là mấy.
3
00:00:16,780 --> 00:00:19,915
Đôi lúc thảm họa tự nhiên
xảy ra,
4
00:00:19,950 --> 00:00:22,618
các vụ phun trào núi lửa
kinh hoàng,
5
00:00:22,652 --> 00:00:25,388
và thỉnh thoảng, một tiểu hành tinh
6
00:00:25,422 --> 00:00:28,157
từ trên trời rơi xuống,
để lại tàn tích trên hành tinh này.
7
00:00:28,191 --> 00:00:32,228
Nhưng trong khoảng một tỉ
năm đầu,
8
00:00:32,262 --> 00:00:35,998
thế giới này giống như
một thiên đường vậy.
9
00:00:36,033 --> 00:00:39,334
Đây có thể là hình ảnh
của Kim Tinh
10
00:00:39,368 --> 00:00:42,838
vào thời Hệ Mặt Trời
còn non trẻ.
11
00:00:42,873 --> 00:00:46,876
Rồi mọi việc bắt đầu đi chệch hướng.
12
00:01:04,877 --> 00:01:12,877
Biên dịch: tieu_dao_tac | tdt.sub@gmail.com
Biên tập: anhcos
13
00:02:28,712 --> 00:02:32,155
VŨ TRỤ: HÀNH TRÌNH
KHÔNG-THỜI GIAN
14
00:02:34,156 --> 00:02:38,156
Tập 12: Một thế giới tự do
15
00:02:48,866 --> 00:02:51,300
Kim Tinh,
16
00:02:51,335 --> 00:02:53,169
thiên đường thuở nào,
17
00:02:53,203 --> 00:02:55,304
trở thành cõi địa ngục.
18
00:02:55,339 --> 00:02:58,407
Khác biệt giữa hai thái cực này
là một cán cân mỏng manh,
19
00:02:58,442 --> 00:03:01,043
mỏng manh hơn chúng ta tưởng
rất nhiều.
20
00:03:01,078 --> 00:03:05,915
Một khi cán cân bị lệch,
không có cách nào cứu vãn.
21
00:03:05,949 --> 00:03:09,151
Đây là hình ảnh Kim Tinh,
hàng xóm gần chúng ta nhất,
22
00:03:09,186 --> 00:03:10,720
ngày nay.
23
00:03:21,031 --> 00:03:24,267
Các biển trên Kim Tinh
đã biến mất từ lâu.
24
00:03:24,301 --> 00:03:27,270
Bề mặt hành tinh này nóng hơn
lò nướng,
25
00:03:27,304 --> 00:03:29,839
đủ làm nóng chảy chì.
26
00:03:29,873 --> 00:03:32,175
Tại sao vậy? Có người cho rằng
đó là bởi Kim Tinh
27
00:03:32,209 --> 00:03:35,178
ở gần Mặt Trời hơn Trái Đất 30%,
28
00:03:35,212 --> 00:03:37,079
nhưng đó không phải lí do.
29
00:03:37,114 --> 00:03:39,714
Kim Tinh bị che phủ hoàn toàn
30
00:03:39,749 --> 00:03:41,851
bởi các đám mây axít sulfuric
31
00:03:41,885 --> 00:03:44,787
ngăn ánh sáng Mặt Trời đi xuống
bề mặt hành tinh.
32
00:03:44,821 --> 00:03:47,790
Đáng ra điều này phải khiến Kim Tinh
lạnh hơn nhiều Trái Đất.
33
00:03:47,824 --> 00:03:50,726
Nhưng tại sao Kim Tinh
lại nóng vậy?
34
00:03:50,761 --> 00:03:52,862
Đó là bởi lượng nhỏ
ánh sáng Mặt Trời
35
00:03:52,896 --> 00:03:55,932
len qua được các đám mây
và đi xuống phía dưới
36
00:03:55,966 --> 00:03:58,067
không thể thoát lại ra ngoài.
37
00:03:58,101 --> 00:04:00,937
Dòng chảy năng lượng bị
khí quyển đậm đặc CO2
38
00:04:00,971 --> 00:04:02,605
chặn đứng.
39
00:04:02,639 --> 00:04:06,576
Khí điôxít cacbon,
gọi tắt là CO2,
40
00:04:06,610 --> 00:04:09,912
có tác dụng như một tấm chăn
giữ nhiệt.
41
00:04:09,947 --> 00:04:11,714
Không ai đốt than
42
00:04:11,748 --> 00:04:14,383
hay vận hành những cỗ xe lớn
trên Kim Tinh.
43
00:04:14,418 --> 00:04:16,252
Tự nhiên có thể phá hủy môi trường
44
00:04:16,286 --> 00:04:18,988
mà không cần tới sinh vật thông minh.
45
00:04:19,022 --> 00:04:23,593
Kim Tinh là nạn nhân của
hiệu ứng nhà kính.
46
00:04:23,627 --> 00:04:27,497
Tại sao hình ảnh ở đây
lại cong?
47
00:04:27,531 --> 00:04:30,766
Đó là bởi áp suất khí quyển
cực lớn.
48
00:04:32,469 --> 00:04:35,338
Đây là tàn tích của Venera 13.
49
00:04:35,372 --> 00:04:38,074
Vào năm 1982, các nhà khoa học
và kĩ sư
50
00:04:38,108 --> 00:04:40,476
của Liên bang Xô Viết ngày ấy
51
00:04:40,511 --> 00:04:43,779
hạ cánh thành công
tàu vũ trụ này xuống Kim Tinh.
52
00:04:43,813 --> 00:04:45,515
Họ giữ nó lạnh
53
00:04:45,549 --> 00:04:47,250
được trong hơn hai giờ.
54
00:04:47,284 --> 00:04:50,186
Nó đã chụp được
khung cảnh xung quanh
55
00:04:50,220 --> 00:04:53,689
và gửi những hình ảnh này
về Trái Đất
56
00:04:53,724 --> 00:04:57,360
trước khi các thiết bị điện tử trên tàu
bị thiêu cháy.
57
00:05:03,867 --> 00:05:06,302
Lượng cacbon ban đầu
trên Trái Đất và Kim Tinh
58
00:05:06,336 --> 00:05:09,105
là giống nhau, nhưng hai hành tinh
đã bị đẩy vào
59
00:05:09,139 --> 00:05:11,474
hai con đường khác nhau hoàn toàn,
60
00:05:11,508 --> 00:05:14,977
và cacbon là yếu tố quyết định
trên cả hai con đường ấy.
61
00:05:15,012 --> 00:05:20,348
Ở Kim Tinh, hầu hết cacbon
tồn tại ở dạng khí CO2
62
00:05:20,382 --> 00:05:22,485
trong khí quyển.
63
00:05:26,425 --> 00:05:29,394
Phần lớn cacbon trên Trái Đất
được lưu trữ rất lâu
64
00:05:29,428 --> 00:05:32,163
ở dạng rắn trong đá các-bô-nát,
65
00:05:32,198 --> 00:05:34,666
giống như núi đá này,
66
00:05:34,700 --> 00:05:37,435
một phần của Vách đá trắng Dover
67
00:05:37,469 --> 00:05:39,771
trên bờ biển Măng-sơ.
68
00:05:39,805 --> 00:05:43,374
Vị thần nào đã xây nên
kì quan này?
69
00:05:58,994 --> 00:06:03,464
Một sinh vật nhỏ hơn đầu bút bi
1.000 lần.
70
00:06:03,499 --> 00:06:05,766
Hàng nghìn tỉ sinh vật như thế.
71
00:06:05,801 --> 00:06:07,935
Tảo đơn bào.
72
00:06:12,808 --> 00:06:16,144
Các núi lửa thải CO2
vào khí quyển.
73
00:06:16,178 --> 00:06:19,347
Biển từ từ hấp thụ khí này.
74
00:06:19,381 --> 00:06:22,016
Trong hàng triệu năm,
75
00:06:22,051 --> 00:06:25,186
các tảo tí hon hấp thụ CO2
76
00:06:25,220 --> 00:06:27,922
và biến chúng thành các lớp vỏ
cực nhỏ này.
77
00:06:27,956 --> 00:06:31,458
Chúng tích tụ thành các
lớp trầm tích đá phấn, hay đá vôi,
78
00:06:31,492 --> 00:06:33,695
dày dưới đáy biển.
79
00:06:37,166 --> 00:06:40,535
Sau đó, Trái Đất, hành tinh luôn biến đổi,
đẩy đáy biển lên trên
80
00:06:40,569 --> 00:06:44,872
và đục đẽo nên những vách đá
khổng lồ này.
81
00:06:44,907 --> 00:06:47,008
Các sinh vật dưới biển khác
82
00:06:47,042 --> 00:06:50,812
cũng hấp thụ CO2
để xây nên các rặng san hô khổng lồ.
83
00:06:50,846 --> 00:06:54,782
Biển biến CO2
thành đá vôi
84
00:06:54,817 --> 00:06:56,851
mà không cần sự trợ giúp
của sinh vật thông minh.
85
00:06:56,885 --> 00:07:00,488
Do thế, chỉ một lượng ít CO2
còn tồn tại ở dạng khí
86
00:07:00,522 --> 00:07:02,023
trong khí quyển Trái Đất.
87
00:07:02,057 --> 00:07:05,159
Chưa tới 0.003%,
88
00:07:05,194 --> 00:07:08,162
chưa tới ba phân tử
89
00:07:08,197 --> 00:07:11,232
trong 10.000 phân tử.
90
00:07:14,336 --> 00:07:17,038
Tuy vậy, đó lại chính là
khác biệt then chốt
91
00:07:17,072 --> 00:07:21,342
giữa một hoang mạc
và sự sống trên Trái Đất.
92
00:07:22,911 --> 00:07:24,846
Nếu không có CO2,
93
00:07:24,880 --> 00:07:28,683
Trái Đất sẽ đóng băng.
94
00:07:28,717 --> 00:07:30,718
Nhưng nếu lượng CO2 lớn gấp đôi,
95
00:07:30,753 --> 00:07:32,687
tức là sáu phân tử CO2
96
00:07:32,721 --> 00:07:34,322
trong 10.000 phân tử,
97
00:07:34,356 --> 00:07:36,424
Trái Đất sẽ quá nóng
98
00:07:36,458 --> 00:07:39,309
và thách thức chúng ta...
99
00:07:39,329 --> 00:07:43,031
dù là không nóng được như Kim Tinh,
không hề.
100
00:07:43,066 --> 00:07:45,734
Biển của Kim Tinh
đã đi vào không gian
101
00:07:45,768 --> 00:07:47,065
hàng tỉ năm trước.
102
00:07:47,104 --> 00:07:50,306
Không có biển,
CO2 trong khí quyển
103
00:07:50,340 --> 00:07:53,031
không bị hấp thụ và
biến thành khoáng thạch.
104
00:07:53,066 --> 00:07:55,179
CO2 từ các núi lửa
105
00:07:55,213 --> 00:07:57,848
cứ thế tích tụ.
106
00:07:57,883 --> 00:08:01,236
Ngày nay, khí quyển Kim Tinh
nặng hơn khí quyển Trái Đất 90 lần.
107
00:08:01,287 --> 00:08:04,604
Phần lớn khí quyển Kim Tinh
là khí CO2 giữ nhiệt.
108
00:08:04,658 --> 00:08:07,994
Đó là lí do Kim Tinh
109
00:08:08,028 --> 00:08:11,631
là địa ngục cho sự sống.
110
00:08:11,665 --> 00:08:14,801
Ngược lại, Trái Đất
111
00:08:14,835 --> 00:08:16,503
đang sống.
112
00:08:16,537 --> 00:08:19,105
Trái Đất đang thở...
113
00:08:19,139 --> 00:08:21,341
nhưng ... rất chậm.
114
00:08:21,375 --> 00:08:23,676
Mỗi hơi thở kéo dài một năm.
115
00:08:23,711 --> 00:08:26,279
Rừng là nơi cư trú
của phần lớn sự sống trên Trái Đất,
116
00:08:26,313 --> 00:08:28,882
và phần lớn rừng nằm ở
Bắc Bán Cầu.
117
00:08:28,916 --> 00:08:31,050
Khi mùa xuân tới trên
Bắc Bán Cầu,
118
00:08:31,085 --> 00:08:34,120
rừng hấp thụ CO2 trong không khí
119
00:08:34,154 --> 00:08:37,323
và phát triển, phủ xanh
bán cầu này.
120
00:08:37,358 --> 00:08:40,393
Nồng độ CO2 trong khí quyển
hạ thấp.
121
00:08:40,427 --> 00:08:44,964
Mùa thu tới, lá rụng
và phân hủy,
122
00:08:44,999 --> 00:08:48,902
thải CO2 trở lại khí quyển.
123
00:08:48,936 --> 00:08:51,538
Quá trình tương tự
diễn ra ở Nam Bán Cầu
124
00:08:51,572 --> 00:08:53,873
nhưng ở khung thời gian
ngược lại.
125
00:08:53,908 --> 00:08:56,876
Nhưng phần lớn Nam Bán Cầu
là biển.
126
00:08:56,911 --> 00:08:58,912
Thế nên rừng ở Bắc Bán Cầu
127
00:08:58,946 --> 00:09:02,415
là yếu tố quyết định các thay đổi thường niên
về CO2 trên Trái Đất.
128
00:09:02,449 --> 00:09:04,217
Trái Đất đã thở như thế
129
00:09:04,251 --> 00:09:05,829
suốt 10 triệu năm nay.
130
00:09:06,387 --> 00:09:09,323
Nhưng không ai biết điều này
cho tới năm 1958
131
00:09:09,357 --> 00:09:12,192
khi một nhà hải dương học
có tên Charles David Keeling
132
00:09:12,226 --> 00:09:14,494
tìm ra phương pháp đo đạc chính xác
133
00:09:14,529 --> 00:09:17,731
lượng CO2 trong khí quyển.
134
00:09:17,765 --> 00:09:21,568
Keeling đã phát hiện ra
cơ chế hô hấp kì diệu của Trái Đất.
135
00:09:23,907 --> 00:09:26,808
Nhưng ông cũng phát hiện
ra một sự thật sửng sốt,
136
00:09:26,843 --> 00:09:30,079
CO2 đang tăng
137
00:09:30,113 --> 00:09:33,048
ở mức nhanh chưa từng thấy
trong lịch sử loài người,
138
00:09:33,082 --> 00:09:35,984
và tình trạng này vẫn
tiếp diễn cho tới ngày nay.
139
00:09:41,525 --> 00:09:45,027
Một thay đổi dễ nhận ra
so với nồng độ CO2
140
00:09:45,061 --> 00:09:48,330
vào buổi đầu của nông nghiệp
và văn minh.
141
00:09:48,365 --> 00:09:51,901
Trên thực tế, đây là lần đầu tiên
hiện tượng này xảy ra trên Trái Đất
142
00:09:51,935 --> 00:09:55,371
trong suốt 3 triệu năm nay.
143
00:09:55,405 --> 00:09:58,274
Tại sao chúng tôi lại biết chắc thế?
144
00:09:58,308 --> 00:10:02,278
Bằng chứng có ở trong nước.
145
00:10:10,458 --> 00:10:13,394
Trái Đất để lại nhật kí chi tiết
146
00:10:13,428 --> 00:10:15,729
trong tuyết của quá khứ.
147
00:10:15,764 --> 00:10:18,766
Các nhà khí hậu học đã
khoan lấy lõi băng
148
00:10:18,800 --> 00:10:21,936
từ sâu dưới các sông băng
ở Greenland và Nam Cực.
149
00:10:22,473 --> 00:10:27,010
Không khí cổ bị kẹt trong
các lớp băng này.
150
00:10:28,979 --> 00:10:31,548
Chúng ta có thể đọc nhật kí
xuyên suốt của khí quyển Trái Đất
151
00:10:31,582 --> 00:10:35,018
từ hơn 800.000 năm trước tới nay.
152
00:10:35,052 --> 00:10:37,287
Trong quãng thời gian đó,
153
00:10:37,321 --> 00:10:39,889
cho tới thời điểm đầu thế kỉ 20,
154
00:10:39,924 --> 00:10:42,192
nồng độ CO2 trong không khí
155
00:10:42,226 --> 00:10:45,962
chưa từng vượt quá 0.0003%.
156
00:10:45,996 --> 00:10:49,165
Và kể từ thời điểm đó tới nay,
nó liên tục gia tăng rất nhanh.
157
00:10:49,200 --> 00:10:51,701
Ngày nay, nồng độ này cao gấp 40%
158
00:10:51,735 --> 00:10:53,970
so với trước cuộc Cách mạng Công nghiệp.
159
00:10:54,004 --> 00:10:57,173
Bằng việc đốt cháy than và dầu khí,
160
00:10:57,208 --> 00:11:00,510
con người đang thải ra CO2
161
00:11:00,544 --> 00:11:02,812
nhanh hơn tốc độ hấp thụ
của Trái Đất.
162
00:11:02,847 --> 00:11:06,316
Do thế, CO2 đang tích tụ
trong khí quyển.
163
00:11:06,350 --> 00:11:08,551
Trái Đất đang nóng lên.
164
00:11:08,586 --> 00:11:11,654
Mọi vật thể nóng
phát ra một loại ánh sáng
165
00:11:11,689 --> 00:11:13,656
không thể nhìn thấy
bằng mắt thường,
166
00:11:13,691 --> 00:11:15,558
tia hồng ngoại nhiệt.
167
00:11:15,593 --> 00:11:20,096
Chúng ta đều tỏa ra các bức xạ nhiệt
vô hình, kể cả trong bóng tối.
168
00:11:20,131 --> 00:11:24,033
Đây là hình ảnh hồng ngoại
của Trái Đất.
169
00:11:24,068 --> 00:11:28,905
Đây chính là thân nhiệt
của Trái Đất.
170
00:11:33,878 --> 00:11:36,579
Ánh sáng Mặt Trời
đi xuống bề mặt Trái Đất.
171
00:11:36,614 --> 00:11:39,015
Trái Đất hấp thụ phần nhiều
năng lượng đó,
172
00:11:39,050 --> 00:11:40,784
làm hành tinh nóng lên
173
00:11:40,818 --> 00:11:44,854
và bức xạ hồng ngoại.
174
00:11:44,889 --> 00:11:47,257
Nhưng CO2 trong khí quyển
175
00:11:47,291 --> 00:11:50,126
hấp thụ phần lớn lượng bức xạ nhiệt ấy,
176
00:11:50,161 --> 00:11:52,929
khiến chúng đi ngược trở lại
bề mặt Trái Đất.
177
00:11:52,963 --> 00:11:56,032
Điều này làm cho Trái Đất
càng nóng hơn.
178
00:11:56,067 --> 00:11:58,368
Đó chính là hiệu ứng nhà kinh.
179
00:11:58,402 --> 00:12:00,036
Đây chỉ là vật lí cơ bản,
180
00:12:00,071 --> 00:12:02,439
theo dõi dòng chảy năng lượng.
181
00:12:02,473 --> 00:12:05,141
Không có gì đáng bàn cãi
về hiệu ứng nhà kính.
182
00:12:05,176 --> 00:12:08,044
Nếu không có CO2 trong khí quyển,
183
00:12:08,079 --> 00:12:11,214
Trái Đất sẽ như một nắm tuyết khổng lồ
184
00:12:11,248 --> 00:12:13,750
và loài người sẽ không tồn tại.
185
00:12:15,853 --> 00:12:18,588
Thế nên, một chút hiệu ứng nhà kính
là tốt.
186
00:12:18,623 --> 00:12:21,691
Nhưng nhiều hiệu ứng nhà kính
có thể làm mất cân bằng khí hậu
187
00:12:21,726 --> 00:12:23,827
và tàn phá cuộc sống của chúng ta.
188
00:12:23,861 --> 00:12:27,931
Làm thế nào chúng tôi biết
con người chính là nguyên nhân?
189
00:12:27,965 --> 00:12:31,768
Biết đâu chính Trái Đất
mới là nguyên nhân gia tăng CO2?
190
00:12:31,803 --> 00:12:35,172
Biết đâu việc đốt cháy than và dầu
chẳng liên quan gì?
191
00:12:35,206 --> 00:12:37,774
Biết đâu là do núi lửa?
192
00:12:39,544 --> 00:12:43,780
Cứ vài năm, núi lửa Etna ở Sicily
lại phun trào.
193
00:12:43,815 --> 00:12:47,651
Mỗi vụ phun trào lớn
thải hàng triệu tấn CO2
194
00:12:47,685 --> 00:12:49,553
vào khí quyển.
195
00:12:49,587 --> 00:12:52,055
Cộng số này với
tổng lượng khí
196
00:12:52,090 --> 00:12:55,392
tất cả các núi lửa trên Trái Đất
thải ra.
197
00:12:55,426 --> 00:12:58,562
Sử dụng ước tính khoa học lớn nhất,
198
00:12:58,596 --> 00:13:02,399
tức khoảng 500 triệu tấn
khí CO2
199
00:13:02,433 --> 00:13:04,568
núi lửa thải vào khí quyển mỗi năm.
200
00:13:04,602 --> 00:13:07,337
Nhiều quá, phải không?
201
00:13:07,372 --> 00:13:11,875
Nhưng vẫn chưa bằng 2%
của 30 tỉ tấn CO2
202
00:13:11,909 --> 00:13:14,911
con người thải ra mỗi năm.
203
00:13:14,946 --> 00:13:16,813
Và, hay ở chỗ,
204
00:13:16,848 --> 00:13:20,684
lượng CO2 gia tăng
trong khí quyển
205
00:13:20,718 --> 00:13:24,554
khớp với lượng CO2
chúng ta thải ra
206
00:13:24,589 --> 00:13:28,558
từ việc đốt than và dầu khí.
207
00:13:28,593 --> 00:13:31,661
CO2 của các núi lửa
có một đặc điểm riêng,
208
00:13:31,696 --> 00:13:33,330
chúng hơi nhẹ hơn CO2 thải ra
209
00:13:33,364 --> 00:13:35,732
từ việc đốt cháy nhiên liệu.
210
00:13:35,767 --> 00:13:37,601
Ta có thể phân biệt
hai loại này
211
00:13:37,635 --> 00:13:40,237
khi phân tích các nguyên tử
của chúng.
212
00:13:40,271 --> 00:13:42,839
Rõ ràng ra lượng CO2 gia tăng
trong khí quyển
213
00:13:42,874 --> 00:13:45,108
không tới từ núi lửa.
214
00:13:45,143 --> 00:13:48,445
Thêm nữa, khí hậu ấm lên
theo đúng các dự đoán
215
00:13:48,479 --> 00:13:50,880
ra đời dựa trên số liệu
về lượng CO2 bổ sung.
216
00:13:50,915 --> 00:13:52,616
Án này đã rõ.
217
00:13:52,650 --> 00:13:55,152
Dấu vân tay của con người
ở khắp mọi nơi.
218
00:13:55,186 --> 00:13:59,456
30 tỉ tấn CO2 mỗi năm
là bao nhiêu?
219
00:13:59,490 --> 00:14:01,925
Nếu ở dạng rắn,
220
00:14:01,959 --> 00:14:04,061
thể tích của lượng CO2 này
221
00:14:04,095 --> 00:14:06,430
bằng Vách đá trắng ở Dover.
222
00:14:06,464 --> 00:14:10,867
Và mỗi năm, chúng ta đang
không ngừng nghỉ
223
00:14:10,902 --> 00:14:13,437
thải ra từng ấy CO2.
224
00:14:13,471 --> 00:14:16,640
Không may thay,
chất thải chính
225
00:14:16,674 --> 00:14:20,077
của con người lại không ở dạng rắn.
226
00:14:20,111 --> 00:14:23,613
Chất thải này là một khí
có vai trò quyết định
227
00:14:23,648 --> 00:14:26,560
trong bộ ổn nhiệt thường niên
của Trái Đất.
228
00:14:28,354 --> 00:14:30,689
Không may thay,
CO2 lại là một khí vô hình.
229
00:14:30,723 --> 00:14:33,157
Có lẽ nếu chúng ta nhìn thấy chúng...
230
00:14:34,360 --> 00:14:36,828
Nếu mắt ta nhìn được CO2,
231
00:14:36,862 --> 00:14:39,931
biết đâu lại có các sinh vật
như thế trong vũ trụ,
232
00:14:39,965 --> 00:14:43,101
nếu chúng ta nhìn thấy lượng CO2 ấy,
233
00:14:43,135 --> 00:14:46,037
có lẽ con người sẽ thôi phủ nhận
hiện thực
234
00:14:46,072 --> 00:14:49,841
và nhận ra tác động to lớn của
chúng ta lên khí quyển.
235
00:15:04,892 --> 00:15:07,093
Nhưng bằng chứng về việc
Trái Đất nóng lên
236
00:15:07,128 --> 00:15:09,029
ở ngay quanh chúng ta.
237
00:15:09,063 --> 00:15:12,132
Ví dụ, hãy kiểm tra nhiệt kế.
238
00:15:12,166 --> 00:15:14,134
Các trạm khí tượng
trên khắp thế giới
239
00:15:14,168 --> 00:15:16,102
lưu trữ dữ liệu đáng tin cậy
về nhiệt độ
240
00:15:16,137 --> 00:15:17,804
từ những năm 1880,
241
00:15:17,838 --> 00:15:20,940
và NASA đã tổng hợp các số liệu này
thành một bản đồ
242
00:15:20,975 --> 00:15:22,642
theo dõi nhiệt độ trung bình
243
00:15:22,677 --> 00:15:24,644
của thế giới qua các thời kì.
244
00:15:26,047 --> 00:15:27,714
Màu vàng chỉ mức ấm hơn
245
00:15:27,748 --> 00:15:31,718
so với nhiệt độ trung bình
các vùng vào những năm 1880.
246
00:15:31,752 --> 00:15:34,988
Màu cam là nóng.
247
00:15:36,490 --> 00:15:39,793
Màu đỏ là nóng hơn nữa.
248
00:15:39,827 --> 00:15:42,996
Thế giới ngày nay nóng hơn
thế kỉ 19.
249
00:15:46,067 --> 00:15:50,737
Vào thời đó, ở hội chợ phồn hoa
nhất thế giới,
250
00:15:50,771 --> 00:15:55,375
một thiên tài bị lãng quên
đã chỉ ra giải pháp cho vấn đề này.
251
00:15:55,409 --> 00:15:56,843
Hãy cùng tôi khám phá.
252
00:16:04,336 --> 00:16:05,937
Từng có một thế giới
253
00:16:05,971 --> 00:16:08,807
không quá nóng
và không quá lạnh.
254
00:16:08,841 --> 00:16:11,309
Vừa phải.
255
00:16:11,414 --> 00:16:15,017
Rồi một ngày, sự sống trên
hành tinh ấy
256
00:16:15,051 --> 00:16:19,388
bắt đầu nhận ra rằng
hành tinh này đang thay đổi.
257
00:16:19,422 --> 00:16:24,092
Chẳng phải là chúng ta
không nhìn thấy trước điều này.
258
00:16:26,697 --> 00:16:29,833
Kể từ năm 1896,
259
00:16:29,867 --> 00:16:32,736
nhà khoa học Thụy Điển
Svante Arrhenius
260
00:16:32,770 --> 00:16:37,038
đã tính được rằng nếu lượng CO2
trong khí quyển tăng gấp đôi,
261
00:16:37,072 --> 00:16:38,942
băng ở Bắc Cực sẽ tan chảy.
262
00:16:41,345 --> 00:16:44,881
Vào những năm 1930, nhà vật lí
Hoa Kì E. O. Hulburt,
263
00:16:44,915 --> 00:16:46,816
Phòng nghiên cứu Hải quân,
264
00:16:46,851 --> 00:16:48,651
đã xác nhận kết quả này.
265
00:16:48,686 --> 00:16:51,588
Nhưng tất cả mới chỉ là giả thuyết.
266
00:16:53,891 --> 00:16:57,093
Nhưng rồi, kĩ sư người Anh
Guy Callendar
267
00:16:57,128 --> 00:16:59,229
đã thu thập bằng chứng cho thấy
268
00:16:59,263 --> 00:17:02,499
nồng độ CO2 và nhiệt độ
trung bình toàn cầu
269
00:17:02,533 --> 00:17:05,001
đều đang gia tăng.
270
00:17:05,036 --> 00:17:09,372
Ngay lúc này đây, một cách vô thức,
có thể con người thay đổi khí hậu Trái Đất
271
00:17:09,407 --> 00:17:11,675
thông qua các chất thải
của xã hội văn minh.
272
00:17:11,709 --> 00:17:13,877
Từ các nhà máy và
phương tiện giao thông,
273
00:17:13,911 --> 00:17:16,379
mỗi năm chúng ta đang thải ra
274
00:17:16,414 --> 00:17:18,682
hơn sáu tỉ tấn CO2.
275
00:17:18,716 --> 00:17:21,117
Lượng CO2 này khiến không khí
hấp thụ nhiệt của Mặt Trời
276
00:17:21,152 --> 00:17:23,887
và dường như khí quyển đang ấm lên.
277
00:17:23,921 --> 00:17:25,755
Và điều đó là có hại?
278
00:17:25,790 --> 00:17:28,458
Người ta đã tính toán rằng
nếu nhiệt độ Trái Đất
279
00:17:28,492 --> 00:17:29,759
tăng vài độ,
280
00:17:29,794 --> 00:17:32,562
chỏm băng ở hai cực sẽ tan chảy.
281
00:17:37,601 --> 00:17:41,438
Vào năm 1960, Carl Sagan
đã viết trong luận văn tiến sĩ
282
00:17:41,472 --> 00:17:43,306
tính toán đầu tiên
283
00:17:43,341 --> 00:17:45,942
về hiệu ứng nhà kính
trên Kim Tinh.
284
00:17:45,977 --> 00:17:47,811
Đây là một phần trong
mối quan tâm cả đời của ông
285
00:17:47,845 --> 00:17:50,947
về khí quyển của các hành tinh,
trong đó có Trái Đất.
286
00:17:50,982 --> 00:17:55,118
Trong series Cosmos đầu tiên
vào năm 1980, Carl Sagan đã cảnh báo...
287
00:17:55,152 --> 00:17:58,354
Chúng ta đang thải ra
một lượng lớn CO2,
288
00:17:58,388 --> 00:18:01,023
làm gia tăng hiệu ứng nhà kinh.
289
00:18:01,058 --> 00:18:02,458
Có khả năng khí hậu Trái Đất
290
00:18:02,493 --> 00:18:04,561
sẽ rất dễ bị mất cân bằng,
291
00:18:04,595 --> 00:18:08,131
biến thiên đường này, mái nhà duy nhất
của chúng ta trong vũ trụ,
292
00:18:08,165 --> 00:18:09,966
trở thành cõi địa ngục.
293
00:18:15,240 --> 00:18:17,442
Kể từ ngày Carl nói điều ấy,
294
00:18:17,476 --> 00:18:20,545
chúng ta đã thải vào khí quyển
295
00:18:20,579 --> 00:18:25,049
thêm hơn 400 tỉ tấn CO2.
296
00:18:25,084 --> 00:18:26,951
Nếu chúng ta không thay đổi,
297
00:18:26,985 --> 00:18:29,721
trong tương lai Trái Đất sẽ ra sao?
298
00:18:29,755 --> 00:18:33,057
Dựa theo các ước đoán khoa học,
299
00:18:33,092 --> 00:18:35,927
nếu chúng ta không thay đổi,
300
00:18:35,961 --> 00:18:38,329
con cháu chúng ta sẽ gặp nhiều
khó khăn.
301
00:18:38,363 --> 00:18:41,466
Các đợt nóng chết người,
các trận hạn hán kỉ lục,
302
00:18:41,500 --> 00:18:45,303
mực nước biển dâng,
tuyệt chủng hàng loạt.
303
00:18:45,337 --> 00:18:47,805
Chúng ta được thừa kế
một thế giới đa dạng
304
00:18:47,840 --> 00:18:50,975
có được nhờ khí hậu
tương đối ổn định.
305
00:18:51,009 --> 00:18:53,344
Nông nghiệp và văn minh
phát triển thịnh vượng
306
00:18:53,378 --> 00:18:55,313
trong suốt hàng nghìn năm.
307
00:18:55,347 --> 00:19:01,552
Và giờ, sự bất cẩn và lòng tham của chúng ta đang đe dọa mọi thứ.
308
00:19:03,021 --> 00:19:05,189
Nếu các nhà khoa học chúng tôi
309
00:19:05,224 --> 00:19:08,192
giỏi đưa ra các đoán lâu dài, thảm khốc
như vậy về khí hậu,
310
00:19:08,227 --> 00:19:11,095
sao chúng tôi lại dự đoán thời tiết
kém thế?
311
00:19:11,130 --> 00:19:14,966
Thêm nữa, ở nơi tôi ở,
mùa đông năm nay lạnh hơn trước.
312
00:19:15,000 --> 00:19:16,934
Biết đâu được đấy,
313
00:19:16,969 --> 00:19:18,836
có khi Trái Đất đang lạnh đi toàn cầu.
314
00:19:18,871 --> 00:19:21,773
Đây là điểm khác biệt
giữa thời tiết và khí hậu...
315
00:19:21,807 --> 00:19:25,009
Thời tiết là hoạt động ngắn hạn
của khí quyển,
316
00:19:25,044 --> 00:19:27,145
từng giờ, từng ngày.
317
00:19:27,179 --> 00:19:29,814
Khí hậu rất mất trật tự,
có nghĩa là
318
00:19:29,848 --> 00:19:33,617
chỉ một nhiễu loạn nhỏ cũng có thể
dẫn tới những thay đổi lớn.
319
00:19:33,651 --> 00:19:36,586
Đó là lí do các dự đoán khí hậu
trong 10 ngày tới không mang ý nghĩa gì nhiều.
320
00:19:36,621 --> 00:19:40,691
Một con bướm vỗ cánh ở Bali,
và sáu tuần sau,
321
00:19:40,725 --> 00:19:42,927
đám cưới ngoài trời ở Maine
thế là tan tành.
322
00:19:42,961 --> 00:19:45,329
Khí hậu là trung bình dài hạn
323
00:19:45,363 --> 00:19:47,031
của thời tiết trong nhiều năm.
324
00:19:47,066 --> 00:19:50,167
Nó được định hình bởi các cơ chế
toàn cầu tác động tới cán cân năng lượng
325
00:19:50,202 --> 00:19:52,737
trong khí hậu, ví dụ như
các thay đổi ở Mặt Trời,
326
00:19:52,771 --> 00:19:54,405
độ nghiêng của trục Trái Đất,
327
00:19:54,440 --> 00:19:57,208
lượng ánh sáng Mặt Trời
Trái Đất dội ngược vào không gian
328
00:19:57,242 --> 00:20:00,478
và nồng độ khí
gây hiệu ứng nhà kính.
329
00:20:00,512 --> 00:20:02,814
Thay đổi trong bất cứ yếu tố nào
cũng dẫn tới
330
00:20:02,848 --> 00:20:05,416
các tác động có thể được khái quát dự đoán
lên khí hậu.
331
00:20:05,451 --> 00:20:07,585
Đường đi của anh bạn cạnh tôi đây
332
00:20:07,619 --> 00:20:09,920
đại diện cho những biến đổi
ngắn hạn--
333
00:20:09,955 --> 00:20:12,156
đó là thời tiết.
334
00:20:12,191 --> 00:20:13,725
Khó ai đoán được
335
00:20:13,759 --> 00:20:15,560
vật gì sẽ thu hút chú chó này
sau đây,
336
00:20:15,594 --> 00:20:18,663
nhưng không khó để biết
phạm vi dạo chơi của nó
337
00:20:18,697 --> 00:20:21,432
bởi tôi đang cầm dây buộc.
338
00:20:23,135 --> 00:20:25,903
Chúng ta không thể trực tiếp
quan sát khí hậu--
339
00:20:25,937 --> 00:20:27,638
chúng ta chỉ có thể quan sát thời tiết--
340
00:20:27,673 --> 00:20:29,740
nhưng trung bình của thời tiết
trong nhiều năm
341
00:20:29,775 --> 00:20:31,509
cho ra một quy luật.
342
00:20:31,543 --> 00:20:33,644
Tôi đại diện cho quy luật
dài hạn đó,
343
00:20:33,679 --> 00:20:35,713
khí hậu.
344
00:20:35,748 --> 00:20:39,617
Hãy quan sát người dắt chó
chứ đừng quan sát chú chó.
345
00:20:42,287 --> 00:20:44,889
Rất khó để dự đoán thời tiết,
giống như anh bạn này đây,
346
00:20:44,923 --> 00:20:47,191
nhưng ta có thể dự đoán khí hậu.
347
00:20:47,226 --> 00:20:50,461
Khí hậu đã thay đổi nhiều lần
trong lịch sử lâu dài của Trái Đất,
348
00:20:50,495 --> 00:20:53,130
nhưng các thay đổi này luôn tương ứng
với một yếu tố toàn cầu.
349
00:20:53,165 --> 00:20:56,267
Yếu tố đang thay đổi khí hậu
mạnh mẽ nhất hiện nay
350
00:20:56,301 --> 00:20:59,370
là lượng CO2 gia tăng
từ việc đốt cháy nhiên liệu.
351
00:20:59,404 --> 00:21:01,806
Khí này đang giữ lại
ngày càng nhiều nhiệt của Mặt Trời.
352
00:21:01,840 --> 00:21:04,442
Lượng năng lượng bổ sung ấy
phải đi vào đâu đó.
353
00:21:04,476 --> 00:21:06,277
Một phần năng lượng này
làm nóng không khí,
354
00:21:06,311 --> 00:21:08,379
nhưng phần lớn đi vào biển.
355
00:21:08,414 --> 00:21:12,650
Trên khắp Trái Đất,
biển đang nóng lên.
356
00:21:12,685 --> 00:21:15,786
Rõ nhất là ở biển Bắc Cực
357
00:21:15,820 --> 00:21:17,989
và vùng đất xung quanh nó.
358
00:21:20,592 --> 00:21:23,561
Vậy là chúng ta đang mất
đi các biển băng
359
00:21:23,595 --> 00:21:27,165
ở những nơi chẳng mấy ai đến.
360
00:21:27,199 --> 00:21:31,002
Băng ở Bắc Cực biến mất
thì có liên quan gì tới tôi?
361
00:21:39,945 --> 00:21:42,914
Băng là bề mặt tự nhiên
sáng nhất trên Trái Đất,
362
00:21:42,948 --> 00:21:45,850
trong khi nước biển là
bề mặt tối nhất.
363
00:21:45,884 --> 00:21:49,454
Băng dội ngược ánh sáng Mặt Trời
vào không gian.
364
00:21:49,488 --> 00:21:51,522
Nước hấp thụ ánh sáng Mặt Trời
365
00:21:51,557 --> 00:21:54,859
và ấm lên, khiến càng nhiều băng tan,
366
00:21:54,893 --> 00:21:58,129
và mở ra nhiều vùng nước
367
00:21:58,163 --> 00:22:00,131
hấp thụ ánh sáng Mặt Trời hơn.
368
00:22:00,165 --> 00:22:03,601
Chúng ta gọi đó là
Vòng phản ứng tích cực.
369
00:22:03,636 --> 00:22:07,372
Đây là một trong những công cụ
tự nhiên làm khuếch đại
370
00:22:07,406 --> 00:22:10,508
hiện tượng ấm lên
bởi khí CO2.
371
00:22:10,542 --> 00:22:12,777
Chúng ta đang ở Drew Point, Alaska,
372
00:22:12,811 --> 00:22:17,715
bờ biển Bắc Cực.
373
00:22:27,831 --> 00:22:31,700
Khi tôi sinh ra, bờ biển này
ở cách xa đây hơn 1 km
374
00:22:31,735 --> 00:22:35,738
và đang đi vào đất liền ở tốc độ
hơn 6 mét/năm.
375
00:22:35,772 --> 00:22:37,740
Ngày nay...
376
00:22:37,774 --> 00:22:41,911
nó đang lùi vào đất liền ở tốc độ
khoảng 15 mét/năm.
377
00:22:41,945 --> 00:22:43,913
Biển Bắc Cực đang ấm lên
378
00:22:43,947 --> 00:22:46,282
và ở tốc độ ngày càng nhanh.
379
00:22:46,316 --> 00:22:49,385
Thời gian băng phủ mỗi năm
ngắn hơn.
380
00:22:49,419 --> 00:22:51,387
Do thế, bờ biển ở đây
381
00:22:51,421 --> 00:22:53,923
dễ bị các cơn bão
làm xói mòn hơn
382
00:22:53,957 --> 00:22:56,258
trong khi các cơn bão này
cũng ngày càng mạnh hơn,
383
00:22:56,293 --> 00:22:59,461
một tác động khác
của thay đổi khí hậu.
384
00:22:59,496 --> 00:23:02,464
Cực bắc của Alaska,
Siberia và Canada
385
00:23:02,499 --> 00:23:04,333
phần lớn là các vùng đất
386
00:23:04,367 --> 00:23:07,770
bị đóng băng quanh năm
trong suốt hàng thiên niên kỉ nay.
387
00:23:07,804 --> 00:23:09,605
Các vùng đất này chứa rất nhiều
vật chất hữu cơ,
388
00:23:09,639 --> 00:23:12,341
lá và rễ của các cây cổ
389
00:23:12,375 --> 00:23:15,511
từng sống ở đây hàng nghìn
năm trước.
390
00:23:15,545 --> 00:23:17,513
Nhưng bởi Bắc Cực đang ấm lên
391
00:23:17,547 --> 00:23:19,448
nhanh hơn bất kì đâu trên Trái Đất,
392
00:23:19,482 --> 00:23:21,517
các vùng đất đóng băng này đang
dần tan băng,
393
00:23:21,551 --> 00:23:24,520
và các vật chất trong đó
dần thối rữa,
394
00:23:24,554 --> 00:23:27,189
giống như khi bạn
rút phích cắm tủ lạnh vậy.
395
00:23:30,060 --> 00:23:33,462
Các vùng đất băng tan này
thải ra khí CO2
396
00:23:33,496 --> 00:23:37,632
và mê-tan, một khí còn gây ra
nhiều hiệu ứng nhà kính hơn,
397
00:23:37,667 --> 00:23:38,801
vào khí quyển.
398
00:23:38,835 --> 00:23:41,203
Điều này khiến Trái Đất càng ấm lên,
399
00:23:41,238 --> 00:23:44,874
một ví dụ nữa
của Vòng phản ứng tích cực.
400
00:23:44,908 --> 00:23:47,643
Các vùng đất đóng băng trên Trái Đất
chứa đủ CO2
401
00:23:47,677 --> 00:23:51,213
để làm tăng gấp đôi
lượng CO2 trong khí quyển.
402
00:23:51,248 --> 00:23:52,548
Với tốc độ hiện nay,
403
00:23:52,582 --> 00:23:54,650
hiện tượng ấm lên toàn cầu
sẽ giải phóng phần lớn
lượng CO2 này
404
00:23:54,684 --> 00:23:55,985
trước khi thế kỉ này kết thúc.
405
00:23:56,019 --> 00:23:59,321
Có thể chúng ta đang đẩy khí hậu
qua điểm giới hạn
406
00:23:59,356 --> 00:24:01,957
và xuống một sườn dốc
không thể dự đoán.
407
00:24:01,992 --> 00:24:04,793
Vậy là không khí, nước
408
00:24:04,828 --> 00:24:07,129
và đất đều đang ấm lên.
409
00:24:07,164 --> 00:24:09,965
Hiện tượng ấm lên toàn cầu
đang thực sự xảy ra.
410
00:24:10,000 --> 00:24:12,134
Nhưng có lẽ đây không phải
là lỗi của chúng ta.
411
00:24:12,169 --> 00:24:14,203
Có lẽ là do tự nhiên.
412
00:24:14,237 --> 00:24:16,272
Có lẽ là do Mặt Trời.
413
00:24:17,741 --> 00:24:20,576
Không, Mặt Trời không phải nguyên nhân.
414
00:24:21,846 --> 00:24:25,148
Chúng ta đã cẩn thận theo dõi
Mặt Trời trong nhiều thập kỉ qua,
415
00:24:25,183 --> 00:24:28,525
và năng lượng Mặt Trời tỏa ra
không hề thay đổi.
416
00:24:29,021 --> 00:24:31,822
Thêm nữa, ban đêm Trái Đất
417
00:24:31,857 --> 00:24:33,991
ấm hơn ban ngày,
418
00:24:34,026 --> 00:24:36,827
và vào mùa đông hơn là mùa hè.
419
00:24:36,862 --> 00:24:40,265
Đây chính là hiện tượng ấm lên
do hiệu ứng nhà kính,
420
00:24:40,299 --> 00:24:44,569
ngược với hiện tượng ấm lên
do năng lượng Mặt Trời gia tăng.
421
00:24:44,605 --> 00:24:46,807
Rõ ràng là
422
00:24:46,841 --> 00:24:49,543
chúng ta đang làm biến đổi khí hậu.
423
00:24:49,577 --> 00:24:51,545
Mặt Trời
không phải là nguyên nhân.
424
00:24:51,579 --> 00:24:53,380
Nhưng nó lại chính là giải pháp,
425
00:24:53,415 --> 00:24:55,982
và chúng ta đã biết điều này
lâu lắm rồi,
426
00:24:56,017 --> 00:24:59,253
lâu hơn là các bạn tưởng.
427
00:25:02,791 --> 00:25:06,327
Paris, tháng 9 năm 1878.
428
00:25:06,361 --> 00:25:10,698
Phải vài năm nữa,
tháp Eiffel mới được xây dựng.
429
00:25:16,305 --> 00:25:19,107
Hãy chiêm ngưỡng một trong
những cảnh tượng tráng lệ nhất
430
00:25:19,141 --> 00:25:22,143
trong lịch sử thế giới.
431
00:25:22,178 --> 00:25:25,413
Phần đầu ấn tượng của
bức tượng thần Tự do
432
00:25:25,448 --> 00:25:27,983
vừa được hoàn thành.
433
00:25:33,122 --> 00:25:36,358
Hàng nghìn người
trên khắp thế giới
434
00:25:36,392 --> 00:25:38,594
trưng bày trên 26 héc-ta Paris
435
00:25:38,628 --> 00:25:40,896
các sáng chế và hàng hóa của họ.
436
00:25:40,930 --> 00:25:43,899
Phải một năm nữa,
buổi trình diễn bóng đèn đầu tiên
437
00:25:43,933 --> 00:25:46,568
của Edison mới diễn ra.
438
00:25:46,603 --> 00:25:49,471
Ngày này, vẫn chưa có
các thiết bị điện tử.
439
00:25:49,505 --> 00:25:52,474
Con người ta chưa biết tới
công tắc hay nút bấm.
440
00:25:52,508 --> 00:25:56,111
Đây là thế giới của tay quay
và sức ngựa.
441
00:25:57,519 --> 00:26:00,154
Đây là người đàn ông
của chúng ta,
442
00:26:00,189 --> 00:26:02,990
người có bộ râu kì cục.
443
00:26:03,025 --> 00:26:06,027
Ông là một thầy giáo toán
có tên Augustin Mouchot.
444
00:26:06,061 --> 00:26:08,496
Hãy nhớ, đây là năm 1878.
445
00:26:08,530 --> 00:26:11,966
Thế giới này phần lớn
được thắp sáng bởi các đèn khí.
446
00:26:12,000 --> 00:26:14,768
Phải nhiều năm nữa
xe cộ mới ra đời.
447
00:26:14,803 --> 00:26:18,172
Nhưng Mouchot
đang chinh phục khán giả
448
00:26:18,207 --> 00:26:20,541
bởi thiết bị hội tụ
năng lượng Mặt Trời.
449
00:26:22,211 --> 00:26:25,480
Mặt Trời thuộc về
tất cả chúng ta!
450
00:26:25,514 --> 00:26:29,684
Mặc dù nó nằm cách ta
150 triệu km,
451
00:26:29,718 --> 00:26:31,853
hãy cảm nhận năng lượng
kì diệu của nó!
452
00:26:31,887 --> 00:26:35,857
Sáng chế của tôi hội tụ năng lượng
miễn phí của Mặt Trời
453
00:26:35,891 --> 00:26:38,860
và biến nó thành chuyển động cơ học.
454
00:26:38,894 --> 00:26:41,496
Nó có thể cung cấp năng lượng
cho mọi cỗ máy.
455
00:26:41,530 --> 00:26:45,867
Nó có thể tạo ra điện năng,
chạy một máy in
456
00:26:45,901 --> 00:26:48,169
hay làm kem trong một ngày nóng nực.
457
00:26:51,340 --> 00:26:52,840
Et voilà!
458
00:27:04,019 --> 00:27:04,986
Hãy nghĩ mà xem,
459
00:27:05,020 --> 00:27:07,422
từ ánh sáng Mặt Trời
thành kem!
460
00:27:07,456 --> 00:27:10,258
Quý vị đã thấy đấy,
chúng ta sẽ làm được bao điều kì diệu
461
00:27:10,292 --> 00:27:13,428
từ việc khai thác
năng lượng dồi dào của Mặt Trời.
462
00:27:13,462 --> 00:27:17,231
Một ngày nào đó, than sẽ hết
463
00:27:17,266 --> 00:27:21,436
nhưng Mặt Trời kì diệu
vẫn luôn ở đó.
464
00:27:35,951 --> 00:27:38,619
Mouchot giành huy chương vàng
ở hội chợ ấy.
465
00:27:38,654 --> 00:27:40,554
Nhưng giá than giảm mạnh
466
00:27:40,589 --> 00:27:43,758
và rẻ tới nỗi không ai quan tâm
tới năng lượng Mặt Trời nữa.
467
00:27:43,792 --> 00:27:46,527
Bên cạnh đó, ngày ấy,
chưa ai hiểu được
468
00:27:46,562 --> 00:27:49,263
cái giá thật sự của việc
đốt cháy nhiên liệu.
469
00:27:49,298 --> 00:27:52,433
Ngân sách cho nghiên cứu
của Mouchot bị cắt.
470
00:27:52,468 --> 00:27:56,871
35 năm sau, vào những năm đầu
của thế kỉ 20,
471
00:27:56,905 --> 00:27:59,540
cánh cửa dẫn tới một tương lai khác
lại mở ra.
472
00:27:59,575 --> 00:28:03,578
Chuyện xảy ra ở Ai Cập,
bên bờ sông Nile.
473
00:28:13,595 --> 00:28:16,563
Lưu ý tới các nhà du hành thời gian
tương lai...
474
00:28:16,598 --> 00:28:18,899
đây là mốc thời gian
lí tưởng
475
00:28:18,933 --> 00:28:22,002
để ngăn chặn biến đổi khí hậu.
476
00:28:22,037 --> 00:28:25,005
Ai Cập, 1913.
477
00:28:25,040 --> 00:28:28,108
Người đàn ông đó là
Frank Shuman tới từ Philadelphia.
478
00:28:29,878 --> 00:28:32,179
Dù chỉ được đi học ba năm
479
00:28:32,213 --> 00:28:37,184
nhưng tài sáng chế của ông
đã bù đắp cho điều đó.
480
00:28:37,218 --> 00:28:41,255
Khi chưa tới 30 tuổi, Shuman
đã sáng chế ra kính an toàn.
481
00:28:41,289 --> 00:28:46,093
Việc sử dụng kính này ở ô tô
và cửa sổ đã cứu sống nhiều người
482
00:28:46,127 --> 00:28:48,429
và khiến ông giàu có,
483
00:28:48,463 --> 00:28:52,366
đủ tiền để theo đuổi
giấc mơ thực sự của ông,
484
00:28:52,400 --> 00:28:54,601
năng lượng Mặt Trời.
485
00:28:54,636 --> 00:28:56,870
Shuman dẫn đầu một nhóm
thiết kế và xây dựng
486
00:28:56,905 --> 00:29:00,107
một hệ thống hội tụ
năng lượng Mặt Trời.
487
00:29:00,141 --> 00:29:03,610
Hệ thống này có thể vận hành
một động cơ hơi nước.
488
00:29:03,645 --> 00:29:06,780
Shuman hi vọng có thể dùng
năng lượng Mặt Trời
489
00:29:06,815 --> 00:29:08,382
để tưới tiêu
490
00:29:08,416 --> 00:29:10,217
và phủ xanh sa mạc.
491
00:29:10,251 --> 00:29:12,152
Lễ mở cửa chính thức
492
00:29:12,186 --> 00:29:14,855
nhà máy năng lượng Mặt Trời của
Shuman vào năm 1913
493
00:29:14,889 --> 00:29:16,557
là một thành công vang dội.
494
00:29:19,928 --> 00:29:23,630
Ông đã tìm ra một phương thức thực tiễn
để khai thác năng lượng Mặt Trời
495
00:29:23,665 --> 00:29:26,266
ở quy mô công nghiệp,
496
00:29:26,301 --> 00:29:30,104
khiến năng lượng này còn rẻ hơn than.
497
00:29:32,073 --> 00:29:34,541
Chính phủ Anh và Đức
498
00:29:34,576 --> 00:29:36,543
đều ngỏ lời rộng tay tài trợ
cho Shuman
499
00:29:36,578 --> 00:29:38,445
phát triển sáng chế này.
500
00:29:38,480 --> 00:29:41,482
Đây là nguồn năng lượng dồi dào
lí tưởng
501
00:29:41,516 --> 00:29:43,484
ở các vùng nhiệt đới,
502
00:29:43,518 --> 00:29:47,321
nơi giá than nhập khẩu
rất đắt.
503
00:29:47,355 --> 00:29:51,091
Nhưng giấc mơ của Shuman còn lớn hơn thế.
504
00:29:51,126 --> 00:29:53,494
Trong một lá thư
gửi tới tạp chí Khoa học Hoa Kì,
505
00:29:53,528 --> 00:29:56,330
ông ước tính nếu một nhà máy
năng lượng Mặt Trời
506
00:29:56,364 --> 00:29:58,666
với chiều dài một chiều
chỉ khoảng 241 mét
507
00:29:58,700 --> 00:30:02,736
được xây dựng trên Sa mạc Sahara,
năng lượng nó cung cấp
508
00:30:02,771 --> 00:30:05,906
sẽ bằng lượng tiêu dùng của toàn bộ
nền công nghiệp trên thế giới.
509
00:30:05,940 --> 00:30:07,908
Nhưng giấc mơ này không thành hiện thực.
510
00:30:07,942 --> 00:30:11,011
Thị trường của một loại
nhiên liệu lỏng, dầu mỏ,
511
00:30:11,046 --> 00:30:12,846
bùng nổ nhờ ngành công
nghiệp hàng hải,
512
00:30:12,881 --> 00:30:15,482
sưởi ấm hộ gia đình,
và xe cộ.
513
00:30:15,517 --> 00:30:18,152
Dầu mỏ dồi dào, rẻ hơn than
514
00:30:18,186 --> 00:30:20,956
mà lại dễ khai thác và chế biến
hơn nhiều.
515
00:30:21,090 --> 00:30:25,560
Để có than cho một tàu biển,
100 người đàn ông phải làm việc trong một tuần,
516
00:30:25,595 --> 00:30:28,096
nhưng với dầu, chỉ cần một người
517
00:30:28,130 --> 00:30:29,764
làm trong một ngày.
518
00:30:29,799 --> 00:30:33,602
Một năm sau thắng lợi của Shuman
ở vùng sa mạc,
519
00:30:33,636 --> 00:30:35,377
Chiến tranh Thế giới I nổ ra.
520
00:30:35,471 --> 00:30:39,157
Hệ thống hội tụ ánh sáng Mặt Trời
của ông bị tái chế thành vũ khí.
521
00:30:39,243 --> 00:30:42,177
Giấc mơ về một nền văn minh
chạy bằng năng lượng Mặt Trời của Frank Shuman
522
00:30:42,312 --> 00:30:44,819
phải đợi một thế kỉ nữa
523
00:30:45,154 --> 00:30:46,846
mới được tái sinh.
524
00:30:47,921 --> 00:30:51,822
Còn một nguồn năng lượng sạch
vô hạn nữa
525
00:30:51,856 --> 00:30:52,357
cho thế giới.
526
00:30:54,027 --> 00:30:57,096
Bản thân gió cũng chạy bằng
năng lượng Mặt Trời
527
00:30:57,130 --> 00:31:01,500
vì Mặt Trời điều khiển gió
và sóng.
528
00:31:01,534 --> 00:31:03,568
Không như thiết bị hội tụ
ánh sáng Mặt Trời,
529
00:31:03,603 --> 00:31:06,438
các trang trại gió
cần rất ít đất,
530
00:31:06,473 --> 00:31:08,741
hay thậm chí là không cần đất
nếu được xây trên biển,
531
00:31:08,775 --> 00:31:11,777
nơi gió thổi mạnh nhất.
532
00:31:11,811 --> 00:31:14,646
Nếu chúng ta có thể khai thác
dù chỉ 1% năng lượng gió,
533
00:31:14,681 --> 00:31:18,817
ta sẽ có đủ năng lượng
cho cả nền văn minh.
534
00:31:30,899 --> 00:31:34,201
Năng lượng Mặt Trời
đi vào Trái Đất trong một giờ
535
00:31:34,236 --> 00:31:36,837
nhiều hơn tổng năng lượng
chúng ta sử dụng
536
00:31:36,872 --> 00:31:38,706
trong một năm.
537
00:31:38,740 --> 00:31:40,508
Nếu chúng ta có thể khai thác
một phần rất nhỏ
538
00:31:40,542 --> 00:31:42,643
nguồn năng lượng Mặt Trời
và gió sẵn có,
539
00:31:42,677 --> 00:31:45,813
ta có thể đáp ứng nhu cầu
năng lượng của mình vĩnh viễn
540
00:31:45,847 --> 00:31:49,050
mà không thải khí cacbon
vào khí quyển.
541
00:31:57,427 --> 00:31:59,561
Vẫn chưa quá muộn.
542
00:31:59,596 --> 00:32:01,663
Vẫn còn một tương lai
đáng để chúng ta tranh đấu.
543
00:32:01,698 --> 00:32:03,332
Sao tôi lại biết thế?
544
00:32:03,366 --> 00:32:06,702
Mỗi chúng ta đây là hậu duệ
của những chiến binh sinh tồn.
545
00:32:06,736 --> 00:32:10,339
Giống loài chúng ta
có khả năng thích nghi.
546
00:32:10,373 --> 00:32:12,875
Chính nhờ tổ tiên con người
đã học được cách
547
00:32:12,909 --> 00:32:14,783
nhìn xa trông rộng
và hành động thích đáng
548
00:32:14,876 --> 00:32:16,540
mà chúng ta mới tồn tại ngày nay.
549
00:32:16,614 --> 00:32:18,682
Đã có lúc chúng ta
bị dồn vào chân tường
550
00:32:18,716 --> 00:32:21,818
nhưng đã vượt qua
và đạt tới các tầm cao mới.
551
00:32:21,852 --> 00:32:25,355
Trên thực tế, kì tích vĩ đại nhất
của loài người
552
00:32:25,389 --> 00:32:28,124
tới vào thời kì đen tối nhất.
553
00:32:37,529 --> 00:32:39,196
Từng có một thế giới
554
00:32:39,231 --> 00:32:43,701
được trang bị tới 60.000
vũ khí hạt nhân sẵn sàng kích nổ.
555
00:32:43,735 --> 00:32:45,336
Các bên tham chiến
556
00:32:45,370 --> 00:32:48,005
là hai cường quốc quyền lực nhất
thế giới.
557
00:32:48,040 --> 00:32:50,474
Hai bên đứng chắc
trong một trận thế chết người.
558
00:32:50,508 --> 00:32:52,777
Mỗi bên đều thề
559
00:32:52,811 --> 00:32:54,679
thà hủy diệt mọi thứ thân thương
560
00:32:54,713 --> 00:32:57,248
hơn là đầu hàng bên kia.
561
00:32:57,285 --> 00:32:59,252
Năm tôi ba tuổi,
562
00:32:59,287 --> 00:33:01,822
vụ nổ nhân tạo lớn nhất
từ trước đến nay
563
00:33:01,856 --> 00:33:05,292
được Liên bang Xô Viết kích hoạt.
564
00:33:08,430 --> 00:33:11,566
Rồi nỗi kinh hoàng ấy dần lắng xuống,
nhường chỗ cho các nỗi sợ mới.
565
00:33:11,600 --> 00:33:14,302
Mối đe dọa rằng
2.000 thành phố lớn nhất Trái Đất
566
00:33:14,336 --> 00:33:17,371
có thể bị biến thành tro bụi
trong một buổi chiều
567
00:33:17,406 --> 00:33:20,374
không còn nằm trong số đó.
568
00:33:20,409 --> 00:33:23,044
Cuộc chạy đua hạt nhân
giữa Hoa Kì
569
00:33:23,078 --> 00:33:24,078
và Liên bang Xô Viết
570
00:33:24,112 --> 00:33:28,382
có một sản phẩm phụ khác.
571
00:33:28,417 --> 00:33:31,886
Các sứ mạng Apollo tới Mặt Trăng
là một nhánh phụ
572
00:33:31,920 --> 00:33:35,223
của cuộc chạy đua vũ trang
giữa hai nước này.
573
00:33:35,257 --> 00:33:37,825
Để đưa con người
đi quanh Trái Đất
574
00:33:37,859 --> 00:33:42,394
hay đi tới Mặt Trăng
cần các tên lửa lớn, khỏe, vững vàng,
575
00:33:42,429 --> 00:33:44,298
hay cũng chính là công nghệ
576
00:33:44,332 --> 00:33:46,567
được dùng để mang một
đầu đạn hạt nhân
577
00:33:46,602 --> 00:33:48,136
đi nửa vòng Trái Đất
578
00:33:48,170 --> 00:33:52,306
tới phá hủy các đô thị lớn
của đối phương.
579
00:33:53,310 --> 00:33:55,711
"Tôi cho rằng trong thập kỉ này,
580
00:33:55,746 --> 00:33:58,414
chúng ta nên tập trung
hoàn thành sứ mạng
581
00:33:58,449 --> 00:34:02,652
đưa con người hạ cánh
xuống Mặt Trăng
582
00:34:02,686 --> 00:34:05,588
rồi an toàn trở về Trái Đất."
583
00:34:05,623 --> 00:34:08,758
Bài phát biểu năm 1961
của Tổng thống Kennedy
584
00:34:08,792 --> 00:34:10,693
đã khơi dậy cả nước.
585
00:34:10,728 --> 00:34:14,097
Nhiều phần của bài phát biểu
đã trở thành hiện thực,
586
00:34:14,131 --> 00:34:17,699
nhưng bài phát biểu lại không hề
nhắc tới mục đích khoa học
587
00:34:17,734 --> 00:34:18,901
của việc đi tới Mặt Trăng.
588
00:34:18,936 --> 00:34:21,470
Không có câu hỏi nào
về lịch sử của Mặt Trăng
589
00:34:21,505 --> 00:34:24,207
hay hi vọng thu thập mẫu vật
để nghiên cứu.
590
00:34:24,241 --> 00:34:27,476
Không hề. Các sứ mạng Apollo
được ra đời
591
00:34:27,511 --> 00:34:29,979
để phô diễn sức mạnh
592
00:34:30,013 --> 00:34:32,715
và độ chính xác vượt trội của các
tên lửa chiến lược Hoa Kì.
593
00:34:32,749 --> 00:34:34,951
Nhưng rồi, một bất ngờ xảy đến.
594
00:34:34,985 --> 00:34:37,887
Trên đường tới Mặt Trăng,
595
00:34:38,222 --> 00:34:40,490
chúng ta nhìn về Trái Đất
596
00:34:40,524 --> 00:34:42,663
và phát hiện ra một thế giới khác--
597
00:34:42,694 --> 00:34:44,328
thế giới của chúng ta.
598
00:34:44,362 --> 00:34:47,664
Lần đầu tiên, những kẻ sống
trên Trái Đất
599
00:34:47,699 --> 00:34:50,827
có thể lùi lại và nhận ra bản chất
của hành tinh này--
600
00:34:50,870 --> 00:34:53,438
một thế giới chung,
không thể bị chia tách
601
00:34:53,472 --> 00:34:56,541
và có phần nhỏ
trong bối cảnh vũ trụ.
602
00:34:58,078 --> 00:35:01,013
Cho dù lí do ban đầu khiến chúng ta
tập trung một nguồn lực khổng lồ
603
00:35:01,048 --> 00:35:03,449
cho chương trình Apollo
có là gì,
604
00:35:03,483 --> 00:35:06,585
và cho dù chương trình này có là kết quả
của chủ nghĩa dân tộc trong Chiến tranh Lạnh
605
00:35:06,619 --> 00:35:08,354
cùng các vũ khí chết người,
606
00:35:08,388 --> 00:35:10,557
thì di sản rõ ràng và rực rỡ
của Apollo
607
00:35:10,591 --> 00:35:13,359
chính là nhận thức không thể chối bỏ
về sự thống nhất
608
00:35:13,393 --> 00:35:15,895
và mong manh của Trái Đất.
609
00:35:15,929 --> 00:35:18,364
Một món quà bất ngờ từ Apollo.
610
00:35:18,398 --> 00:35:21,567
Một dự án được sinh ra
từ cuộc chạy đua chết người
611
00:35:21,601 --> 00:35:24,904
đã khiến chúng ta nhận ra
quan hệ gắn bó lẫn nhau.
612
00:35:35,082 --> 00:35:38,751
Vị thần nào đã xây nên
kì quan này?
613
00:35:39,854 --> 00:35:42,856
Đó là người Ifugao ở Philippines
614
00:35:42,890 --> 00:35:46,126
bằng không gì hơn
đôi tay của họ.
615
00:35:46,160 --> 00:35:50,797
Khoảng 10.000 năm trước,
tổ tiên chúng ta trên khắp thế giới
616
00:35:50,831 --> 00:35:54,367
đã tận dụng một dạng
thay đổi khí hậu khác,
617
00:35:54,402 --> 00:35:58,638
khí hậu ôn hòa trong thời kì tạm ngưng
của Kỷ Băng Hà.
618
00:35:58,673 --> 00:36:02,208
Họ sáng tạo ra nông nghiệp.
619
00:36:02,243 --> 00:36:04,377
Họ từ bỏ lối sống
nay đây mai đó,
620
00:36:04,412 --> 00:36:07,681
săn bắt, hái lượm
621
00:36:07,715 --> 00:36:09,683
của một triệu năm trước đó.
622
00:36:09,717 --> 00:36:13,320
Họ định cư và sản xuất lương thực.
623
00:36:13,321 --> 00:36:15,830
Họ tìm ra cách thu thập
624
00:36:15,841 --> 00:36:18,740
được mức năng lượng Mặt Trời
625
00:36:18,744 --> 00:36:23,515
nhiều gấp 10 tới 100 lần mức
tự nhiên cung cấp cho tổ tiên họ.
626
00:36:23,549 --> 00:36:27,052
Con người khắp nơi trên thế giới
đặt bước chuyển mình khó khăn
627
00:36:27,086 --> 00:36:30,355
từ văn hóa du mục
sang văn hóa nông nghiệp
628
00:36:30,389 --> 00:36:33,591
sử dụng ánh sáng Mặt Trời
hiệu quả hơn.
629
00:36:33,626 --> 00:36:37,228
Điều này mở đường
cho sự ra đời của văn minh.
630
00:36:37,263 --> 00:36:41,099
Chúng ta đang tiếp bước những người
đã vượt qua bao khó khăn
631
00:36:41,133 --> 00:36:44,402
của bước chuyển mình
căn bản ấy.
632
00:36:44,437 --> 00:36:47,806
Và giờ... đã tới lượt chúng ta.
633
00:36:52,678 --> 00:36:55,246
Từng có một thế giới...
634
00:37:00,086 --> 00:37:03,988
Nếu Kim Tinh từng có sự sống,
sự sống ấy chẳng thể chống lại
635
00:37:04,023 --> 00:37:07,625
định mệnh nghiệt ngã
của hành tinh này.
636
00:37:09,261 --> 00:37:12,897
Hiệu ứng nhà kính ở đây
là không thể tránh khỏi.
637
00:37:22,278 --> 00:37:24,012
Từng có...
638
00:37:24,046 --> 00:37:26,247
một thế giới...
639
00:37:28,250 --> 00:37:30,385
thế giới của chúng ta.
640
00:37:30,419 --> 00:37:33,054
Và thế giới ấy
là thế giới của ngày hôm nay.
641
00:37:33,089 --> 00:37:35,557
Không có bất cứ rào cản
khoa học hay công nghệ nào
642
00:37:35,591 --> 00:37:37,525
ngăn cản chúng ta
bảo vệ thế giới này
643
00:37:37,560 --> 00:37:40,895
và sự sống quý giá trên đó.
644
00:37:40,930 --> 00:37:42,797
Tất cả đều phụ thuộc vào...
645
00:37:42,832 --> 00:37:45,800
chúng thực sự coi trọng
điều gì...
646
00:37:45,835 --> 00:37:49,471
và liệu chúng ta có đủ ý chí
để hành động.
647
00:38:37,115 --> 00:38:39,283
"Vài người sẽ hỏi,
sao lại là Mặt Trăng?
648
00:38:39,317 --> 00:38:42,453
Sao lại lấy đó làm sứ mạng?
649
00:38:42,487 --> 00:38:44,588
Hỏi vậy cũng giống như hỏi,
650
00:38:44,623 --> 00:38:47,091
sao lại trèo lên đỉnh núi cao nhất?
651
00:38:47,125 --> 00:38:50,361
Chúng ta lựa chọn đi tới Mặt Trăng...
652
00:38:50,395 --> 00:38:52,463
Chúng ta lựa chọn đi tới Mặt Trăng...
653
00:38:58,037 --> 00:39:00,572
...chúng ta lựa chọn đi tới Mặt Trăng
và làm nhiều việc khác
654
00:39:00,607 --> 00:39:02,441
trong thập kỉ này
655
00:39:02,475 --> 00:39:06,111
không phải bởi chúng dễ làm,
mà bởi chúng là những sứ mạng khó khăn."
656
00:39:20,092 --> 00:39:28,094
Biên dịch: tieu_dao_tac | tdt.sub@gmail.com
Biên tập: anhcos