1
00:00:06,813 --> 00:00:08,647
Kun je me zien?

2
00:00:08,681 --> 00:00:10,682
Kun je me horen?

3
00:00:10,717 --> 00:00:12,451
Hoe dan?

4
00:00:12,485 --> 00:00:15,020
Ik kan duizenden kilometers
weg zijn.

5
00:00:15,054 --> 00:00:19,658
Maar als je het apparaat aanzet
dat mijn stem naar je toe zendt

6
00:00:19,692 --> 00:00:23,228
ben ik onmiddellijk daar.

7
00:00:23,263 --> 00:00:25,464
Hoe is dat mogelijk?

8
00:00:25,498 --> 00:00:29,468
Voor onze voorouders
was dat hekserij geweest.

9
00:00:29,502 --> 00:00:33,806
Voor hen was communicatie niet
sneller dan het snelste paard.

10
00:00:33,840 --> 00:00:35,908
Of de snelste klipper.

11
00:00:35,942 --> 00:00:39,745
Onze berichten worden
zo snel als het licht verzonden.

12
00:00:39,779 --> 00:00:42,581
Waar komen die mythische krachten
vandaan?

13
00:00:42,615 --> 00:00:45,584
Het is allemaal
door één persoon bedacht:

14
00:00:45,618 --> 00:00:50,923
een armeluiskind van wie geen
grootse dingen werden verwacht.

15
00:00:53,593 --> 00:00:57,563
Maar als die man
er niet was geweest

16
00:01:01,301 --> 00:01:04,770
zou de wereld zoals wij die kennen
misschien niet bestaan...

17
00:02:39,100 --> 00:02:44,100
Nederlandse vertaling: Geminy
Aflevering 10 - The Electric Boy

18
00:02:48,608 --> 00:02:54,013
Vroeg of laat had een ander zijn
ontdekkingen misschien wel gedaan.

21
00:02:54,047 --> 00:02:56,548
Maar zonder Michael Faraday

22
00:02:56,583 --> 00:03:00,853
zouden we misschien nog leven zoals
onze voorouders uit de 17e eeuw.

24
00:03:00,887 --> 00:03:05,958
Ons niet bewust van de bedienden
die tot onze beschikking staan.

26
00:03:05,992 --> 00:03:11,697
Dit is het verhaal van hoe we
elektronen ons werk laten doen.

28
00:03:11,731 --> 00:03:16,702
Het begint met het grootste genie
dat ooit geleefd heeft:

30
00:03:16,736 --> 00:03:18,737
Isaac Newton.

31
00:03:23,743 --> 00:03:27,579
Dit is Woolsthorpe,
waar Newton geboren werd.

32
00:03:27,581 --> 00:03:30,983
Hier peinsde hij over een mysterie.

33
00:03:30,985 --> 00:03:35,354
Newton, die de formule opstelde
voor de beweging van de planeten

35
00:03:35,356 --> 00:03:39,658
wilde weten hoe de zon
de planeten in beweging kreeg

37
00:03:39,660 --> 00:03:41,327
zonder ze aan te raken.

38
00:03:41,329 --> 00:03:43,862
Hoe wisten de appels
dat ze moesten vallen?

39
00:03:43,864 --> 00:03:49,435
Een ander genie peinsde over een
ander aspect van hetzelfde mysterie.

41
00:03:55,119 --> 00:03:59,111
Ik heb een cadeau voor je.
Zie je, mijn jongen?

43
00:03:59,145 --> 00:04:01,613
Hoe ik het kompas ook draai

44
00:04:01,648 --> 00:04:05,451
de naald wijst altijd
dezelfde kant op.

45
00:04:05,485 --> 00:04:06,819
Behalve...

46
00:04:12,993 --> 00:04:16,328
Hoe kan dat als ze elkaar niet raken?

48
00:04:17,664 --> 00:04:20,666
Moet je me niet bedanken, Albert?

49
00:04:25,872 --> 00:04:28,140
Ik kan het me nog herinneren.

50
00:04:28,174 --> 00:04:32,611
Die ervaring liet een diepe indruk
op me achter.

52
00:04:32,646 --> 00:04:38,317
Er moest een verborgen kracht
achter liggen.

54
00:04:38,351 --> 00:04:41,487
Tussen Einstein en Newton in

55
00:04:41,521 --> 00:04:45,824
leefde er nog een ander genie,
een van hetzelfde formaat.

57
00:04:45,859 --> 00:04:49,161
De man die het mysterie van Newton
oploste

58
00:04:49,195 --> 00:04:53,899
legde de grondslag voor Einsteins
revolutionaire inzichten

60
00:04:53,933 --> 00:04:57,335
en voor de manier waarop wij nu leven.

61
00:05:15,355 --> 00:05:20,659
In 1791, in een erbarmelijke
buitenwijk van Londen

63
00:05:20,694 --> 00:05:23,095
werd Michael Faraday geboren.

64
00:05:28,768 --> 00:05:31,770
Hij was geen veelbelovende leerling.

65
00:05:35,408 --> 00:05:42,748
Weet je een woord
dat begint met de letter R? Nou?

68
00:05:45,118 --> 00:05:46,919
Wabbit?

69
00:05:46,953 --> 00:05:52,925
Het woord is "Rabbit".
Spreek het eens fatsoenlijk uit.

71
00:05:52,959 --> 00:05:54,960
Wabbit?

72
00:05:54,995 --> 00:05:57,129
Hou je me voor de gek?

73
00:05:57,163 --> 00:06:00,699
Heb ik je niet geleerd
hoe je de letter R uitspreekt?

75
00:06:00,734 --> 00:06:03,969
Zeg dan tenminste hoe je heet.

76
00:06:04,004 --> 00:06:07,640
Michael Fawaday, juffrouw.

77
00:06:07,674 --> 00:06:11,910
Ga hiermee
een Spaans rietje kopen

79
00:06:11,945 --> 00:06:15,280
zodat ik je brutale broer
een pak slaag kan geven.

81
00:06:30,864 --> 00:06:36,602
Het is niet duidelijk of Michael Faraday
daarna nog naar school is gegaan.

83
00:06:39,939 --> 00:06:44,510
Faraday werd streng christelijk
grootgebracht.

85
00:06:44,544 --> 00:06:49,081
Zijn geloof zou zijn hele leven een
bron van kracht en troost blijven.

87
00:06:49,115 --> 00:06:52,685
Op zijn 13e moest hij in
een boekbinderij gaan werken.

88
00:06:52,719 --> 00:06:59,124
Overdag bond hij boeken
en 's avonds las hij ze.

91
00:06:59,159 --> 00:07:04,697
Dat was het begin van zijn
fascinatie voor elektriciteit.

93
00:07:18,244 --> 00:07:20,312
Na jaren in de boekbinderij

94
00:07:20,347 --> 00:07:25,050
wilde de 21-jarige Faraday
de wijde wereld in.

96
00:07:25,085 --> 00:07:27,953
Zijn kans kwam
toen hij een kaartje kreeg

98
00:07:27,988 --> 00:07:30,856
voor een nieuwe vorm van vermaak:

99
00:07:30,890 --> 00:07:33,993
wetenschap voor Jan Publiek.

100
00:07:38,698 --> 00:07:43,202
Het begon hier,
bij de Royal Institution in Londen.

102
00:07:43,236 --> 00:07:47,640
Humphry Davy was
een vooraanstaand wetenschapper

104
00:07:47,674 --> 00:07:52,644
die verschillende elementen had
ontdekt, zoals calcium en natrium.

106
00:07:52,678 --> 00:07:55,480
Daarnaast was hij een showman.

107
00:07:55,514 --> 00:08:00,019
Zijn demonstraties van elektriciteit
sloegen altijd aan bij het publiek.

109
00:08:01,053 --> 00:08:04,590
Mogen de lichten gedimd worden?

111
00:08:06,192 --> 00:08:10,929
Ik ga zo de kracht van 2.000
chemische batterijen loslaten

113
00:08:10,964 --> 00:08:15,367
die in de kelder onder ons
zijn opgeslagen.

114
00:08:18,104 --> 00:08:23,374
En dan nu de kracht van
de mysterieuze elektrische stroom

115
00:08:23,408 --> 00:08:27,145
die onze toekomst zal verlichten.

116
00:08:44,264 --> 00:08:49,234
Faraday had het te druk met schrijven
om te applaudisseren.

117
00:08:52,639 --> 00:08:55,975
Faraday schreef
Davy's hele lezing uit.

118
00:08:56,009 --> 00:09:01,714
Als ervaren boekbinder maakte hij
er dit boek van.

120
00:09:02,748 --> 00:09:07,419
Misschien zou hij met dit cadeau
de aandacht van de grote man trekken.

122
00:09:15,862 --> 00:09:20,666
Misschien werd dit gebaar de
ontsnapping naar een groter universum.

124
00:09:28,108 --> 00:09:29,775
Dag, meneer.

125
00:09:29,809 --> 00:09:32,778
Kunt u dit pakket
aan Sir Humphry geven?

126
00:09:40,487 --> 00:09:45,290
Het was een gok, maar Faraday hoopte
dat het iets zou opleveren.

128
00:09:45,325 --> 00:09:47,826
En dat deed het.

129
00:09:50,030 --> 00:09:53,565
Het experiment staat voor u klaar,
meneer.

130
00:09:59,572 --> 00:10:05,044
Volgens Ampère is Dulong hiermee
een oog en drie vingers kwijtgeraakt.

132
00:10:10,817 --> 00:10:13,419
Mijn ogen! Mijn ogen!

134
00:10:23,373 --> 00:10:29,011
Toen een experiment in het gezicht
van Humphry Davy ontplofte

136
00:10:29,046 --> 00:10:31,180
dacht hij aan Michael Faraday.

137
00:10:31,215 --> 00:10:37,687
De jongen die zijn lezing had
opgeschreven en ingebonden.

139
00:10:37,721 --> 00:10:42,692
Jij hebt een uitmuntend geheugen
en ik heb een secretaris nodig.

141
00:10:42,726 --> 00:10:46,562
Sir, ik wil mijn leven in dienst
van de wetenschap stellen.

142
00:10:46,597 --> 00:10:49,332
Hou je maar liever
bij het boekbinden.

143
00:10:49,366 --> 00:10:51,868
De wetenschap is een hard bestaan.

144
00:10:51,902 --> 00:10:56,038
Iemand met jouw bescheiden middelen
heeft meer aan een goed vak.

146
00:10:56,073 --> 00:10:58,374
Die wereld is slecht en zelfzuchtig.

147
00:10:58,409 --> 00:11:02,044
Wetenschappers zijn beminnelijk
en moreel superieur.

148
00:11:02,079 --> 00:11:06,282
Ik ben zeker de enige wetenschapper
die je kent.

150
00:11:09,586 --> 00:11:12,789
Faraday maakte zich onmisbaar
voor Davy.

151
00:11:12,823 --> 00:11:19,027
Hij kreeg een vaste betrekking en
de Royal Institution werd zijn thuis.

153
00:11:19,061 --> 00:11:21,597
Overdag assisteerde hij Davy.

154
00:11:21,632 --> 00:11:26,469
Maar 's avonds beklom hij de trap
naar het kleine appartement

156
00:11:26,503 --> 00:11:29,505
waar zijn geliefde bruid Sarah
op hem wachtte.

157
00:11:37,080 --> 00:11:39,749
Davy en de chemicus William Wollaston
experimenteerden

158
00:11:39,783 --> 00:11:47,290
met een mysterieus fenomeen dat
verstrekkende gevolgen zou hebben.

160
00:11:47,524 --> 00:11:49,859
Dit is dezelfde opstelling
als die van Orsted.

161
00:11:50,893 --> 00:11:53,963
Sluit het circuit en let goed op.

162
00:11:56,633 --> 00:12:00,469
Wat duwt de naald weg van de draad?

163
00:12:00,504 --> 00:12:07,143
Geen idee. Het lijkt of de stroom
de draad magnetisch maakt.

166
00:12:07,177 --> 00:12:10,513
Elektriciteit moet iets te maken
hebben met magnetisme.

167
00:12:10,547 --> 00:12:15,618
Kregen we hem maar permanent
aan het draaien.

168
00:12:15,652 --> 00:12:21,590
Stel je voor dat we deze krachten
konden benutten.

170
00:12:23,093 --> 00:12:27,896
Als je hebt opgeruimd moet jij maar
eens kijken wat je ervan vindt.

172
00:12:28,865 --> 00:12:35,171
Davy bedoelde het als grap,
maar Faraday was enthousiast.

175
00:12:35,205 --> 00:12:40,376
Tot nu toe werd elektriciteit
als een nouveauté beschouwd,

177
00:12:40,410 --> 00:12:45,348
waarmee je een lichtje ontstak
of een kompasnaald liet bewegen.

179
00:12:45,382 --> 00:12:48,317
Maar het had geen praktisch nut.

180
00:12:48,352 --> 00:12:52,488
Faraday begon meteen
een opstelling te bedenken.

181
00:12:52,522 --> 00:12:56,392
Hij wijdde al zijn vrije tijd
aan het probleem.

182
00:12:56,426 --> 00:12:58,594
Als het hem lukte

183
00:12:58,629 --> 00:13:01,998
zou hij een oneindig groot,
onzichtbaar

184
00:13:02,032 --> 00:13:05,501
en vooralsnog onontdekt leger
van elektronen

185
00:13:05,535 --> 00:13:09,105
onder het bevel van de mens brengen.

186
00:13:09,139 --> 00:13:12,675
Hoe begint een revolutie?

187
00:13:12,709 --> 00:13:15,878
Soms is er niet meer voor nodig

188
00:13:15,912 --> 00:13:21,417
dan een stukje metaal, een kom
met kwik en een stukje kurk.

190
00:13:24,121 --> 00:13:26,088
Sarah, stuur je broer naar beneden!

191
00:13:26,123 --> 00:13:30,526
Ik ga iets nieuws proberen
dat hij moet zien.

193
00:13:30,560 --> 00:13:33,663
Doe jij het maar, Georgie.

194
00:13:38,634 --> 00:13:41,370
Daar gaat 'ie!

196
00:13:49,045 --> 00:13:51,948
Dit was de eerste motor

197
00:13:51,982 --> 00:13:56,485
die elektrische stroom omzette
in continue mechanische beweging.

198
00:13:56,520 --> 00:13:58,821
Het lijkt weinig voor te stellen,

199
00:13:58,855 --> 00:14:03,926
maar die draaiende spil is
het begin van een revolutie

201
00:14:03,961 --> 00:14:08,464
waarbij alle schoten en bommen
uit de historie in het niet vallen.

203
00:14:08,498 --> 00:14:13,569
Dit was een van de belangrijkste
ontdekkingen voor onze beschaving.

204
00:14:15,104 --> 00:14:18,941
Stel je de bedrijven, fabrieken,
technologieën

206
00:14:18,976 --> 00:14:23,310
en vernieuwingen eens voor
die hun oorsprong vonden

207
00:14:23,345 --> 00:14:27,483
in dat moment van extase
in Michael Faradays lab.

209
00:14:27,517 --> 00:14:30,086
Het nieuws verspreidde zich snel.

210
00:14:30,120 --> 00:14:35,024
Ineens was de assistent van Davy
de ster van Londen.

211
00:14:35,058 --> 00:14:37,360
Davy nam het hem niet in dank af.

212
00:14:37,394 --> 00:14:40,863
Hij had al die elementen ontdekt.

213
00:14:42,866 --> 00:14:49,138
Maar nu zei men dat zijn grootste
ontdekking Michael Faraday was.

215
00:14:49,172 --> 00:14:55,811
Davy zorgde ervoor dat Faraday
niet nog een keer de krant zou halen.

217
00:14:57,881 --> 00:14:59,815
Had u me geroepen, sir?

218
00:14:59,850 --> 00:15:02,051
Ik heb een nieuwe uitdaging voor je.

219
00:15:03,520 --> 00:15:05,554
Jij moet onze pogingen overnemen

220
00:15:05,589 --> 00:15:08,424
om Brits optisch glas te verbeteren.

221
00:15:09,726 --> 00:15:12,795
Die verdraaide lui uit Beieren
zijn ons nog voor.

223
00:15:12,829 --> 00:15:13,863
Glas?

224
00:15:13,897 --> 00:15:18,134
Met alle respect,
ik weet niets van glas.

226
00:15:18,168 --> 00:15:20,336
Dan moet je dat leren, Faraday.

227
00:15:20,370 --> 00:15:26,409
We weten hoe snel je bent. Analyseer
de samenstelling van hun glas

229
00:15:26,443 --> 00:15:31,347
en zoek uit hoe ze het hebben gemaakt.
Dat is zo gebeurd.

231
00:15:37,888 --> 00:15:42,224
Faraday werkte er vier jaar aan,
maar zonder succes.

233
00:15:58,408 --> 00:16:01,243
Dit is nog erger
dan de laatste partij!

234
00:16:02,579 --> 00:16:04,580
Hoe hard hij ook werkte,

235
00:16:04,615 --> 00:16:10,219
Faraday kon niet achterhalen wat Joseph von
Fraunhofer jaren geleden had ontdekt.

237
00:16:10,253 --> 00:16:16,226
Faraday zag niet in dat het gieten
van perfect optisch glas voor telescopen

239
00:16:16,260 --> 00:16:18,195
ambacht en wetenschap was.

240
00:16:18,229 --> 00:16:22,098
En de meesters in Beieren
gaven hun geheim niet prijs.

241
00:16:29,072 --> 00:16:32,575
Faraday zou hun geheim
nooit achterhalen.

242
00:16:32,609 --> 00:16:38,581
Hij bewaarde een glazen baksteen
als souvenir van zijn falen.

244
00:16:38,615 --> 00:16:43,319
Jaren later zou die zijn leven
voorgoed veranderen.

245
00:16:43,353 --> 00:16:45,521
En ook dat van ons.

246
00:17:05,783 --> 00:17:09,518
Davy's dood maakte een eind
aan het nutteloze project.

247
00:17:09,553 --> 00:17:12,488
En Faraday, de jongen uit de sloppen

248
00:17:12,522 --> 00:17:15,057
volgde hem op als labdirecteur.

249
00:17:15,092 --> 00:17:18,728
Faraday deed iets onverwachts
met zijn macht.

250
00:17:18,762 --> 00:17:22,497
Hij gaf kerstlezingen voor jongeren.

251
00:17:22,531 --> 00:17:27,403
Die begonnen in 1825
en worden nu nog altijd gehouden.

253
00:17:58,902 --> 00:18:03,606
Bij een van de eerste lezingen
bekoorde hij zijn publiek

255
00:18:03,640 --> 00:18:07,543
met de nieuwe krachten
die hij tot zijn beschikking had.

256
00:18:07,577 --> 00:18:11,247
Stel dat ik kruit wil afsteken.

257
00:18:11,281 --> 00:18:14,550
Dat kan met elektriciteit.

259
00:18:18,622 --> 00:18:22,324
Als ik elektriciteit
door deze draad leid

260
00:18:22,359 --> 00:18:24,660
kan ik het doorgeven
aan alles wat ik aanraak.

261
00:18:24,695 --> 00:18:32,168
Maar alleen als ik voorkom dat de
elektriciteit in de grond verdwijnt.

263
00:18:35,338 --> 00:18:37,773
Nu sta ik onder spanning.

265
00:18:44,114 --> 00:18:49,118
Denk je dat ik deze gaskraan
met mijn vinger kan ontsteken?

267
00:18:49,152 --> 00:18:50,286
Niet doen!

268
00:18:50,320 --> 00:18:52,822
Nee!

269
00:18:54,791 --> 00:18:57,960
Dit moet je niet thuis nadoen.

270
00:19:02,499 --> 00:19:05,534
Jullie hebben zelf gezien,
kinderen,

271
00:19:05,569 --> 00:19:10,539
dat onzichtbare elektriciteit
nieuwe dingen kan doen

273
00:19:10,574 --> 00:19:14,143
die momenteel niet mogelijk zijn.

274
00:19:24,087 --> 00:19:29,325
Een motor die continu draait
en saai werk overneemt

276
00:19:29,359 --> 00:19:34,296
is goed voor een fortuin en een plek
in de geschiedenisboeken.

278
00:19:34,331 --> 00:19:36,899
Maar Faraday zag dat anders.

279
00:19:36,933 --> 00:19:42,071
Hij had geen interesse in patenten
of rijk worden.

281
00:19:42,105 --> 00:19:44,073
En wat de geschiedenisboeken betreft,

282
00:19:44,107 --> 00:19:49,078
zijn lemma zou nog veel langer worden.

284
00:19:49,612 --> 00:19:54,216
Mr. Anderson, kunt u het licht dimmen?

285
00:19:54,251 --> 00:19:59,422
Heren, ik ga elektrische stroom induceren
door een magneet te bewegen.

287
00:19:59,456 --> 00:20:03,559
Kijk goed wat er in het gat
tussen de draden gebeurt.

289
00:20:10,701 --> 00:20:14,070
Er is alleen stroom
als de magneet beweegt.

290
00:20:15,472 --> 00:20:19,141
Hier wordt beweging
in elektriciteit omgezet.

292
00:20:29,553 --> 00:20:31,620
Dit was de eerste generator.

293
00:20:31,655 --> 00:20:34,957
Daarmee kon elektriciteit
naar believen worden opgewekt.

294
00:20:34,991 --> 00:20:39,562
Faraday veranderde de wereld
en het leven van de mensen.

296
00:20:39,596 --> 00:20:45,000
Maar toen werd hij ineens geestesziek.

298
00:20:50,507 --> 00:20:52,541
Mijn beste Schönbein,

299
00:20:52,576 --> 00:20:55,978
ik zou graag je mening vragen over...

300
00:21:00,584 --> 00:21:02,952
over...

301
00:21:04,755 --> 00:21:07,590
Beste Schönbein...
over...

302
00:21:17,334 --> 00:21:20,836
Lieve schat, wat is er toch met je?

303
00:21:21,871 --> 00:21:26,509
Ik was ineens vergeten
wat ik wilde schrijven.

305
00:21:26,543 --> 00:21:28,744
Maak je niet druk.

306
00:21:28,779 --> 00:21:30,613
Je werkt te hard.

307
00:21:30,647 --> 00:21:36,085
Je bent uitgeput.
Nee Sarah, dit is anders.

310
00:21:36,119 --> 00:21:39,622
Voor de derde keer in drie dagen
laat mijn geheugen me in de steek.

311
00:21:39,656 --> 00:21:41,757
Het is net of ik gek aan het worden ben.

312
00:21:41,792 --> 00:21:44,060
En wat moet ik dan?

313
00:21:45,729 --> 00:21:50,332
Natuurlijk, lieveling.

314
00:21:52,135 --> 00:21:57,106
Toen hij 49 was, kreeg hij te maken
met geheugenverlies en depressies.

316
00:21:57,140 --> 00:21:59,642
Zijn werk kwam stil te liggen.

317
00:21:59,676 --> 00:22:02,011
Al zou hij nooit helemaal herstellen,

318
00:22:02,045 --> 00:22:05,381
zijn grootste prestaties
moesten nog komen.

319
00:22:18,901 --> 00:22:25,039
Faraday zat zo diep in de elektrische
en magnetische experimenten

322
00:22:25,074 --> 00:22:27,775
dat hij de ruimte rond een magneet zag

323
00:22:27,810 --> 00:22:31,479
als gevuld met onzichtbare
krachtlijnen.

324
00:22:31,513 --> 00:22:36,317
Een magneet was niet alleen
een gemagnetiseerde ijzeren staaf.

326
00:22:36,352 --> 00:22:41,723
Het was ook iets onzichtbaars
in de ruimte om de staaf.

328
00:22:41,757 --> 00:22:47,629
Dat "iets" noemde hij
een magnetisch veld.

330
00:22:47,663 --> 00:22:50,331
Faraday geloofde
in de eenheid der natuur.

331
00:22:50,366 --> 00:22:56,504
Hij had het verband tussen magnetisme
en elektriciteit aangetoond.

333
00:22:56,538 --> 00:23:01,242
Maar was er een verband
met een derde kracht? Licht.

334
00:23:01,276 --> 00:23:06,314
Als hij het verband tussen
deze drie fenomenen kon aantonen

336
00:23:06,348 --> 00:23:10,785
zou een van de intiemste geheimen
van de natuur worden onthuld.

338
00:23:10,819 --> 00:23:12,820
Dus wat deed hij?

339
00:23:12,855 --> 00:23:14,656
Hij ontwierp een experiment.

340
00:23:14,690 --> 00:23:17,692
Faraday wist dat licht
een golfbeweging maakt.

341
00:23:17,726 --> 00:23:20,762
Lichtgolven gaan alle kanten op.

342
00:23:20,796 --> 00:23:24,365
Maar je kunt een enkele lichtgolf
isoleren

343
00:23:24,400 --> 00:23:27,368
door polarisatie.

344
00:23:27,403 --> 00:23:30,538
Als licht weerkaatst
in bijvoorbeeld een spiegel

346
00:23:30,572 --> 00:23:33,107
wordt het gepolariseerd.

347
00:23:33,142 --> 00:23:36,776
Faraday wilde zien
of die ene lichtstraal

348
00:23:36,810 --> 00:23:40,148
kon worden gemanipuleerd
door het magnetische veld.

350
00:23:40,182 --> 00:23:45,653
Het oculair bevatte een kristal die
als een hekwerk voor licht diende.

352
00:23:45,688 --> 00:23:50,124
Het licht kon er alleen door
als de magneet het bewoog.

354
00:23:50,159 --> 00:23:52,327
Hij zette een lantaarn
voor de spiegel.

355
00:23:52,361 --> 00:23:59,167
Die kon hij alleen zien als
de reflectie door het hek kwam.

357
00:23:59,201 --> 00:24:02,403
Het geeft niet
als je dit lastig vindt.

358
00:24:02,438 --> 00:24:06,040
De wetenschap zou er 100 jaar
over doen om dit fenomeen te verklaren.

360
00:24:06,075 --> 00:24:12,046
Faraday wist dat magnetisme
in lucht geen effect had op licht.

362
00:24:12,081 --> 00:24:15,115
Maar hoe zat dat met andere media?

363
00:24:15,150 --> 00:24:19,320
In welk medium zou de magneet
het licht wel doen bewegen?

365
00:24:19,355 --> 00:24:24,158
Hij probeerde honderden
transparante stoffen.

367
00:24:25,227 --> 00:24:28,196
Maar hij zag niets door het oculair.

368
00:24:28,230 --> 00:24:30,832
De magneet verdraaide het licht niet.

369
00:24:30,866 --> 00:24:33,701
Hij probeerde calcietkristallen,

370
00:24:33,736 --> 00:24:35,737
natriumcarbonaat,

371
00:24:35,771 --> 00:24:37,605
calciumsulfaat,

372
00:24:37,640 --> 00:24:40,241
maar hij zag nog altijd niets.

373
00:24:40,275 --> 00:24:42,010
Hij probeerde zuren:

374
00:24:42,044 --> 00:24:46,948
zwavelzuur, zoutzuur, koolzuur.

377
00:24:46,982 --> 00:24:48,416
Hij probeerde gassen:

378
00:24:48,450 --> 00:24:51,352
zuurstof, stikstof, waterstof.

379
00:24:51,387 --> 00:24:53,021
Maar zonder succes.

380
00:24:53,055 --> 00:24:56,623
Het magnetische veld
in deze stoffen

381
00:24:56,658 --> 00:24:59,960
draaide het licht niet
door het oculair.

383
00:25:01,297 --> 00:25:03,030
Verdomme!

384
00:25:08,837 --> 00:25:14,642
Uit pure wanhoop besloot hij
de glazen steen te proberen.

386
00:25:15,677 --> 00:25:21,115
Het souvenir van zijn jarenlange
hand-en-spandiensten voor Davy.

388
00:25:34,029 --> 00:25:35,463
En dat werkte.

389
00:25:35,497 --> 00:25:39,000
De magnetische kracht
draaide het licht

391
00:25:39,034 --> 00:25:41,603
waardoor het door het kristal viel.

392
00:25:41,637 --> 00:25:43,972
Waarom was dat zo belangrijk?

393
00:25:44,006 --> 00:25:48,876
Faraday had de fysieke realiteit
aangetoond die rondom ons is,

395
00:25:48,878 --> 00:25:51,646
maar die nooit eerder
was waargenomen.

396
00:25:51,680 --> 00:25:53,681
Het was even belangrijk

397
00:25:53,716 --> 00:25:57,852
als de eerste keer dat men de kosmos
door een telescoop waarnam.

399
00:25:57,886 --> 00:26:01,522
Door aan te tonen
dat een elektromagnetische kracht

400
00:26:01,557 --> 00:26:03,358
licht kan manipuleren

401
00:26:03,392 --> 00:26:06,794
had Faraday een diepere eenheid
van de natuur ontdekt.

402
00:26:06,829 --> 00:26:11,966
Hij opende de deur voor Einstein
en alle natuurkundigen na hem

404
00:26:12,001 --> 00:26:17,005
om het samenspel van verborgen
oerkrachten in het heelal te zien.

406
00:26:17,039 --> 00:26:22,276
Op het toppunt van zijn kunnen werd
hij geteisterd door depressies

408
00:26:22,311 --> 00:26:26,314
en twijfel dat hij de simpelste
dingen niet kon onthouden.

410
00:26:26,348 --> 00:26:30,351
Mijn dierbare vriend.
Het kost me moeite

411
00:26:30,386 --> 00:26:33,321
om wetenschappelijke brieven
te beantwoorden.

412
00:26:33,355 --> 00:26:36,491
Want ik kan ze niet meer
in een keer bevatten.

413
00:26:36,525 --> 00:26:39,761
En de onderdelen
kan ik niet onthouden.

414
00:26:42,531 --> 00:26:46,868
P.S. De toon van deze brief
zal u vast verdriet doen,

416
00:26:46,902 --> 00:26:50,738
maar mijn dierbare man
is niet helemaal in orde.

417
00:26:50,773 --> 00:26:53,308
Ik hoop dat hij snel beter wordt.

418
00:26:53,342 --> 00:26:56,344
Hoogachtend, S. Faraday.

419
00:26:58,447 --> 00:27:01,849
Als jonge man was Faraday
de armoede ontstegen

420
00:27:01,884 --> 00:27:06,688
in een van de meest klassenbewuste
samenlevingen ter wereld.

422
00:27:06,722 --> 00:27:10,591
Hij werd de meest gevierde
wetenschapper van zijn tijd.

423
00:27:10,626 --> 00:27:14,195
Tegen zijn veertigste had hij
de elektromotor uitgevonden,

424
00:27:14,229 --> 00:27:16,898
de transformator, de generator,

425
00:27:16,932 --> 00:27:22,370
machines die huis, boerderij
en fabriek zouden veranderen.

427
00:27:22,404 --> 00:27:28,276
Op zijn zestigste, tientallen jaren
nadat fysici hun bloeitijd beleven

429
00:27:28,310 --> 00:27:31,079
geteisterd door geheugenverlies
en depressies

430
00:27:31,113 --> 00:27:37,619
groef hij onverschrokken verder
in de mysterieuze natuurkrachten.

432
00:27:54,657 --> 00:27:58,693
De wereld dacht dat Michael Faraday
zijn beste tijd had gehad.

433
00:27:58,728 --> 00:28:03,965
Maar ondanks zijn depressie bleef hij
even nieuwsgierig als voorheen.

435
00:28:04,000 --> 00:28:08,036
Na zijn ontdekking van de eenheid van
elektriciteit, magnetisme en licht

437
00:28:08,070 --> 00:28:13,675
wilde Faraday weten hoe deze
drie-eenheid samenwerkte.

439
00:28:19,048 --> 00:28:21,349
♪ this is the way
the ladies walk... ♪

440
00:28:21,384 --> 00:28:22,951
Dit was niets nieuws.

441
00:28:22,985 --> 00:28:26,521
Kinderen speelden al eeuwen
met magneten en ijzervijlsel.

443
00:28:26,556 --> 00:28:33,144
Men nam aan dat dit fraaie patroon
iets was wat ijzer deed.

445
00:28:33,579 --> 00:28:37,531
Faraday wist dat stroom een draad
in een magneet verandert.

446
00:28:37,565 --> 00:28:40,800
Hij verwachtte vergelijkbare patronen
in vijlsel

447
00:28:40,834 --> 00:28:44,137
rond een draad die onder stroom stond.

448
00:28:44,140 --> 00:28:46,841
Maar waar anderen
mooie patronen zagen

449
00:28:46,875 --> 00:28:50,545
zag Faraday iets diepers.

450
00:28:50,579 --> 00:28:55,016
De patronen kwamen niet
door het ijzervijlsel.

451
00:28:55,050 --> 00:28:59,587
Ze bestonden in de ruimte rond
een magneet of elektrische draad.

453
00:28:59,621 --> 00:29:03,456
Ook zonder vijlsel waren de patronen
de sporen,

454
00:29:03,491 --> 00:29:07,028
de voetafdruk
van onzichtbare krachtvelden

456
00:29:07,062 --> 00:29:11,699
die zich in de ruimte rond elk
magnetisch voorwerp bevonden.

457
00:29:15,204 --> 00:29:19,139
De kompasnaald waar men zich
duizend jaar over had verwonderd

458
00:29:19,174 --> 00:29:23,511
reageerde niet op
een verafgelegen Noord Pool.

460
00:29:23,546 --> 00:29:28,750
Hij richtte zich naar een continu
krachtveld dat tot aan de pool liep.

462
00:29:31,020 --> 00:29:34,456
De aarde zelf is een enorme magneet.

463
00:29:34,490 --> 00:29:40,996
En zoals bij elke magneet lopen de
veldlijnen in de ruimte eromheen.

466
00:29:41,030 --> 00:29:44,132
Ze zijn overal om ons heen.

467
00:29:44,166 --> 00:29:45,900
Ze zijn er altijd al geweest.

468
00:29:46,435 --> 00:29:48,670
Maar niemand had ze ooit opgemerkt.

469
00:29:48,704 --> 00:29:52,073
Geen mens, althans.

470
00:29:54,377 --> 00:29:58,346
Vogels zijn de laatste levende
afstammelingen van de dinosaurus.

471
00:30:00,249 --> 00:30:04,319
Duiven en andere vogels kunnen
opvallend goed de weg vinden.

473
00:30:04,353 --> 00:30:07,689
Ze trekken duizenden kilometers
zonder te verdwalen.

474
00:30:07,723 --> 00:30:11,760
Hoe? Deels door oriëntatiepunten
te herkennen.

475
00:30:11,794 --> 00:30:14,162
Rivieren, bergen, sterren.

476
00:30:14,196 --> 00:30:19,034
Zelfs bepaalde geuren dienen
als wegwijzer voor trekvogels.

478
00:30:19,068 --> 00:30:21,603
Maar vogels hebben ook
een intern kompas.

479
00:30:21,637 --> 00:30:24,839
Ze voelen het magnetische veld
van de aarde.

480
00:30:24,874 --> 00:30:31,212
Ze verwerken magnetische prikkels
zoals wij visuele prikkels verwerken.

482
00:30:31,247 --> 00:30:33,581
Door de veldrichting te lezen,

483
00:30:33,616 --> 00:30:35,684
onderscheiden ze noord van zuid.

484
00:30:35,718 --> 00:30:40,455
Zo weten Noord-Amerikaanse vogels hoe ze
's winters naar het zuiden moeten vliegen.

486
00:30:40,489 --> 00:30:44,626
Het veld is sterker bij de polen
dan bij de evenaar.

488
00:30:44,660 --> 00:30:48,229
De vogels gebruiken dat
om hun breedtegraad te bepalen.

489
00:30:48,264 --> 00:30:51,899
Het veld kent ook
kleine onregelmatigheden.

490
00:30:51,933 --> 00:30:54,803
Locaties waar het veld
iets zwakker of sterker is.

492
00:30:54,837 --> 00:30:58,238
Net als een opvallende
berg of rivier

493
00:30:58,273 --> 00:31:01,776
zijn deze onregelmatigheden
oriëntatiepunten.

494
00:31:11,087 --> 00:31:17,058
Duizenden jaren gebruikte de mensen
postduiven om berichten te verzenden.

496
00:31:17,093 --> 00:31:21,096
In de Tweede Wereldoorlog was dit nog
een belangrijke communicatiemethode.

498
00:31:21,130 --> 00:31:25,834
We gebruikten magnetische velden
dus al lang om te communiceren.

500
00:31:25,868 --> 00:31:28,703
We wisten het alleen niet.

501
00:31:36,879 --> 00:31:39,514
Waarom heeft onze planeet eigenlijk
een magnetisch veld?

502
00:31:39,548 --> 00:31:41,282
Wat veroorzaakt het?

503
00:31:41,317 --> 00:31:44,519
Het antwoord ligt diep in de aarde.

504
00:31:45,053 --> 00:31:49,190
Vloeibaar ijzer dat door de draaiing
van de aarde om de kern stroomt

506
00:31:49,225 --> 00:31:52,961
gedraagt zich als
een elektrische stroomdraad.

507
00:31:52,995 --> 00:31:54,796
En zoals Faraday ons liet zien

508
00:31:54,830 --> 00:31:57,365
produceert elektrische stroom
magnetische velden.

509
00:31:57,400 --> 00:31:58,967
Dat is iets goeds.

510
00:31:59,001 --> 00:32:01,369
Ons magnetisch veld
beschermt ons

511
00:32:01,404 --> 00:32:05,473
tegen kosmische straling, die onze
biosfeer zwaar zou beschadigen.

512
00:32:05,508 --> 00:32:08,810
Kosmische straling verwoest DNA.

513
00:32:08,844 --> 00:32:13,381
Zonder magnetisch veld zouden er veel
meer gemuteerde organismen zijn.

515
00:32:14,216 --> 00:32:17,552
Gelukkig worden deze
kosmische scherven

516
00:32:17,586 --> 00:32:20,322
grotendeels opgevangen
door de Van Allen-gordels

517
00:32:20,356 --> 00:32:25,193
waar geladen deeltjes door ons
magnetisch veld worden getemd.

518
00:32:32,902 --> 00:32:36,304
De wetenschap dat de aarde
een grote magneet is

519
00:32:36,339 --> 00:32:40,174
verklaart een van de mooiste
fenomenen in de lucht:

520
00:32:40,208 --> 00:32:41,909
de aurora.

521
00:32:43,612 --> 00:32:46,181
Geladen deeltjes van de zon,
de zonnewind

522
00:32:46,215 --> 00:32:49,017
bombarderen de aarde continu.

523
00:32:49,051 --> 00:32:52,554
De zonnewind is een soort
van elektrische stroom.

524
00:32:52,588 --> 00:32:57,325
Het aardmagnetisch veld richt die
stroom naar de Noord- en Zuid Pool.

526
00:32:57,360 --> 00:32:59,160
Als ze op de dampkring botst,

527
00:32:59,195 --> 00:33:02,996
gloeien de zuur- en stikstofmoleculen

528
00:33:03,030 --> 00:33:05,734
als reusachtige TL-lichten.

529
00:33:26,989 --> 00:33:30,959
Bij Faraday zijn laatste
en meest diepgaande ontdekking

531
00:33:30,993 --> 00:33:34,729
werd hij als nooit tevoren
door zijn afkomst gehinderd.

533
00:33:34,764 --> 00:33:39,667
Hij had hulp nodig en vond die
in iemand van een andere wereld.

535
00:33:54,536 --> 00:33:59,339
Michael Faraday had het mysterie opgelost
dat Isaac Newton voor raadsels stelde.

537
00:34:16,791 --> 00:34:22,829
Zo bepaalde de zon de beweging
der planeten zonder ze aan te raken.

539
00:34:22,863 --> 00:34:25,031
De zon raakt de planeten wel aan,

540
00:34:25,066 --> 00:34:26,866
met haar gravitatieveld.

541
00:34:27,201 --> 00:34:32,906
En het gravitatieveld van de aarde
bepaalt hoe de appels vallen.

543
00:34:40,848 --> 00:34:45,184
Dit alles is een droom.

544
00:34:46,454 --> 00:34:50,857
Helaas dachten zijn collega's
er precies zo over:

546
00:34:50,892 --> 00:34:53,126
Faraday was een dromer.

547
00:34:53,161 --> 00:34:56,830
Ze bewonderden zijn inventiviteit
en experimenten

549
00:34:56,864 --> 00:35:01,666
maar zagen zijn veldlijnen en ideeën
over licht en zwaartekracht

550
00:35:01,700 --> 00:35:06,473
als kunstgrepen waar geen concreet
bewijs voor was.

552
00:35:06,507 --> 00:35:09,676
Sommigen maakten
zijn theorieën belachelijk.

553
00:35:09,710 --> 00:35:14,481
Ze wilden zijn ideeën uitgedrukt zien
in de taal van de moderne fysica:

555
00:35:14,515 --> 00:35:16,183
precieze vergelijkingen.

556
00:35:16,217 --> 00:35:20,687
Dat was het enige vlak waar Faradays
gebrekkige jeugd en opleiding

559
00:35:20,721 --> 00:35:23,491
hem belemmerden.

560
00:35:24,325 --> 00:35:26,993
Hij kon de berekeningen niet maken.

561
00:35:27,028 --> 00:35:31,565
Faraday was op een onoverkomelijk
obstakel gestuit.

562
00:35:31,599 --> 00:35:37,003
En toen schoot de grootste theoretische
fysicus van de 19e eeuw hem te hulp.

564
00:35:37,038 --> 00:35:42,809
James Clerk Maxwell groeide op
in geprivilegieerde omstandigheden.

566
00:35:42,844 --> 00:35:47,180
Hij was het enige kind van aanbiddende
ouders van middelbare leeftijd.

567
00:35:51,853 --> 00:35:56,756
Amper de twintig gepasseerd, was hij
een vooraanstaand wiskundige.

569
00:35:56,791 --> 00:36:00,559
Terwijl anderen vonden dat Faraday
achterhaald was

570
00:36:00,593 --> 00:36:04,431
en geen rol speelde in de toekomst
van de natuurkunde.

572
00:36:04,465 --> 00:36:07,901
wist James Clerk Maxwell wel beter.

573
00:36:07,935 --> 00:36:12,506
Hij las alles wat Faraday
had geschreven over elektriciteit.

575
00:36:12,540 --> 00:36:16,809
Hij raakte ervan overtuigd dat
de krachtvelden echt bestonden.

576
00:36:16,843 --> 00:36:21,181
Hij bedacht er een precieze
wiskundige formule voor.

579
00:37:06,794 --> 00:37:09,896
Een natuurkundige vergelijking
is een formule

580
00:37:09,931 --> 00:37:13,400
voor iets wat zich in
de tijd en ruimte afspeelt.

581
00:37:13,434 --> 00:37:16,837
De vergelijking voor
een slingerbeweging

582
00:37:16,871 --> 00:37:21,675
laat zien dat de slinger nooit hoger
dan zijn startpositie komt.

583
00:37:37,024 --> 00:37:42,660
Toen Maxwell Faradays observaties
over magnetische velden vertaalde

584
00:37:42,694 --> 00:37:47,500
naar vergelijkingen, ontdekte hij
een a-symmetrie.

586
00:37:48,469 --> 00:37:50,437
Zie je die onderste?

587
00:37:50,471 --> 00:37:53,006
Die heeft hard iets extra's nodig.

588
00:37:53,040 --> 00:37:58,478
De grote wiskundige voegde een term
toe om hem in balans te brengen.

590
00:37:58,513 --> 00:38:02,148
Die aanpassing veranderde
Faradays statische veld

591
00:38:02,183 --> 00:38:06,019
in golven die zich
met de lichtsnelheid verspreiden.

592
00:38:06,053 --> 00:38:09,656
Het duurde niet lang
voordat die golven werden benut

593
00:38:11,058 --> 00:38:15,929
als dragers van onze boodschappen.

595
00:38:17,431 --> 00:38:19,332
Kun je me zien?

596
00:38:19,367 --> 00:38:21,735
Kun je me horen?

597
00:38:21,769 --> 00:38:24,671
Dit is de reden.

598
00:38:29,544 --> 00:38:33,079
Die technologie heeft de beschaving
veranderd

599
00:38:33,114 --> 00:38:37,217
van een lapjesdeken
van steden en dorpen

601
00:38:37,251 --> 00:38:41,254
in een intercommunicatief
organisme.

602
00:38:50,531 --> 00:38:53,600
We zijn met lichtsnelheid verbonden

603
00:38:59,607 --> 00:39:01,541
met elkaar...

604
00:39:10,118 --> 00:39:12,886
en met de kosmos.

605
00:39:45,452 --> 00:39:48,688
Niets is te mooi om waar te zijn,

606
00:39:48,722 --> 00:39:52,534
zolang het overeenkomt
met de wetten der natuur...