1
00:00:10,677 --> 00:00:12,637
2021. urtean,

2
00:00:12,721 --> 00:00:17,934
elefante familia basati bat
lotan ari zirelarik, so zegoen mundua.

3
00:00:18,018 --> 00:00:22,689
Neka-neka eginda zeuden
400 kilometroko bidaia baten ondoren.

4
00:00:32,532 --> 00:00:37,579
Lehorterik larrienak beharturik
beren arbasoen oihana atzean utzita,

5
00:00:38,204 --> 00:00:41,249
familia etxe berri baten bila ari zen.

6
00:00:42,417 --> 00:00:44,961
TXINA

7
00:00:46,546 --> 00:00:49,883
Nekazaritza lursail handietatik igaroz,

8
00:00:49,966 --> 00:00:52,385
gelditzeko asmorik ez zutela zirudien.

9
00:00:56,056 --> 00:00:59,350
Baina beren hurrengo mugimenduak
denak harritu zituen.

10
00:01:04,355 --> 00:01:07,108
Bost lerroko errepide bat
azpitik zeharkatuz,

11
00:01:07,192 --> 00:01:10,320
Kunming hirian sartu ziren.

12
00:01:16,868 --> 00:01:20,580
Egun batzuen buruan,
elefanteak hiriaren mugara iritsi ziren.

13
00:01:25,293 --> 00:01:29,255
Mundu berri eta beldurgarri batean
murgilduta aurkitu ziren.

14
00:01:42,185 --> 00:01:44,270
Izututa eta guztiz desorientatuta,

15
00:01:46,689 --> 00:01:48,650
familiak ez zuen beste aukerarik:

16
00:01:49,317 --> 00:01:53,196
buelta erdia eman
eta etxerako bidea hartu behar zuten.

17
00:02:00,787 --> 00:02:03,998
Harrigarria da,
baina kalteak sortu baitzituzten ere,

18
00:02:04,082 --> 00:02:08,837
herritarrek elefanteak ez bakarrik jasan,
lagundu ere egin zieten:

19
00:02:10,088 --> 00:02:14,384
ehun milaka dolar gastatu zituzten
onik eta salbu etxera itzul zitezen.

20
00:02:21,933 --> 00:02:26,729
Bi urteren buruan eta mila kilometro
baino gehiago bidaiatuta,

21
00:02:27,814 --> 00:02:31,776
karabana nekatua
hegoko oihanetara bueltatu zen.

22
00:02:32,402 --> 00:02:34,571
Lehortea arindua zen ordurako.

23
00:02:42,787 --> 00:02:44,289
Itxura guztien kontra,

24
00:02:44,372 --> 00:02:48,042
familiaren istorioaren atal honek
amaiera zoriontsua izan zuen.

25
00:02:49,169 --> 00:02:53,089
Baina honek erakusten du,
aldaketa bortitzen aurrean,

26
00:02:53,756 --> 00:02:57,760
animalien migratzeko joera
izugarria izan daitekeela.

27
00:03:09,856 --> 00:03:13,735
LAUGARREN ATALA: NORAEZEAN IBILTZEKO ASKE

28
00:03:19,532 --> 00:03:21,993
URTARRILA

29
00:03:22,076 --> 00:03:26,331
Gure planeta okertuta dabil
Eguzkiaren inguruan jirabiraka.

30
00:03:28,583 --> 00:03:30,168
Eta otsailean,

31
00:03:30,251 --> 00:03:33,922
horren ondorioz,
udara da hego hemisferioan.

32
00:03:35,882 --> 00:03:37,884
WEDDELL ITSASOA

33
00:03:37,967 --> 00:03:42,013
Baina, munduaren behealdean,
nork esango luke!

34
00:03:45,808 --> 00:03:47,644
Uda betean egonda ere,

35
00:03:47,727 --> 00:03:51,439
Antartikako tenperatura
ez da hotzetik igotzen.

36
00:03:52,774 --> 00:03:55,276
Baina 24 orduko eguzkia izanik,

37
00:03:55,360 --> 00:03:57,070
giroa epeldu da

38
00:03:57,153 --> 00:04:00,114
eta kontinentea biltzen duen
izotz geruza urtzen ari da.

39
00:04:04,702 --> 00:04:08,039
Eta hori oso garrantzitsua da
gentoo pinguinoentzat,

40
00:04:08,122 --> 00:04:11,042
ugaltzeko lehorrera iritsi behar baitira.

41
00:04:18,591 --> 00:04:21,719
Azken asteetan,
helburu bakar bat izan dute:

42
00:04:21,803 --> 00:04:27,350
itsasoko elikatze eremuetara egunero
30 kilometroko joan-etorria egitea.

43
00:04:30,561 --> 00:04:34,565
Orain, tripak beteta, kumeengana doaz.

44
00:04:48,162 --> 00:04:50,039
Egun osoa uretan igaro ondoren,

45
00:04:50,790 --> 00:04:53,960
denbora apur bat behar dute
lehorrean ibiltzera ohitzeko.

46
00:05:06,639 --> 00:05:11,477
Gentooek izotzik gabeko arrokak
behar dituzte arrautzak erruteko

47
00:05:11,561 --> 00:05:13,021
eta txitak hazteko.

48
00:05:14,605 --> 00:05:18,276
Hortaz, bidearen azken urratsa,
maldan gora eta kulunkaka

49
00:05:18,359 --> 00:05:20,528
itsaslabar haizetsuetaraino ibilaldia da.

50
00:05:25,575 --> 00:05:30,371
Txitak duela zortzi aste jaio ziren
eta ia guztiz hazi dira.

51
00:05:32,540 --> 00:05:35,001
Antartikako uda laburra da,

52
00:05:35,084 --> 00:05:38,880
baina negua iritsi baino lehen
lumak garatzeko garaiz dabiltza.

53
00:05:46,387 --> 00:05:50,099
Zenbat eta potoloagoa egon,
orduan eta janari gehiago nahi dute.

54
00:05:54,270 --> 00:05:58,107
Antza, guraso batzuek
ez dute kumeen eskaerei amore eman nahi.

55
00:06:09,994 --> 00:06:12,413
Baina jarrera honek badu zentzua.

56
00:06:18,002 --> 00:06:20,546
Janaria lortzeko
txitak lan egitera behartuz,

57
00:06:20,630 --> 00:06:23,341
helduek beren indarra ebaluatzen dute…

58
00:06:25,885 --> 00:06:26,969
erresistentzia,

59
00:06:28,429 --> 00:06:29,722
baita koordinazioa ere.

60
00:06:43,820 --> 00:06:47,782
Jateko irrikak uretara erakartzen ditu.

61
00:06:50,701 --> 00:06:52,954
Baina murgiltzeraino, ez.

62
00:06:56,082 --> 00:06:58,334
Badirudi pinguinoen kasuan ere

63
00:06:58,418 --> 00:07:03,297
kemena behar dela
ur hotzetan lehen aldiz sartzeko.

64
00:07:10,972 --> 00:07:13,266
Baina, batek lehen pausoa eman,

65
00:07:13,891 --> 00:07:15,560
eta besteak atzetik doaz.

66
00:07:23,568 --> 00:07:28,865
Putzu sakon eta baztertuak seguruak dira
lumaje irazgaitzak probatzeko.

67
00:07:33,536 --> 00:07:35,872
Udak hain laburrak direnez,

68
00:07:36,622 --> 00:07:38,916
laster beharko dituzte.

69
00:07:44,046 --> 00:07:45,256
Hemendik gutxira,

70
00:07:45,339 --> 00:07:49,594
Antartikako itsasoak
izotzez estaliko dira berriro.

71
00:07:51,971 --> 00:07:57,059
Beraz, jateko, pinguino gazteak
itsas zabalera joan behar dira.

72
00:08:01,981 --> 00:08:03,191
Baina urduri daude.

73
00:08:06,068 --> 00:08:07,778
Eta arrazoi on batengatik.

74
00:08:11,407 --> 00:08:15,453
Nork partekatu nahiko luke ura
hiru metroko itsas lehoinabar batekin?

75
00:08:19,707 --> 00:08:21,501
Eta bakar bat ez.

76
00:08:23,711 --> 00:08:24,712
Hiru dira.

77
00:08:27,757 --> 00:08:31,844
Bere izenkideek bezala,
ehizakiak ustekabean harrapatzen dituzte.

78
00:08:34,096 --> 00:08:37,350
Eta gentoo txitak jomuga errazak dira.

79
00:08:42,480 --> 00:08:45,024
Arriskua egon arren,

80
00:08:45,107 --> 00:08:47,693
pinguinoak goseak amorratzen daude.

81
00:08:57,370 --> 00:09:01,040
Gentooak
munduko pinguinorik bizkorrenak dira.

82
00:09:14,178 --> 00:09:18,140
Erasoa saihesten badute,
bizirik irtengo dira.

83
00:09:27,316 --> 00:09:30,570
Pinguino gazteak elkarrekin doaz
segurtasun neurritzat.

84
00:09:38,452 --> 00:09:41,747
Baina nahastearen erdian,
txita bat aldendu egin da.

85
00:09:42,582 --> 00:09:44,792
Buruz buruko borroka da.

86
00:10:08,190 --> 00:10:09,692
Pinguino honen itxaropen bakarrak

87
00:10:09,775 --> 00:10:12,737
bere arintasuna
eta erresistentzia harrigarria dira.

88
00:10:13,237 --> 00:10:17,617
Gero eta esetsaldi luzeagoa,
aukera gehiago.

89
00:10:34,717 --> 00:10:38,888
Zorte handiko pinguinotxoa
bere kideengana itzul daiteke orain.

90
00:10:45,019 --> 00:10:47,730
Ozeano irekia zain dute.

91
00:10:54,654 --> 00:10:59,241
OTSAILA

92
00:11:00,868 --> 00:11:02,078
Otsailean,

93
00:11:02,161 --> 00:11:05,831
planetako ipar muturra
Eguzkitik urruntzen da.

94
00:11:12,713 --> 00:11:17,551
Beraz, Artikoan,
negu betean ia beti ilun da

95
00:11:17,635 --> 00:11:21,055
eta argi bakarra auroratik dator.

96
00:11:23,724 --> 00:11:26,894
Zeruko ikuskizun zoragarri hau

97
00:11:26,977 --> 00:11:30,272
karga elektrikoz beteriko
Eguzki partikulek

98
00:11:30,356 --> 00:11:32,942
Lurraren eremu magnetikoarekin
talka egitean sortzen da.

99
00:11:38,572 --> 00:11:43,285
Eta garai horretan ere
animalia asko bidean jarriko dira

100
00:11:43,369 --> 00:11:45,496
iparraldeko lur hauetarantz.

101
00:11:50,793 --> 00:11:53,546
Bost mila kilometro hegoaldera,

102
00:11:53,629 --> 00:11:57,508
lur-antzarek
urteko migrazioa hasi berri dute.

103
00:12:04,306 --> 00:12:07,351
Arituagoak diren helduek gidatuak,

104
00:12:07,435 --> 00:12:10,938
gesaltzearen atzetik doaz
iparraldera zabaltzen den heinean.

105
00:12:13,899 --> 00:12:16,402
Mexikoko golkotik,

106
00:12:16,485 --> 00:12:19,196
Artikoko ugal-eremuetara hegan.

107
00:12:30,666 --> 00:12:32,084
Tundrara iritsiko dira

108
00:12:32,168 --> 00:12:38,549
udako egun luzeek txitak hazteko
baldintza egokienak sortzean.

109
00:12:44,597 --> 00:12:47,808
Aintzirak edo ibaiak bezalako
elementu naturalak erabiltzen dituzte

110
00:12:47,892 --> 00:12:50,728
ibilbidetik ez aldentzeko.

111
00:12:54,231 --> 00:12:55,441
Baina gaur egun,

112
00:12:55,524 --> 00:12:56,942
azpian duten munduak

113
00:12:57,026 --> 00:13:00,905
beren arbasoek
zeharkatzen zutenaren antza gutxi du.

114
00:13:04,366 --> 00:13:06,619
Behin sabana amaigabea izan zena,

115
00:13:06,702 --> 00:13:09,789
nekazaritza industrialeko soro bihurtu da.

116
00:13:16,003 --> 00:13:19,799
Baina antzarentzat
ez du kaltegarria izan beharrik.

117
00:13:20,925 --> 00:13:22,343
Artikora iristeko,

118
00:13:22,426 --> 00:13:26,013
bidean zehar taldeak
tripak bete behar ditu,

119
00:13:26,806 --> 00:13:29,683
eta Ameriketako
aletegi nazionalaren lursailak

120
00:13:29,767 --> 00:13:32,019
oinarrizko geldialdi bihurtu dira.

121
00:13:36,690 --> 00:13:39,360
Janari hornidura bukaezinaren ondorioz,

122
00:13:39,443 --> 00:13:44,657
elur-antzaren populazioa
bikoiztu egin da azken 50 urteetan.

123
00:13:48,577 --> 00:13:53,374
Baina munduko antzararik ugariena izateak
ondorioak ere baditu.

124
00:14:02,007 --> 00:14:06,470
Gure mundu moderno honetan
dena ez da dirudiena.

125
00:14:34,790 --> 00:14:38,210
Urtero milioi laurden bat antzara
tiroka hiltzen dira.

126
00:14:44,258 --> 00:14:45,926
MEXIKOKO GOLKOA

127
00:14:46,010 --> 00:14:51,140
Ia ibilbide osoan, elur antzarek
ehizarien mehatxua sufritzen dute.

128
00:14:51,223 --> 00:14:55,644
Baina Ameriketako
bi migrazio bideen erdi-erdian

129
00:14:55,728 --> 00:14:58,898
hezegune eremu bat dago,
antzaren babesgune.

130
00:15:05,654 --> 00:15:07,907
Loess Bluffs, Missourin.

131
00:15:09,950 --> 00:15:14,622
Beren bidaia luzearen
geldialdi garrantzitsuenetako bat da.

132
00:15:17,082 --> 00:15:20,210
Han igaroko duten denbora
eguraldiaren araberakoa da.

133
00:15:25,382 --> 00:15:28,719
Otsailean,
Artikotik datozen haize izoztuek

134
00:15:28,802 --> 00:15:31,764
bat-bateko tenperatura jaitsierak
eragiten dituzte.

135
00:15:38,354 --> 00:15:40,147
Hemen hotz handia egiten badu,

136
00:15:40,230 --> 00:15:43,442
beren helmugan
baldintzak askoz okerragoak izango dira.

137
00:15:45,778 --> 00:15:49,740
Beraz, oraingoz, iparralderako hegaldiak
bertan behera utzi dira.

138
00:15:57,915 --> 00:15:59,708
Elur antzarak dira, bai,

139
00:16:01,251 --> 00:16:04,046
baina izotz gainean ez dirudite eroso.

140
00:16:14,181 --> 00:16:16,100
Aintziraren ertzak izoztuta daudenez,

141
00:16:16,183 --> 00:16:19,061
txoriak erdian biltzen dira.

142
00:16:20,562 --> 00:16:24,191
Zenbat eta beteago,
leku gutxiago maniobrak egiteko.

143
00:16:28,445 --> 00:16:30,864
Eta hori primeran
datorkio beste bisitari bati.

144
00:16:37,955 --> 00:16:40,040
Itsas arrano buruzuria
honaino etortzen da

145
00:16:41,458 --> 00:16:43,460
Ipar Amerikako beste puntatik.

146
00:16:45,629 --> 00:16:50,384
Eta etorrera aintzarenenarekin
kointziditu dezan programatzen dute.

147
00:17:06,316 --> 00:17:09,528
Antzarak hegan airean harrapatzeko
handiegiak direnez,

148
00:17:09,611 --> 00:17:12,656
arranoek
estrategia diferente bat erabiltzen dute.

149
00:17:16,243 --> 00:17:19,955
Taldea erasoz,
txoriak izututa airean gora joaten dira.

150
00:17:26,128 --> 00:17:30,090
Zenbat eta estutuagoak egon,
arranoentzat hobe.

151
00:17:44,897 --> 00:17:48,067
Beldurrak jota,
antzarek talka egiten diote elkarri,

152
00:17:48,776 --> 00:17:50,694
zangoak hautsiz.

153
00:17:52,905 --> 00:17:55,949
Txori zaurituak
izotzean bakarrik geratzen dira,

154
00:17:57,159 --> 00:17:59,745
edo uretan ihes egin ezinik.

155
00:18:06,460 --> 00:18:11,757
Arriskuan egongo dira
hotz bolada honek irauten duen bitartean,

156
00:18:12,549 --> 00:18:16,929
izotz eta elurrak
beren migrazioa blokeatzen baitute.

157
00:18:26,063 --> 00:18:30,317
Artikoan, poliki,
Eguzkia indarra hartzen ari da.

158
00:18:32,361 --> 00:18:33,695
Baina otsailaren bukaeran,

159
00:18:33,779 --> 00:18:36,907
eguzki-izpiak
apenas ageri dira zeruertzean.

160
00:18:38,992 --> 00:18:42,162
Baldintza hotz hauetan janaria urria da,

161
00:18:42,246 --> 00:18:44,915
eta animalia gehienek hegoaldera migratu

162
00:18:44,998 --> 00:18:46,959
edo hibernatu egiten dute.

163
00:18:54,007 --> 00:18:56,301
Honek ez du bata ez bestea egiten.

164
00:18:57,886 --> 00:19:01,932
Katamotza, munduko katurik iparraldekoena.

165
00:19:08,605 --> 00:19:12,651
Hotzetik ondo babestuta dagoenez,
ez du migratzeko beharrik.

166
00:19:15,654 --> 00:19:19,950
Baina elikagaia aurkitzeko
distantzia handiak zeharkatu beharko ditu.

167
00:19:28,125 --> 00:19:30,002
Behin, katamotz batek

168
00:19:30,085 --> 00:19:33,839
urte bakar batean
3000 kilometro baino gehiago egin zituen,

169
00:19:35,340 --> 00:19:37,551
inork uste baino urrutiago iritsiz.

170
00:19:37,634 --> 00:19:40,888
IPARRALDEKO OZEANO PAZIFIKOA

171
00:19:47,269 --> 00:19:52,649
Gehienbat harrapakin batean
oinarritzen du bere elikadura.

172
00:19:54,401 --> 00:19:58,113
Eta oraintxe gutxi batzuk
besterik ez dabiltza inguruetan.

173
00:20:02,367 --> 00:20:04,161
Erbi amerikarra.

174
00:20:09,583 --> 00:20:12,461
Bat antzematea
arazoen erdia baino ez da.

175
00:20:36,526 --> 00:20:42,157
Katamotzek maiz jan behar dutenez,
bilaketa ez da inoiz amaitzen.

176
00:20:56,129 --> 00:20:57,214
Zorionekoa bera!

177
00:20:58,298 --> 00:21:00,759
Beste arrasto bat aurkitu du.

178
00:21:10,602 --> 00:21:12,646
Erbia geldi-geldi dago,

179
00:21:14,481 --> 00:21:16,817
bere kamuflajeaz fio.

180
00:21:20,320 --> 00:21:23,615
Katamotzak ezingo luke
ihesean bere ehizakia harrapatu,

181
00:21:23,699 --> 00:21:25,784
hurbildu behar da.

182
00:21:47,139 --> 00:21:49,141
Janaria, azkenean!

183
00:21:54,438 --> 00:21:58,900
MARTXOA

184
00:22:00,944 --> 00:22:05,032
Lurreko ipar hemisferioa
Eguzkirantz gerturatzean,

185
00:22:05,115 --> 00:22:07,492
martxoko egunak luzatuz,

186
00:22:07,576 --> 00:22:11,413
antilope amerikarrek
urteko migrazioa hasten dute.

187
00:22:16,877 --> 00:22:20,964
Wyoming hegoaldeko lautada elurtuetan hasi

188
00:22:21,048 --> 00:22:24,426
eta Mendi Harritsuen soro berdeetara
bidaiatuko dute,

189
00:22:24,509 --> 00:22:26,136
bertan erditzeko.

190
00:22:34,353 --> 00:22:38,440
Gaur egun, ordea,
ibilbidea ezagutezineraino aldatu da.

191
00:22:40,150 --> 00:22:44,613
Hasteko, petrolio instalazioak
zeharkatzeko modua aurkitu behar dute.

192
00:22:47,908 --> 00:22:49,910
Ar bat saiatu egiten da.

193
00:23:06,802 --> 00:23:09,012
Antilopeak oso zuhurrak dira,

194
00:23:09,763 --> 00:23:12,474
batez ere gizakiekin topo egitean.

195
00:23:30,700 --> 00:23:32,411
Oraingoz ondo joan da.

196
00:23:33,495 --> 00:23:35,747
Beste kideen txanda da orain.

197
00:23:39,292 --> 00:23:41,503
Eta… aurrera!

198
00:23:54,391 --> 00:23:55,517
MENDI HARRITSUAK

199
00:23:55,600 --> 00:23:59,396
Hurrengo hilabeteetan
200 kilometro zeharkatuko dituzte

200
00:23:59,479 --> 00:24:02,190
iparraldeko erditze-lekuetara iristeko.

201
00:24:03,275 --> 00:24:07,028
Eta urtero erronka handiagoa da.

202
00:24:11,116 --> 00:24:14,119
Ganadua gordetzeko hesiak

203
00:24:14,703 --> 00:24:18,206
antilopeak ez sartzeko ere
oso eraginkorrak dira.

204
00:24:33,472 --> 00:24:36,308
Baina hauxe da beren arbasoen ibilbidea,

205
00:24:37,017 --> 00:24:38,602
eta eutsi egiten diote.

206
00:24:52,741 --> 00:24:58,205
Duela gutxi, antilope batek
ia 150 hesi zeharkatu zituen

207
00:24:58,705 --> 00:25:00,373
iparralderako bidean.

208
00:25:09,799 --> 00:25:12,844
Baina adar kurbatuak
eta arantzadun alanbreak

209
00:25:14,054 --> 00:25:16,723
zorigaiztoko konbinazioa izan daiteke.

210
00:25:21,978 --> 00:25:25,023
Hesiak ez dira inondik ere arazo bakarra.

211
00:25:30,153 --> 00:25:34,324
Beren bidea mozten duten errepideak
askoz arriskutsuagoak dira.

212
00:25:51,007 --> 00:25:54,469
Ameriketako lehorreko animaliarik
azkarrena bada ere…

213
00:25:58,473 --> 00:26:00,767
ezin ditu beti autoak saihestu.

214
00:26:05,814 --> 00:26:08,692
Azken 200 urteetako aldaketen ondorioz,

215
00:26:09,192 --> 00:26:13,488
antilopeen populazioa
% 90 baino gehiago murriztu da.

216
00:26:16,199 --> 00:26:18,660
Baina badira berri onak ere.

217
00:26:22,455 --> 00:26:25,333
Arbasoen ibilbideari dioten leialtasunak

218
00:26:25,417 --> 00:26:30,088
puntu nagusietan
pasabideak eraikitzea ahalbidetu du,

219
00:26:30,714 --> 00:26:34,426
eta ia desagertu dira
errepideetan gertatzen ziren hilketak.

220
00:26:39,180 --> 00:26:44,102
Taldeak iparralderantz jarraitzen du,
benetako mendebalde basatira iritsiz.

221
00:26:46,688 --> 00:26:50,483
Hemen, gizakiok ezarritako oztopoak
gainditu beharrean,

222
00:26:50,567 --> 00:26:52,110
trabak naturak ipini ditu.

223
00:27:04,956 --> 00:27:07,042
Elurra urtzen ari da,

224
00:27:07,125 --> 00:27:10,629
helmugara iristeko
denboraz ondo doazenaren seinale.

225
00:27:10,712 --> 00:27:13,465
Garaiz iritsiko dira bertan erditzeko.

226
00:27:22,057 --> 00:27:25,268
Baina sasoi aldaketek
hainbat arazo dakartzate ere.

227
00:27:25,935 --> 00:27:31,066
Aurrean Wyomingo Gros Ventre ibaia dute,
elur urtuagatik urez gainezka.

228
00:27:33,401 --> 00:27:36,696
Erditze-eremuetara iristeko
ibaia zeharkatu behar dute,

229
00:27:36,780 --> 00:27:39,032
baina urduri dirudite.

230
00:27:40,700 --> 00:27:43,244
Ez berez ibaiarengatik,

231
00:27:43,328 --> 00:27:46,581
beste ertzean aurkitzen diren
harrapakariengatik baizik.

232
00:28:04,182 --> 00:28:05,308
Uretan,

233
00:28:05,809 --> 00:28:09,479
lehorrean har dezaketen abiadura
alferrikakoa da.

234
00:28:14,901 --> 00:28:17,696
Baina otsoak
edo pumak bezalako harrapakariak

235
00:28:17,779 --> 00:28:20,573
ia desagertzeraino ehizatu dituzte

236
00:28:20,657 --> 00:28:23,410
eta gaur egun erasoak oso urriak dira.

237
00:28:26,162 --> 00:28:28,915
Antilopeek, ordea, ez dakite hori.

238
00:28:33,920 --> 00:28:36,047
Hobe dute kontuz ibiltzea.

239
00:28:39,259 --> 00:28:40,635
Hala iritsi dira honaino.

240
00:28:51,730 --> 00:28:53,815
Irten eta aste pare batzuetara,

241
00:28:54,315 --> 00:28:57,527
azkenean, erditze-eremuetara iritsi dira:

242
00:28:58,027 --> 00:29:01,030
Mendi Harritsuen haran emankorrak.

243
00:29:04,075 --> 00:29:08,788
IPARRALDEKO OZEANO PAZIFIKOA

244
00:29:08,872 --> 00:29:11,207
Kalifornia penintsulan, Mexikon,

245
00:29:11,291 --> 00:29:14,419
ez dira iparraldeko negu hotzak garatzen.

246
00:29:16,755 --> 00:29:20,425
Garai honetan ohi diren itsasoko ur epelak

247
00:29:20,925 --> 00:29:23,595
aterpe bikainak dira

248
00:29:23,678 --> 00:29:27,182
munduko bidaiari handienentzat.

249
00:29:32,729 --> 00:29:34,564
Balea grisak.

250
00:29:40,195 --> 00:29:41,905
Martxoaren erdian gaude

251
00:29:41,988 --> 00:29:46,326
eta duela sei aste
eme honek umea izan zuen.

252
00:29:50,038 --> 00:29:54,042
Ur baztertu hauek epelak dira
eta harrapakariengandik urrun daude.

253
00:29:54,793 --> 00:29:57,003
Kumea hazteko leku aparta da.

254
00:30:00,381 --> 00:30:03,343
Baina horrek prezio bat du.

255
00:30:06,346 --> 00:30:11,059
Amarentzat janaririk ez dago,
eta abendutik darama hemen.

256
00:30:14,312 --> 00:30:16,856
Beraz, kumea nahiko indartsu denean,

257
00:30:16,940 --> 00:30:19,901
zortzi mila kilometro iparralderantz
eramango du

258
00:30:19,984 --> 00:30:23,571
Alaskako Bering itsasoan dituzten
elikatze-eremuetaraino.

259
00:30:25,073 --> 00:30:28,243
Ugaztunen artean migraziorik luzeena da.

260
00:30:35,583 --> 00:30:38,837
Zorionez, kumea azkar hazten ari da.

261
00:30:44,717 --> 00:30:47,887
Egunero 200 bat litro esne edanez,

262
00:30:47,971 --> 00:30:51,182
tona bateko ume hau energiaz beteta dago.

263
00:30:56,771 --> 00:31:01,526
Amak leku aproposa ezagutzen du
umeak energia eta lurruna hustu ditzan.

264
00:31:04,320 --> 00:31:05,488
Hauxe da.

265
00:31:14,414 --> 00:31:17,792
Sakonera gutxiko hondar-bankua,
urmaelaren erdian.

266
00:31:19,377 --> 00:31:22,422
Leku aparta, bistan da.

267
00:31:25,174 --> 00:31:28,136
Mareak gora egitean

268
00:31:28,219 --> 00:31:30,346
ur-laster txiki bat sortzen da,

269
00:31:30,430 --> 00:31:33,558
itsasertzeko urmaelean dauden baleak
erakarriz.

270
00:31:37,478 --> 00:31:40,982
Kumeak baleen gizartearekin duen
lehen harremana da.

271
00:31:41,900 --> 00:31:43,985
Eta lotsati samarra dirudi.

272
00:31:46,362 --> 00:31:48,114
Hobe amaren ondoan egotea.

273
00:31:54,537 --> 00:31:56,164
Bankua oso leku egokia da

274
00:31:56,247 --> 00:32:00,752
migrazio-bidaia luzerako
igeriketan trebatzeko.

275
00:32:02,754 --> 00:32:05,590
Medusak korronteak bultzatzen ditu,

276
00:32:05,673 --> 00:32:07,884
baina baleak kontra igeri egiten du.

277
00:32:11,137 --> 00:32:15,058
Urpeko zinta bat bailitzan,
erresistentzia fisikoa garatzen du.

278
00:32:24,150 --> 00:32:29,322
Urtero, mila balea grisa hurbiltzen dira
urmael honetara.

279
00:32:32,075 --> 00:32:35,078
Eta ez ama-kumeak bakarrik.

280
00:32:38,164 --> 00:32:41,834
Ar handiak ere badira,
eta bidaia luze bat egin dute honaino,

281
00:32:41,918 --> 00:32:44,170
bikotekidea aurkitzeko itxaropenean.

282
00:32:48,800 --> 00:32:51,844
Umeak dituzten emeak
ez daude interesatuak,

283
00:32:52,387 --> 00:32:55,181
baina horrek ez du
ar maitekor hau gogogabetuko.

284
00:33:01,771 --> 00:33:05,566
Igerian urruntzeak
jarraitzera animatzen duela dirudi.

285
00:33:15,493 --> 00:33:17,829
Irensteko zailak dira ezezkoak

286
00:33:17,912 --> 00:33:21,082
hona iristeko Lurraren distantziaren erdia
zeharkatu duzunean.

287
00:33:24,544 --> 00:33:28,506
Orain, badirudi frustrazio
kumearekin ordaintzen duela,

288
00:33:28,589 --> 00:33:31,426
azaletik urrundu
eta murgiltzera behartzen baitu.

289
00:33:41,060 --> 00:33:43,771
Azkenean, arrak ulertu du.

290
00:33:49,152 --> 00:33:51,863
Gure bikoteak iparralderantz jo behar du.

291
00:33:53,281 --> 00:33:58,244
Duela hiru hilabete iritsi zenetik,
amak bere masaren herena galdu du.

292
00:33:59,662 --> 00:34:03,541
Beraz, elikatze-eremuetarainoko
ibilbide luzeari ekin behar dio.

293
00:34:05,710 --> 00:34:09,088
Kumeak bidaia burutzeko zortea beharko du.

294
00:34:11,507 --> 00:34:13,926
Hiru balea gris kumeetatik bat

295
00:34:14,927 --> 00:34:16,846
ez da helmugara iristen-eta.

296
00:34:24,062 --> 00:34:27,565
OZEANO ATLANTIKOA
EKUATOREA

297
00:34:27,648 --> 00:34:31,319
Lurraren makurdurak
migrazioak eragiten ditu.

298
00:34:31,861 --> 00:34:36,407
Ekuatorean ere, inklinazioak
aldaketa gutxi dakartzan arren,

299
00:34:36,491 --> 00:34:40,703
animalia batzuk
etengabe mugimenduan daude.

300
00:34:51,714 --> 00:34:53,132
Marabunta inurriak.

301
00:34:57,929 --> 00:35:01,974
Egunero, bakoitzak
maratoi oso baten distantzia burutzen du

302
00:35:02,058 --> 00:35:03,768
elikagaiak biltzeko.

303
00:35:13,111 --> 00:35:14,987
Inurri hauek bereziki

304
00:35:15,071 --> 00:35:18,449
beste intsektuen larbak harrapatzen
espezializatuak daude.

305
00:35:27,917 --> 00:35:32,213
Harrapakinak daramatzaten langileek
orbeleko hutsuneak gurutzatzen dituzte

306
00:35:32,296 --> 00:35:34,632
besteek inurri-zubi bat
egiten duten bitartean.

307
00:35:41,389 --> 00:35:46,394
Feromona-arrastoak
aldi baterako egoitzara gidatzen ditu.

308
00:35:51,858 --> 00:35:52,900
Bibak izena dute.

309
00:35:53,734 --> 00:35:58,489
Inurriek beren gorputzekin besterik ez
eraikitako habia.

310
00:36:01,868 --> 00:36:03,953
Horma honen atzean, babesturik,

311
00:36:04,036 --> 00:36:06,914
koloniaren kontrolgunea dago:

312
00:36:06,998 --> 00:36:09,667
erregina eta bere jaioberriak.

313
00:36:10,877 --> 00:36:14,589
Inurri-kolonia osoak
hemen daramatza azken bi asteak.

314
00:36:15,131 --> 00:36:17,383
Baina egonaldia amaitzear dago.

315
00:36:32,023 --> 00:36:34,317
Eguna gau bihurtu da

316
00:36:34,400 --> 00:36:37,278
eta seinale bat
kolonian barrena zabaltzen da.

317
00:36:40,448 --> 00:36:44,619
Bibakaren barrutik datorren
estimulu kimiko bat da.

318
00:36:47,413 --> 00:36:48,831
Mezu garbia da.

319
00:36:50,124 --> 00:36:51,876
Abian jarri behar dira.

320
00:36:59,175 --> 00:37:02,011
Intsektu txiki hauek apetitu handia dute.

321
00:37:03,387 --> 00:37:06,265
Inguruko basoa bizidunez garbitu dutenez,

322
00:37:07,350 --> 00:37:11,187
elikatze-eremu berri bat aurkitzeko
martxan jarri behar dira.

323
00:37:16,484 --> 00:37:19,654
Elikagaiak aurkitzeko
bide nagusietako bati jarraituz,

324
00:37:19,737 --> 00:37:22,907
langileek larba jaioberriak
eramaten dituzte…

325
00:37:25,493 --> 00:37:27,703
soldaduek bazterrak zaindu bitartean.

326
00:37:31,457 --> 00:37:35,002
Kolonia honek
milioi bat inurri izan ditzake,

327
00:37:36,462 --> 00:37:38,839
eta ez dute bakar bat ere atzean utziko.

328
00:37:44,470 --> 00:37:47,014
Gauaren iluntasunean migratzeko zergatia

329
00:37:47,098 --> 00:37:48,474
orain argi dago.

330
00:37:54,021 --> 00:37:56,565
Erregina ere bidean da.

331
00:37:58,859 --> 00:38:01,696
Besteak baino askoz handiagoa da.

332
00:38:01,779 --> 00:38:06,075
Azken bi asteak
minutuero arrautza bat erruten pasa ditu,

333
00:38:06,158 --> 00:38:08,369
hortaz, bidaiatu ezinik.

334
00:38:15,251 --> 00:38:18,963
Orain, ugalketa-funtzioa
aldi baterako etenda,

335
00:38:19,046 --> 00:38:22,174
ehiza-lur berrietara bidaia dezake.

336
00:38:24,010 --> 00:38:28,556
Hauxe da erregina agerian ikus daitekeen
aldi bakarra.

337
00:38:30,808 --> 00:38:34,603
Baina erregina ez da marabuntako
bidaiari garrantzitsu bakarra.

338
00:38:37,064 --> 00:38:40,693
Oso gutxitan gertatzen den ikuskizuna da:

339
00:38:41,402 --> 00:38:45,364
larba handiak ikus daitezke,
langileek eramanda.

340
00:38:51,329 --> 00:38:54,874
Ar gazteak
eta etorkizuneko erreginak dira,

341
00:38:54,957 --> 00:38:59,170
laster kolonia abandonatu
eta beren dinastiak sortuko dituztenak.

342
00:39:10,931 --> 00:39:14,769
Eguna argitu baino lehen
akanpalekua prestatzen dute.

343
00:39:22,318 --> 00:39:27,156
Gauak bidaiatzen igaroko dituzte
ehiza-lur berriak aurkitu arte.

344
00:39:29,950 --> 00:39:33,621
Ordurako, erregina
arrautza gehiago erruteko prest egongo da,

345
00:39:33,704 --> 00:39:36,499
bere inperioko langile kopurua handituz.

346
00:39:39,543 --> 00:39:43,381
APIRILA

347
00:39:43,464 --> 00:39:45,674
IPARRALDEKO OZEANO PAZIFIKOA

348
00:39:45,758 --> 00:39:47,134
Iparraldean,

349
00:39:47,218 --> 00:39:49,428
balea grisak eta bere kumeak

350
00:39:49,512 --> 00:39:52,681
lau aste daramatzate migrazio-bidaian.

351
00:39:56,477 --> 00:40:00,523
Irten zirenetik,
kumeak mila bat kilo irabazi ditu,

352
00:40:01,440 --> 00:40:04,568
baina amak hilabeteak daramatza
ezer jan gabe.

353
00:40:07,696 --> 00:40:13,327
Eta bide luzea geratzen zaie oraindik
Bering itsasoan banketea hasi aurretik.

354
00:40:20,543 --> 00:40:25,381
Kostaldetik gertu mantentzen dira,
elementu bisualen bidez gidatuz.

355
00:40:28,634 --> 00:40:32,221
Azken 30 urteetan
hamaika aldiz egin du ibilbide hau,

356
00:40:33,097 --> 00:40:36,142
eta lehen bidaiatik
gauzak asko aldatu dira.

357
00:40:40,146 --> 00:40:43,607
Hala ere,
ez ditu gizakien begiradak saihesten.

358
00:40:49,071 --> 00:40:53,033
Eta kumeak
protagonismoaz gozatzen duela dirudi.

359
00:41:00,332 --> 00:41:04,128
Jendez jositako Kaliforniako kostaldeak
ez du zerikusirik

360
00:41:04,211 --> 00:41:06,297
Mexikoko badia babestuarekin.

361
00:41:07,756 --> 00:41:11,051
Hemendik aurrera,
bidea gero eta jendetsuagoa izango da.

362
00:41:17,349 --> 00:41:21,312
Bikotea Los Angeleseko portura iristen da,

363
00:41:21,937 --> 00:41:23,856
Ipar Ameriketako nagusiena.

364
00:41:33,449 --> 00:41:36,577
Urtero ia 2000 itsasontzi
heltzen dira bertara.

365
00:41:39,914 --> 00:41:44,627
Motorren zarata etengabeak
urpeko soinu-paisaia hondatzen du,

366
00:41:44,710 --> 00:41:49,256
baleak desorientatuz
eta kolisio-arriskua handituz.

367
00:41:53,302 --> 00:41:58,265
Ur hauetan balea ugari hiltzen dira urtero
itsasontziek jota.

368
00:42:02,937 --> 00:42:04,396
Balea grisa hau

369
00:42:04,480 --> 00:42:07,107
zoritxarreko bat izan da.

370
00:42:13,113 --> 00:42:17,993
Ama-kumeak trafiko handiko itsasbideak
gainditu dituzte.

371
00:42:20,663 --> 00:42:24,458
Baina ibilbidearen zatirik arriskutsuena
aurrean dute.

372
00:42:26,877 --> 00:42:28,170
Montereyko badia.

373
00:42:28,671 --> 00:42:31,298
Hogeita hamabost kilometrotako
itsas zabala.

374
00:42:39,598 --> 00:42:43,435
Itsasertzetik gertu mantentzen badira
denbora asko galduko lukete.

375
00:42:45,896 --> 00:42:49,733
Beraz, amak badiako ur handietatik
eramaten du bere kumea.

376
00:42:51,318 --> 00:42:52,945
Baina arriskutsua da.

377
00:42:56,574 --> 00:42:58,659
Amak badaki zer dagoen hor kanpoan.

378
00:43:04,290 --> 00:43:06,750
Isilean ibiltzen ari da,

379
00:43:08,127 --> 00:43:10,629
ohizko deiak egiteari utziz

380
00:43:10,713 --> 00:43:13,674
eta ahal bezain gutxien azaleratuz.

381
00:43:25,102 --> 00:43:25,936
Orkak.

382
00:43:28,606 --> 00:43:30,107
Balea hiltzaileak.

383
00:43:31,525 --> 00:43:33,235
Ur hauek primeran ezagutzen dituzte

384
00:43:34,153 --> 00:43:36,071
eta ehizan ari dira.

385
00:44:07,436 --> 00:44:10,397
Ama eta kumea antzeman dituzte.

386
00:44:14,068 --> 00:44:17,988
Balea gris heldu batek
orka bat baino hamar aldiz astunagoa da

387
00:44:18,072 --> 00:44:20,574
eta aurkari duina izan daiteke.

388
00:44:22,618 --> 00:44:26,497
Hortaz, orka taldeak
kontu handiz inguratzen ditu.

389
00:44:32,461 --> 00:44:33,837
Ez dute ama nahi,

390
00:44:35,381 --> 00:44:37,132
kumea baizik.

391
00:44:58,654 --> 00:45:02,282
Bere gainean igo
eta uretan murgiltzera behartzen dute,

392
00:45:02,366 --> 00:45:04,159
kumea itotzen saiatuz.

393
00:45:17,589 --> 00:45:19,007
Amaren laguntzari esker

394
00:45:19,091 --> 00:45:21,677
bizirik atera da bere lehen erasotik.

395
00:45:28,559 --> 00:45:30,394
Baina zaurituta dago.

396
00:45:34,565 --> 00:45:37,860
Eta orkek errefortzuak ekarri dituzte.

397
00:45:41,447 --> 00:45:44,074
Bost tonako ar erraldoi bat.

398
00:46:00,674 --> 00:46:02,718
Indar estrak adoreturik,

399
00:46:02,801 --> 00:46:05,471
orkek erabateko erasoa abiarazten dute.

400
00:46:16,899 --> 00:46:18,859
Amak ezin du ezer egin.

401
00:46:21,528 --> 00:46:23,197
Abiada bizian datoz,

402
00:46:24,281 --> 00:46:26,408
autobus batek joko bagina bezala.

403
00:46:37,669 --> 00:46:40,005
Egoera saihestezina da.

404
00:46:52,768 --> 00:46:57,189
Amak bakarrik jarraitu beharko du bidea.

405
00:47:08,200 --> 00:47:09,535
Animalia askok

406
00:47:10,410 --> 00:47:13,455
migratzeko instintu handia dute,

407
00:47:14,665 --> 00:47:16,500
arriskuak egonda ere.

408
00:47:18,752 --> 00:47:21,630
Baina tragedian amaitzen den
bidaia bakoitzeko,

409
00:47:21,713 --> 00:47:24,591
milioika animalia
beren helmugara iristen dira.

410
00:47:33,475 --> 00:47:36,770
Baldintza hobeek eskainitakoa aprobetxatuz

411
00:47:38,230 --> 00:47:39,982
eta aukera berriez gozatuz.

412
00:47:42,901 --> 00:47:46,405
Eta migrazio hauek funtsezkoak dira
beste bizidunentzat ere.

413
00:47:54,329 --> 00:47:57,583
Hala ere, gizakiok mundua aldatu dugu.

414
00:48:02,337 --> 00:48:04,673
Beren arbasoen ibilbideak moztu ditugu…

415
00:48:07,885 --> 00:48:11,889
eta gure eragina
munduko bazter ezkutuenean ere nabaria da.

416
00:48:16,560 --> 00:48:17,978
Baina badago itxaropena.

417
00:48:21,565 --> 00:48:24,776
Ibilbide hauek
inoiz baino hobeto ezagutzen ditugu.

418
00:48:30,574 --> 00:48:31,783
Gure laguntzarekin,

419
00:48:31,867 --> 00:48:36,371
animalia asko gainditzen ari dira
geure mundu modernoaren erronkak.

420
00:48:40,167 --> 00:48:42,419
Lur osasuntsu eta bateratua izateko

421
00:48:42,502 --> 00:48:45,714
askatasunez mugitzeko eskubidea
bermatu behar dugu.

422
00:48:50,218 --> 00:48:51,553
Eta lortzen badugu,

423
00:48:51,637 --> 00:48:54,890
animalia guztiek
ezinbesteko dituzten bidaiak

424
00:48:54,973 --> 00:48:57,601
urte askoz burutzen jarraituko dituzte.

425
00:50:38,618 --> 00:50:41,496
Azpitituluak: Loinaz Castro