1
00:00:13,513 --> 00:00:15,306
Milioika ñu.

2
00:00:16,099 --> 00:00:18,810
Mila kilometro zeharkatu ondoren,

3
00:00:18,893 --> 00:00:22,772
beren urteko migrazioaren oztopo handiena
aurrean dute.

4
00:00:25,483 --> 00:00:27,527
Tanzaniako Mara ibaia.

5
00:00:34,743 --> 00:00:39,539
Zebrak bidaide dituzte.
Emeak beren moxalekin barne.

6
00:00:47,172 --> 00:00:48,590
Eta haien zain…

7
00:00:51,676 --> 00:00:52,677
krokodriloak.

8
00:01:03,396 --> 00:01:07,108
Zenbat eta moxal txikiagoa,
orduan eta aukera gutxiago.

9
00:01:11,571 --> 00:01:13,823
Eta hauxe txikienetako bat da.

10
00:01:21,164 --> 00:01:24,167
Amaren alboan mantentzen saiatzen da.

11
00:01:24,834 --> 00:01:28,755
Urruntzen direnak ez dira bizirik irtengo.

12
00:01:34,094 --> 00:01:35,845
Ezin du erritmoa jarraitu.

13
00:01:45,105 --> 00:01:46,856
Aurrera jo besterik ezin du egin

14
00:01:48,483 --> 00:01:50,985
besteak harrapatzen dituzten bitartean.

15
00:02:08,419 --> 00:02:11,923
Distrakzioek nahikoa iraun dute

16
00:02:12,006 --> 00:02:14,968
eta amarengana iristea lortu du.

17
00:02:17,178 --> 00:02:21,224
Bidean dira berriro
animalia-multzo handienarekin batera.

18
00:02:43,204 --> 00:02:46,749
HIRUGARREN ATALA: HURRENGO BELAUNALDIA

19
00:02:53,506 --> 00:02:59,053
URRIA

20
00:02:59,137 --> 00:03:02,807
Animalia batzuek beren umeei
bizitza hasiera onena ematen diete

21
00:03:03,516 --> 00:03:06,519
bidaia harrigarriak gauzatuz.

22
00:03:08,104 --> 00:03:12,275
Eta noiz burutzen dituzten
nora doazen bezain garrantzitsua da.

23
00:03:15,862 --> 00:03:18,406
Mexikoko Pazifikoko kosta.

24
00:03:28,416 --> 00:03:30,710
Hondartza hutsik dagoela dirudi.

25
00:03:35,340 --> 00:03:37,300
Hondar azpian, ordea,

26
00:03:37,884 --> 00:03:40,845
milaka animalia mugitzen ari dira.

27
00:03:52,190 --> 00:03:54,609
Itsas dortoka olibakaren kumeak.

28
00:03:59,030 --> 00:04:04,118
Irailean, hondarra azaleratzeko
tenperatura egokian dago.

29
00:04:07,247 --> 00:04:09,207
Lehenengoak

30
00:04:10,500 --> 00:04:11,834
geldi-geldi geratzen dira.

31
00:04:16,673 --> 00:04:19,384
Mugimendu txikienak ere
arreta erakarriko luke.

32
00:04:22,220 --> 00:04:23,763
Besteei itxaron behar.

33
00:04:27,934 --> 00:04:32,981
Beren bizitzako bidaiarik arriskutsuena
hastera doaz.

34
00:04:35,650 --> 00:04:38,486
Hobe izango da elkarrekin joatea.

35
00:04:59,841 --> 00:05:01,175
Harrapakarientzat…

36
00:05:04,012 --> 00:05:06,389
urteko banketerik handiena da.

37
00:05:17,567 --> 00:05:21,195
Dortoka kumeen erdiak
jaten dituzte hondartzan.

38
00:05:22,739 --> 00:05:26,743
Baina izaki ñimiño hauek
oso azkar jaiotzen direnez,

39
00:05:26,826 --> 00:05:29,412
harrapakariek ezin dituzte denak jan.

40
00:05:30,538 --> 00:05:34,292
Horixe da uretara iristeko duten
aukera bakarra.

41
00:06:21,506 --> 00:06:23,341
Marea jaisten ari da.

42
00:06:28,971 --> 00:06:33,059
Egoera gero eta arriskutsuagoa da
gure dortoka txikientzat.

43
00:06:36,020 --> 00:06:38,815
Aukera bakarra dute: besteei jarraitzea.

44
00:06:55,206 --> 00:06:57,166
Batzuk itsasertzera iristen dira.

45
00:07:00,586 --> 00:07:03,047
Baina oraindik ez daude salbu.

46
00:07:16,394 --> 00:07:17,770
Bizirik irteten direnek

47
00:07:18,396 --> 00:07:23,276
hurrengo 24 orduetan
inoiz baino gogorrago igeri egingo dute.

48
00:07:25,403 --> 00:07:30,199
Bidean, Lurreko eremu magnetikoaz
jabetzen dira.

49
00:07:31,826 --> 00:07:36,581
Ugalketa garaian etxerako bidea aurkitzen
lagunduko dien seinale moduko bat da.

50
00:07:42,378 --> 00:07:44,338
Dortoka olibakar guztiek

51
00:07:44,422 --> 00:07:48,009
lehen 15 urteak
Pazifikoan igaroko dituzte,

52
00:07:48,634 --> 00:07:51,053
bakar-bakarrik, elikatzen eta hazten.

53
00:07:52,263 --> 00:07:55,683
Bakoitzak ehundaka mila kilometro
zeharkatuko ditu,

54
00:07:56,309 --> 00:07:59,145
harik eta egun batean,
norabidea aldatu…

55
00:08:01,606 --> 00:08:05,860
eta jaiolekura itzultzeko
bidaia luze bati ekiten dioten arte.

56
00:08:10,615 --> 00:08:12,950
Hamar urtetan lehen aldiz,

57
00:08:13,534 --> 00:08:15,453
dortoka gazte honek

58
00:08:16,078 --> 00:08:18,581
bere motakoak ezagutu ditu.

59
00:08:26,506 --> 00:08:28,716
Milioi laurden bat, hain zuzen.

60
00:08:31,511 --> 00:08:34,472
Munduko dortoka topaketa handiena da.

61
00:08:53,783 --> 00:08:57,745
Hemen bikotea aurkitu
eta lehorrera joango da errutera.

62
00:09:07,964 --> 00:09:10,466
Jada ez da dortoka kumea.

63
00:09:11,467 --> 00:09:14,387
Baina itsasertza
lehen bezain arriskutsua da.

64
00:09:51,424 --> 00:09:52,383
Lur lehorra.

65
00:09:53,968 --> 00:09:57,263
Hamabost urtetan lehen aldiz zapaldu du.

66
00:09:59,515 --> 00:10:02,977
Orain, premiazko zereginak ditu.

67
00:10:08,316 --> 00:10:10,818
Arrautzak jartzeko prest ditu

68
00:10:11,652 --> 00:10:13,863
eta hondarrean habia egin behar du.

69
00:10:18,284 --> 00:10:20,995
Itsasgoraren mailatik behera
jartzen baditu,

70
00:10:21,078 --> 00:10:22,288
ito egingo dira.

71
00:10:23,372 --> 00:10:25,249
Hondartzan gora, berriz,

72
00:10:25,333 --> 00:10:26,834
lehor daitezke.

73
00:10:28,794 --> 00:10:31,881
Erdiko eremuak arrakasta handia du.

74
00:10:38,888 --> 00:10:41,223
Milaka dortoka gehiago ailegatzen dira

75
00:10:41,974 --> 00:10:44,727
eta hondartzan errutako arrautzen % 80

76
00:10:44,810 --> 00:10:49,315
nahi gabe suntsitzen dituzte
besteen habien gainean habiaratzean.

77
00:10:57,865 --> 00:10:59,367
Baina hainbeste jarri dituztenez,

78
00:11:00,951 --> 00:11:05,122
milioika arrautza osorik
hondar azpian gordeta segituko dute.

79
00:11:10,544 --> 00:11:13,089
Ehun bat arrautza erruten ditu.

80
00:11:14,298 --> 00:11:17,259
Eta listo, amaitu du lana.

81
00:11:20,054 --> 00:11:23,057
Baina hurrengo urtean, garai berean,

82
00:11:23,140 --> 00:11:27,103
hondartza honetara itzuliko da berriz
arrautzak errutera,

83
00:11:28,771 --> 00:11:32,316
bizitza osoan zehar egingo duen bezala.

84
00:11:37,697 --> 00:11:42,618
HEGO ATLANTIKOA

85
00:11:42,702 --> 00:11:45,538
Ugalketa helburu duten migrazioak

86
00:11:45,621 --> 00:11:48,040
gutxi aldatu dira azken milaka urteetan.

87
00:11:54,380 --> 00:11:58,342
Atlantikoko eremu urrun batean,
Hego Amerikako ekialdean,

88
00:11:58,426 --> 00:12:00,469
Malvinak aurkitzen dira.

89
00:12:10,855 --> 00:12:15,526
Itsas elefanteek milaka urte daramatzate
hona ugaltzera etortzen.

90
00:12:18,779 --> 00:12:21,490
Urriaren amaieran, hondartza honetan

91
00:12:21,574 --> 00:12:23,117
kumeak baino ez daude.

92
00:12:25,035 --> 00:12:29,498
Amek duela aste batzuk abandonatu zituzten
eta orain beren kabuz konpondu behar dira.

93
00:12:34,795 --> 00:12:37,131
Egun gutxi barru, haiek ere joango dira

94
00:12:37,214 --> 00:12:41,093
eta itsaso sakonean
ozeanoko ibiltari bihurtuko dira.

95
00:12:46,599 --> 00:12:49,560
Baina igeri egiten
ikasi behar dute aurrenik.

96
00:12:54,857 --> 00:12:57,485
Babesturik dagoen putzu honek

97
00:12:57,568 --> 00:13:00,446
ikastaroa burutzeko leku aproposa dirudi.

98
00:13:12,500 --> 00:13:14,877
Itsasora ohitu egiten dira.

99
00:13:19,131 --> 00:13:22,510
Gorputz mugimendu egokiak
instintiboki gauzatzen dituzte,

100
00:13:23,219 --> 00:13:27,223
baina oraindik ez dute arriskua ulertzen.

101
00:13:33,229 --> 00:13:34,104
Orkak.

102
00:13:35,064 --> 00:13:36,232
Bale hiltzaileak.

103
00:13:43,739 --> 00:13:46,492
Ez dira buelta bat ematera etorri.

104
00:13:47,451 --> 00:13:52,581
Ehunka kilometro egin dituzte
une zehatz honetan iristeko.

105
00:13:56,502 --> 00:13:58,838
Duela 20 urte, orken eme buruzagiak

106
00:13:58,921 --> 00:14:01,924
fokak putzura noiz joaten ziren
deskubritu zuen.

107
00:14:03,050 --> 00:14:07,346
Eta itsas maila igotzean
bera ere putzura irits zitekeela.

108
00:14:13,853 --> 00:14:16,063
Ordura arte itxaron beharko du.

109
00:14:19,024 --> 00:14:20,860
Erasoa goizegi burutuz gero,

110
00:14:20,943 --> 00:14:23,445
arroketan harrapatuta geldituko da.

111
00:14:32,329 --> 00:14:33,998
Marea gora doa,

112
00:14:34,081 --> 00:14:37,751
eta sakonera egoki bihurtzen da
orkarentzat.

113
00:14:53,893 --> 00:14:56,604
Kumeak ez dira mehatxuaz ohartzen,

114
00:14:58,230 --> 00:15:00,733
mutur aurrean izanda ere.

115
00:15:16,165 --> 00:15:18,792
Orkak kumeren bat
uretan murgilduta behar du,

116
00:15:18,876 --> 00:15:22,004
baina sakonera
oraindik arriskutsuegia da berarentzat.

117
00:15:25,341 --> 00:15:26,467
Mugimendu oker bat

118
00:15:27,676 --> 00:15:29,136
eta harrapatuta gera liteke.

119
00:15:35,809 --> 00:15:38,187
Ia-ia eskura dauzka.

120
00:15:42,316 --> 00:15:44,902
Zelatan dabil, zain.

121
00:15:46,153 --> 00:15:49,031
Ea kumeren bat hurbiltzen den,
harrapatzeko.

122
00:16:14,515 --> 00:16:18,352
Bizirik, itsasora eramaten du.

123
00:16:24,817 --> 00:16:28,862
Horrela ehizatzen duen orka bakarra da.

124
00:16:31,240 --> 00:16:34,410
Eta familia osoa elikatzeko egiten du.

125
00:16:39,164 --> 00:16:42,584
Kumeak orduak iraungo ditu bizirik.

126
00:16:48,716 --> 00:16:55,055
Orka hauek foken ugal-migrazioa
beren onurako aprobetxatzen ikasi dute.

127
00:16:56,974 --> 00:16:59,643
Eta harrigarria da, neurri berean,

128
00:17:00,227 --> 00:17:03,981
urtero noiz itzuli ere badakitela.

129
00:17:20,122 --> 00:17:22,791
Batzuetan,
ugalketa arriskurik gabe gauzatzea

130
00:17:23,459 --> 00:17:25,878
izaki asko ibiltzen diren lekuak
saihestean datza.

131
00:17:33,010 --> 00:17:34,511
Zeelanda Berria.

132
00:17:34,595 --> 00:17:38,724
Gizakiok esploratu genuen
azken lur eremu habitagarria.

133
00:17:46,106 --> 00:17:46,940
Hona iristeko,

134
00:17:47,024 --> 00:17:51,820
itsaso zabala gurutzatuz, polinesiarrek
milaka kilometro egin zituzten.

135
00:17:53,030 --> 00:17:55,949
Animalia guztiek bezala, hain zuzen ere.

136
00:18:01,205 --> 00:18:05,751
Baina bada bisitari bat
6000 kilometroko bidaia egiten duena,

137
00:18:05,834 --> 00:18:08,629
urtero Hego Poloko Ozeanoa zeharkatuz,

138
00:18:09,588 --> 00:18:12,508
uharteko bazterrik ezkutuenera
iritsi arte.

139
00:18:26,063 --> 00:18:29,191
Lotsati eta misteriotsua da.

140
00:18:40,494 --> 00:18:43,372
Fiordlandeko tawaki pinguinoa.

141
00:18:44,373 --> 00:18:46,333
Oihaneko pinguinoa.

142
00:18:47,793 --> 00:18:50,504
Aita zortzi asteko txita zaintzen ari da

143
00:18:51,547 --> 00:18:55,217
bikotekidea janari bila
itsasoan dabilen bitartean.

144
00:18:56,593 --> 00:19:00,389
Behar bezala zaintzen ez badu,
emeak arra utz lezake.

145
00:19:07,771 --> 00:19:10,691
Pinguinoen arteko dibortzioak
oso arruntak dira.

146
00:19:14,111 --> 00:19:16,655
Beste izakiak
urrun mantentzen baditu, hobe.

147
00:19:22,536 --> 00:19:27,249
Ama kostaldera itzuli da
egun osoa jakiak biltzen igaro ondoren.

148
00:19:30,335 --> 00:19:32,754
Baina ez da erraza lehorrera iristea.

149
00:19:41,805 --> 00:19:43,891
Une aproposa behar du.

150
00:19:51,481 --> 00:19:52,649
Ia!

151
00:20:10,542 --> 00:20:11,710
Lan bikaina.

152
00:20:14,671 --> 00:20:16,215
Txita gosetiarengana iristeko,

153
00:20:17,257 --> 00:20:19,551
arrokak zeharkatu behar ditu,

154
00:20:20,677 --> 00:20:21,595
sustraiak,

155
00:20:22,846 --> 00:20:24,014
baita sakanak ere.

156
00:20:39,029 --> 00:20:42,699
Deliveroo, pinguino estilora.

157
00:20:46,912 --> 00:20:49,623
Aitak enbidiaz begiratu besterik
ezin du egin.

158
00:20:53,877 --> 00:20:57,506
Txita hazi ahala,
jangura ere handitzen da.

159
00:20:59,508 --> 00:21:01,468
Kumearen gosea asetzeko,

160
00:21:01,551 --> 00:21:05,347
oihanean barrena,
amak oztopo-ibilbidea gainditu beharko du

161
00:21:06,515 --> 00:21:07,766
behin…

162
00:21:09,434 --> 00:21:10,727
eta berriro.

163
00:21:22,364 --> 00:21:25,951
Txita hazteko,
maratoi distantzia egingo du oinez

164
00:21:26,034 --> 00:21:28,870
eta mila kilometro baino gehiago igerian.

165
00:21:30,163 --> 00:21:33,834
Halaber,
bere gorputz-pisuaren erdia galduko du.

166
00:21:38,380 --> 00:21:40,716
Baina horrek ez du ama geldituko.

167
00:22:00,610 --> 00:22:03,739
Eta hamar asteren buruan,

168
00:22:04,823 --> 00:22:06,658
ezin du gehiago.

169
00:22:09,536 --> 00:22:12,205
Janari banaketa amaituta,

170
00:22:12,289 --> 00:22:15,292
gosez, txita itsasora hurbiltzen da.

171
00:22:19,963 --> 00:22:22,674
Itsasertzean janari asko dago.

172
00:22:23,675 --> 00:22:26,887
Baina, bitxia bada ere,
besteekin igerian joaten da

173
00:22:26,970 --> 00:22:29,556
eta milaka kilometro zeharkatzen ditu

174
00:22:29,639 --> 00:22:31,933
Antartikarako bidean.

175
00:22:32,017 --> 00:22:33,518
ZEELANDA BERRIA

176
00:22:33,602 --> 00:22:37,481
Pinguino batek burutzen duen
joaneko ibilbiderik luzeena da.

177
00:22:37,981 --> 00:22:40,776
Eta ziur aski, alferrikakoa.

178
00:22:40,859 --> 00:22:42,944
HEGO POLOKO OZEANO

179
00:22:43,028 --> 00:22:45,280
ANTARTIKA

180
00:22:45,364 --> 00:22:49,242
Ustez, beren arbasoak duela bi milioi urte
hasi ziren hau egiten,

181
00:22:49,326 --> 00:22:52,120
behar zuten elikagaia
hemen bakarrik aurkitzen baitzuten.

182
00:22:52,871 --> 00:22:55,791
Argi dago ohitura haustea
zaila egin zaiela.

183
00:23:01,671 --> 00:23:05,384
AZAROA

184
00:23:05,467 --> 00:23:06,468
Azaroan,

185
00:23:06,551 --> 00:23:10,680
eguzki orduen igoerak
Indiako ozeanoaren berotzea dakar

186
00:23:11,181 --> 00:23:13,683
eta montzoia sorrarazten du.

187
00:23:15,227 --> 00:23:18,146
Christmas uhartea
bere bidean aurkitzen da.

188
00:23:21,149 --> 00:23:25,946
Hezetasun-mailak gora egitean,
tropa loti bat esnatzen da.

189
00:23:37,833 --> 00:23:39,709
Christmas uharteko karramarro gorriak

190
00:23:39,793 --> 00:23:42,587
lehorrean bizi dira gaur egun.

191
00:23:44,464 --> 00:23:45,632
Baina arnasteko,

192
00:23:45,715 --> 00:23:48,093
brankietan hezetasuna behar dute,

193
00:23:49,010 --> 00:23:51,805
eta arrautzak erruteko itsasoa ere.

194
00:23:53,932 --> 00:23:59,563
Beraz, urtero eta duela 200 000 urtetik,
kostaldera ibilaldi bat burutzen dute.

195
00:24:01,940 --> 00:24:05,026
Azkenaldian, ordea,
gauzak asko aldatu dira.

196
00:24:12,242 --> 00:24:14,578
Baina laguntza ere badute.

197
00:24:29,092 --> 00:24:32,554
Herritarrek zubi bereziak eraiki dituzte

198
00:24:32,637 --> 00:24:36,725
lasai asko
errepide handienak gurutza ditzaten,

199
00:24:38,101 --> 00:24:40,979
baita itsasora gidatzen dituzten
lurpeko tunelak ere.

200
00:24:46,735 --> 00:24:48,403
Arineketan hasten dira,

201
00:24:48,904 --> 00:24:51,114
itsasgora harrapatu behar baitute.

202
00:24:55,702 --> 00:24:59,915
Gau bakar batean, lau milioi karramarro
kostaldera iristen dira.

203
00:25:08,381 --> 00:25:12,802
Eme bakoitzak aparrean
100 000 arrautza erruten ditu.

204
00:25:25,857 --> 00:25:30,111
Berehala eklosionatu
eta larba igerilari bihurtzen dira.

205
00:25:34,032 --> 00:25:39,120
Urte gehienetan, gehiengoak janda
edo itsas sakonak eramanda amaitzen du.

206
00:25:39,788 --> 00:25:41,581
Bakar bat ere ez da itzultzen.

207
00:25:44,251 --> 00:25:47,629
Baina zorte pixka batekin,
hurrengo hilabeteko itsasgoran

208
00:25:47,712 --> 00:25:50,924
urak kostaldera eramango ditu.

209
00:25:53,635 --> 00:25:57,722
HEGO ATLANTIKOA

210
00:25:57,806 --> 00:26:00,183
Milaka kilometro hegoaldera,

211
00:26:00,267 --> 00:26:02,978
beste bidaia bat hastera doa.

212
00:26:08,400 --> 00:26:09,609
Azaroaren bukaera.

213
00:26:10,151 --> 00:26:12,988
Udara da munduaren amaieran.

214
00:26:15,490 --> 00:26:20,120
Patagonia,
Ameriketako hegoalderengo lurra.

215
00:26:26,418 --> 00:26:30,922
Lehorreko harrapakari handi bakar bat
bizi da hain hegoalderantz.

216
00:26:33,592 --> 00:26:34,551
Puma.

217
00:26:41,099 --> 00:26:42,642
Hau Machito da.

218
00:26:43,351 --> 00:26:44,728
Puma grisa hori.

219
00:26:46,062 --> 00:26:50,609
Urtebete du eta bere bizitzako
probarik handienari aurre egitear dago.

220
00:26:51,985 --> 00:26:53,403
Susmorik ere ez du.

221
00:27:02,370 --> 00:27:04,623
Machitok eta arreba Niñak

222
00:27:05,248 --> 00:27:10,795
banatzeko adina dute, eta bakoitzak
bere lurraldea aurkitu beharko du.

223
00:27:21,348 --> 00:27:23,391
Arren arteko lehia dela-eta,

224
00:27:23,475 --> 00:27:27,646
Machitok arrebak baino
askoz bide luzeagoa burutu beharko du.

225
00:27:31,441 --> 00:27:34,986
Baina oraingoz, ehizan ikasi behar dute.

226
00:27:44,829 --> 00:27:46,206
Beren amarentzat ere

227
00:27:47,540 --> 00:27:49,542
erronkarik handiena…

228
00:27:52,545 --> 00:27:55,548
guanako ar bat harrapatzea da,

229
00:27:56,174 --> 00:27:58,343
bera baino hiru aldiz handiagoa.

230
00:28:00,595 --> 00:28:02,055
Baina oso trebea da.

231
00:28:04,933 --> 00:28:06,935
Kumeak arretaz amari begira daude.

232
00:28:15,360 --> 00:28:19,072
Ehiza arrakastaz gauzatzeko,
metrotara gerturatu behar da.

233
00:28:46,307 --> 00:28:49,894
Eta gogor eutsi,
egoera oso itsusi bihurtu arren.

234
00:29:19,591 --> 00:29:22,844
Kumeek doako janaria
ondo aprobetxatu beharko dute.

235
00:29:24,095 --> 00:29:27,766
Beren bizimodu erosoak amaitzear daude.

236
00:29:34,022 --> 00:29:36,983
Amak beren onurako
ahal zuen guztia egin du.

237
00:29:40,737 --> 00:29:45,492
Urtebete elkarrekin igaro ondoren,
bere lurraldea jada ez da bere kumeena.

238
00:29:54,793 --> 00:29:57,045
Alde egin behar dute.

239
00:30:07,055 --> 00:30:10,850
Aste batzuk
elkarrengandik gertu egongo dira.

240
00:30:11,726 --> 00:30:14,854
Laster, bakoitza bere aldetik joango da.

241
00:30:16,606 --> 00:30:18,274
Niña emea da

242
00:30:18,358 --> 00:30:21,653
eta amaren eremutik gertu
bizi ahal izango du.

243
00:30:23,363 --> 00:30:25,824
Machitok, ordea, ez.

244
00:30:30,870 --> 00:30:33,373
Arren eremuak askoz zabalagoak dira.

245
00:30:33,456 --> 00:30:35,333
Lekuren bat aurkitu nahi badu,

246
00:30:35,416 --> 00:30:38,253
ehunka kilometro zeharkatu beharko ditu.

247
00:30:49,597 --> 00:30:51,724
Bizitzan lehen aldiz

248
00:30:52,642 --> 00:30:54,227
bakarrik dago.

249
00:31:01,442 --> 00:31:03,111
Asteak daramatza ibiltzen

250
00:31:03,736 --> 00:31:05,154
eta gose da.

251
00:31:15,874 --> 00:31:17,333
Ehizan egiten ikusi du,

252
00:31:18,334 --> 00:31:20,420
nahikoa ikasi al du?

253
00:31:31,806 --> 00:31:32,849
Ez horixe.

254
00:31:37,103 --> 00:31:39,772
Aurrera jarraitu behar du
janaria aurkitzeko,

255
00:31:40,815 --> 00:31:44,652
lur ezezagunen barrena murgilduz.

256
00:31:52,285 --> 00:31:54,996
Ez da behin ere gelditzen…

257
00:31:57,373 --> 00:32:01,753
ehizaki baten usaina igarri arte.

258
00:32:10,470 --> 00:32:11,846
Baina nork eta…

259
00:32:14,390 --> 00:32:16,100
ar handi batek ehizatua.

260
00:32:46,673 --> 00:32:48,967
Machito baino bi aldiz handiagoa da

261
00:32:52,804 --> 00:32:55,056
eta segundo batzuetan hilko luke.

262
00:33:05,441 --> 00:33:08,361
Baina amore emateko gose handiegia du.

263
00:33:26,879 --> 00:33:29,424
Harrigarria bada ere,
puma zaharrak atzera egin

264
00:33:30,675 --> 00:33:32,719
eta gazteari jaten uzten dio.

265
00:33:33,302 --> 00:33:36,514
Jokaera oso bitxia da arren artean.

266
00:33:38,850 --> 00:33:42,145
Machitok ausardiaz
denbora pixka bat irabazi du,

267
00:33:43,688 --> 00:33:46,774
baina bidaia hasi baino ez da egin.

268
00:33:52,572 --> 00:33:55,658
Puma arrek
urrun eta azkar bidaiatzen dute.

269
00:33:56,492 --> 00:34:00,830
Ondorioz, beren bizitza autonomoei buruz
oso gutxi dakigu.

270
00:34:06,002 --> 00:34:10,006
Bakardadean beren lehen urtea
oso gutxik bizirauten dutela uste da.

271
00:34:12,675 --> 00:34:15,386
Zorte pixka batekin,
Machito horietako bat izango da.

272
00:34:23,436 --> 00:34:26,898
ABENDUA

273
00:34:33,863 --> 00:34:35,740
Gabon gaua da

274
00:34:35,823 --> 00:34:39,494
eta Christmas uharteko kostak
gorri-gorriak daude.

275
00:34:42,872 --> 00:34:44,207
Hamar urtean behin,

276
00:34:44,707 --> 00:34:48,544
ozeanoko itsaslasterrak
karramarrotxoak itzultzeko aproposak dira.

277
00:34:50,797 --> 00:34:53,633
Eta oraingo hau miragarria da benetan.

278
00:34:55,426 --> 00:34:57,470
Milioika, arrezifeak estaltzen dituzte…

279
00:35:04,352 --> 00:35:06,062
bertakoak aztoratuz.

280
00:35:07,939 --> 00:35:10,525
Lehorrera iristen saiatzen dira

281
00:35:11,567 --> 00:35:13,236
ahal duten moduan.

282
00:35:17,698 --> 00:35:21,077
Beren gurasoen oihanera itzuli behar dira,

283
00:35:21,160 --> 00:35:25,581
bi kilometrotara,
han salbu egongo baitira.

284
00:35:26,999 --> 00:35:30,378
Baina gurasoek ez zuten
orratz baten buruaren tamaina.

285
00:35:33,464 --> 00:35:37,135
Orain oskolak berritzen dituzte,
bainujantzia aldatuz

286
00:35:37,218 --> 00:35:39,929
arnasa errazteko beste zerbaiten truke.

287
00:35:43,891 --> 00:35:44,725
Prest.

288
00:35:45,434 --> 00:35:47,770
Baina hondartza utzi baino lehen,

289
00:35:50,398 --> 00:35:53,317
espero ez zuten norbaitek erasotzen ditu.

290
00:35:58,865 --> 00:35:59,824
Amatxo?

291
00:36:04,912 --> 00:36:10,084
Argi eta garbi, karramarro helduek
ez dituzte umeak gogoko.

292
00:36:12,753 --> 00:36:15,798
Hondartza utzi behar dute, eta bizkor.

293
00:36:20,052 --> 00:36:23,598
Horretarako,
itsasoko horma igo beharko dute.

294
00:36:25,558 --> 00:36:29,103
Guretzat etxe orratz bat bezain garaia da.

295
00:36:35,526 --> 00:36:39,030
Gora iristean,
herria isilean zeharkatu behar dute.

296
00:36:46,078 --> 00:36:48,497
Baina zaila da arreta ez deitzea

297
00:36:48,581 --> 00:36:52,001
milioika izakiz osaturiko
tropa gorri baten parte zarenean.

298
00:37:09,852 --> 00:37:12,605
Mundua oso-oso arriskutsua da

299
00:37:12,688 --> 00:37:14,649
oso-oso txikia zarenean.

300
00:37:16,025 --> 00:37:18,277
Kontu handiz ibili behar dira.

301
00:37:25,910 --> 00:37:27,411
Oihanaren hasiera.

302
00:37:27,495 --> 00:37:29,455
Ia seguru daude.

303
00:37:30,539 --> 00:37:32,416
Baina guardia jaisteko goiz da.

304
00:37:36,337 --> 00:37:38,297
Inurri eroak dira,

305
00:37:39,590 --> 00:37:41,509
eta karramarro txikiak jaten dituzte.

306
00:37:45,012 --> 00:37:46,639
Bizirik ateratzen direnek

307
00:37:47,390 --> 00:37:49,892
Eguberriak etxean igaroko dituzte.

308
00:37:53,771 --> 00:37:57,733
Hurrengo bost urteak
jaten eta hazten igaroko dituzte.

309
00:37:58,484 --> 00:38:01,612
Eta gero, itsasora itzuli

310
00:38:02,238 --> 00:38:05,032
eta beren karramarrotxoak sortuko dituzte.

311
00:38:12,206 --> 00:38:14,000
Animalia baten lehen bidaia

312
00:38:14,083 --> 00:38:17,253
erronka handia izango da beti.

313
00:38:18,713 --> 00:38:21,382
Baina batzuk bereziki zailak dira.

314
00:38:26,971 --> 00:38:28,931
Kurrilo politen kumeek

315
00:38:29,015 --> 00:38:32,893
hegazti batek burutzen duen
migrazio-bidaiarik latzena dute.

316
00:38:37,481 --> 00:38:39,567
Mongoliako lur izoztuen gainetik

317
00:38:39,650 --> 00:38:43,404
hegoaldera joaten dira
negua Indian igarotzeko.

318
00:38:45,781 --> 00:38:49,076
Baina harainoko bidea
ez da beti hain latza izan.

319
00:38:56,125 --> 00:38:57,918
Duela 45 milioi urte,

320
00:38:58,002 --> 00:39:00,629
azpian duten lur eremua nahiko laua zen.

321
00:39:02,340 --> 00:39:06,260
Baina lurra estutu
eta tolesdurak eginez altxatu egin zen,

322
00:39:06,344 --> 00:39:10,348
munduko mendikaterik altuena
bihurtuko zena sortuz.

323
00:39:11,724 --> 00:39:12,933
Himalaia.

324
00:39:19,648 --> 00:39:24,862
Zeharkatzeko, kurriloek itsas mailatik
8000 metrora igo behar dute.

325
00:39:27,823 --> 00:39:31,660
Zenbat eta altuago joan,
orduan eta oxigeno gutxiago dago.

326
00:39:40,378 --> 00:39:43,172
Nekatuta, eraso arriskuan daude.

327
00:39:50,679 --> 00:39:55,351
Arrano beltzak, magal aldapatsuen
haize epelak bultzatuta,

328
00:39:55,976 --> 00:39:58,354
kurriloen gainean hegan dabiltza.

329
00:40:12,243 --> 00:40:14,995
Bat-batean,
haiengana beheruntz egiten dute.

330
00:40:32,012 --> 00:40:36,058
Harrapakin hain handia garaitzeko,
arranoek bikoteka lan egiten dute.

331
00:40:49,238 --> 00:40:50,823
Txita honen lehen bidaia

332
00:40:52,450 --> 00:40:53,951
azkena ere bihurtu da.

333
00:41:10,885 --> 00:41:13,804
Badaude ibilbide baxu eta seguruagoak,

334
00:41:14,972 --> 00:41:16,849
baina kurriloek, instintiboki,

335
00:41:16,932 --> 00:41:20,019
betiko norabidean hegan egiten dute.

336
00:41:32,031 --> 00:41:34,992
Duela gutxi arte,
ehizak mehatxatuta zituen

337
00:41:35,701 --> 00:41:38,996
eta ohiko elikatze toki asko
galdu zituzten.

338
00:41:46,795 --> 00:41:50,633
Baina Indiako iparraldeko
herri txiki batek

339
00:41:51,217 --> 00:41:53,010
kurriloen zoria aldatu zuen.

340
00:42:12,613 --> 00:42:17,785
Khichaneko herritarrek hegazti hauek
elikatzen eta babesten hasi ziren.

341
00:42:34,927 --> 00:42:38,180
Negu oro
gero eta kurrilo gehiago agertzen ziren.

342
00:42:46,897 --> 00:42:50,734
Orain, 15 000 dira
Khichanera iristen direnak.

343
00:42:54,029 --> 00:42:58,075
Hegazti honen topaketarik handiena da.

344
00:43:01,412 --> 00:43:02,371
Txitentzat,

345
00:43:02,454 --> 00:43:07,585
Lurreko mendikaterik handiena zeharkatuz
hegoalderako migrazioa amaitu da.

346
00:43:08,502 --> 00:43:10,296
Hurrengo urtera arte.

347
00:43:20,097 --> 00:43:22,099
Mundu aldakor honetan,

348
00:43:22,182 --> 00:43:26,103
abian diren animaliek gure laguntza
inoiz baino gehiago behar dute.

349
00:43:29,231 --> 00:43:31,275
Yunnaneko oihan tropikala

350
00:43:31,358 --> 00:43:35,988
galzorian dauden Txinako elefante basatien
azken etxea da.

351
00:43:53,297 --> 00:43:55,132
2020ko martxoan,

352
00:43:56,008 --> 00:44:00,888
oihanak inoiz bizi izandako
lehorterik handi eta luzeena pairatu zuen.

353
00:44:03,265 --> 00:44:04,725
Zuhaitzak hil ziren

354
00:44:06,060 --> 00:44:07,978
eta elefanteak oso gose ziren.

355
00:44:15,444 --> 00:44:18,322
Kide berri bat jaiotzear zen…

356
00:44:21,909 --> 00:44:24,745
eta elefante-taldeak
migratzea erabaki zuen.

357
00:44:27,831 --> 00:44:31,001
Baina ez zen bidaia arrunt bat izango.

358
00:44:33,212 --> 00:44:36,715
Beren istorioak
munduaren irudimena piztu zuen.

359
00:44:39,551 --> 00:44:42,596
Hantxe, lehorreko animaliarik handiena,

360
00:44:43,806 --> 00:44:46,058
bizitzeko toki hobe baten bila ari zen

361
00:44:47,601 --> 00:44:50,688
munduko herrialderik populatuenan.

362
00:44:57,361 --> 00:44:59,071
Familia iparralderantz abiatu zen,

363
00:44:59,154 --> 00:45:03,492
atzean utzi zuten etxearekin
zerikusirik ez zuen Txina baten barrena.

364
00:45:06,787 --> 00:45:10,582
Zortzi hilabetez
lurralde berriak zeharkatu zituzten,

365
00:45:11,208 --> 00:45:13,419
baina ez zuten beste etxerik aurkitu…

366
00:45:15,087 --> 00:45:19,007
eta kide berria bidean jaio zen.

367
00:45:22,094 --> 00:45:25,055
Elefanteen kasuan, oso gauza bitxia.

368
00:45:27,683 --> 00:45:31,019
Bizitza hasiera nekagarria izan zuen.

369
00:45:34,857 --> 00:45:39,486
Baina 17 elefanteek
martxan jarraitu behar zuten.

370
00:45:51,749 --> 00:45:54,918
Eta ibiltzen hasiberriak ziren kideentzat,

371
00:45:55,002 --> 00:45:57,129
oztopo guztiak arazo bat ziren.

372
00:46:00,424 --> 00:46:01,717
Eta malda guztiak,

373
00:46:02,634 --> 00:46:03,719
aldapatsuegiak.

374
00:46:11,393 --> 00:46:15,147
Aurrera 400 kilometro gehiago
egin zituzten.

375
00:46:18,233 --> 00:46:20,360
Zenbat eta iparralderago,

376
00:46:21,195 --> 00:46:23,030
orduan eta ingurune arrotzagoa.

377
00:46:28,452 --> 00:46:29,828
Jan eta edateko

378
00:46:31,497 --> 00:46:33,499
lapurtu besterik ezin zuten egin.

379
00:46:38,587 --> 00:46:40,172
Eta harrigarria bada ere,

380
00:46:41,256 --> 00:46:43,467
elefanteak uxatu beharrean,

381
00:46:44,593 --> 00:46:46,887
jendeak pasabide seguruak eraiki…

382
00:46:48,931 --> 00:46:51,308
eta lapurtzen utzi zieten.

383
00:47:01,276 --> 00:47:03,237
Urtebete ibili ondoren,

384
00:47:03,904 --> 00:47:05,489
leher eginda zeuden.

385
00:47:13,956 --> 00:47:16,458
Elefanteek zutik egiten dute lo.

386
00:47:16,542 --> 00:47:21,171
Neka-neka eginda daudenean bakarrik
etzan egiten dira.

387
00:47:26,885 --> 00:47:29,638
Gure planeta aldatzen jarraitzen badugu,

388
00:47:30,305 --> 00:47:31,890
gero eta animalia gehiago

389
00:47:31,974 --> 00:47:35,727
honelako bidaia berriak
burutzera behartuko ditugu.

390
00:47:46,363 --> 00:47:48,991
Baina beren hurrengo mugimendua

391
00:47:49,074 --> 00:47:51,702
benetan harrigarriena izan zen.

392
00:49:23,377 --> 00:49:26,254
Azpitituluak: Loinaz Castro