1 00:00:05,424 --> 00:00:08,510 Bugünkü bölümde yolsuzluğu keşfediyoruz. 2 00:00:08,927 --> 00:00:12,890 Bana şüpheci diyebilirsiniz ama bence çok yolsuz bir dönemdeyiz. 3 00:00:13,390 --> 00:00:15,893 Nereye baksanız, mevki sahibi insanlar 4 00:00:15,976 --> 00:00:18,645 konumlarını kullanarak zenginleşiyor. 5 00:00:19,229 --> 00:00:22,608 Bazen güç sahipleri önemli hükûmet anlaşmalarını 6 00:00:22,691 --> 00:00:23,942 yandaşlarına veriyor. 7 00:00:24,026 --> 00:00:26,862 Bazen de temel işler için rüşvet alıyorlar. 8 00:00:27,446 --> 00:00:31,950 Bazen de yönetimde fonları kötüye kullanıyorlar... 9 00:00:32,034 --> 00:00:33,744 Pardon, kesebilir miyiz? 10 00:00:34,703 --> 00:00:36,872 Düzgün bir arka plan için paramız yok mu? 11 00:00:36,955 --> 00:00:38,582 Ya da farklı bir yer için? 12 00:00:39,166 --> 00:00:40,751 Bitki var ya işte. 13 00:00:45,088 --> 00:00:46,381 Ne olmuş bitkiye? 14 00:00:46,465 --> 00:00:47,966 O bitki çok pahalı. 15 00:00:48,759 --> 00:00:51,470 Ne yapıyorsun... Hayır, parlak, bunun gibi. 16 00:00:59,186 --> 00:01:01,814 Özür dilerim, benim hatam. Kıllık yapıyorum. 17 00:01:01,897 --> 00:01:03,190 Çok özür dilerim. 18 00:01:05,526 --> 00:01:06,610 Boş ver. 19 00:01:07,820 --> 00:01:08,779 Ağzım. 20 00:01:09,363 --> 00:01:10,405 Hayır, o 20'lik. 21 00:01:12,157 --> 00:01:13,158 Evet, şimdi oldu. 22 00:01:16,912 --> 00:01:18,705 Baştan alalım. Adı nedir? 23 00:01:18,789 --> 00:01:19,873 Kal, bebeğim. 24 00:01:21,625 --> 00:01:22,626 Bu, yolsuzluk. 25 00:01:22,709 --> 00:01:26,129 YOLSUZLUK 26 00:01:27,589 --> 00:01:31,134 Hoşunuza gitse de gitmese de hepimiz para ile bağlıyız. 27 00:01:31,677 --> 00:01:35,097 Ben Kal Penn, küresel ekonomi denen 28 00:01:35,180 --> 00:01:37,558 şu dev canavarı keşfediyorum. 29 00:01:37,641 --> 00:01:39,184 KÜRESEL EKONOMİ DENEN ŞU DEV CANAVAR 30 00:01:43,939 --> 00:01:46,066 Dünyada çok fazla yolsuzluk var. 31 00:01:47,860 --> 00:01:53,115 Yolsuzluğun dünya çapında maliyeti her yıl 2,6 trilyon dolar. 32 00:01:53,198 --> 00:01:56,201 Gezegenin yıllık kazancından %5'ini alıyor. 33 00:01:57,327 --> 00:02:01,123 Dünya Bankası'na göre yolsuzluk, zenginin daha zengin, 34 00:02:01,206 --> 00:02:03,667 fakirin fakir kalmasının ana sebeplerinden. 35 00:02:03,750 --> 00:02:04,585 ZENGİNLERİ YE 36 00:02:04,877 --> 00:02:07,212 Yolsuzluk ile mücadeleyi zor kılan, 37 00:02:07,296 --> 00:02:10,215 sadece rüşvet gibi tek bir şey olmaması. 38 00:02:10,299 --> 00:02:12,843 Aslında alçakça işlerle dolu koca bir menü. 39 00:02:13,760 --> 00:02:15,554 Senato oylarını satmaktan 40 00:02:15,637 --> 00:02:18,807 vergilerle alınmış uçaklarla eğlence gezilerine kadar. 41 00:02:19,600 --> 00:02:22,185 Yolsuzluk ekonomiyi nasıl etkiler? 42 00:02:23,103 --> 00:02:25,022 Öğrenmek için okula dönüyorum, 43 00:02:25,105 --> 00:02:29,401 buna yıllarını vermiş biriyle konuşacağım. 44 00:02:29,484 --> 00:02:32,988 ABD Eski Çalışma Bakanı, Robert Reich. 45 00:02:33,071 --> 00:02:36,241 Bunun için çok teşekkürler. Uzun süredir hayranınızım. 46 00:02:36,742 --> 00:02:37,951 Belgesel yayınlanınca 47 00:02:38,035 --> 00:02:41,788 2,5 milyon Facebook takipçinize bizden bahsedersiniz, değil mi? 48 00:02:41,872 --> 00:02:43,165 ROBERT REICH ABD ESKİ ÇALIŞMA BAKANI 49 00:02:43,248 --> 00:02:46,501 Bakarız. Elimden geldiği kadar yardımcı olmak isterim. 50 00:02:47,085 --> 00:02:52,215 Tamam, peki size bir origami kutu versem? 51 00:02:55,469 --> 00:02:57,471 Güzelmiş, çok güzel. 52 00:02:57,554 --> 00:02:59,014 İçinde de bir şey var. 53 00:02:59,097 --> 00:03:00,265 Evet, para. 54 00:03:00,349 --> 00:03:01,975 Şimdi bizden bahseder misiniz? 55 00:03:02,851 --> 00:03:04,186 -Hayır. -Kahretsin! 56 00:03:06,188 --> 00:03:09,274 Görünüşe göre Robert Reich namuslu bir adam. 57 00:03:09,358 --> 00:03:11,234 Beyaz Saray'da çok zaman geçiren 58 00:03:11,318 --> 00:03:13,528 biri için iyi bir özellik. 59 00:03:13,612 --> 00:03:15,280 Aslında üç Beyaz Saray. 60 00:03:15,364 --> 00:03:17,908 Clinton döneminde Çalışma Bakanı'ydı, 61 00:03:17,991 --> 00:03:20,911 ondan önce Carter ve öncesinde Ford döneminde. 62 00:03:21,495 --> 00:03:24,164 Reich, artık Wall Street'teki yolsuzluğun 63 00:03:24,247 --> 00:03:26,833 ve politik lobiciliğin Amerika'ya zararına bakıyor. 64 00:03:26,917 --> 00:03:28,794 Bununla ilgili film bile yaptı. 65 00:03:28,877 --> 00:03:29,711 HERKES İÇİN EŞİTSİZLİK 66 00:03:30,420 --> 00:03:32,172 "Yolsuzluğu" nasıl tanımlarsınız? 67 00:03:33,507 --> 00:03:36,718 Yolsuzluk, 68 00:03:37,970 --> 00:03:41,515 toplum tarafından kanunsuz sayılan, çoğu insana göre 69 00:03:41,598 --> 00:03:45,394 alınıp satılmaması gereken şeyler için 70 00:03:45,811 --> 00:03:47,562 yapılan ödemedir. 71 00:03:47,646 --> 00:03:48,981 Göstergesi ise şudur, 72 00:03:49,064 --> 00:03:52,109 "Çoğu insan bunu yanlış bulur mu?" 73 00:03:52,943 --> 00:03:56,530 Eğer ikimizin arasında bir ödeme ise ve ben... 74 00:03:59,032 --> 00:04:00,742 "Böyle konuşalım." diyorsam. 75 00:04:00,826 --> 00:04:04,246 Elim de masanın altındaysa ve kimseye söyleme, diyorsam. 76 00:04:04,329 --> 00:04:07,165 Bir şeyden yırttığımız açıktır, 77 00:04:07,249 --> 00:04:09,918 kanuna değilse de adaletin ruhuna aykırıdır. 78 00:04:10,002 --> 00:04:11,545 Bana açıklar mısınız? 79 00:04:11,628 --> 00:04:13,630 Korkunç yolsuzluk örnekleri var 80 00:04:13,714 --> 00:04:16,008 ama günlük hâle gelmişler de var, 81 00:04:16,091 --> 00:04:19,594 öyle ki onları yolsuzluktan bile saymıyoruz. 82 00:04:19,678 --> 00:04:21,096 Mesela teşvikler. 83 00:04:21,179 --> 00:04:23,557 Varsayalım bir doktorsunuz 84 00:04:23,640 --> 00:04:27,102 ve ilaç firması, reçeteye yazdığınız ilaç başına 85 00:04:28,020 --> 00:04:32,149 size ufak bir bahşiş veriyor. 86 00:04:32,774 --> 00:04:35,444 Bu yaptığınız, hastanız için iyi değil. 87 00:04:35,527 --> 00:04:39,031 Sizin göreviniz hastaya karşı olmalı, ilaç firmasına değil. 88 00:04:39,072 --> 00:04:41,700 O zaman bu bile yolsuzluk ise 89 00:04:41,783 --> 00:04:43,702 politik sistemimiz de mi öyle? 90 00:04:43,785 --> 00:04:47,205 Aklıma lobi yapanlara para ödeyen endüstriler 91 00:04:47,706 --> 00:04:50,375 ya da adaylara yapılan bağışlar geliyor. 92 00:04:50,459 --> 00:04:54,546 O adaylar daha sonra o firmaların avantajına olacak öneriler sunuyor. 93 00:04:54,629 --> 00:04:55,589 Bu yolsuzluk mu? 94 00:04:55,672 --> 00:04:57,549 Bu bir taviz. O da yolsuzluk. 95 00:04:57,632 --> 00:04:59,801 Birçok Amerikalı bu duruma bakıp 96 00:04:59,885 --> 00:05:02,637 "Sistem çok parası olanlara, büyük şirketlere 97 00:05:02,721 --> 00:05:04,264 "ve Wall Street'e göre." diyor. 98 00:05:04,347 --> 00:05:06,433 Peki daha küçük çaplısı var mı? 99 00:05:06,516 --> 00:05:08,310 -Bunun gibi... -Evet. 100 00:05:08,894 --> 00:05:13,607 Basit rüşvet, bütün vatandaşlara bir işarettir. 101 00:05:13,690 --> 00:05:17,027 Artık rüşvet almanın sorun olmayacağı, 102 00:05:17,110 --> 00:05:18,945 aşırmanın uygun olduğu, 103 00:05:19,029 --> 00:05:22,157 işverenden çalmanın uygun olduğu mesajını verir. 104 00:05:22,866 --> 00:05:24,242 Bunların hepsi kötüdür. 105 00:05:24,326 --> 00:05:26,161 Ekonomik anlamda 106 00:05:26,244 --> 00:05:29,456 yolsuzluk büyük bir negatiftir. 107 00:05:29,539 --> 00:05:31,708 Yolsuzluğun en yüksek olduğu ülkeler, 108 00:05:32,292 --> 00:05:36,213 büyüme hızı en düşük olan ve fakirlikten çıkamayan yerlerdir. 109 00:05:36,296 --> 00:05:40,509 Yolsuzluk kapısını bir kez açarsan her şey içeri girer. 110 00:05:40,592 --> 00:05:42,677 Kapı genişledikçe genişler 111 00:05:42,761 --> 00:05:44,846 ve ekonominin büyümesi zorlaşır. 112 00:05:46,473 --> 00:05:48,683 Yolsuzluğun farklı yollarla sızıp 113 00:05:48,767 --> 00:05:52,229 ekonomileri kitleme yolları bir kütüphaneyi bile doldurur 114 00:05:52,312 --> 00:05:54,314 ama bu iş bazen küçük başlar. 115 00:05:58,318 --> 00:05:59,861 HİNDİSTAN 116 00:06:00,487 --> 00:06:03,532 Basit yolsuzluk adındaki düşük seviye yolsuzluk, 117 00:06:03,615 --> 00:06:05,992 Hindistan'da rüşvet olarak fışkırmış. 118 00:06:06,368 --> 00:06:09,830 Ernst & Young'ın uluslararası yöneticiler anketine göre 119 00:06:09,913 --> 00:06:14,626 %83'ü rüşvetin o ülkeye gelecek dış yatırımı caydırdığını söylemişler. 120 00:06:15,877 --> 00:06:18,839 Pune'de orta sınıf işçileriyle buluşup 121 00:06:18,922 --> 00:06:22,884 yaygın yolsuzluk ortamında yaşamanın nasıl olduğunu öğreneceğim. 122 00:06:24,261 --> 00:06:26,555 Yolsuzluğu anlıyorum. Hindistan'da çalıştım, 123 00:06:26,638 --> 00:06:27,889 deneyimledim. 124 00:06:27,973 --> 00:06:29,683 Çocukken, hatırlıyorum da 125 00:06:29,766 --> 00:06:31,601 gümrükte uzun bir sıra olurdu. 126 00:06:31,685 --> 00:06:32,811 DR. PREINA AHER ANESTEZİ UZMANI 127 00:06:32,894 --> 00:06:34,062 Para sızdırılırdı. 128 00:06:34,146 --> 00:06:37,482 Ama annem çok serttir, "Bunun için size para vermem. 129 00:06:37,566 --> 00:06:40,360 "Satış için gelmedim." derdi. Belalı kadındır. 130 00:06:40,443 --> 00:06:41,361 Harikadır. 131 00:06:41,444 --> 00:06:42,612 AISHWAIRYA AHER ÖĞRENCİ 132 00:06:42,696 --> 00:06:45,157 Para koparmaya çalışan rüşvetçi gümrükçülere 133 00:06:45,240 --> 00:06:46,658 bağırıp çağırırdı. 134 00:06:46,741 --> 00:06:47,868 SHAHID SHAIHK KÜÇÜK İŞLETMECİ 135 00:06:47,951 --> 00:06:49,494 Ben de annen gibiyim. 136 00:06:49,578 --> 00:06:50,912 "Bu saçmalık için para vermem, 137 00:06:50,996 --> 00:06:52,372 "yanlış bir şey yapmadım." derim. 138 00:06:52,455 --> 00:06:53,915 Yanlış bir iş yapmışsam da 139 00:06:53,999 --> 00:06:55,208 cezayı öderim daha iyi. 140 00:06:55,292 --> 00:06:56,376 Bu gerçekten oluyor mu? 141 00:06:56,459 --> 00:07:00,964 Evet, erkek ve kadın bir sürü polisle kavga ettim ve annem 142 00:07:01,047 --> 00:07:02,632 araya girmek zorunda kaldı. 143 00:07:02,716 --> 00:07:04,885 Çoğunlukla o da paralarını verir. 144 00:07:04,968 --> 00:07:07,137 Neden korkuyorsun? Sebebi var mı? 145 00:07:07,220 --> 00:07:08,096 Evet. 146 00:07:08,221 --> 00:07:11,016 Belki seni taciz etmeye 147 00:07:11,099 --> 00:07:13,935 ya da kaba konuşmaya başlarlar ve her zaman 148 00:07:14,019 --> 00:07:15,103 acelem vardır. 149 00:07:15,187 --> 00:07:18,523 "Acil bir işim var." mazeretini denedim. 150 00:07:18,607 --> 00:07:20,442 O zaman "Doktor musun? 151 00:07:20,525 --> 00:07:22,235 "400 yerine 200 ver." dediler. 152 00:07:23,111 --> 00:07:24,487 Açıkça istiyorlar mı? 153 00:07:24,571 --> 00:07:26,072 Evet, oluyor. 154 00:07:26,615 --> 00:07:27,741 Benzer bir şey oldu mu? 155 00:07:27,824 --> 00:07:29,993 Evet, bana da ailemleyken oldu. 156 00:07:30,076 --> 00:07:33,163 Kuzenlerimden biri kaza geçirdi. 157 00:07:33,246 --> 00:07:35,916 Zengin değiller, kamu hastanesine gittiler, 158 00:07:35,999 --> 00:07:36,917 yani devlete. 159 00:07:37,000 --> 00:07:39,127 Ayağı kırılmış. Ayakta duramıyordu. 160 00:07:39,211 --> 00:07:41,588 Görevli çocuktan ikinci kata çıkmak için 161 00:07:41,671 --> 00:07:42,881 yardım istedi 162 00:07:42,964 --> 00:07:44,674 çünkü alçı orada takılacaktı. 163 00:07:44,758 --> 00:07:47,135 Tekerlekli sandalyeyi getirmeden önce rüşvet istedi 164 00:07:47,219 --> 00:07:48,345 ve öyle yukarı çıkardı. 165 00:07:49,304 --> 00:07:51,806 Bu, insanların sağlığını etkileyebilir. 166 00:07:52,182 --> 00:07:55,227 Bunun için kenara para ayırıyor musunuz? 167 00:07:55,310 --> 00:07:57,062 Rüşvet için kara gün parası? 168 00:07:57,145 --> 00:07:58,355 İnsanlar ayırıyor. 169 00:07:58,438 --> 00:07:59,898 Babamın arkadaşı avukat. 170 00:08:00,273 --> 00:08:01,608 Ona insanlar gelip 171 00:08:01,691 --> 00:08:03,235 "Bir restoran açacağız, 172 00:08:03,318 --> 00:08:05,362 "gereken tüm yasal işleri yaptık, 173 00:08:05,445 --> 00:08:08,323 "şimdi el altından para istiyorlar." diyorlar. 174 00:08:08,448 --> 00:08:10,617 Babamın arkadaşı da sadece diyor ki 175 00:08:10,700 --> 00:08:12,369 "Ödeyin. Bana isterseniz 176 00:08:12,452 --> 00:08:15,497 "para dökebilirsiniz ama onlara karşı gelemeyiz. 177 00:08:15,580 --> 00:08:16,414 "Ödeyin." 178 00:08:16,873 --> 00:08:18,625 Zihinsel olarak hazırız. 179 00:08:18,708 --> 00:08:20,794 Sadece tam olarak ne kadar para 180 00:08:20,877 --> 00:08:22,212 vereceğimizi bilmiyoruz. 181 00:08:22,295 --> 00:08:26,007 O zaman bu yüzden bütçenizde tek satır bile rüşvet geçmiyor 182 00:08:26,091 --> 00:08:27,550 ama kafaca hazırsınız. 183 00:08:27,634 --> 00:08:28,677 Kafaca hazırız. 184 00:08:28,760 --> 00:08:32,389 Sanırım sürekli bir kaygı hâlindesiniz. 185 00:08:32,931 --> 00:08:33,848 Evet. 186 00:08:35,892 --> 00:08:38,853 Basit rüşvet gibi küçük çaplı yolsuzlukların 187 00:08:38,937 --> 00:08:41,231 nasıl yaygınlaştığı anlaşılabilir. 188 00:08:42,440 --> 00:08:45,193 Rüşvet, küresel ekonominin ortaya çıkardığı 189 00:08:45,277 --> 00:08:47,070 yolsuzluk tiplerinden biri. 190 00:08:47,487 --> 00:08:49,114 İşte menünün devamı. 191 00:08:51,658 --> 00:08:54,452 Yolsuzluk pek çok şekilde olabilir 192 00:08:54,536 --> 00:08:57,998 ancak hepsi güç ile bağlantılıdır. 193 00:08:58,456 --> 00:09:01,418 Kafeteryanızı işleten kişinin 194 00:09:01,501 --> 00:09:05,005 bedava patatesten fazlası için gücünü kötüye kullandığını düşünün. 195 00:09:05,463 --> 00:09:09,718 Benimle ters düşmemek için delicesine rüşvet döner. 196 00:09:12,345 --> 00:09:14,055 -Tepsi lütfen. -"Tepsi lütfen." 197 00:09:15,265 --> 00:09:17,183 Bilmem ki. Alabilir misin? 198 00:09:19,894 --> 00:09:21,271 Buyursunlar. 199 00:09:25,191 --> 00:09:28,194 Adam kayırma da başka bir yaygın yolsuzluk türü. 200 00:09:28,278 --> 00:09:30,405 Mesela yetenekleri arasında 201 00:09:30,488 --> 00:09:33,742 benimle akraba olmak olan kardeşim Derek'i işe almam. 202 00:09:37,537 --> 00:09:39,289 "Çok yaşa." diyeceksin. 203 00:09:39,372 --> 00:09:40,540 Nezaket gereği. 204 00:09:41,082 --> 00:09:42,917 Bir de kendi çıkarına iş yapma var 205 00:09:43,001 --> 00:09:46,546 çünkü ben varken neden güvenilir bir toptancıdan 206 00:09:46,629 --> 00:09:47,839 tatlı alalım ki? 207 00:09:47,922 --> 00:09:48,757 İKİ KATI FİYATINA! BUGÜNE ÖZEL!!! 208 00:09:48,840 --> 00:09:51,009 Affedersiniz. İçinde yara bandı var. 209 00:09:51,092 --> 00:09:54,054 Tebrikler. Derek biraz sakardır. 210 00:09:57,891 --> 00:10:02,228 Tabii unutmadan, haraç ve şantaj. 211 00:10:02,312 --> 00:10:03,772 Güreş hocan 212 00:10:03,855 --> 00:10:06,483 bu tatlıyla diyetini bozduğunu öğrense 213 00:10:06,566 --> 00:10:08,360 ne kadar kötü olurdu. 214 00:10:12,364 --> 00:10:13,448 Güle güle. 215 00:10:14,657 --> 00:10:16,785 Tabii ayrıca zimmete geçirme var, 216 00:10:16,868 --> 00:10:19,454 temelde hırsızlık da diyebiliriz. 217 00:10:20,038 --> 00:10:21,623 Derek, bunu minderin altına koy. 218 00:10:21,706 --> 00:10:22,665 Tamamdır abla. 219 00:10:23,416 --> 00:10:26,211 Yolsuzluk hiç bu kadar lezzetli olmamıştı. 220 00:10:29,714 --> 00:10:31,466 Ayak tırnağı olmasın. 221 00:10:31,549 --> 00:10:32,884 Kahretsin, Derek! 222 00:10:35,178 --> 00:10:38,014 Birkaç çürük elma piyasadan bağımsız iş yaparsa 223 00:10:38,098 --> 00:10:39,724 yolsuzluk tespiti kolaydır. 224 00:10:40,767 --> 00:10:43,103 Peki sorun daha büyükse 225 00:10:43,186 --> 00:10:45,105 ve sisteme sızmışsa nasıl anlarız? 226 00:10:46,147 --> 00:10:47,774 Öğrenmek için New York'a döndüm. 227 00:10:48,233 --> 00:10:51,236 New Yorker yazarı Adam Davidson'a soracağım. 228 00:10:52,237 --> 00:10:53,863 Adam, bu belgeselin de yapımcısı. 229 00:10:53,947 --> 00:10:55,990 Sanırım bir uğrasam çok takmaz. 230 00:10:58,034 --> 00:10:59,452 -N'aber? -N'aber dostum? 231 00:10:59,953 --> 00:11:01,663 Yolsuzluğu nasıl tanımlarsın? 232 00:11:01,746 --> 00:11:04,082 Porno gibi midir? Görünce anlar mısın? 233 00:11:04,707 --> 00:11:08,253 Bugünkü düşüncemize göre yolsuzluk bir sapkınlık, 234 00:11:08,336 --> 00:11:13,758 düzgün işleyen ekonomilerin başına gelen kötü bir şey 235 00:11:13,842 --> 00:11:15,718 ama bu çok yeni bir fikir. 236 00:11:15,802 --> 00:11:18,138 Feodal krallığı düşünürsen 237 00:11:18,221 --> 00:11:22,308 kralın mutlak gücü vardır, 238 00:11:22,392 --> 00:11:25,520 halk da temelde kralın malıdır. 239 00:11:25,603 --> 00:11:28,565 Bu durumun yolsuzluğu, yolsuzluk kelimesini anlamsız kılıyor 240 00:11:28,648 --> 00:11:30,567 çünkü hiçbir şey yolsuzluğa uğramıyor. 241 00:11:30,650 --> 00:11:32,902 -Zaten öyle. -Zaten öyle. 242 00:11:32,986 --> 00:11:36,489 O zaman gerçekten yolsuzluk dememiz için 243 00:11:36,573 --> 00:11:41,453 önce işleyen bir orta sınıf ekonomi kurmamız gerekiyor ki 244 00:11:42,245 --> 00:11:43,997 yolsuzluğa uğrayabilsin. 245 00:11:44,831 --> 00:11:47,542 Bir ülke temelde yolsuzluk üzerine mi kurulu, 246 00:11:47,625 --> 00:11:51,379 yoksa bazen mi yolsuzluk yapılıyor, 247 00:11:51,463 --> 00:11:54,174 bunu anlamak için yararlı bir ölçüt vardır. 248 00:11:54,257 --> 00:11:57,135 Başkana ya da başbakana 249 00:11:58,303 --> 00:12:01,681 "Bu ülkede betonda kim bir numara?" diye sorarsın. 250 00:12:01,764 --> 00:12:03,016 Bu kişiyi biliyorsa 251 00:12:03,099 --> 00:12:07,687 ya da daha olası olarak onunla aktif olarak iş yapıyorsa 252 00:12:07,770 --> 00:12:10,690 bu, yolsuzluğun uç seviyede olduğu bir ülkedir. 253 00:12:10,773 --> 00:12:12,233 Çok ilginç. Tamam. 254 00:12:12,317 --> 00:12:16,488 Beton, yolsuzluğu incelemek için pek çok açıdan 255 00:12:16,571 --> 00:12:19,115 mükemmel bir madde. 256 00:12:19,199 --> 00:12:21,784 Hem nasıl işlediği hem de ne kadar zarar verdiği. 257 00:12:22,285 --> 00:12:24,621 Dur, yaratıcı görselleştirme yapalım. 258 00:12:24,913 --> 00:12:25,747 Tabii. 259 00:12:33,087 --> 00:12:34,005 Evet! 260 00:12:34,088 --> 00:12:35,381 Tamam, devam et. 261 00:12:35,465 --> 00:12:39,469 Betondan yapılan her şeyin üç temel maddesi vardır. 262 00:12:40,428 --> 00:12:42,931 Bunlar, "agrega", kum ve küçük taşlar, 263 00:12:45,350 --> 00:12:46,351 çimento 264 00:12:47,101 --> 00:12:48,186 ve sudur. 265 00:12:48,895 --> 00:12:52,398 Çimento, düzgün yapılmış bir yapının 266 00:12:52,482 --> 00:12:55,235 bütün malzemesinin yaklaşık %15'idir 267 00:12:55,318 --> 00:12:57,654 ama genel maliyetin çoğu da odur. 268 00:13:00,865 --> 00:13:01,866 SİK 269 00:13:01,950 --> 00:13:05,620 Yani bina yaparken çok çimento kullanmamak için teşvik edici 270 00:13:05,703 --> 00:13:06,746 bir neden var. 271 00:13:06,829 --> 00:13:10,416 Ayakta durur ama eninde sonunda yıkılır. 272 00:13:10,500 --> 00:13:15,463 MEKSİKO 2017 273 00:13:15,672 --> 00:13:17,590 Tanrım! 274 00:13:17,674 --> 00:13:18,841 Haberleri dinlerken 275 00:13:18,925 --> 00:13:22,470 bir depremde 250.000 kişi öldü diyorlarsa 276 00:13:22,554 --> 00:13:25,765 bu bir deprem felaketi değil, beton felaketidir. 277 00:13:27,600 --> 00:13:32,021 2010'da 7.0 şiddetinde bir deprem Haiti'yi vurdu. 278 00:13:32,105 --> 00:13:34,691 8,5 milyar dolar masrafa yol açtı 279 00:13:34,774 --> 00:13:37,318 ve 200.000 küsur kişinin ölümüne neden oldu. 280 00:13:37,986 --> 00:13:39,028 HAİTİ'DEKİ YIKIM KALİTESİZ YAPILAŞMAYI ORTAYA ÇIKARDI 281 00:13:39,112 --> 00:13:41,364 Kurtulan pek çok kişi, yıkımın feci olmasını 282 00:13:41,447 --> 00:13:43,533 kötü yapılmış betona bağladı. 283 00:13:44,200 --> 00:13:48,705 Kötü beton Türkiye'de de 1999'da ölümcül sonuçlara yol açtı. 284 00:13:48,788 --> 00:13:51,416 2008'de Siçuan'da 285 00:13:51,499 --> 00:13:54,043 ve 2017'de Meksika'da. 286 00:13:54,711 --> 00:13:56,129 Bu olayların bazılarında 287 00:13:56,212 --> 00:13:59,924 kötü beton kullanan müteahhitler, yeniden inşa aşamasından da 288 00:14:00,008 --> 00:14:01,843 kâr etti. 289 00:14:02,135 --> 00:14:04,470 Haiti'de pek çok inşaat anlaşması 290 00:14:04,554 --> 00:14:07,473 başbakanın eşinin akrabasına verildi, 291 00:14:07,557 --> 00:14:09,475 bu da soru işaretleri yarattı. 292 00:14:10,727 --> 00:14:12,979 Yolsuzluk olan ülkelerde gördüğümüz şu, 293 00:14:13,062 --> 00:14:15,231 yaşamsal maddeler, 294 00:14:15,898 --> 00:14:19,235 beton, içme suyu, elektrik, telefon hattı gibi 295 00:14:19,319 --> 00:14:21,154 sıkıcı şeyler 296 00:14:21,237 --> 00:14:24,407 elit tabaka için inanılmaz kazanç kaynakları oluyor. 297 00:14:24,490 --> 00:14:27,619 Bu da toplumun gelişmesini engelliyor. 298 00:14:27,702 --> 00:14:30,622 O yüzden de ekonomi sağlıklı gelişemiyor. 299 00:14:31,372 --> 00:14:34,208 Bu arada, Amerika'da bu asla olmaz diyorsanız, 300 00:14:34,292 --> 00:14:35,960 2006 yılında 301 00:14:36,044 --> 00:14:38,755 Boston'daki Büyük Kazı nedeniyle 302 00:14:38,838 --> 00:14:40,298 altı müteahhit tutuklandı. 303 00:14:40,381 --> 00:14:43,384 Tarihin en pahalı ana yol projesiydi. 304 00:14:43,468 --> 00:14:48,723 243 milyar dolar ve 15 yıllık trafik sıkışmasına mal oldu, 305 00:14:48,806 --> 00:14:52,644 su kaçakları, hatalar ve bir ölüm için ödenen masraflar hariç. 306 00:14:52,727 --> 00:14:54,437 BOSTON'IN BÜYÜK KAZI'SINDAKİ KAZADA BİR KADIN CAN VERDİ 307 00:14:54,520 --> 00:14:58,024 Yolsuzluk aynı zamanda 308 00:14:58,107 --> 00:15:00,401 yasal işlerden de para çeker. 309 00:15:00,485 --> 00:15:02,737 Korkunç bir güçtür, 310 00:15:03,279 --> 00:15:05,948 modern dünyayı iyi yapan her şeyin 311 00:15:06,032 --> 00:15:09,285 tam kalbine saldırır. 312 00:15:11,663 --> 00:15:16,334 Yolsuzluğun etkilerinin ne kadar ciddi olduğunu anlamaya başlıyorum. 313 00:15:16,417 --> 00:15:18,795 Şimdi bu canavarı yakından görmem lazım. 314 00:15:21,297 --> 00:15:24,008 Belki ilk elden yolsuzluk yapan 315 00:15:24,092 --> 00:15:25,760 geniş bir şirket skalasını 316 00:15:25,843 --> 00:15:29,138 ya da bu arkadaşların vahşi ortamını görebilirim. 317 00:15:30,264 --> 00:15:31,099 YOLSUZLUK TURLARI PRAG 318 00:15:32,433 --> 00:15:33,559 Neyse ki bunlar, 319 00:15:33,643 --> 00:15:34,560 PRAG 320 00:15:34,644 --> 00:15:35,561 ÇEK CUMHURİYETİ 321 00:15:35,645 --> 00:15:37,939 Prag'daki en garip turistik gezilerin teması. 322 00:15:38,648 --> 00:15:40,149 Yolsuz Tur. 323 00:15:42,402 --> 00:15:43,444 Haydi bakalım. 324 00:15:44,404 --> 00:15:46,030 Demek bu, Yolsuz Tur. 325 00:15:46,447 --> 00:15:48,825 Aslında size Prag'da 326 00:15:48,908 --> 00:15:51,119 kötünün iyisini gösteriyoruz. 327 00:15:51,703 --> 00:15:54,414 Petr Šourek, 2012'de Yolsuz Tur'u kurmuş. 328 00:15:54,497 --> 00:15:55,832 PETR ŠOUREK YOLSUZ TUR KURUCUSU 329 00:15:55,915 --> 00:15:58,000 Ondan beri, Çek Cumhuriyeti Meclisi 330 00:15:58,084 --> 00:16:01,546 büyük porsiyonlarda rüşvet ve pislik servis etmeyi hiç kesmemiş 331 00:16:01,629 --> 00:16:03,047 ve tura malzeme çıkmış. 332 00:16:03,131 --> 00:16:04,257 Mesela 2013'te 333 00:16:04,340 --> 00:16:07,593 Başbakan, yolsuzlukla mücadele kampanyası yürütürken 334 00:16:07,677 --> 00:16:09,846 rüşvet skandalı yüzünden istifa etmiş. 335 00:16:10,513 --> 00:16:13,057 Yolsuzluk turu olarak, yolsuzluğu seviyoruz. 336 00:16:13,391 --> 00:16:15,727 Şüpheli anlaşmalara girmelerine 337 00:16:16,436 --> 00:16:18,938 ve bunu açıktan yapmalarına bayılıyoruz. 338 00:16:19,355 --> 00:16:20,815 Size iş alanı yaratıyor. 339 00:16:20,898 --> 00:16:21,733 Evet, tabii. 340 00:16:22,442 --> 00:16:25,361 Prag, Petr için malzemeyi eksik etmeyen bir şehir. 341 00:16:25,862 --> 00:16:29,240 Mesela Blanka Tüneli, bütçeyi aşan dev bir inşaat çukuru. 342 00:16:29,323 --> 00:16:30,283 267,3 MİLYON DOLAR BÜTÇE AŞIMI 343 00:16:30,366 --> 00:16:33,202 Âdeta Büyük Kazı'nın Doğu Avrupa versiyonu. 344 00:16:33,286 --> 00:16:34,704 Ayrıca Motol Hastanesi, 345 00:16:34,787 --> 00:16:39,083 doktorlarının VIP hastalara ayrıcalık göstermesiyle meşhur. 346 00:16:39,792 --> 00:16:41,294 Tur artık oraya gitmiyor, 347 00:16:41,377 --> 00:16:44,839 yöneticileri para öderse oraya gelebileceğini söylemiş. 348 00:16:46,340 --> 00:16:48,926 Peki, işinin nesini seviyorsun? 349 00:16:49,051 --> 00:16:52,180 Yani, bu turları yapmanın en çok hangi kısmı güzel? 350 00:16:52,263 --> 00:16:57,143 Genelde yolsuzluk ticaretten besleniyor. 351 00:16:57,226 --> 00:16:59,937 Biz de yolsuzluktan beslenen bir işiz. 352 00:17:00,021 --> 00:17:00,938 Bu çok havalı. 353 00:17:01,022 --> 00:17:02,815 Tabii yasal yoldan. Tamam mı? 354 00:17:03,941 --> 00:17:06,527 Petr'in Yolsuz Tur'u, Çekleri soyan 355 00:17:06,611 --> 00:17:09,697 güç odaklarına atılan şakacı bir tokat gibi. 356 00:17:09,781 --> 00:17:10,698 İkramlar dâhil. 357 00:17:10,990 --> 00:17:13,117 -Şimdi ısır. -Isırabilir miyim? 358 00:17:13,201 --> 00:17:15,203 İçinde fıstık var mı? Tamam. 359 00:17:15,286 --> 00:17:17,413 Sonunda mezuniyet töreni bile var. 360 00:17:19,665 --> 00:17:22,585 Yolsuzluk uzmanlık belgem için para verdim, 361 00:17:22,668 --> 00:17:23,878 gayet mantıklı. 362 00:17:26,464 --> 00:17:27,924 Daha iyi anlamak için 363 00:17:28,007 --> 00:17:31,677 konuya ciddi yaklaşan birinden olayı öğrenmem lazım. 364 00:17:34,722 --> 00:17:36,766 Selam, David Ondrácka için geldim. 365 00:17:36,849 --> 00:17:38,976 -Üst kata çıkın. -Teşekkürler. 366 00:17:40,436 --> 00:17:44,732 Uluslararası Şeffaflık, dünyanın lider yolsuzlukla mücadele kurumlarından 367 00:17:44,816 --> 00:17:46,651 ve dünya çapında 100 ofisi var. 368 00:17:46,734 --> 00:17:48,069 DAVID ONDRÁCKA, ÇEK CUMHURİYETİ OFİSİ YÖNETİCİ MÜDÜRÜ 369 00:17:48,152 --> 00:17:51,656 David Ondrácka, yolsuzlukla mücadele uzman ekibinden. 370 00:17:52,490 --> 00:17:55,785 David yolsuzlukla mücadelede ölümüne ciddi olsa da 371 00:17:55,868 --> 00:17:57,453 Prag'daki herkes gibi 372 00:17:57,537 --> 00:17:59,413 o da garip bir şekilde eğleniyor, 373 00:17:59,497 --> 00:18:01,749 tıpkı eğitim amaçlı bir yolsuzluk masa oyunu gibi. 374 00:18:02,458 --> 00:18:05,962 Oyunun amacı daha zengin olmak 375 00:18:06,045 --> 00:18:08,339 ve alabildiğin kadar politikacı almak. 376 00:18:08,422 --> 00:18:10,925 Nüfuzlarını almak için para veriyorsun. 377 00:18:12,009 --> 00:18:13,803 Sanırım izleyenlerin çoğu 378 00:18:13,886 --> 00:18:15,888 şu anda, "O zaman battık. 379 00:18:16,097 --> 00:18:19,308 "Nasıl olsa hiçbir şeyi değiştiremeyeceğim." diyor. 380 00:18:19,392 --> 00:18:22,436 Sen buna inanmıyorsun yoksa burada çalışmazdın. 381 00:18:22,812 --> 00:18:24,981 Yolsuzluk karşıtı bir aktivist olmak 382 00:18:25,064 --> 00:18:27,775 basit bir şey değil. 383 00:18:27,859 --> 00:18:30,069 Hem finansal hem de güç bakımından 384 00:18:30,152 --> 00:18:32,405 çok güçlü rakiplerle karşılaşıyoruz. 385 00:18:32,488 --> 00:18:35,199 Hâlâ bir şeyleri değiştirebiliriz. 386 00:18:35,283 --> 00:18:36,826 Dünyanın pek çok yerinde, 387 00:18:36,909 --> 00:18:40,413 bu çok tehlikeli bir uygulama, değil mi? 388 00:18:40,496 --> 00:18:42,248 Hayatını riske atıyorsun. 389 00:18:42,331 --> 00:18:46,794 Ben politik bir insanım, o yüzden bu konumu seviyorum 390 00:18:47,128 --> 00:18:50,798 ve bu da beni hevesli tutuyor. 391 00:18:51,757 --> 00:18:55,511 Uluslararası Şeffaflık için yolsuzluğu durdurmanın taktiklerinden biri 392 00:18:55,595 --> 00:18:58,139 kendilerinin Yolsuzluk Algısı Dizini, 393 00:18:58,222 --> 00:19:00,349 uluslararası iş insanları ile anket yapıp 394 00:19:00,433 --> 00:19:03,686 buna göre dünyadaki 180 ülkeyi sıralıyorlar. 395 00:19:03,769 --> 00:19:06,981 Güvenilirliğine göre en iyisi birinci 396 00:19:07,064 --> 00:19:08,024 1 YENİ ZELANDA 397 00:19:08,107 --> 00:19:09,483 ve en kötüsü 180'inci. 398 00:19:09,567 --> 00:19:10,401 180 SOMALİ 399 00:19:10,484 --> 00:19:13,613 Peki, yolsuzluk nedir ve neden ciddiye alalım? 400 00:19:14,363 --> 00:19:16,657 Bunun basit cevabı tabii ki para. 401 00:19:16,741 --> 00:19:19,994 Belli sosyal hizmetler için 402 00:19:20,077 --> 00:19:23,205 kullanılması gereken kamu parasıyla 403 00:19:23,289 --> 00:19:25,708 birilerinin cebi doluyor, bu kadar basit. 404 00:19:25,791 --> 00:19:28,127 Daha derine giderseniz 405 00:19:28,210 --> 00:19:31,464 bulduğunuz inanılmaz hikâyeler ve süreçler var. 406 00:19:31,547 --> 00:19:33,925 Hükûmet anlaşmaları 407 00:19:34,008 --> 00:19:36,761 inanılmaz derecede manipüle ediliyor. 408 00:19:36,844 --> 00:19:40,973 Bu da zaten yolsuzlukta en yüksek seviye. 409 00:19:41,057 --> 00:19:43,351 Hepsi çok doğru ama komik değil. 410 00:19:44,602 --> 00:19:46,062 Nasıl komikleştirelim? 411 00:19:48,022 --> 00:19:49,982 Yolsuzluk komik bir şey değildir. 412 00:19:50,524 --> 00:19:52,443 Hele ki hükûmetin üst seviyesinde. 413 00:19:52,526 --> 00:19:54,487 Buna "büyük yolsuzluk" denir. 414 00:19:56,030 --> 00:19:59,367 Ülkemin lideri, güç ve servetini demir yumrukla koruyor, 415 00:19:59,492 --> 00:20:01,953 ayrıca bir tanrı gibi görülmek istiyor. 416 00:20:02,036 --> 00:20:03,955 Üstüne, herkesi gözetliyor. 417 00:20:04,622 --> 00:20:06,958 Yakın çevresi şişko ve zengin kalıyor, 418 00:20:07,041 --> 00:20:09,460 kalanımız fabrikalarda helak oluyor. 419 00:20:10,711 --> 00:20:12,838 Kendine saçma bir isim bile seçmiş. 420 00:20:14,423 --> 00:20:15,466 "Noel Baba". 421 00:20:21,389 --> 00:20:24,976 Her şey Noel Baba hayati bir kaynağı ele geçirince başladı. 422 00:20:25,559 --> 00:20:26,686 Noel hediyeleri. 423 00:20:27,561 --> 00:20:30,648 İnsanlar ona süt ve kurabiye ile rüşvet vermek zorunda. 424 00:20:30,731 --> 00:20:33,776 Bu sırada asıl hediyeleri yapan bizler de 425 00:20:33,859 --> 00:20:36,654 o kadar kötü besleniyoruz ki tamamen büyüyemiyoruz. 426 00:20:36,737 --> 00:20:38,990 BİR YERLERDE NOEL ARİFESİ 427 00:20:39,448 --> 00:20:42,785 Yoğun çalışma ya da yenilik için herhangi bir teşvik yok 428 00:20:42,868 --> 00:20:45,788 çünkü zaten hepsini Noel adam yapmış gibi oluyor. 429 00:20:45,871 --> 00:20:50,042 İnsanlar üzerinde ne kadar gücü olduğunu fark etmiyorsunuz bile. 430 00:20:50,126 --> 00:20:51,293 Mesela ebeveynler. 431 00:20:51,377 --> 00:20:54,714 Ebeveynler kendi paraları ile çocuklarına hediye alır 432 00:20:55,131 --> 00:20:57,883 ama yine de Noel Baba getirdi, derler. 433 00:20:58,759 --> 00:21:00,386 Vay aptal koyunlar. 434 00:21:01,762 --> 00:21:03,973 Büyük yolsuzluğun başka belirtisi mi? 435 00:21:04,056 --> 00:21:05,224 Kuralları değiştirsek, 436 00:21:05,307 --> 00:21:08,853 sadece Noel Baba'ya göre "uslu" olanlar hediye alabilse, 437 00:21:08,936 --> 00:21:11,564 geri kalanları bununla cezalandırsa? 438 00:21:12,273 --> 00:21:13,774 Pis herif liste tutuyor. 439 00:21:15,359 --> 00:21:16,402 LİSTE YAPIYOR! 440 00:21:16,485 --> 00:21:18,112 İnsanlar sadece ayağına kapanıp 441 00:21:18,195 --> 00:21:20,823 dilenmek için saatlerce sıra bekliyor. 442 00:21:21,323 --> 00:21:22,450 Hiçbir halt yapmıyor. 443 00:21:23,034 --> 00:21:24,618 Yılda bir gün mü çalışıyor? 444 00:21:24,702 --> 00:21:27,621 Onda da "Ho! Ho! Ho! Gel kucağıma otur." diyor. 445 00:21:27,705 --> 00:21:29,498 Anladık, neşeli piç kurusu. 446 00:21:29,582 --> 00:21:30,541 Geldi. 447 00:21:30,624 --> 00:21:32,168 Kahretsin, Kuzey Polisi! 448 00:21:32,251 --> 00:21:33,210 Hikâyemi anlatın! 449 00:21:33,502 --> 00:21:35,463 Beni rafa koymayın! 450 00:21:39,800 --> 00:21:41,052 MALEZYA 451 00:21:41,135 --> 00:21:43,971 Büyük yolsuzluklarla ekonomisi sallanan bir diğer ülke, 452 00:21:44,055 --> 00:21:47,892 Uluslararası Şeffaflık listesine göre 62 numara. 453 00:21:47,975 --> 00:21:49,185 MALEZYA 454 00:21:49,685 --> 00:21:53,230 Malezya yakın zamanda tarihinin en büyük yolsuzluk skandalını yaşadı. 455 00:21:53,314 --> 00:21:54,774 Başbakanım, mutlu görünüyorsunuz. 456 00:21:54,857 --> 00:21:59,028 Küresel ölçüde bir yolsuzluk skandalına bizzat karışmanıza rağmen 457 00:21:59,111 --> 00:22:01,405 neden istifa etmediğinizi sorabilir miyim? 458 00:22:02,031 --> 00:22:06,285 Sanırım esas manşetlere çıkma sebebi şunun ortaya çıkmasıydı, 459 00:22:06,577 --> 00:22:09,121 Başbakan, 460 00:22:09,205 --> 00:22:11,957 700 milyon dolarlık bir ödemeyi 461 00:22:12,041 --> 00:22:14,585 kendi hesabına tek havalede aktarmıştı. 462 00:22:15,419 --> 00:22:16,295 CLARE REWCASTLE BROWN GAZETECİ 463 00:22:16,378 --> 00:22:17,296 Bu, Clare Rewcastle Brown. 464 00:22:17,379 --> 00:22:19,298 Malezya doğumlu gazeteci, 465 00:22:19,381 --> 00:22:22,426 Malezya Başbakanı Najib Razak'ın 466 00:22:22,510 --> 00:22:27,181 hükûmete ait yatırım fonu 1MDB'den para aldığı haberini duyurdu. 467 00:22:27,765 --> 00:22:31,393 Başta olumlu yayınlar yapıldı. Burada para biriktirip 468 00:22:31,477 --> 00:22:33,604 onu Malezya için yatırımlarda kullanacak 469 00:22:33,687 --> 00:22:35,356 ve bu kârlı yatırımlarla 470 00:22:35,439 --> 00:22:37,525 Malezya'yı kalkındıracaktı. 471 00:22:37,983 --> 00:22:41,946 1MDB dünya çapında yatırımcılardan milyarlarca dolar topladı, 472 00:22:42,029 --> 00:22:45,157 buna Goldman Sachs ve Suudi Kraliyet Ailesi dâhil. 473 00:22:45,241 --> 00:22:48,494 Ama bu para Malezya halkına geri dönmüyordu. 474 00:22:48,577 --> 00:22:53,374 Bu paralar, vekil Jho Low'un banka hesaplarına gidiyordu. 475 00:22:53,457 --> 00:22:54,375 JHO LOW MALEZYALI FİNANSÇI 476 00:22:54,458 --> 00:22:57,878 Kendisi dünyaca bilinen sıfatıyla 477 00:22:57,962 --> 00:23:00,381 zamanımızın Batı dünyası çapkını. 478 00:23:06,595 --> 00:23:10,307 Jho Low, Başbakan Najib'in kara para aklama yardımcısıydı. 479 00:23:10,391 --> 00:23:12,893 Söylenene göre 1MDB parasını kullanarak 480 00:23:12,977 --> 00:23:15,271 yatlar ve bir Picasso tablosu aldı, 481 00:23:15,354 --> 00:23:19,984 Paris Hilton ve Ludacris gibi ünlülerin katıldığı partiler organize etti. 482 00:23:20,067 --> 00:23:21,735 Tabii bir de Leo var. 483 00:23:21,819 --> 00:23:26,699 Tanışmaları da... Hazır mısınız? Para Avcısı filmini 484 00:23:26,782 --> 00:23:29,535 Najib'in üvey oğlu Riza Aziz'le finanse ederken oldu. 485 00:23:30,744 --> 00:23:34,331 Jho Low, Leo'ya arkadaşlığına karşılık Picasso tablosu hediye etti. 486 00:23:34,415 --> 00:23:35,791 Arkadaşlık böyledir. 487 00:23:35,916 --> 00:23:37,168 Bu karakteristiktir. 488 00:23:37,251 --> 00:23:40,212 Bu tip bürokratik hırsızlık davalarında böyle olur, 489 00:23:40,296 --> 00:23:41,797 -para küreselleşir. -Evet. 490 00:23:42,339 --> 00:23:44,884 Jho Low dünya çapında eğlencedeyken 491 00:23:44,967 --> 00:23:47,970 Başbakan ve eşi Rosmah Mansor da 492 00:23:48,053 --> 00:23:49,388 sosyeteye girdiler, 493 00:23:50,014 --> 00:23:53,559 malikâneler, lüks arabalar ve Birkin çantalar aldılar. 494 00:23:53,642 --> 00:23:55,102 150.000 DOLAR (TANESİ) 495 00:23:55,186 --> 00:23:57,313 Bu sırada Malezya'nın ulusal borcu şişiyordu. 496 00:23:57,396 --> 00:23:58,230 25 MİLYAR DOLAR 497 00:24:00,065 --> 00:24:03,402 Bu arada sana da gayet bariz hikâyeler vermişler. 498 00:24:03,485 --> 00:24:07,323 Bunu el altından yapıp herkesten gizlemeye çalışmamışlar. 499 00:24:07,406 --> 00:24:10,492 Hiçbir gazeteci hükûmet hakkında eleştiri yazmazdı. 500 00:24:10,576 --> 00:24:12,369 Hatta hükûmeti eleştiren 501 00:24:12,453 --> 00:24:14,872 bir yazıya bakmazlardı bile. 502 00:24:14,955 --> 00:24:16,332 Benim dediğim şuydu, 503 00:24:16,415 --> 00:24:20,085 "Gazetecilik otoriteyi eleştirmektir. 504 00:24:20,169 --> 00:24:22,796 "Otoriteyi sorumlu tutmaktır." 505 00:24:22,880 --> 00:24:24,381 Bu haber yayıldı. 506 00:24:24,465 --> 00:24:28,135 Sıkı önlemler almaya, beni engellemeye çalıştı. 507 00:24:28,219 --> 00:24:30,971 O noktadan itibaren iki yıl boyunca 508 00:24:31,055 --> 00:24:34,808 sadece gücünü kullanıp 509 00:24:34,892 --> 00:24:38,729 kovulmamaya çalışan bir başbakan vardı. 510 00:24:39,438 --> 00:24:42,149 Bu, insanları daha da kızdırdı. 511 00:24:45,527 --> 00:24:47,780 Najib'in suistimallerini okuyup 512 00:24:47,863 --> 00:24:49,281 öfkelenenlerden biri de 513 00:24:49,365 --> 00:24:52,326 bolca sprey boyası ve çıkartması olan 514 00:24:52,868 --> 00:24:54,870 sokak sanatçısı Fahmi Reza. 515 00:24:56,372 --> 00:24:59,041 Sanırım politik bilincimi 516 00:24:59,124 --> 00:25:01,335 ve içimdeki asi ruhu 517 00:25:01,418 --> 00:25:02,711 punk müzikten edindim. 518 00:25:02,795 --> 00:25:04,421 Bazı insanlar diyor ki 519 00:25:04,505 --> 00:25:08,884 "Bu punk bizim doğu kültürümüze uymaz." 520 00:25:08,968 --> 00:25:09,969 "Siktirin!" diyorum. 521 00:25:11,303 --> 00:25:12,388 FAHMI REZA SANATÇI VE AKTİVİST 522 00:25:12,471 --> 00:25:15,057 Hükûmetin insanlardan çalması Fahmi'nin canına tak etmiş 523 00:25:15,140 --> 00:25:18,269 ve bu hıncını sanatını beslemeye yönlendirip 524 00:25:18,477 --> 00:25:21,522 Najib'i bir palyaço gibi resmeden posterler yapmış. 525 00:25:21,605 --> 00:25:22,690 BURALARDA HEPİMİZ YOLSUZUZ 526 00:25:22,773 --> 00:25:24,858 "Buralarda hepimiz yolsuzuz." yazıyor. 527 00:25:24,942 --> 00:25:26,568 Bunun günlük yaşamda 528 00:25:26,652 --> 00:25:29,905 bir Malezyalıyı nasıl etkilediğini anlatabilir misin? 529 00:25:29,989 --> 00:25:33,742 Başbakan ve eşi 530 00:25:33,826 --> 00:25:36,036 lüks içinde yaşıyor, 531 00:25:36,120 --> 00:25:38,956 Birkin çantalar ve pırlantalar takıyor. 532 00:25:39,039 --> 00:25:41,417 Halk ise sefalet içinde, 533 00:25:41,500 --> 00:25:43,961 içme suyu, temiz su yok, 534 00:25:44,044 --> 00:25:46,839 elektrikleri ve hatta evleri bile yok. 535 00:25:47,506 --> 00:25:51,385 1MDB şirketi yolsuzluktan ve kötü yatırımdan 536 00:25:51,885 --> 00:25:54,388 büyük borca battı. 537 00:25:54,471 --> 00:25:55,973 Parayı sökülen kim? 538 00:25:56,056 --> 00:25:58,225 Biz. Vergi mükellefleri. 539 00:25:58,934 --> 00:26:01,437 2015'te hükûmet Mal ve Hizmet Vergisi, 540 00:26:01,520 --> 00:26:03,314 kısaca MHV adında 541 00:26:03,397 --> 00:26:04,940 yeni bir vergi sistemi getirerek 542 00:26:05,024 --> 00:26:06,400 kendi borçlarını, 543 00:26:06,483 --> 00:26:10,446 yolsuzluklarını ödemek için bizden daha fazla para aldılar. 544 00:26:10,529 --> 00:26:12,740 MHV geldikten sonra 545 00:26:12,823 --> 00:26:15,534 hayatımızı idame etmek pahalılaştı. 546 00:26:15,993 --> 00:26:18,954 Yiyecekler daha pahalı oldu. 547 00:26:19,455 --> 00:26:23,208 İşte bence günlük hayatı böyle etkiledi. 548 00:26:23,625 --> 00:26:27,838 Bazılarımız artık dayanamamaya başlıyor 549 00:26:29,965 --> 00:26:31,759 ve bunu yapıyoruz. 550 00:26:31,842 --> 00:26:33,302 Dışa vurmalısın. Evet. 551 00:26:35,888 --> 00:26:37,348 Bu resim aklıma geldi. 552 00:26:37,431 --> 00:26:39,058 Yaptığım ilk poster bu. 553 00:26:39,141 --> 00:26:39,975 Harika. 554 00:26:40,059 --> 00:26:42,644 Najib'in portresini Facebook'tan aldım, 555 00:26:43,270 --> 00:26:46,774 üstüne bir palyaço suratı çizdim! 556 00:26:48,025 --> 00:26:50,527 Sonra da bütün sosyal medyamda yayınladım. 557 00:26:50,944 --> 00:26:51,987 ZAMAN DOLDU! 558 00:26:52,071 --> 00:26:54,198 Sanırım iş ciddiye bindi. 559 00:26:54,281 --> 00:26:56,492 Malezya'daki korku kültürü bir gerçek 560 00:26:56,575 --> 00:26:58,619 çünkü polisin ve otoritenin 561 00:26:58,702 --> 00:27:00,788 fazla yetkisi var, tutukluyorlar. 562 00:27:00,871 --> 00:27:01,997 Bana da bu oldu. 563 00:27:02,581 --> 00:27:05,709 Suçlu bulundum ve hapse atıldım, 564 00:27:05,793 --> 00:27:07,711 basit bir tweet yüzünden. 565 00:27:08,128 --> 00:27:09,004 Ne kadar süre? 566 00:27:09,088 --> 00:27:12,216 Bir ay hapis ve 30.000 ringgit ceza. 567 00:27:12,299 --> 00:27:15,636 Altı ila yedi bin dolar yapıyor. 568 00:27:15,719 --> 00:27:18,097 Güç seninle mi olsun? 569 00:27:18,180 --> 00:27:20,224 Sonraki bir iki sene içerisinde, 570 00:27:20,307 --> 00:27:25,229 palyaço karikatürü protesto sembolü oldu. 571 00:27:25,854 --> 00:27:28,190 Büyüyüp yayılarak 572 00:27:28,273 --> 00:27:29,983 Najib ve yolsuz hükûmetine karşı 573 00:27:30,067 --> 00:27:32,528 bir başkaldırı ve direniş hareketine dönüştü. 574 00:27:33,195 --> 00:27:35,697 Fahmi ve Clare gibileri seslerini kullanıp 575 00:27:35,781 --> 00:27:37,908 bu direnişin ateşini körüklediler. 576 00:27:38,575 --> 00:27:42,204 Sonunda önünde kimse duramadı ve yeni sesler de katılıp 577 00:27:42,287 --> 00:27:44,665 Najib'i indirmek için yükseldi. 578 00:27:45,833 --> 00:27:49,169 Şu anda babanla politik ilişkini tanımlar mısın? 579 00:27:49,253 --> 00:27:51,255 Baban kim? Neden seninle konuşuyoruz? 580 00:27:51,755 --> 00:27:54,466 Babam kim mi? Peki, babam... 581 00:27:54,591 --> 00:27:57,010 "Baban kim bakayım?" demek istemedim ama peki, 582 00:27:57,094 --> 00:27:58,512 -baban kim bakayım? -Evet. 583 00:27:59,304 --> 00:28:00,472 NURUL IZZAH ANWAR MİLLETVEKİLİ 584 00:28:00,556 --> 00:28:03,517 Nurul Izzah Anwar, bir Malezya milletvekili. 585 00:28:03,600 --> 00:28:06,520 İktidar partisi karşıtlığından tutuklanmış. 586 00:28:06,603 --> 00:28:09,148 Bir muhalefet lideri olan ve Malezya hükûmetince 587 00:28:09,231 --> 00:28:11,984 pek çok insanın politik sandığı sebeplerden 588 00:28:12,067 --> 00:28:15,028 defalarca hapse atılan babası için mücadele etmiş. 589 00:28:16,321 --> 00:28:19,283 Baban yolsuzluğa karşı uzun süredir sesini yükseltiyor. 590 00:28:19,366 --> 00:28:21,869 Najib koalisyonu artık fazla olmuştu. 591 00:28:21,952 --> 00:28:24,079 Yolsuzluk yüzümüze karşı yapılıyordu. 592 00:28:24,163 --> 00:28:28,333 Artık gösteriş için bir vitrin olmuştu. 593 00:28:28,417 --> 00:28:30,335 Tanrım, Birkin çantalar. 594 00:28:30,419 --> 00:28:31,670 Rekorumuz var. 595 00:28:31,753 --> 00:28:35,716 Dünyada en çok Birkin çantası burada! 596 00:28:36,341 --> 00:28:38,260 Ekonomik sıkıntı halka da yansıyordu. 597 00:28:38,343 --> 00:28:40,012 Hatırlayın, yeni kararla 598 00:28:40,095 --> 00:28:41,722 Mal ve Hizmet Vergisi rejimi geldi. 599 00:28:41,805 --> 00:28:44,725 Fiyatlar yükseldi ama maaşlar artmadı. 600 00:28:45,350 --> 00:28:46,643 Bu bir şok oldu 601 00:28:46,727 --> 00:28:50,105 çünkü Malezya bir refah devletidir. 602 00:28:50,189 --> 00:28:51,523 Pek çok yardım vardır. 603 00:28:51,607 --> 00:28:55,569 Zengin ve yoksul arasındaki farkı kapatmayı çok önemseriz. 604 00:28:57,321 --> 00:28:58,739 Yoksulluk bir sorun. 605 00:28:58,822 --> 00:29:02,493 Kuala Lumpur'daki düşük gelirli evlerdeki çocuklar, 606 00:29:02,868 --> 00:29:05,204 günde bir kereden fazla yemeği bile zor buluyorlar. 607 00:29:05,787 --> 00:29:07,915 Gıdasızlık seviyesi Gana'dan bile düşük. 608 00:29:09,958 --> 00:29:13,003 Bir süre sonra tam bir felakete dönüştü. 609 00:29:13,420 --> 00:29:16,882 Çünkü insanlar artık bunu yutmuyordu. 610 00:29:18,008 --> 00:29:19,718 2018'de seçim gününde 611 00:29:19,801 --> 00:29:23,764 tüm anketler Najib'in partisini en güçlü aday olarak gösteriyordu. 612 00:29:25,557 --> 00:29:28,352 Ama ateşli kitleler rekor sayıya ulaşıp 613 00:29:28,435 --> 00:29:31,438 anketleri yanılttı ve onu koltuğundan etti. 614 00:29:31,522 --> 00:29:33,148 BAŞBAKAN NAJIB RAZAK YENİLDİ MUHALEFET ZAFER KAZANDI 615 00:29:33,232 --> 00:29:36,735 Yeni Başbakan 92 yaşındaki Mahathir Mohamad oldu, 616 00:29:36,818 --> 00:29:40,656 Yeni yardımcısı Nurul'un babası Anwar İbrahim de 617 00:29:40,739 --> 00:29:42,282 artık hapisten çıktı 618 00:29:42,366 --> 00:29:45,077 ve Nelson Mandela gibi geri dönüş yaptı. 619 00:29:46,828 --> 00:29:48,580 İnsanlar yolsuzluğa karşı 620 00:29:48,664 --> 00:29:51,083 önlemler ve ilerleme için sizden medet umuyor. 621 00:29:51,166 --> 00:29:54,127 Sizce ne yapılabilir? Önemli olan ne? 622 00:29:54,211 --> 00:29:56,755 Politik sermayenizi neye yatırmalısınız? 623 00:29:56,838 --> 00:29:58,715 Malezya için zor bir dönem olacak. 624 00:29:59,132 --> 00:30:00,634 1MDB yüzünden artan borç, 625 00:30:00,717 --> 00:30:04,388 ekonomik olarak bize ciddi bir darbe vuracak. 626 00:30:04,471 --> 00:30:06,181 Bunu iyi yönetmemiz lazım, 627 00:30:06,265 --> 00:30:09,268 ortalama bir Malezyalı bunu hissetmemeli. 628 00:30:09,643 --> 00:30:12,312 Yani ne olursa olsun, bu işi bitirmemiz lazım. 629 00:30:13,522 --> 00:30:16,942 Najib ve Birkin çanta sever eşinin mal varlığına el kondu 630 00:30:17,025 --> 00:30:19,361 ve ikisi de yolsuzlukla suçlandı. 631 00:30:20,028 --> 00:30:22,447 Jho Low hakkında da suçlamalar var ama o saklandı. 632 00:30:22,531 --> 00:30:23,740 1MDB KAÇAĞI JHO LOW'U MALEZYA'YA GÖRE ÇİN KORUYOR 633 00:30:24,157 --> 00:30:27,661 Yaraya tuz basarcasına Leo da hediyesini reddedip 634 00:30:27,744 --> 00:30:29,454 Picasso'yu Federallere teslim etti. 635 00:30:30,872 --> 00:30:33,584 Nurul'un babasının liderliğe yükselmesiyle 636 00:30:33,709 --> 00:30:36,962 yolsuzluktan kurtulmuş Malezya için ufukta ışık gözüktü. 637 00:30:38,964 --> 00:30:42,009 Ama toplumun en üst kademelerine kadar sızmışsa 638 00:30:42,092 --> 00:30:45,512 tamamen yolsuzluğu yok etme fikri ne kadar gerçekçi? 639 00:30:45,596 --> 00:30:47,264 Bunun için uzağa gitmeme gerek yok. 640 00:30:47,347 --> 00:30:49,683 Malezya'nın yakın komşusu Singapur, 641 00:30:49,766 --> 00:30:52,436 hatta 1965'e kadar Malezya'nın parçası olan bu ülke, 642 00:30:52,519 --> 00:30:56,315 neredeyse korkutucu derecede yolsuzluk olmayan bir yer. 643 00:30:57,190 --> 00:31:01,028 Bu ada devletinin nasıl böyle tertemiz olduğunu araştırmadan önce 644 00:31:01,111 --> 00:31:03,822 içimden atmam gereken birkaç şey var. 645 00:31:04,615 --> 00:31:09,119 Singapur belki de en çok katı kanunlarıyla tanınıyor. 646 00:31:09,202 --> 00:31:12,914 Mesela bir umumi tuvalette sifonu çekmemenin cezası 150 dolar. 647 00:31:14,082 --> 00:31:18,420 Ya da önemli bir işim var ve komşumun kablosuz internetini kullandım. 648 00:31:18,503 --> 00:31:20,339 Singapur'da bu bilişim suçu. 649 00:31:21,173 --> 00:31:25,385 10.000 dolar para cezası, belki de üç yıl hapis cezası alabilirim. 650 00:31:26,386 --> 00:31:28,930 Ya da şöyle hoş bir tropik esinti eşliğinde 651 00:31:29,014 --> 00:31:30,182 pantolonumu ütülüyorum. 652 00:31:31,183 --> 00:31:33,769 Camlar açıkken kendi evinizde çıplaklık 653 00:31:33,852 --> 00:31:37,731 size 2.000 dolara ve hapiste üç aya mal olabilir. 654 00:31:41,068 --> 00:31:44,154 Müzik aletini toplumu rahatsız edecek şekilde çalmak 655 00:31:44,237 --> 00:31:46,448 size bin dolara patlar. 656 00:31:46,990 --> 00:31:48,241 Dikkat edilmesi gereken diğer şeyler. 657 00:31:48,325 --> 00:31:49,451 Sakız satmak. 658 00:31:50,118 --> 00:31:52,412 Tren istasyonunda su içmek. 659 00:31:52,496 --> 00:31:53,455 Güvercinleri beslemek. 660 00:31:55,040 --> 00:31:58,126 Grafiti ise hapis, ağır para cezası ve üstüne, 661 00:31:58,210 --> 00:32:02,089 halka açık bir şekilde üç ila sekiz kadar sopa darbesi demek. 662 00:32:02,172 --> 00:32:06,093 Soğan ve mantar kalsın, üstüne ekstra sos ama peynir olmasın. 663 00:32:06,176 --> 00:32:07,928 Biliyorum, bu biraz garip... 664 00:32:08,387 --> 00:32:10,472 Bu yasa dışı değil, pizza sipariş ediyorum. 665 00:32:12,474 --> 00:32:13,642 Tamam, hazırım. 666 00:32:17,104 --> 00:32:19,564 SİNGAPUR 667 00:32:20,691 --> 00:32:24,194 Singapur'un katı kanunları, yolsuzlukla mücadele için 668 00:32:24,277 --> 00:32:25,821 temelden müdahalenin bir sonucu. 669 00:32:25,904 --> 00:32:29,324 Eğer herkes en ufak suçlardan bile korkarsa 670 00:32:29,408 --> 00:32:31,368 asla büyük şeyler için riske girmezler. 671 00:32:32,744 --> 00:32:34,454 Yolsuzluk yapan komşunuzu ispiyonlamaya 672 00:32:34,538 --> 00:32:37,708 teşvik eden matikler olan bir ülkede rüşvet alır mıydınız? 673 00:32:40,210 --> 00:32:43,547 Yolsuzluk bir tür kanser gibidir. 674 00:32:43,630 --> 00:32:49,094 Küçük başlar ama erkenden yok etmezseniz 675 00:32:49,177 --> 00:32:52,264 vücudun her yerine yayılır. 676 00:32:52,347 --> 00:32:55,100 O zaman da tüm sistem çöker. 677 00:32:55,892 --> 00:32:59,938 Chin Wee Liam, Singapur Yolsuzluk Araştırma Bürosu'nda 678 00:33:00,021 --> 00:33:04,067 Kamu Soruşturmaları Başkan Yardımcısı. 679 00:33:04,151 --> 00:33:08,530 Yolsuzluk konusunda son derece ciddi bir hükûmet birimi 680 00:33:08,613 --> 00:33:10,907 ve ciddiyetlerinden gurur duyuyorlar. 681 00:33:10,991 --> 00:33:14,703 CPIB ofisinin aynı zamanda bir yolsuzlukla mücadele müzesi var, 682 00:33:14,828 --> 00:33:18,165 sıkı polislikle ilgili önemli anıları anıtlaştırmışlar. 683 00:33:18,248 --> 00:33:21,543 Bir hizmetçi kurallara uymazken yakalanmış, 684 00:33:21,626 --> 00:33:24,129 bir istasyonda su içmiş. 685 00:33:24,212 --> 00:33:26,757 Bir güvenlik memuru onu bu sırada yakalamış 686 00:33:27,424 --> 00:33:29,843 ve bırakmak için 300 dolar rüşvet istemiş. 687 00:33:30,886 --> 00:33:33,472 Bu yüzden güvenlik memurlarını mahkûm ettik. 688 00:33:33,555 --> 00:33:34,598 Tamam. 689 00:33:34,931 --> 00:33:36,933 Çok basit bir suç gibi gözüküyor 690 00:33:37,017 --> 00:33:38,810 ama buna izin verirseniz 691 00:33:38,894 --> 00:33:40,437 sonuçları bellidir. 692 00:33:41,563 --> 00:33:43,648 Kurucu atalarımız, Singapur'dan 693 00:33:43,732 --> 00:33:45,609 yolsuzluğu silmeye kararlıydı. 694 00:33:46,067 --> 00:33:47,486 Kuruluşumuzdan itibaren. 695 00:33:47,986 --> 00:33:52,365 O yüzden Singapur'da başından beri sıfır tolerans yaklaşımını benimsedik. 696 00:33:53,366 --> 00:33:54,785 Bu yaklaşım işe yarıyordu. 697 00:33:54,868 --> 00:33:57,746 Singapur'un rüşvet karşıtı ünü dış yatırımı ülkeye çekti, 698 00:33:57,829 --> 00:34:00,207 bu da ciddi bir ekonomik kalkınma sağladı. 699 00:34:01,374 --> 00:34:03,460 Yabancılar güvenle yatırım yapabildiği için 700 00:34:03,543 --> 00:34:07,297 ülke Asya'nın önemli finans ve bankacılık merkezlerinden biri oldu. 701 00:34:07,964 --> 00:34:10,091 Geçen yıl, 2017'de 702 00:34:10,175 --> 00:34:13,261 toplamda 103 dosyaya baktık. 703 00:34:13,345 --> 00:34:15,597 Gerçekte işlenen yolsuzluklarda 704 00:34:15,680 --> 00:34:17,766 gözlemlediğiniz bir kalıp var mı? 705 00:34:17,849 --> 00:34:21,561 Geneli basit suçlar 706 00:34:21,645 --> 00:34:24,231 ama yolsuzluktan payımıza düşeni alıyoruz. 707 00:34:24,314 --> 00:34:26,817 Kıdemli bir kamu görevlisi 708 00:34:26,900 --> 00:34:29,736 ve özel sektörden önemli iş adamları da yakalanıyor. 709 00:34:31,112 --> 00:34:33,406 Ufak bir dipnot, her ne kadar Singapur 710 00:34:33,490 --> 00:34:35,867 Uluslararası Şeffaflık açısından üst düzeyde olsa da 711 00:34:35,951 --> 00:34:38,787 basın özgürlüğü açısından çok kötü durumda. 712 00:34:38,870 --> 00:34:40,121 DÜNYADA BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ SİNGAPUR 132/180 713 00:34:40,205 --> 00:34:42,207 Yani işlenip de bildirilmeyen 714 00:34:42,290 --> 00:34:46,294 büyük yolsuzluk türlerine ait tarafsız bir anlayışa ulaşmamız zor 715 00:34:46,378 --> 00:34:49,631 ama geçen sene büyük bir skandal patladı. 716 00:34:49,714 --> 00:34:52,926 Devlete bağlı Singapurlu petrol platformu imalatçısı Keppel Inc.'in 717 00:34:53,009 --> 00:34:56,805 deniz aşırı işler için rüşvet ödediği ortaya çıktı. 718 00:34:56,888 --> 00:35:00,308 Skandal, işletme profesörü Eugene Tan gibi Singapurlu vatandaşları sarstı. 719 00:35:00,392 --> 00:35:01,518 PROF. EUGENE TAN SİNGAPUR İŞLETME ÜNİVERSİTESİ 720 00:35:02,477 --> 00:35:04,980 Singapurluları Keppel davasıyla ilgili 721 00:35:05,063 --> 00:35:07,440 en çok üzen şey, 722 00:35:07,524 --> 00:35:11,653 Keppel'ın hükûmet bağlantılı bir şirket olması. 723 00:35:11,736 --> 00:35:12,571 -Doğru. -Evet. 724 00:35:12,654 --> 00:35:14,197 Singapur hükûmetine mi? 725 00:35:14,281 --> 00:35:17,242 Evet. Bu şirketler asla bu tip işlere giremezler, 726 00:35:17,325 --> 00:35:21,288 Singapur içinde açık yolsuzluk yapamazlar. 727 00:35:22,205 --> 00:35:25,750 Görünüşe göre yurt dışındayken farklı kurallara göre 728 00:35:25,834 --> 00:35:27,669 hareket etmişler. 729 00:35:27,752 --> 00:35:32,173 Bu aşırı sıkı kurallar pahasına yolsuzluk olmaması fikri 730 00:35:32,299 --> 00:35:34,509 Singapur gibi bir ülkede sürdürülebilir mi? 731 00:35:34,593 --> 00:35:36,177 Bu devamlı bir mücadele. 732 00:35:36,261 --> 00:35:40,348 İngilizlerden bağımsızlığımızı kazandığımız dönemde 733 00:35:40,724 --> 00:35:42,726 yolsuzluk yerleşik bir hâldeydi. 734 00:35:42,809 --> 00:35:45,061 Burada hiçbir şey yoktu. 735 00:35:45,645 --> 00:35:46,938 Yiyeceğimiz ithaldi, 736 00:35:47,022 --> 00:35:48,815 suyumuz da ithaldi. 737 00:35:48,899 --> 00:35:49,774 Doğal kaynak yoktu. 738 00:35:49,858 --> 00:35:50,901 Doğal kaynak yoktu. 739 00:35:50,984 --> 00:35:53,820 O nedenle 740 00:35:53,904 --> 00:35:56,740 kendimizi dünyaya yararlı göstermeliydik, 741 00:35:56,823 --> 00:35:59,576 tabii kendi şartlarımızla. Bizim için işe yarayacak şey, 742 00:35:59,659 --> 00:36:02,329 insanların iş yapabileceği bir yer olmaktı. 743 00:36:03,580 --> 00:36:06,541 Buraya yatırım yapıp bölgeyi de keşfedebilirlerdi. 744 00:36:06,625 --> 00:36:09,044 Yolsuzluk söz konusu bile olmamalıydı 745 00:36:09,544 --> 00:36:11,421 çünkü bence toplum o zaman 746 00:36:11,504 --> 00:36:15,050 oldukça fakirleşirdi ve yatırımcılar bizden uzak dururdu. 747 00:36:15,467 --> 00:36:18,303 Yani bana göre "güven" 748 00:36:19,179 --> 00:36:20,680 bizim para birimimiz. 749 00:36:20,764 --> 00:36:23,600 O yüzden hoşgörülü olma payımız yok. 750 00:36:23,683 --> 00:36:25,977 Yolsuzluğa karşı mücadelede 751 00:36:26,061 --> 00:36:27,395 doğru olanı yapmak gerekiyor, 752 00:36:27,479 --> 00:36:28,939 kimse dikkat etmezken bile. 753 00:36:31,399 --> 00:36:33,610 Singapur'daki gibi sıfır toleranslı 754 00:36:33,693 --> 00:36:36,279 katı bir yaklaşım bile yolsuzluğu engelleyemiyorsa 755 00:36:36,363 --> 00:36:39,282 onu durdurmak için başka ne yapılabilir? 756 00:36:39,366 --> 00:36:41,618 MUMBAY 757 00:36:41,701 --> 00:36:43,995 HİNDİSTAN 758 00:36:44,079 --> 00:36:46,623 Bunun için Hindistan'a geri dönmeliyim. 759 00:36:46,706 --> 00:36:49,668 Başına buyruk bir düşünürün alışılmadık bir yaklaşımı var. 760 00:36:51,252 --> 00:36:54,923 Profesör Kaushik Basu, Dünya Bankası'nda Baş Ekonomist'ti. 761 00:36:55,006 --> 00:36:58,510 Hint Hükûmeti'nde Ekonomi Baş Danışmanlığı da yaptı. 762 00:36:58,593 --> 00:37:01,304 Yolsuzluğu çok yanlış ele aldığımızı düşünüyor. 763 00:37:02,222 --> 00:37:04,683 Profesör Basu'ya göre, 764 00:37:04,766 --> 00:37:07,978 Hindistan'ın en büyük yolsuzluk sorunu olan rüşvet, 765 00:37:08,061 --> 00:37:10,438 Singapur tarzıyla bitirilemez. 766 00:37:10,522 --> 00:37:15,402 En emin yol, bunu karanlıkta dallanıp budaklanan tüm insani ahlaksızlıklar gibi 767 00:37:15,485 --> 00:37:17,070 ele alıp yasallaştırmak. 768 00:37:17,904 --> 00:37:20,615 En çok ve en az yolsuzluk olan 769 00:37:20,699 --> 00:37:22,701 ülkeler listesine baktığınızda 770 00:37:22,784 --> 00:37:24,285 Hindistan başta değil. 771 00:37:24,369 --> 00:37:25,245 Değil, doğru. 772 00:37:25,328 --> 00:37:28,498 En yolsuz, hatta buna yakın bir ülke bile değil. 773 00:37:28,581 --> 00:37:31,501 Hindistan çok kendine has kanunları olan bir ülke 774 00:37:31,584 --> 00:37:33,378 ama çok fazla kanun var, 775 00:37:33,461 --> 00:37:36,089 o yüzden de herkes bir şekilde bir kanunu çiğniyor 776 00:37:36,172 --> 00:37:37,340 çünkü çok karmaşık. 777 00:37:37,424 --> 00:37:38,800 Bunu temizleyerek 778 00:37:38,883 --> 00:37:41,302 insanların kanuna uygun yaşamasını sağlarsınız. 779 00:37:41,386 --> 00:37:43,430 Peki buna çözüm öneriniz nedir? 780 00:37:43,513 --> 00:37:46,141 Hint kanunlarında şunu görünce kafama dank etti. 781 00:37:46,224 --> 00:37:49,519 1988, Yolsuzluğu Önleme Yasası. 782 00:37:49,602 --> 00:37:51,855 Şöyle diyor, "Rüşvet çok kötüdür. 783 00:37:52,522 --> 00:37:54,983 "Rüşvet verirken ya da alırken 784 00:37:55,525 --> 00:37:57,152 "eşit oranda suçlusunuz." 785 00:37:57,777 --> 00:37:58,987 Yani Hint yasalarına göre 786 00:37:59,070 --> 00:38:02,532 Pune'de yemekte buluştuğum herkes sırf rüşvet verdikleri için 787 00:38:02,615 --> 00:38:04,325 teknik olarak suçlu. 788 00:38:04,909 --> 00:38:06,453 Kanun bunu daha kötü hâle getiriyor 789 00:38:06,536 --> 00:38:08,329 çünkü sonunda ortak oluyorsunuz. 790 00:38:08,413 --> 00:38:09,748 Rüşvet verdikten sonra o kişiyle 791 00:38:09,831 --> 00:38:11,374 suç ortağı oluyorsunuz. 792 00:38:11,458 --> 00:38:15,462 Rüşvet vermeyi yasal, 793 00:38:15,545 --> 00:38:18,298 rüşvet almayı suç yaparsanız 794 00:38:19,007 --> 00:38:21,593 rüşveti verdikten sonra suçlu olmadığım için 795 00:38:21,676 --> 00:38:23,094 konuşmaya razı olurum. 796 00:38:23,178 --> 00:38:25,346 Aşırı ekonomist yaklaşımımla 797 00:38:25,472 --> 00:38:27,849 havalı bulduğum bu fikri yayınladım 798 00:38:27,932 --> 00:38:30,310 ama oluşacak politik tepkiyi hiç beklemiyordum. 799 00:38:30,393 --> 00:38:32,187 Bunu yayınlayınca nasıl bir tepki geldi? 800 00:38:32,270 --> 00:38:34,606 Hükûmetin bir sitesinde yayınladığım bu öneriyi 801 00:38:34,689 --> 00:38:36,983 iğrenç ve ahlaka aykırı buldular. 802 00:38:37,067 --> 00:38:39,527 Bence bu küçük adım atılabilirse, 803 00:38:39,611 --> 00:38:41,446 ki asla bunun tüm sorunu çözeceği 804 00:38:41,529 --> 00:38:43,114 hayaline kapılmadım, 805 00:38:43,198 --> 00:38:44,949 bu fikir anında can bulacaktı 806 00:38:45,033 --> 00:38:46,743 ve bunu alçaltıcı bularak 807 00:38:46,826 --> 00:38:48,495 "Katlanmayacağım." diyecektiniz. 808 00:38:49,287 --> 00:38:51,956 Kendisinden önceki pek çok "yasallaştır" kampanyasındaki gibi 809 00:38:52,040 --> 00:38:55,001 Basu'nun yolsuzlukla mücadele stratejisi de alaya alındı 810 00:38:55,085 --> 00:38:57,212 ve fikri kanunlara geçmedi. 811 00:39:00,465 --> 00:39:02,050 Peki haklı mı? 812 00:39:02,133 --> 00:39:03,593 Gizlilik yolsuzluğu besler 813 00:39:04,052 --> 00:39:05,762 ve yolsuzluk için gizlilik gerekir. 814 00:39:07,013 --> 00:39:08,598 Yolsuzluk karanlıkta yaşar, 815 00:39:08,681 --> 00:39:11,226 fakirlerden beslenir ve ölmeyi reddeder. 816 00:39:11,810 --> 00:39:14,979 Çok güçlü, hayat enerjisini emen bir vampir gibidir. 817 00:39:15,563 --> 00:39:17,649 Fahmi ve Clare gibi kahramanlar ise 818 00:39:18,108 --> 00:39:20,401 onu çaresizce ışığa çekmeye çalışırlar. 819 00:39:20,485 --> 00:39:21,361 İŞGAL ET 820 00:39:21,444 --> 00:39:23,279 Belki açıkça konuşmak, 821 00:39:23,363 --> 00:39:25,281 başımıza ne gelir diye korkmamak, 822 00:39:25,698 --> 00:39:28,076 yolsuzluk yapanların bazı güçlerini elinden alır. 823 00:39:30,829 --> 00:39:33,748 Yolsuzluk aslında biraz küresel ekonomiye benzer. 824 00:39:34,124 --> 00:39:35,542 Günlük hayatımızda 825 00:39:35,667 --> 00:39:39,462 çoğumuz onun küçük parçalarını fazla yakından görürüz, 826 00:39:39,921 --> 00:39:41,881 bu yüzden de genel bir fikrimiz olmaz, 827 00:39:41,965 --> 00:39:45,885 gerçekte nasıl devasa, korkunç, aç bir pislik olduğunu göremeyiz. 828 00:39:48,138 --> 00:39:50,223 Bu, bizi saran dev bir canavar, 829 00:39:50,306 --> 00:39:53,560 ne aldığımızdan, neye değer verdiğimize ve rüşvetlere kadar 830 00:39:53,643 --> 00:39:56,938 her hareketimizi yönlendiriyor ve çarkları göz göre göre yağlıyor. 831 00:39:57,021 --> 00:40:00,191 Onu ehlileştirmek bir yana, anlamaya yaklaşmanın 832 00:40:00,275 --> 00:40:01,651 tek yolu, 833 00:40:01,734 --> 00:40:03,611 yeterince uzaktan bakıp 834 00:40:03,695 --> 00:40:06,030 bu karmaşık mevzuyu algılamaya çalışmak. 835 00:40:18,668 --> 00:40:20,378 Kal, dostum, her neyse. 836 00:40:21,421 --> 00:40:22,380 Al işte. 837 00:40:24,632 --> 00:40:25,675 Adın neydi? 838 00:40:26,885 --> 00:40:27,802 Özür dilerim. 839 00:40:30,096 --> 00:40:31,639 Bu çok garip oldu. 840 00:40:32,015 --> 00:40:32,974 Bu ne kadardı... 841 00:40:51,117 --> 00:40:52,118 Tanrım! 842 00:40:56,497 --> 00:40:57,957 Hayır, bu değil. 843 00:40:58,041 --> 00:40:58,917 Hayır mı? Peki. 844 00:41:00,793 --> 00:41:01,794 İşte oldu.