1 00:00:05,424 --> 00:00:08,510 W dzisiejszym odcinku zajmiemy się korupcją. 2 00:00:08,927 --> 00:00:12,890 Może jestem cynikiem, ale mam wrażenie, że za naszych czasów korupcja kwitnie. 3 00:00:13,390 --> 00:00:15,893 Gdzie by nie spojrzeć, wpływowi ludzie 4 00:00:15,976 --> 00:00:18,645 wykorzystują swoją pozycję, by się wzbogacić. 5 00:00:19,229 --> 00:00:22,608 Ludzie u władzy powierzają rządowe kontrakty 6 00:00:22,691 --> 00:00:23,942 swoim kumplom. 7 00:00:24,026 --> 00:00:26,862 Albo przyjmują łapówki za podstawowe usługi. 8 00:00:27,446 --> 00:00:31,950 A czasem są odpowiedzialni za rażące defraudacje środków... 9 00:00:32,034 --> 00:00:33,744 Chwila, cięcie. 10 00:00:34,703 --> 00:00:36,872 Naprawdę nie stać nas na ładniejsze tło 11 00:00:36,955 --> 00:00:38,582 albo na jakąś lokację? 12 00:00:39,166 --> 00:00:40,751 A roślinka? 13 00:00:45,088 --> 00:00:46,381 Co z nią? 14 00:00:46,465 --> 00:00:47,966 Jest bardzo droga. 15 00:00:48,759 --> 00:00:51,470 Co ty... Nie! Mają być błyszczące. 16 00:00:59,186 --> 00:01:01,814 Dobra, wybaczcie. Zachowuję się jak palant. 17 00:01:01,897 --> 00:01:03,190 Przepraszam. 18 00:01:05,526 --> 00:01:06,610 Nie przejmuj się. 19 00:01:07,820 --> 00:01:08,779 Usta. 20 00:01:09,363 --> 00:01:10,405 Nie, nie 20. 21 00:01:12,157 --> 00:01:13,158 O właśnie. 22 00:01:16,912 --> 00:01:18,705 Dobra, jeszcze raz. Kto to? 23 00:01:18,789 --> 00:01:19,873 Kal, kochanie. 24 00:01:21,625 --> 00:01:22,626 To jest korupcja. 25 00:01:22,709 --> 00:01:26,129 KORUPCJA 26 00:01:27,589 --> 00:01:31,134 Wszystkich nas łączą pieniądze. 27 00:01:31,677 --> 00:01:35,097 Jestem Kal Penn. Badam bestię, 28 00:01:35,180 --> 00:01:37,558 jaką jest gospodarka światowa. 29 00:01:37,641 --> 00:01:39,184 WIELKA BESTIA ZWANA GOSPODARKĄ ŚWIATOWĄ 30 00:01:43,939 --> 00:01:46,066 Świat jest przeżarty korupcją. 31 00:01:47,860 --> 00:01:53,115 Na całym świecie straty z nią związane szacuje się na 2,6 biliona $ rocznie, 32 00:01:53,198 --> 00:01:56,201 co stanowi 5% globalnego PKB. 33 00:01:57,327 --> 00:02:01,123 Według Banku Światowego korupcja to jeden z powodów, dla których 34 00:02:01,206 --> 00:02:03,667 bogaci się bogacą, a biedni pozostają biedni. 35 00:02:03,750 --> 00:02:04,585 POŻREMY BOGACZY 36 00:02:04,877 --> 00:02:07,212 Walka z korupcją jest trudna, 37 00:02:07,296 --> 00:02:10,215 ponieważ nie chodzi wyłącznie o łapówki. 38 00:02:10,299 --> 00:02:12,843 To cała masa szemranych działań. 39 00:02:13,760 --> 00:02:15,554 Od handlu mandatami w senacie 40 00:02:15,637 --> 00:02:18,807 po radosne wycieczki samolotami, za które płacą podatnicy. 41 00:02:19,600 --> 00:02:21,476 Jak korupcja wpływa na gospodarkę? 42 00:02:21,560 --> 00:02:22,644 KALIFORNIA 43 00:02:23,103 --> 00:02:25,022 By to sprawdzić, wracam do szkoły. 44 00:02:25,105 --> 00:02:29,401 Pogadam z gościem, który od lat poszukuje odpowiedzi na to pytanie. 45 00:02:29,484 --> 00:02:32,988 Byłym sekretarzem USA ds. pracy, Robertem Reichem. 46 00:02:33,071 --> 00:02:36,241 Dziękuję panu za spotkanie. Jestem pańskim fanem. 47 00:02:36,742 --> 00:02:37,951 Gdy opublikujemy odcinek, 48 00:02:38,035 --> 00:02:41,788 może wspomni pan o tym 2,5 mln ludzi, którzy śledzą pana na Facebooku? 49 00:02:41,872 --> 00:02:43,165 BYŁY SEKRETARZ PRACY USA 50 00:02:43,248 --> 00:02:46,501 Zobaczymy. Chciałbym pomóc. Jak tylko mogę. 51 00:02:47,085 --> 00:02:52,215 A jeśli wręczę panu pudełeczko origami? 52 00:02:55,469 --> 00:02:57,471 Piękne. Przepiękne. 53 00:02:57,554 --> 00:02:59,014 Coś jest w środku. 54 00:02:59,097 --> 00:03:00,265 Tak. Pieniądze. 55 00:03:00,349 --> 00:03:01,975 Teraz pan o nas opowie? 56 00:03:02,851 --> 00:03:04,186 -O, nie. -A niech to! 57 00:03:06,188 --> 00:03:09,274 Robert Reich to najwyraźniej prawy obywatel. 58 00:03:09,358 --> 00:03:11,234 Rzadko spotykana cecha u kogoś, 59 00:03:11,318 --> 00:03:13,528 kto długo przebywał w Białym Domu. 60 00:03:13,612 --> 00:03:15,280 A raczej - Białych Domach. 61 00:03:15,364 --> 00:03:17,908 Był sekretarzem w administracji Clintona, 62 00:03:17,991 --> 00:03:20,911 a wcześniej u Cartera i Forda. 63 00:03:21,495 --> 00:03:24,164 Dziś zajmuje się negatywnym wpływem skorumpowanego 64 00:03:24,247 --> 00:03:26,833 Wall Street i politycznych lobby na nasz kraj. 65 00:03:26,917 --> 00:03:28,794 Nawet zrobił o tym film. 66 00:03:28,877 --> 00:03:29,711 NIERÓWNOŚĆ DLA WSZYSTKICH 67 00:03:30,420 --> 00:03:32,172 Czym jest korupcja? 68 00:03:33,507 --> 00:03:36,718 To zapłata za rzeczy, 69 00:03:37,970 --> 00:03:41,515 na które społeczeństwo się nie godzi, 70 00:03:41,598 --> 00:03:45,394 które nie powinny, w opinii większości, 71 00:03:45,811 --> 00:03:47,562 być kupowane i sprzedawane. 72 00:03:47,646 --> 00:03:48,981 Należy się zastanowić: 73 00:03:49,064 --> 00:03:52,109 czy większość ludzi uznałaby, że to jest niewłaściwe? 74 00:03:52,943 --> 00:03:56,530 Jeśli to transakcja, która ma miejsce między nami, a ja mówię: 75 00:03:59,032 --> 00:04:00,742 „Porozmawiajmy o tym tak. 76 00:04:00,826 --> 00:04:04,246 „A przy okazji, trzymam rękę pod stołem. Nie mów nikomu”. 77 00:04:04,329 --> 00:04:07,165 To jasne, że robimy coś złego. 78 00:04:07,249 --> 00:04:09,918 Jeśli nie nielegalnego, to przynajmniej nieetycznego. 79 00:04:10,002 --> 00:04:11,545 Chętnie bym posłuchał 80 00:04:11,628 --> 00:04:13,630 o rażących przypadkach korupcji. 81 00:04:13,714 --> 00:04:16,008 A także o tych zwyczajnych, 82 00:04:16,091 --> 00:04:19,594 co do których nie zdajemy sobie sprawy, że to praktyki korupcyjne. 83 00:04:19,678 --> 00:04:21,096 Weźmy przekupstwo. 84 00:04:21,179 --> 00:04:23,557 Jeśli jesteś lekarzem, 85 00:04:23,640 --> 00:04:27,102 a koncern farmaceutyczny płaci ci prowizję 86 00:04:28,020 --> 00:04:32,149 od każdego przepisanego leku ich firmy. 87 00:04:32,774 --> 00:04:35,444 To nie jest dobre dla pacjenta. 88 00:04:35,527 --> 00:04:39,031 To wobec niego masz zobowiązania, nie wobec tej firmy. 89 00:04:39,072 --> 00:04:41,700 Skoro to jest korupcja, to czy 90 00:04:41,783 --> 00:04:43,702 nasz ustrój też się na niej zasadza? 91 00:04:43,785 --> 00:04:47,205 Mam na myśli branże opłacające lobbystów 92 00:04:47,706 --> 00:04:50,375 albo wręczające darowizny politykom. 93 00:04:50,459 --> 00:04:54,546 Ci politycy zgłaszają projekty ustaw albo głosują zgodnie z ich interesem. 94 00:04:54,629 --> 00:04:55,589 Czy to korupcja? 95 00:04:55,672 --> 00:04:57,549 To „coś za coś”, czyli korupcja. 96 00:04:57,632 --> 00:04:59,801 Wielu Amerykanów, gdy to widzi, 97 00:04:59,885 --> 00:05:02,637 stwierdza: „To ustawka pod ludzi majętnych, korporacje 98 00:05:02,721 --> 00:05:04,264 „i Wall Street”. 99 00:05:04,347 --> 00:05:06,433 Są jakieś mniej oczywiste formy? 100 00:05:06,516 --> 00:05:08,310 -Sytuacje, które... -Tak. 101 00:05:08,894 --> 00:05:13,607 Drobne łapówki to sygnał dla społeczeństwa, 102 00:05:13,690 --> 00:05:17,027 że przyjmowanie ich jest w porządku. 103 00:05:17,110 --> 00:05:18,945 Że kradzież jest OK. 104 00:05:19,029 --> 00:05:22,157 Okradanie pracodawcy to nic złego. 105 00:05:22,866 --> 00:05:24,242 A to jest złe. 106 00:05:24,326 --> 00:05:26,161 Z punktu widzenia ekonomii 107 00:05:26,244 --> 00:05:29,456 korupcja powoduje duże straty. 108 00:05:29,539 --> 00:05:31,708 Kraje przeżarte korupcją 109 00:05:32,292 --> 00:05:36,213 rozwijają się najwolniej i najtrudniej im podźwignąć się z biedy. 110 00:05:36,296 --> 00:05:40,509 Gdy raz pozwolimy na korupcję, rozpanoszy się. 111 00:05:40,592 --> 00:05:42,677 Rozprzestrzeni coraz bardziej, 112 00:05:42,761 --> 00:05:44,846 hamując rozwój gospodarki. 113 00:05:46,473 --> 00:05:48,683 Można by zapełnić całą bibliotekę 114 00:05:48,767 --> 00:05:52,229 książkami na temat negatywnych wpływów korupcji na gospodarkę. 115 00:05:52,312 --> 00:05:54,314 Początki jednak bywają niepozorne. 116 00:05:58,318 --> 00:05:59,861 INDIE 117 00:06:00,487 --> 00:06:03,532 W Indiach korupcja niższego szczebla, zwana drobną korupcją, 118 00:06:03,615 --> 00:06:05,992 najczęściej przyjmuje formę łapówek. 119 00:06:06,368 --> 00:06:09,830 Według badań Ernst & Young przeprowadzonych wśród przedsiębiorców 120 00:06:09,913 --> 00:06:14,626 83% respondentów uznało, iż łapówkarstwo odstrasza zagranicznych inwestorów. 121 00:06:15,877 --> 00:06:18,839 Spotykam się z przedstawicielami klasy średniej Pune, 122 00:06:18,922 --> 00:06:22,884 by zapytać, jak żyje im się w mieście, które toczy rak drobnej korupcji. 123 00:06:24,261 --> 00:06:26,555 Rozumiem, jak to działa. Pracowałem w Indiach, 124 00:06:26,638 --> 00:06:27,889 znam to z autopsji. 125 00:06:27,973 --> 00:06:29,683 Z dzieciństwa pamiętam przyjazdy 126 00:06:29,766 --> 00:06:31,601 i długie kolejki do kontroli celnej. 127 00:06:31,685 --> 00:06:32,811 ANESTEZJOLOG 128 00:06:32,894 --> 00:06:34,062 To było wymuszenie. 129 00:06:34,146 --> 00:06:37,482 Moja mama to twardzielka. Mówiła: „Nie zapłacę wam za to. 130 00:06:37,566 --> 00:06:40,360 „Nie zamierzam tym handlować”. 131 00:06:40,443 --> 00:06:41,361 Prawdziwy kozak. 132 00:06:41,444 --> 00:06:42,612 STUDENTKA 133 00:06:42,696 --> 00:06:45,157 Krzyczała na skorumpowanych celników, próbujących 134 00:06:45,240 --> 00:06:46,658 wyciągnąć od niej kasę. 135 00:06:46,741 --> 00:06:47,868 WŁAŚCICIEL FIRMY 136 00:06:47,951 --> 00:06:49,494 Też jestem taka. 137 00:06:49,578 --> 00:06:50,912 Powiedziałabym: nie płacę, 138 00:06:50,996 --> 00:06:52,372 bo nic nie zrobiłam. 139 00:06:52,455 --> 00:06:53,915 A jeśli zrobiłam, 140 00:06:53,999 --> 00:06:55,208 to wolę zapłacić karę. 141 00:06:55,292 --> 00:06:56,376 To się zdarza? 142 00:06:56,459 --> 00:07:00,964 Tak, wiele razy kłóciłam się z policjantami. 143 00:07:01,047 --> 00:07:02,632 Moja mama musiała wkraczać 144 00:07:02,716 --> 00:07:04,885 i płacić im, żeby się odczepili. 145 00:07:04,968 --> 00:07:07,137 Jest coś, czego się boicie? 146 00:07:07,220 --> 00:07:08,096 Tak. 147 00:07:08,221 --> 00:07:11,016 Albo zaczną się znęcać, 148 00:07:11,099 --> 00:07:13,935 albo będą niegrzeczni, 149 00:07:14,019 --> 00:07:15,103 a mnie się spieszy. 150 00:07:15,187 --> 00:07:18,523 Próbowałam tłumaczyć, że mam pilne wezwanie. 151 00:07:18,607 --> 00:07:20,442 A oni na to: „Jest pani lekarką? 152 00:07:20,525 --> 00:07:22,235 „To zamiast 400 zapłaci pani 200”. 153 00:07:23,111 --> 00:07:24,487 Mówią wprost? 154 00:07:24,571 --> 00:07:26,072 Bywa i tak. 155 00:07:26,615 --> 00:07:27,741 Też tak mieliście? 156 00:07:27,824 --> 00:07:29,993 Mój krewny był w takiej sytuacji. 157 00:07:30,076 --> 00:07:33,163 Kuzyn miał wypadek. 158 00:07:33,246 --> 00:07:35,916 Nie jest zamożny, pojechał do szpitala państwowego. 159 00:07:35,999 --> 00:07:36,917 Miał złamaną nogę. 160 00:07:37,000 --> 00:07:39,127 Nie mógł stać. 161 00:07:39,211 --> 00:07:41,588 Poprosił salowego, żeby pomógł mu 162 00:07:41,671 --> 00:07:42,881 dostać się na 2. piętro, 163 00:07:42,964 --> 00:07:44,674 żeby założyli mu gips. 164 00:07:44,758 --> 00:07:47,135 Salowy zażądał łapówki za wwiezienie go na górę 165 00:07:47,219 --> 00:07:48,345 na wózku. 166 00:07:49,304 --> 00:07:51,806 To stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia. 167 00:07:52,182 --> 00:07:55,227 Odkładacie na to pieniądze? 168 00:07:55,310 --> 00:07:57,062 Na czarną godzinę korupcji? 169 00:07:57,145 --> 00:07:58,355 Ludzie tak robią. 170 00:07:58,438 --> 00:07:59,898 Kumpel ojca jest prawnikiem. 171 00:08:00,273 --> 00:08:01,608 Klienci powiedzieli mu, 172 00:08:01,691 --> 00:08:03,235 że chcą otworzyć knajpę 173 00:08:03,318 --> 00:08:05,362 i dopełnili już formalności. 174 00:08:05,445 --> 00:08:08,323 Ale muszą jeszcze zapłacić łapówkę. 175 00:08:08,448 --> 00:08:10,617 A on na to: „Płaćcie. Nie jestem w stanie 176 00:08:10,700 --> 00:08:12,369 „z nimi walczyć. 177 00:08:12,452 --> 00:08:15,497 „Za żadne pieniądze. 178 00:08:15,580 --> 00:08:16,414 Lepiej płacić”. 179 00:08:16,873 --> 00:08:18,625 Mentalnie jesteśmy przygotowani. 180 00:08:18,708 --> 00:08:20,794 Nie wiemy tylko, ile dokładnie 181 00:08:20,877 --> 00:08:22,212 trzeba będzie zapłacić. 182 00:08:22,295 --> 00:08:26,007 Nie znacie stawek łapówek, 183 00:08:26,091 --> 00:08:27,550 ale spodziewacie się ich. 184 00:08:27,634 --> 00:08:28,677 W zasadzie tak. 185 00:08:28,760 --> 00:08:32,389 Pewnie żyjecie w ciągłym stresie. 186 00:08:32,931 --> 00:08:33,848 Tak. 187 00:08:35,892 --> 00:08:38,853 Łatwo sobie wyobrazić, jak drobna korupcja 188 00:08:38,937 --> 00:08:41,231 staje się chlebem powszednim. 189 00:08:42,440 --> 00:08:45,193 Przekupstwo to jednak tylko jedna z odmian korupcji, 190 00:08:45,277 --> 00:08:47,070 jakie możemy napotkać. 191 00:08:47,487 --> 00:08:49,114 Oto jej inne rodzaje. 192 00:08:51,658 --> 00:08:54,452 Korupcja przyjmuje różne formy, 193 00:08:54,536 --> 00:08:57,998 ale wszystkie wiążą się z władzą. 194 00:08:58,456 --> 00:09:01,418 Wyobraźcie sobie, że właścicielka stołówki 195 00:09:01,501 --> 00:09:05,005 nadużywa władzy do czegoś więcej niż do rozdawania przekąsek. 196 00:09:05,463 --> 00:09:09,718 Łapówki byłyby na porządku dziennym, wszyscy chcieliby wkraść się w moje łaski. 197 00:09:12,345 --> 00:09:14,055 -Poproszę tacę. -Tacę? 198 00:09:15,265 --> 00:09:17,183 A co mi dasz? 199 00:09:19,894 --> 00:09:21,271 Zapraszam. 200 00:09:25,191 --> 00:09:28,194 Nepotyzm to także forma korupcji. 201 00:09:28,278 --> 00:09:30,405 Zatrudniłam brata, Dereka. 202 00:09:30,488 --> 00:09:33,742 Głównym punktem jego CV jest fakt, że jest ze mną spokrewniony. 203 00:09:37,537 --> 00:09:39,289 Mówi się „Na zdrowie”. 204 00:09:39,372 --> 00:09:40,540 Zwykła grzeczność. 205 00:09:41,082 --> 00:09:42,917 A także autotransakcje. 206 00:09:43,001 --> 00:09:46,546 Po co kupować desery od dobrego hurtownika, 207 00:09:46,629 --> 00:09:47,839 skoro mogę płacić sobie? 208 00:09:47,922 --> 00:09:48,757 WYROBY WŁASNE 209 00:09:48,840 --> 00:09:51,009 Przepraszam. Tu jest plaster. 210 00:09:51,092 --> 00:09:54,054 Gratulacje. Derek to niezguła. 211 00:09:57,891 --> 00:10:02,228 Zapomniałam o wyłudzeniu i szantażu. 212 00:10:02,312 --> 00:10:03,772 Miałbyś kłopoty, 213 00:10:03,855 --> 00:10:06,483 gdyby trener dowiedział się, że zjadłeś ten deser, 214 00:10:06,566 --> 00:10:08,360 choć jesteś na diecie. 215 00:10:12,364 --> 00:10:13,448 Do boju! 216 00:10:14,657 --> 00:10:16,785 Jest też sprzeniewierzenie, 217 00:10:16,868 --> 00:10:19,454 czyli po prostu kradzież. 218 00:10:20,038 --> 00:10:21,623 Derek, włóż to pod materac. 219 00:10:21,706 --> 00:10:22,665 Jasne, siostra. 220 00:10:23,416 --> 00:10:26,211 Korupcja to sama słodycz. 221 00:10:29,714 --> 00:10:31,466 Paznokieć z palca u nogi? 222 00:10:31,549 --> 00:10:32,884 Niech cię, Derek! 223 00:10:35,178 --> 00:10:38,014 Korupcję łatwo wykryć, gdy kilka czarnych owiec 224 00:10:38,098 --> 00:10:39,724 działa niezależnie od siebie. 225 00:10:40,767 --> 00:10:43,103 Ale jak wykryć korupcję na wielką skalę? 226 00:10:43,186 --> 00:10:45,105 Taką, która wkradła się do systemu? 227 00:10:45,188 --> 00:10:46,064 NOWY JORK 228 00:10:46,147 --> 00:10:47,774 Wróciłem do Nowego Jorku, 229 00:10:48,233 --> 00:10:51,236 by pogadać z Adamem Davidsonem. 230 00:10:52,237 --> 00:10:53,863 Jest producentem tego programu, 231 00:10:53,947 --> 00:10:55,990 więc pewnie się ucieszy. 232 00:10:58,034 --> 00:10:59,452 -Co tam? -Jak leci? 233 00:10:59,953 --> 00:11:01,663 Jak rozumiesz korupcję? 234 00:11:01,746 --> 00:11:04,082 Czy jest tak oczywista jak pornografia? 235 00:11:04,707 --> 00:11:08,253 Korupcja to dla nas przejaw zwyrodnienia. 236 00:11:08,336 --> 00:11:13,758 Rak na zdrowej tkance gospodarki. 237 00:11:13,842 --> 00:11:15,718 Ale ta koncepcja jest nowa. 238 00:11:15,802 --> 00:11:18,138 Gdy myślimy o monarchii feudalnej, 239 00:11:18,221 --> 00:11:22,308 gdzie król miał władzę absolutną, 240 00:11:22,392 --> 00:11:25,520 a chłopi stanowili jego własność, to przejaw zepsucia, 241 00:11:25,603 --> 00:11:28,565 które sprawia, że słowo „korupcja” traci znaczenie, 242 00:11:28,648 --> 00:11:30,567 bo nikt nie zostaje skorumpowany. 243 00:11:30,650 --> 00:11:32,902 -Tak po prostu jest. -Właśnie. 244 00:11:32,986 --> 00:11:36,489 By móc mówić o korupcji, 245 00:11:36,573 --> 00:11:41,453 musisz zbudować gospodarkę opartą na klasie średniej, 246 00:11:42,245 --> 00:11:43,997 którą można skorumpować. 247 00:11:44,831 --> 00:11:47,542 By ustalić, czy dany kraj jest 248 00:11:47,625 --> 00:11:51,379 przeżarty korupcją, czy po prostu zdarzają się tam 249 00:11:51,463 --> 00:11:54,174 przypadki korupcji, 250 00:11:54,257 --> 00:11:57,135 można zapytać prezydenta lub premiera: 251 00:11:58,303 --> 00:12:01,681 „Kto jest szefem największej firmy betoniarskiej w tym kraju?”. 252 00:12:01,764 --> 00:12:03,016 Jeśli będzie wiedział, 253 00:12:03,099 --> 00:12:07,687 albo jeśli okaże się, że robi z nim interesy, 254 00:12:07,770 --> 00:12:10,690 to sygnał, że kraj ma problem z korupcją. 255 00:12:10,773 --> 00:12:12,233 Interesujące. 256 00:12:12,317 --> 00:12:16,488 Beton to idealna substancja 257 00:12:16,571 --> 00:12:19,115 do badania korupcji. 258 00:12:19,199 --> 00:12:21,784 Przez to, jak działa i jakie szkody powoduje. 259 00:12:22,285 --> 00:12:24,621 Dobra, przeprowadzę wizualizację. 260 00:12:24,913 --> 00:12:25,747 Jasne. 261 00:12:34,088 --> 00:12:35,381 Zaczynaj. 262 00:12:35,465 --> 00:12:39,469 Wszystko, co jest zrobione z betonu, ma trzy składniki. 263 00:12:40,428 --> 00:12:42,931 Kruszywo: piasek i kamyki. 264 00:12:45,350 --> 00:12:46,351 Cement. 265 00:12:47,101 --> 00:12:48,186 I wodę. 266 00:12:48,895 --> 00:12:52,398 Cement, w prawidłowo wykonanym obiekcie z betonu, 267 00:12:52,482 --> 00:12:55,235 stanowi 15% całego materiału, 268 00:12:55,318 --> 00:12:57,654 ale także sporą większość kosztów. 269 00:13:00,865 --> 00:13:01,866 KUTAS 270 00:13:01,950 --> 00:13:05,620 Więc firmy budowlane chcą ograniczać ilość cementu 271 00:13:05,703 --> 00:13:06,746 używanego do budowy. 272 00:13:06,829 --> 00:13:10,416 Budynek będzie stał, ale w końcu się zawali. 273 00:13:10,500 --> 00:13:15,463 MEKSYK, 2017 274 00:13:15,672 --> 00:13:17,590 Boże! 275 00:13:17,674 --> 00:13:18,841 Gdy słyszymy, 276 00:13:18,925 --> 00:13:22,470 że 250 tysięcy ludzi zginęło w trzęsieniu ziemi, 277 00:13:22,554 --> 00:13:25,765 to nie ziemia jest winna, tylko beton. 278 00:13:27,433 --> 00:13:32,021 W 2010 trzęsienie o sile 7,0 w skali Richtera dotknęło Haiti, 279 00:13:32,105 --> 00:13:34,691 powodując straty szacowane na 8,5 mld $ 280 00:13:34,774 --> 00:13:37,318 i zabijając ponad 200 tys. ludzi. 281 00:13:37,986 --> 00:13:39,028 BŁĘDY KONSTRUKCYJNE 282 00:13:39,112 --> 00:13:41,364 Ocalali wskazują złą jakość betonu 283 00:13:41,447 --> 00:13:43,533 jako przyczynę zniszczeń. 284 00:13:44,200 --> 00:13:48,705 Złej jakości beton spowodował także katastrofę w Turcji. 285 00:13:48,788 --> 00:13:51,416 W Syczuanie w 2008 286 00:13:51,499 --> 00:13:54,043 i w Meksyku w 2017 roku. 287 00:13:54,711 --> 00:13:56,129 W niektórych przypadkach 288 00:13:56,212 --> 00:13:59,924 te same firmy, które zyskały na stosowaniu kiepskiego betonu, 289 00:14:00,008 --> 00:14:01,843 później zarobiły na odbudowie. 290 00:14:02,135 --> 00:14:04,470 Na Haiti wiele kontraktów budowlanych 291 00:14:04,554 --> 00:14:07,473 powierzono krewnemu żony premiera, 292 00:14:07,557 --> 00:14:09,475 co wywołało wiele pytań. 293 00:14:10,727 --> 00:14:12,979 W skorumpowanych krajach widzimy, 294 00:14:13,062 --> 00:14:15,231 że podstawowe rzeczy, 295 00:14:15,898 --> 00:14:19,235 takie jak beton, woda pitna, prąd, 296 00:14:19,319 --> 00:14:21,154 telefony, całe to nudziarstwo, 297 00:14:21,237 --> 00:14:24,407 staje się źródłem nieprzebranego bogactwa dla elit. 298 00:14:24,490 --> 00:14:27,619 To hamuje rozwój społeczeństwa. 299 00:14:27,702 --> 00:14:30,622 A także zdrowy rozwój gospodarki. 300 00:14:31,372 --> 00:14:34,208 A jeśli wydaje wam się, że w USA jest inaczej, 301 00:14:34,292 --> 00:14:35,960 oto przykład: w 2006 roku 302 00:14:36,044 --> 00:14:38,755 sześciu wykonawców aresztowano za przyczynienie się 303 00:14:38,838 --> 00:14:40,298 do katastrofy Big Dig. 304 00:14:40,381 --> 00:14:43,384 Był to najdroższy projekt autostrady w historii. 305 00:14:43,468 --> 00:14:48,723 Kosztował 243 mld $ i przez 15 lat powodował w Bostonie korki, 306 00:14:48,806 --> 00:14:52,644 nie mówiąc o odszkodowaniach za wady i śmiertelny wypadek. 307 00:14:52,727 --> 00:14:54,437 WYPADEK POD BIG DIG 308 00:14:54,520 --> 00:14:58,024 Korupcja odbiera także zyski 309 00:14:58,107 --> 00:15:00,401 legalnie działającym firmom. 310 00:15:00,485 --> 00:15:02,737 To straszliwa siła, 311 00:15:03,279 --> 00:15:05,948 która uderza w samo serce 312 00:15:06,032 --> 00:15:09,285 najwyższych wartości naszego świata. 313 00:15:11,663 --> 00:15:16,334 Zaczynam pojmować, jak poważne mogą być konsekwencje korupcji. 314 00:15:16,417 --> 00:15:18,795 Chcę przyjrzeć się tej bestii z bliska. 315 00:15:21,297 --> 00:15:24,008 Może gdzieś znajdę 316 00:15:24,092 --> 00:15:25,760 całą grupę skorumpowanych branż 317 00:15:25,843 --> 00:15:29,138 albo dowiem się, jak działa zasada „ręka rękę myje” w praktyce. 318 00:15:30,264 --> 00:15:31,099 PRAGA 319 00:15:32,433 --> 00:15:33,559 Na szczęście w Pradze 320 00:15:33,643 --> 00:15:34,560 PRAGA 321 00:15:34,644 --> 00:15:35,561 CZECHY 322 00:15:35,645 --> 00:15:37,939 można znaleźć pewną przedziwną atrakcję. 323 00:15:38,648 --> 00:15:40,149 Agencję Corrupt Tour. 324 00:15:42,402 --> 00:15:43,444 Dobra. 325 00:15:44,404 --> 00:15:46,030 Więc to jest Corrupt Tour. 326 00:15:46,447 --> 00:15:48,825 W Pradze prezentujemy 327 00:15:48,908 --> 00:15:51,119 najlepsze z najgorszych afer. 328 00:15:51,703 --> 00:15:54,414 Petr Šourek wpadł na ten pomysł w 2012 roku. 329 00:15:54,497 --> 00:15:55,832 ZAŁOŻYCIEL CORRUPT TOUR 330 00:15:55,915 --> 00:15:58,000 Mimo upływu czasu czeski parlament 331 00:15:58,084 --> 00:16:01,546 nie przestał raczyć się kopiastymi porcjami korupcji, dzięki którym 332 00:16:01,629 --> 00:16:03,047 Petr ma co robić. 333 00:16:03,131 --> 00:16:04,257 Na przykład w 2013 334 00:16:04,340 --> 00:16:07,593 premier, który startował z platformy antykorupcyjnej, 335 00:16:07,677 --> 00:16:09,846 ustąpił z powodu afery korupcyjnej. 336 00:16:10,513 --> 00:16:13,057 My lubimy korupcję. 337 00:16:13,391 --> 00:16:15,727 Cieszymy się z ich szemranych interesów 338 00:16:16,436 --> 00:16:18,938 i z tego, że robią je otwarcie. 339 00:16:19,355 --> 00:16:20,815 Macie więcej materiału. 340 00:16:20,898 --> 00:16:21,733 No jasne. 341 00:16:22,442 --> 00:16:25,361 Praga wciąż dostarcza Petrowi inspiracji. 342 00:16:25,862 --> 00:16:29,240 Tunel Blanka: nieukończony, bardzo drogi projekt. 343 00:16:29,323 --> 00:16:30,283 BUDŻET PRZEKROCZONY O 267,3 MLN $ 344 00:16:30,366 --> 00:16:33,202 To europejska wersja Big Dig. 345 00:16:33,286 --> 00:16:34,704 Szpital Publiczny Motol, 346 00:16:34,787 --> 00:16:39,083 gdzie lekarzy oskarżono o faworyzowanie pacjentów-VIP-ów. 347 00:16:39,792 --> 00:16:41,294 Wykreślono go z programu, 348 00:16:41,377 --> 00:16:44,839 bo władze szpitala zażądały od Petra opłaty. 349 00:16:46,340 --> 00:16:48,926 Za co kochasz swoją pracę? 350 00:16:49,051 --> 00:16:52,180 Co najbardziej lubisz w tych wycieczkach? 351 00:16:52,263 --> 00:16:57,143 Zwykle to korupcja żywi się biznesem. 352 00:16:57,226 --> 00:16:59,937 My prowadzimy biznes, który żywi się korupcją. 353 00:17:00,021 --> 00:17:00,938 Fajnie. 354 00:17:01,022 --> 00:17:02,815 Ale legalnie! 355 00:17:03,941 --> 00:17:06,527 Corrupt Tour to prztyczek w nos 356 00:17:06,611 --> 00:17:09,697 dla wielkich graczy, którzy oskubują Czechów. 357 00:17:09,781 --> 00:17:10,698 Przekąski w cenie. 358 00:17:10,990 --> 00:17:13,117 -Ugryź. -Mogę? 359 00:17:13,201 --> 00:17:15,203 Są w tym orzechy? 360 00:17:15,286 --> 00:17:17,413 Na koniec dostaje się dyplom. 361 00:17:19,665 --> 00:17:22,585 Właśnie zapłaciłem za dyplom z korupcji. 362 00:17:22,668 --> 00:17:23,878 Idealnie. 363 00:17:26,464 --> 00:17:27,924 By zrozumieć korupcję, 364 00:17:28,007 --> 00:17:31,677 muszę pogadać z kimś, kto poważnie podchodzi do tematu. 365 00:17:34,722 --> 00:17:36,766 Ja do Davida Ondrácki. 366 00:17:36,849 --> 00:17:38,976 -Zapraszam na górę. -Dziękuję. 367 00:17:40,436 --> 00:17:44,732 Transparency International to światowa organizacja antykorupcyjna. 368 00:17:44,816 --> 00:17:46,651 Ma 100 biur na całym świecie. 369 00:17:46,734 --> 00:17:48,069 DYR. WYKONAWCZY, CZECHY 370 00:17:48,152 --> 00:17:51,656 Ondrácka należy do zespołu ekspertów ds. zwalczania korupcji. 371 00:17:52,490 --> 00:17:55,785 Choć David podchodzi do tej walki poważnie, 372 00:17:55,868 --> 00:17:57,453 jak inni, których tu poznałem, 373 00:17:57,537 --> 00:17:59,413 czerpie z tego mroczną satysfakcję: 374 00:17:59,497 --> 00:18:01,749 stworzył na przykład planszówkę korupcyjną. 375 00:18:02,458 --> 00:18:05,962 Celem gry jest wzbogacenie się 376 00:18:06,045 --> 00:18:08,339 i dotarcie do największej liczby polityków. 377 00:18:08,422 --> 00:18:10,925 Używasz pieniędzy, by zdobyć wpływy. 378 00:18:12,009 --> 00:18:13,803 Wielu widzów stwierdzi: 379 00:18:13,886 --> 00:18:15,888 „Po prostu mamy przechlapane. 380 00:18:16,097 --> 00:18:19,308 „Moje działania nic nie zmienią”. 381 00:18:19,392 --> 00:18:22,436 Ty w to nie wierzysz, skoro tu pracujesz. 382 00:18:22,812 --> 00:18:24,981 Bycie aktywistą antykorupcyjnym 383 00:18:25,064 --> 00:18:27,775 nie jest proste. 384 00:18:27,859 --> 00:18:30,069 Mamy bogatych 385 00:18:30,152 --> 00:18:32,405 i wpływowych przeciwników. 386 00:18:32,488 --> 00:18:35,199 Ale możemy coś zmienić. 387 00:18:35,283 --> 00:18:36,826 Choć w wielu krajach 388 00:18:36,909 --> 00:18:40,413 jest to bardzo niebezpieczne. 389 00:18:40,496 --> 00:18:42,248 Ryzykujemy życiem. 390 00:18:42,331 --> 00:18:46,794 Jestem politykiem, więc lubię grać tę rolę. 391 00:18:47,128 --> 00:18:50,798 To wciąż mnie satysfakcjonuje. 392 00:18:51,757 --> 00:18:55,511 Jedną ze strategii walki z korupcją, jaką stosuje ta organizacja, 393 00:18:55,595 --> 00:18:58,139 jest Indeks Percepcji Korupcji, 394 00:18:58,222 --> 00:19:00,349 który bada biznesmenów z całego świata 395 00:19:00,433 --> 00:19:03,686 i tworzy ranking 180 krajów 396 00:19:03,769 --> 00:19:06,981 dotyczący wiarygodności. Pierwsze miejsce zajmuje najlepszy kraj, 397 00:19:07,064 --> 00:19:08,024 1. NOWA ZELANDIA 398 00:19:08,107 --> 00:19:10,151 ostatnie - najgorszy. 399 00:19:10,484 --> 00:19:13,613 Jaka jest cena korupcji i czemu powinna nas martwić? 400 00:19:14,363 --> 00:19:16,657 Ceną są pieniądze, rzecz jasna. 401 00:19:16,741 --> 00:19:19,994 Pieniądze publiczne, które należy przeznaczyć 402 00:19:20,077 --> 00:19:23,205 na usługi publiczne, trafiają 403 00:19:23,289 --> 00:19:25,708 do czyjejś kieszeni. Proste. 404 00:19:25,791 --> 00:19:28,127 Gdy się w to zagłębić, poznaje się 405 00:19:28,210 --> 00:19:31,464 niewiarygodne historie o niebywałych procederach. 406 00:19:31,547 --> 00:19:33,925 Kontrakty rządowe ulegają manipulacjom 407 00:19:34,008 --> 00:19:36,761 na ogromną skalę. 408 00:19:36,844 --> 00:19:40,973 To najwyższa forma korupcji. 409 00:19:41,057 --> 00:19:43,351 Okej, ale to nie jest zabawne. 410 00:19:44,602 --> 00:19:46,062 Co z tym zrobimy? 411 00:19:48,022 --> 00:19:49,982 W korupcji nie ma nic zabawnego. 412 00:19:50,524 --> 00:19:52,443 Zwłaszcza na najwyższych szczeblach. 413 00:19:52,526 --> 00:19:54,487 To jest wielka korupcja. 414 00:19:56,030 --> 00:19:59,367 Włodarz w moim kraju trzyma majątek i władzę w żelaznym uścisku 415 00:19:59,492 --> 00:20:01,953 i chce być traktowany jak bóg. 416 00:20:02,036 --> 00:20:03,955 W dodatku szpieguje. 417 00:20:04,622 --> 00:20:06,958 Jego poplecznicy się bogacą, 418 00:20:07,041 --> 00:20:09,460 a my harujemy. 419 00:20:10,711 --> 00:20:12,838 Nadał sobie nawet durny tytuł. 420 00:20:14,423 --> 00:20:15,466 Święty Mikołaj. 421 00:20:21,389 --> 00:20:24,976 Wszystko zaczęło się, gdy Mikołaj przejął kontrolę 422 00:20:25,559 --> 00:20:26,686 nad prezentami. 423 00:20:27,561 --> 00:20:30,648 Teraz trzeba go przekupywać mlekiem i ciastkami. 424 00:20:30,731 --> 00:20:33,776 Tymczasem my, którzy produkujemy prezenty, 425 00:20:33,859 --> 00:20:36,654 jesteśmy niedożywieni i karłowaci. 426 00:20:36,737 --> 00:20:38,990 GDZIEŚ JEST WIGILIA 427 00:20:39,448 --> 00:20:42,785 Nie ma motywacji do pracy ani innowacji, 428 00:20:42,868 --> 00:20:45,788 bo Mikołaj przypisuje sobie zasługi. 429 00:20:45,871 --> 00:20:50,042 Nawet nie wiecie, jaką ma nad wami kontrolę. 430 00:20:50,126 --> 00:20:51,293 Rodzice kupują dzieciom 431 00:20:51,377 --> 00:20:54,714 prezenty za własne pieniądze, 432 00:20:55,131 --> 00:20:57,883 a potem im wmawiają, że Mikołaj je przyniósł. 433 00:20:58,759 --> 00:21:00,386 Jebani kretyni. 434 00:21:01,762 --> 00:21:03,973 Kolejny przejaw korupcji: 435 00:21:04,056 --> 00:21:05,224 zasady zakładające, 436 00:21:05,307 --> 00:21:08,853 że tylko „grzeczne”, zdaniem Mikołaja, dzieci dostaną prezenty, 437 00:21:08,936 --> 00:21:11,564 a reszta - ten syf. 438 00:21:12,273 --> 00:21:13,774 Ten skurczybyk robi listę. 439 00:21:15,359 --> 00:21:16,402 ROBI LISTĘ! 440 00:21:16,485 --> 00:21:18,112 Ludzie godzinami czekają, 441 00:21:18,195 --> 00:21:20,823 by móc go o coś uniżenie prosić. 442 00:21:21,323 --> 00:21:22,450 A on się leni. 443 00:21:23,034 --> 00:21:24,618 Pracuje jeden dzień w roku. 444 00:21:24,702 --> 00:21:27,621 Znacie to: „Ho, ho, ho! Siądź mi na kolanach”. 445 00:21:27,705 --> 00:21:29,498 Ty rubaszny sukinsynu. 446 00:21:29,582 --> 00:21:30,541 Jest tu. 447 00:21:30,624 --> 00:21:32,168 Cholera, Policja Północy! 448 00:21:32,251 --> 00:21:33,210 Mówcie o tym! 449 00:21:33,502 --> 00:21:35,463 Nie sadzajcie mnie na półce! 450 00:21:39,800 --> 00:21:41,052 MALEZJA 451 00:21:41,135 --> 00:21:43,971 Jednym z krajów borykających się z korupcją 452 00:21:44,055 --> 00:21:47,892 jest nr 62 na liście Transparency International. 453 00:21:47,975 --> 00:21:49,185 MALEZJA 454 00:21:49,685 --> 00:21:53,230 Niedawno miał tam miejsce największy skandal korupcyjny w historii. 455 00:21:53,314 --> 00:21:54,774 Wygląda pan na zadowolonego. 456 00:21:54,857 --> 00:21:59,028 Panie premierze, dlaczego nie poda się pan do dymisji z uwagi na osobiste powiązania 457 00:21:59,111 --> 00:22:01,405 ze skandalem korupcyjnym? 458 00:22:02,031 --> 00:22:06,285 Największą sensację wywołał fakt, 459 00:22:06,577 --> 00:22:09,121 iż premier otrzymał 460 00:22:09,205 --> 00:22:11,957 700 milionów dolarów 461 00:22:12,041 --> 00:22:14,585 na osobiste konto w ramach jednej transakcji. 462 00:22:15,419 --> 00:22:16,295 DZIENNIKARKA 463 00:22:16,378 --> 00:22:17,296 To jest Clare, 464 00:22:17,379 --> 00:22:19,298 malezyjska dziennikarka. Ujawniła ona, 465 00:22:19,381 --> 00:22:22,426 że premier Malezji, Najib Razak, 466 00:22:22,510 --> 00:22:27,181 przyjmował pieniądze od 1MDB, państwowego funduszu inwestycyjnego. 467 00:22:27,765 --> 00:22:31,393 Sporo mówiło się o tym, że zgromadzi te fundusze 468 00:22:31,477 --> 00:22:33,604 i zainwestuje je w rozwój kraju, 469 00:22:33,687 --> 00:22:35,356 pomoże Malezji się wzbogacić 470 00:22:35,439 --> 00:22:37,525 poprzez te wspaniałe inwestycje. 471 00:22:37,983 --> 00:22:41,946 1MDB zebrało miliardy dolarów od inwestorów z całego świata, 472 00:22:42,029 --> 00:22:45,157 w tym od Goldman Sachs i saudyjskiej rodziny królewskiej. 473 00:22:45,241 --> 00:22:48,494 Ale Malezyjczycy nie zobaczyli tych pieniędzy. 474 00:22:48,577 --> 00:22:53,374 Trafiły one na konto pośrednika, Jho Lowa, 475 00:22:53,457 --> 00:22:54,375 FINANSISTA 476 00:22:54,458 --> 00:22:57,878 który zasłynął na cały świat 477 00:22:57,962 --> 00:23:00,381 jako playboy świata Zachodu. 478 00:23:06,595 --> 00:23:10,307 Jho Low był wspólnikiem premiera w praniu brudnych pieniędzy. 479 00:23:10,391 --> 00:23:12,893 Przypuszcza się, że za pieniądze 1MDB 480 00:23:12,977 --> 00:23:15,271 kupił jacht i dzieło Picassa, 481 00:23:15,354 --> 00:23:19,984 a także imprezował z celebrytami, Paris Hilton i Ludacrisem. 482 00:23:20,067 --> 00:23:21,735 A także Leo DiCaprio, 483 00:23:21,819 --> 00:23:26,699 którego poznał, bo finansował... Uwierzycie? Wilka z Wall Street, 484 00:23:26,782 --> 00:23:29,535 wraz z pasierbem Najiba - Rizą Azizem. 485 00:23:30,744 --> 00:23:34,331 Jho Low podarował Leonardowi obraz Picassa w dowód przyjaźni. 486 00:23:34,415 --> 00:23:35,791 Jak to między kumplami. 487 00:23:35,916 --> 00:23:37,168 I, jak to zwykle bywa 488 00:23:37,251 --> 00:23:40,212 w przypadku kleptokracji, pieniądze rozeszły się 489 00:23:40,296 --> 00:23:41,797 po całym świecie. 490 00:23:42,339 --> 00:23:44,884 Podczas gdy Jho Low imprezował, 491 00:23:44,967 --> 00:23:47,970 premier i jego żona, Rosmah Mansor, 492 00:23:48,053 --> 00:23:49,388 żyli jak królowie, 493 00:23:50,014 --> 00:23:53,559 mieli posiadłości, wypasione fury i torebki od projektantów. 494 00:23:53,642 --> 00:23:55,102 WARTA 150 000 $ 495 00:23:55,186 --> 00:23:57,313 A tymczasem zadłużenie Malezji rosło. 496 00:23:57,396 --> 00:23:58,230 25 MLD $ 497 00:24:00,065 --> 00:24:03,402 Zdaje się, że trafiłaś na całą górę brudów. 498 00:24:03,485 --> 00:24:07,323 Oni nawet się z tym nie kryli. 499 00:24:07,406 --> 00:24:10,492 Dziennikarze nie odważyliby się krytykować rządu. 500 00:24:10,576 --> 00:24:12,369 Za bardzo się boją, 501 00:24:12,453 --> 00:24:14,872 by choćby zbadać sprawę. 502 00:24:14,955 --> 00:24:16,332 Ja natomiast uznałam, 503 00:24:16,415 --> 00:24:20,085 że zadaniem dziennikarza jest patrzeć władzy na ręce. 504 00:24:20,169 --> 00:24:22,796 I pociągnąć ich do odpowiedzialności. 505 00:24:22,880 --> 00:24:24,381 Ta sprawa się wlokła. 506 00:24:24,465 --> 00:24:28,135 Premier próbował ją zatuszować, a mnie uciszyć. 507 00:24:28,219 --> 00:24:30,971 Od tamtej chwili, przez kolejne dwa lata, 508 00:24:31,055 --> 00:24:34,808 krajem rządził premier wykorzystujący swoje wpływy 509 00:24:34,892 --> 00:24:38,729 do tego, by nie strącono go ze stołka. 510 00:24:39,438 --> 00:24:42,149 To rozwścieczyło ludzi. 511 00:24:45,527 --> 00:24:47,780 Jedna z osób, które czytały o tej aferze 512 00:24:47,863 --> 00:24:49,281 i trochę się wnerwiły, 513 00:24:49,365 --> 00:24:52,326 miała farby w sprayu i mnóstwo nalepek. 514 00:24:52,868 --> 00:24:54,870 Fahmi Reza, artysta uliczny. 515 00:24:56,372 --> 00:24:59,041 Świadomość polityczną 516 00:24:59,124 --> 00:25:01,335 i buntowniczą naturę zawdzięczam 517 00:25:01,418 --> 00:25:02,711 muzyce punkowej. 518 00:25:02,795 --> 00:25:04,421 Osobom, które twierdzą, 519 00:25:04,505 --> 00:25:08,884 że punk nie pasuje do naszych wschodnich wartości, 520 00:25:08,968 --> 00:25:09,969 mówię: „Jebcie się”. 521 00:25:11,303 --> 00:25:12,388 ARTYSTA, AKTYWISTA 522 00:25:12,471 --> 00:25:15,057 Fahmi miał dość bycia okradanym przez rząd. 523 00:25:15,140 --> 00:25:18,269 Jego frustracja napędzała go jako artystę. 524 00:25:18,477 --> 00:25:21,522 Zaczął portretować Najiba jako klauna. 525 00:25:21,605 --> 00:25:22,690 JESTEŚMY SKORUMPOWANI 526 00:25:22,773 --> 00:25:24,858 Plakat mówi o korupcji. 527 00:25:24,942 --> 00:25:26,568 Możesz mi opowiedzieć, 528 00:25:26,652 --> 00:25:29,905 jak afera wpłynęła na życie Malezyjczyków? 529 00:25:29,989 --> 00:25:33,742 Premier i jego żona 530 00:25:33,826 --> 00:25:36,036 pławią się w luksusach, 531 00:25:36,120 --> 00:25:38,956 mają eleganckie torebki i brylanty, 532 00:25:39,039 --> 00:25:41,417 a ludzie żyją w nędzy, 533 00:25:41,500 --> 00:25:43,961 bez bieżącej, czystej wody, 534 00:25:44,044 --> 00:25:46,839 bez prądu, niektórzy bez dachu nad głową. 535 00:25:47,506 --> 00:25:51,385 1MDB zadłużyła państwo 536 00:25:51,885 --> 00:25:54,388 przez korupcję i złe inwestycje. 537 00:25:54,471 --> 00:25:55,973 Kto spłaca dług? 538 00:25:56,056 --> 00:25:58,225 My, podatnicy. 539 00:25:58,934 --> 00:26:01,437 W 2015 roku rząd wprowadził 540 00:26:01,520 --> 00:26:03,314 nowy system podatkowy, 541 00:26:03,397 --> 00:26:04,940 podatek od towarów i usług, 542 00:26:05,024 --> 00:26:06,400 chcąc zabrać nam pieniądze 543 00:26:06,483 --> 00:26:10,446 na spłatę długu, który sami zaciągnęli przez korupcję. 544 00:26:10,529 --> 00:26:12,740 Po wprowadzeniu podatku 545 00:26:12,823 --> 00:26:15,534 widać od razu wzrost kosztów życia. 546 00:26:15,993 --> 00:26:18,954 Jedzenie jest droższe. 547 00:26:19,455 --> 00:26:23,208 To zmieniło nasze życie. 548 00:26:23,625 --> 00:26:27,838 Ci, którzy nie mogą tego znieść, 549 00:26:29,965 --> 00:26:31,759 robią to. 550 00:26:31,842 --> 00:26:33,302 Dajecie upust frustracji. 551 00:26:35,888 --> 00:26:37,348 To ja stworzyłem ten obraz. 552 00:26:37,431 --> 00:26:39,058 To mój pierwszy plakat. 553 00:26:39,141 --> 00:26:39,975 Fajny. 554 00:26:40,059 --> 00:26:42,644 Wziąłem portret Najiba z jego profilu na Facebooku 555 00:26:43,270 --> 00:26:46,774 i przerobiłem go na klauna! 556 00:26:48,025 --> 00:26:50,527 Wrzuciłem go na wszystkie swoje konta. 557 00:26:50,944 --> 00:26:51,987 KONIEC ZABAWY! 558 00:26:52,071 --> 00:26:54,198 Miałeś jakieś problemy? 559 00:26:54,281 --> 00:26:56,492 Kultura strachu jest silna w Malezji, 560 00:26:56,575 --> 00:26:58,619 policja i władze 561 00:26:58,702 --> 00:27:00,788 mogą cię po prostu aresztować. 562 00:27:00,871 --> 00:27:01,997 Mnie też aresztowali. 563 00:27:02,581 --> 00:27:05,709 Skazali mnie na karę więzienia 564 00:27:05,793 --> 00:27:07,711 za tweetowanie. 565 00:27:08,128 --> 00:27:09,004 Ile odsiedziałeś? 566 00:27:09,088 --> 00:27:12,216 Miesiąc. I dostałem 30 tys. ringgitów grzywny. 567 00:27:12,299 --> 00:27:15,636 Czyli jakieś 6-7 tys. dolarów. 568 00:27:15,719 --> 00:27:18,097 Niech moc będzie z tobą 569 00:27:18,180 --> 00:27:20,224 W ciągu roku czy dwóch 570 00:27:20,307 --> 00:27:25,229 karykatura stała się symbolem protestu. 571 00:27:25,854 --> 00:27:28,190 Powstał cały ruch 572 00:27:28,273 --> 00:27:29,983 obywateli zbuntowanych 573 00:27:30,067 --> 00:27:32,528 przeciwko Najibowi i jego rządowi. 574 00:27:33,195 --> 00:27:35,697 Ludzie tacy jak Fahmi i Clare głośno protestowali, 575 00:27:35,781 --> 00:27:37,908 by bunt objął cały kraj. 576 00:27:38,575 --> 00:27:42,204 Ruch rozrastał się, aż wreszcie 577 00:27:42,287 --> 00:27:44,665 zażądano dymisji Najiba. 578 00:27:45,833 --> 00:27:49,169 Możesz opisać swoją polityczną relację z ojcem? 579 00:27:49,253 --> 00:27:51,255 Kim jest twój ojciec? 580 00:27:51,755 --> 00:27:54,466 Kim jest mój tatuś? Cóż... 581 00:27:54,591 --> 00:27:57,010 Nie o to mi chodziło. Ale niech ci będzie: 582 00:27:57,094 --> 00:27:58,512 kim jest twój tatuś? 583 00:27:59,304 --> 00:28:00,472 POSŁANKA 584 00:28:00,556 --> 00:28:03,517 Nurul Izzah Anwar to malezyjska posłanka, 585 00:28:03,600 --> 00:28:06,520 którą aresztowano za krytykowanie partii rządzącej. 586 00:28:06,603 --> 00:28:09,148 Wspierała ojca, lidera opozycji, 587 00:28:09,231 --> 00:28:11,984 którego wielokrotnie aresztowano, 588 00:28:12,067 --> 00:28:15,028 prawdopodobnie z pobudek politycznych. 589 00:28:16,321 --> 00:28:19,283 Twój ojciec od dawna walczy z korupcją. 590 00:28:19,366 --> 00:28:21,869 Koalicja Najiba nie mogła tego znieść. 591 00:28:21,952 --> 00:28:24,079 Byli tacy bezczelni. 592 00:28:24,163 --> 00:28:28,333 Popisywali się majątkiem. Zachowywali się ostentacyjnie. 593 00:28:28,417 --> 00:28:30,335 Drogie torebki od projektantów. 594 00:28:30,419 --> 00:28:31,670 To był rekord. 595 00:28:31,753 --> 00:28:35,716 Pobiliśmy rekord: najwięcej torebek „Birkin” na świecie! 596 00:28:36,341 --> 00:28:38,260 Ludzie czuli się uciskani. 597 00:28:38,343 --> 00:28:40,012 Rząd wprowadził 598 00:28:40,095 --> 00:28:41,722 podatek od towarów i usług. 599 00:28:41,805 --> 00:28:44,725 Ceny wzrosły, a płace nie. 600 00:28:45,350 --> 00:28:46,643 To był szok, 601 00:28:46,727 --> 00:28:50,105 bo Malezja to państwo opiekuńcze. 602 00:28:50,189 --> 00:28:51,523 Państwo pomaga obywatelom. 603 00:28:51,607 --> 00:28:55,569 Naprawdę chcemy zmniejszyć przepaść dzielącą bogatych i biednych. 604 00:28:57,321 --> 00:28:58,739 Bieda to poważny problem. 605 00:28:58,822 --> 00:29:02,493 Znam dzieci z mieszkań socjalnych w Kuala Lumpur, 606 00:29:02,868 --> 00:29:05,204 które jedzą zaledwie jeden posiłek dziennie. 607 00:29:05,787 --> 00:29:07,915 Niedożywienie jest większe niż w Ghanie. 608 00:29:09,958 --> 00:29:13,003 Nastąpiła całkowita zapaść. 609 00:29:13,420 --> 00:29:16,882 Ludzie nie mogli już tego znieść. 610 00:29:18,008 --> 00:29:19,718 W dniu wyborów w 2018 roku 611 00:29:19,801 --> 00:29:23,764 sondaże wskazywały, że partia Najiba zostanie przy władzy. 612 00:29:25,557 --> 00:29:28,352 Ale głosy oburzonych, którzy tłumnie 613 00:29:28,435 --> 00:29:31,438 stawili się przy urnach, usunęły go ze stanowiska. 614 00:29:31,522 --> 00:29:33,148 PREMIER POKONANY 615 00:29:33,232 --> 00:29:36,735 Nowym premierem został 92-letni Mahathir Mohamad, 616 00:29:36,818 --> 00:29:40,656 a jego zastępcą Anwar Ibrahim, ojciec Nurul, 617 00:29:40,739 --> 00:29:42,282 którego wypuszczono z aresztu 618 00:29:42,366 --> 00:29:45,077 w ramach przewrotu przyrównywanego do działań Mandeli. 619 00:29:46,828 --> 00:29:48,580 Teraz, gdy ludzie radzą się ciebie 620 00:29:48,664 --> 00:29:51,083 w kwestiach walki z korupcją i postępu, 621 00:29:51,166 --> 00:29:54,127 jak oceniasz, co jest wykonalne i ważne, 622 00:29:54,211 --> 00:29:56,755 jak wykorzystujesz swój kapitał polityczny? 623 00:29:56,838 --> 00:29:58,715 To trudny okres dla Malezji. 624 00:29:59,132 --> 00:30:00,634 Gospodarczo, 625 00:30:00,717 --> 00:30:04,388 bo jesteśmy zadłużeni dzięki 1MDB. 626 00:30:04,471 --> 00:30:06,181 Musimy zarządzać tym kryzysem tak, 627 00:30:06,265 --> 00:30:09,268 by Malezyjczycy tego nie odczuli. 628 00:30:09,643 --> 00:30:12,312 Nieważne, co z nami będzie. Musimy wykonać zadanie. 629 00:30:13,522 --> 00:30:16,942 Najibowi i jego zakochanej w torebkach żonie odebrano majątek 630 00:30:17,025 --> 00:30:19,361 i oskarżono ich o korupcję. 631 00:30:20,028 --> 00:30:22,447 Zarzuty postawiono też Lowowi, który się ukrywa. 632 00:30:22,531 --> 00:30:23,740 LOW ZBIEGŁ DO CHIN 633 00:30:24,157 --> 00:30:27,661 W dodatku Leo pozbył się prezentu. 634 00:30:27,744 --> 00:30:29,454 Oddał obraz Picassa FBI. 635 00:30:30,872 --> 00:30:33,584 Gdy władzę przejął ojciec Nurul, 636 00:30:33,709 --> 00:30:36,962 w Malezji pojawiła się nadzieja na zwycięstwo nad korupcją. 637 00:30:38,964 --> 00:30:42,009 Jednak czy da się całkowicie ją wykorzenić, 638 00:30:42,092 --> 00:30:45,512 skoro przeniknęła nawet najwyższe warstwy społeczeństwa? 639 00:30:45,596 --> 00:30:47,264 By to sprawdzić, 640 00:30:47,347 --> 00:30:49,683 wybiorę się do sąsiada Malezji - Singapuru, 641 00:30:49,766 --> 00:30:52,436 który należał do Malezji do roku 1965. 642 00:30:52,519 --> 00:30:56,315 Singapur słynie bowiem z tego, iż nie toleruje korupcji. 643 00:30:57,190 --> 00:31:01,028 Nim jednak sprawdzimy, jak ci wyspiarze oczyścili naród z korupcji, 644 00:31:01,111 --> 00:31:03,822 muszę pozbyć się paru rzeczy z organizmu. 645 00:31:04,615 --> 00:31:09,119 Singapur znany jest także z restrykcyjnego prawa. 646 00:31:09,202 --> 00:31:12,914 Za niespłukanie publicznej toalety można dostać mandat w wysokości 150 $. 647 00:31:14,082 --> 00:31:18,420 A gdybym skorzystał z sieci wi-fi mojego sąsiada, 648 00:31:18,503 --> 00:31:20,339 oskarżono by mnie o hakerstwo. 649 00:31:21,173 --> 00:31:25,385 10 000 $ grzywny i jakieś trzy lata więzienia. 650 00:31:26,386 --> 00:31:28,930 A gdybym chciał otworzyć okno 651 00:31:29,014 --> 00:31:30,182 podczas prasowania, 652 00:31:31,183 --> 00:31:33,769 za eksponowanie nagości 653 00:31:33,852 --> 00:31:37,731 dostałbym mandat w wysokości 2000 $ i 3 miesiące więzienia. 654 00:31:41,068 --> 00:31:44,154 Kara za grę na instrumencie, która irytuje przechodniów, 655 00:31:44,237 --> 00:31:46,448 to kolejny tysiąc. 656 00:31:46,990 --> 00:31:48,241 Czego jeszcze unikać? 657 00:31:48,325 --> 00:31:49,451 Handlu gumą do żucia. 658 00:31:50,118 --> 00:31:52,412 Picia wody na dworcu. 659 00:31:52,496 --> 00:31:53,455 Karmienia gołębi. 660 00:31:55,040 --> 00:31:58,126 Za graffiti idzie się do więzienia, płaci grzywnę 661 00:31:58,210 --> 00:32:02,089 i dostaje publiczne baty. 662 00:32:02,172 --> 00:32:06,093 Cebula, pieczarki i dodatkowy sos. Ale bez sera. 663 00:32:06,176 --> 00:32:07,928 To trochę dziwne, ale... 664 00:32:08,387 --> 00:32:10,472 To nie jest nielegalne. Zamawiam pizzę. 665 00:32:12,474 --> 00:32:13,642 Jestem gotów. 666 00:32:17,104 --> 00:32:19,564 SINGAPUR 667 00:32:20,691 --> 00:32:24,194 Surowe singapurskie prawo to część „pracy u podstaw” 668 00:32:24,277 --> 00:32:25,821 w ramach walki z korupcją. 669 00:32:25,904 --> 00:32:29,324 Jeśli ludzie boją się popełnić nawet najmniejsze wykroczenie, 670 00:32:29,408 --> 00:32:31,368 nie poważą się na grubsze akcje. 671 00:32:32,744 --> 00:32:34,454 Przyjęlibyście łapówkę w kraju, 672 00:32:34,538 --> 00:32:37,708 w którym zachęca się do donoszenia na przyjaciół i sąsiadów? 673 00:32:37,791 --> 00:32:38,625 ZGŁOŚ KORUPCJĘ 674 00:32:38,709 --> 00:32:40,127 ZGŁASZANIE NIEPRAWIDŁOWOŚCI 675 00:32:40,210 --> 00:32:43,547 Korupcja jest jak rak. 676 00:32:43,630 --> 00:32:49,094 Zaczyna się niewinnie, ale jeśli się z nim nie walczy 677 00:32:49,177 --> 00:32:52,264 we wczesnym stadium, rozprzestrzeni się na wszystkie organy. 678 00:32:52,347 --> 00:32:55,100 Wówczas choroba wyniszczy cały organizm. 679 00:32:55,892 --> 00:32:59,938 Chin Wee Liam to zastępca dyrektora ds. dochodzeń 680 00:33:00,021 --> 00:33:04,067 w Biurze ds. walki z korupcją. 681 00:33:04,151 --> 00:33:08,530 Ta rządowa agencja traktuje problem korupcji bardzo poważnie 682 00:33:08,613 --> 00:33:10,907 i jest z tego podejścia bardzo dumna. 683 00:33:10,991 --> 00:33:14,703 Biuro ma nawet własne muzeum, 684 00:33:14,828 --> 00:33:18,165 upamiętniające najważniejsze zdarzenia w historii walki z korupcją. 685 00:33:18,248 --> 00:33:21,543 Gosposia naruszyła prawo 686 00:33:21,626 --> 00:33:24,129 poprzez picie wody na dworcu. 687 00:33:24,212 --> 00:33:26,757 Strażnik przyłapał ją na tym 688 00:33:27,424 --> 00:33:29,843 i powiedział, że puści ją, jeśli otrzyma 300 $. 689 00:33:30,886 --> 00:33:33,472 Wszczęliśmy postępowanie przeciwko strażnikom. 690 00:33:34,931 --> 00:33:36,933 Sprawa wydaje się błaha, 691 00:33:37,017 --> 00:33:38,810 ale jeśli będziemy to tolerować, 692 00:33:38,894 --> 00:33:40,437 konsekwencje będą poważne. 693 00:33:41,563 --> 00:33:43,648 Nasi ojcowie założyciele 694 00:33:43,732 --> 00:33:45,609 chcieli zdusić korupcję 695 00:33:46,067 --> 00:33:47,486 w zarodku. 696 00:33:47,986 --> 00:33:52,365 W Singapurze stosujemy podejście „zero tolerancji”. 697 00:33:53,366 --> 00:33:54,785 To działa. 698 00:33:54,868 --> 00:33:57,746 Singapur zaczął przyciągać inwestorów. 699 00:33:57,829 --> 00:34:00,207 Gospodarka rozkwitła. 700 00:34:01,374 --> 00:34:03,460 Zagraniczni inwestorzy 701 00:34:03,543 --> 00:34:07,297 czują się bezpiecznie. Kraj stał się największym ośrodkiem finansowym Azji. 702 00:34:07,964 --> 00:34:10,091 W 2017 roku 703 00:34:10,175 --> 00:34:13,261 prowadziliśmy 103 dochodzenia. 704 00:34:13,345 --> 00:34:15,597 Czy są jakieś typowe formy korupcji, 705 00:34:15,680 --> 00:34:17,766 z którymi macie do czynienia? 706 00:34:17,849 --> 00:34:21,561 Większość to drobne wykroczenia, 707 00:34:21,645 --> 00:34:24,231 ale zdarzają się przypadki korupcji 708 00:34:24,314 --> 00:34:26,817 wśród wysokich rangą urzędników 709 00:34:26,900 --> 00:34:29,736 albo znanych biznesmenów. 710 00:34:31,112 --> 00:34:33,406 Należy jednak zauważyć, że pomimo 711 00:34:33,490 --> 00:34:35,867 wysokiej pozycji w rankingu Transparency, 712 00:34:35,951 --> 00:34:38,787 pozycja Singapuru w rankingu wolności prasy jest fatalna. 713 00:34:38,870 --> 00:34:40,121 WOLNOŚĆ PRASY: 132. M-CE 714 00:34:40,205 --> 00:34:42,207 Trudno zatem o niezależną opinię 715 00:34:42,290 --> 00:34:46,294 na temat niezgłaszanych przypadków korupcji, 716 00:34:46,378 --> 00:34:49,631 choć w zeszłym roku wybuchł skandal dotyczący państwowej firmy 717 00:34:49,714 --> 00:34:51,842 budującej platformy wiertnicze, Keppel Inc. 718 00:34:51,925 --> 00:34:52,926 ŁAPÓWKI W KEPPEL 719 00:34:53,009 --> 00:34:54,386 ROPA, ŁAPÓWKI, POLITYCY 720 00:34:54,469 --> 00:34:56,805 Okazało się, że firma wręczała łapówki. 721 00:34:56,888 --> 00:35:00,308 Obywatele Singapuru byli wstrząśnięci. Jednym z nich był Eugene Tan. 722 00:35:00,392 --> 00:35:01,518 PROFESOR EUGENE TAN 723 00:35:02,477 --> 00:35:04,980 W sprawie Keppel 724 00:35:05,063 --> 00:35:07,440 najbardziej oburza nas to, 725 00:35:07,524 --> 00:35:11,653 że to firma powiązana z rządem. 726 00:35:11,736 --> 00:35:12,571 No tak. 727 00:35:12,654 --> 00:35:14,197 Z rządem Singapuru? 728 00:35:14,281 --> 00:35:17,242 Tak. Te firmy nie ośmieliłyby się angażować 729 00:35:17,325 --> 00:35:21,288 w praktyki korupcyjne na terenie Singapuru. 730 00:35:22,205 --> 00:35:25,750 Wygląda na to, że opierają się na innych zasadach, 731 00:35:25,834 --> 00:35:27,669 gdy działają za granicą. 732 00:35:27,752 --> 00:35:32,173 Czy ta idea zerowej korupcji, te ścisłe zasady, 733 00:35:32,299 --> 00:35:34,509 da się podtrzymywać w takim kraju? 734 00:35:34,593 --> 00:35:36,177 To nieustanna walka. 735 00:35:36,261 --> 00:35:40,348 Gdy uniezależniliśmy się od Brytyjczyków, 736 00:35:40,724 --> 00:35:42,726 korupcja była wszechobecna. 737 00:35:42,809 --> 00:35:45,061 A przecież nic tu nie ma. 738 00:35:45,645 --> 00:35:46,938 Jedzenie importujemy, 739 00:35:47,022 --> 00:35:48,815 wodę też. 740 00:35:48,899 --> 00:35:49,774 Nie ma zasobów. 741 00:35:49,858 --> 00:35:50,901 Nie mamy zasobów. 742 00:35:50,984 --> 00:35:53,820 Musieliśmy jakoś inaczej 743 00:35:53,904 --> 00:35:56,740 wyróżnić się w świecie, 744 00:35:56,823 --> 00:35:59,576 na własnych warunkach. Uznaliśmy, 745 00:35:59,659 --> 00:36:02,329 że staniemy się rajem dla inwestorów, 746 00:36:03,580 --> 00:36:06,541 dla biznesmenów, a także dla turystów. 747 00:36:06,625 --> 00:36:09,044 Musieliśmy wyplenić korupcję, 748 00:36:09,544 --> 00:36:11,421 by społeczeństwo nie ubożało, 749 00:36:11,504 --> 00:36:15,050 a także, by zachęcić inwestorów. 750 00:36:15,467 --> 00:36:18,303 Uważam, że zaufanie 751 00:36:19,179 --> 00:36:20,680 to nasza waluta. 752 00:36:20,764 --> 00:36:23,600 Nie ma tu miejsca na pobłażliwość. 753 00:36:23,683 --> 00:36:25,977 Gdy mówimy o walce z korupcją, 754 00:36:26,061 --> 00:36:27,395 mówimy o uczciwości, 755 00:36:27,479 --> 00:36:28,939 nawet gdy nikt nie patrzy. 756 00:36:31,399 --> 00:36:33,610 Skoro jednak ta nieustępliwość 757 00:36:33,693 --> 00:36:36,279 w kwestii korupcji nie zawsze działa, 758 00:36:36,363 --> 00:36:39,282 jakie są inne sposoby, by ją zwalczać? 759 00:36:39,366 --> 00:36:41,618 BOMBAJ 760 00:36:41,701 --> 00:36:43,995 INDIE 761 00:36:44,079 --> 00:36:46,623 By się tego dowiedzieć, wracam do Indii, gdzie 762 00:36:46,706 --> 00:36:49,668 pewien niezależny myśliciel opracował niezwykłą metodę. 763 00:36:50,502 --> 00:36:51,711 BYŁY EKONOMISTA 764 00:36:51,795 --> 00:36:54,923 Prof. Kaushik Basu był głównym ekonomistą Banku Światowego, 765 00:36:55,006 --> 00:36:58,510 a także głównym doradcą ds. gospodarki w rządzie Indii. 766 00:36:58,593 --> 00:37:01,304 Twierdzi, że mamy niewłaściwe podejście do korupcji. 767 00:37:02,222 --> 00:37:04,683 Uważa bowiem, że najpewniejszą metodą 768 00:37:04,766 --> 00:37:07,978 wyeliminowania łapówkarstwa w Indiach 769 00:37:08,061 --> 00:37:10,438 nie jest restrykcyjne podejście Singapuru. 770 00:37:10,522 --> 00:37:15,402 Należy je potraktować jak wszystkie występki, które dojrzewają w ciemności: 771 00:37:15,485 --> 00:37:17,070 zalegalizować. 772 00:37:17,904 --> 00:37:20,615 W rankingu najbardziej i najmniej 773 00:37:20,699 --> 00:37:22,701 skorumpowanych krajów pozycja Indii 774 00:37:22,784 --> 00:37:24,285 nie jest najwyższa. 775 00:37:24,369 --> 00:37:25,245 To prawda. 776 00:37:25,328 --> 00:37:28,498 Nie są najbardziej skorumpowanym krajem. 777 00:37:28,581 --> 00:37:31,501 To kraj o skomplikowanych prawach, 778 00:37:31,584 --> 00:37:33,378 których istnieje całe mnóstwo, 779 00:37:33,461 --> 00:37:36,089 więc właściwie każdy jakieś narusza, 780 00:37:36,172 --> 00:37:37,340 system jest złożony. 781 00:37:37,424 --> 00:37:38,800 Należałoby go uporządkować 782 00:37:38,883 --> 00:37:41,302 i pozwolić ludziom przestrzegać prawa. 783 00:37:41,386 --> 00:37:43,430 Jakie jest pańskie rozwiązanie? 784 00:37:43,513 --> 00:37:46,141 Pewien aspekt indyjskiego prawa zwrócił moją uwagę. 785 00:37:46,224 --> 00:37:49,519 Ustawa o zapobieganiu korupcji z 1988 r. 786 00:37:49,602 --> 00:37:51,855 Brzmi ona: „Przekupstwo jest potworne. 787 00:37:52,522 --> 00:37:54,983 „Czy wręczamy, czy też przyjmujemy łapówki, 788 00:37:55,525 --> 00:37:57,152 „jesteśmy tak samo winni”. 789 00:37:57,777 --> 00:37:58,987 Zgodnie z prawem Indii 790 00:37:59,070 --> 00:38:02,532 wszyscy ludzie, z którymi rozmawiałem w Pune, to przestępcy, 791 00:38:02,615 --> 00:38:04,325 bo wręczali łapówki. 792 00:38:04,909 --> 00:38:06,453 Przepisy pogarszają sytuację, 793 00:38:06,536 --> 00:38:08,329 bo sugerują zmowę. 794 00:38:08,413 --> 00:38:09,748 Wręczając łapówkę 795 00:38:09,831 --> 00:38:11,374 stajemy się współwinni. 796 00:38:11,458 --> 00:38:15,462 Gdyby zalegalizować wręczanie łapówek, 797 00:38:15,545 --> 00:38:18,298 ale zakazać ich przyjmowania, 798 00:38:19,007 --> 00:38:21,593 po wręczeniu łapówki nie jestem winien 799 00:38:21,676 --> 00:38:23,094 i mogę to zgłosić. 800 00:38:23,178 --> 00:38:25,346 Proponując to, zachowałem się 801 00:38:25,472 --> 00:38:27,849 jak ekonomista, uznałem, że to sprytny pomysł. 802 00:38:27,932 --> 00:38:30,310 Nie przewidziałem konsekwencji. 803 00:38:30,393 --> 00:38:32,187 Jakie były konsekwencje? 804 00:38:32,270 --> 00:38:34,606 Ludzie uznali, że sugestia, którą zamieściłem 805 00:38:34,689 --> 00:38:36,983 na stronie rządowej, jest niemoralna. 806 00:38:37,067 --> 00:38:39,527 Sądziłem, że to dobry pomysł na początek, 807 00:38:39,611 --> 00:38:41,446 nie łudziłem się, 808 00:38:41,529 --> 00:38:43,114 że to rozwiąże problem, 809 00:38:43,198 --> 00:38:44,949 ale że wprowadzi to pewien podział, 810 00:38:45,033 --> 00:38:46,743 ludzie zaczną się buntować, 811 00:38:46,826 --> 00:38:48,495 nie będą już na to pozwalali. 812 00:38:49,287 --> 00:38:51,956 Jak wielu polityków głoszących legalizację czegoś, 813 00:38:52,040 --> 00:38:55,001 Basu był wyśmiewany za tę strategię. 814 00:38:55,085 --> 00:38:57,212 Jego koncepcję odrzucono. 815 00:39:00,465 --> 00:39:02,050 Może jednak ma rację? 816 00:39:02,133 --> 00:39:03,593 Korupcja rodzi się w ukryciu, 817 00:39:04,052 --> 00:39:05,762 wymaga dyskrecji. 818 00:39:07,013 --> 00:39:08,598 Żyje w ciemności, 819 00:39:08,681 --> 00:39:11,226 żeruje na słabszych i nie chce umrzeć. 820 00:39:11,810 --> 00:39:14,979 To potężny wampir wysysający siły witalne. 821 00:39:15,563 --> 00:39:17,649 Bohaterowie tacy jak Fahmi i Clare 822 00:39:18,108 --> 00:39:20,401 usiłują wyciągnąć ją na światło dzienne. 823 00:39:20,485 --> 00:39:21,361 OKUPACJA 824 00:39:21,444 --> 00:39:23,279 Może wystarczy zacząć o niej mówić, 825 00:39:23,363 --> 00:39:25,281 bez obaw o reperkusje. 826 00:39:25,698 --> 00:39:28,076 To pozbawiłoby skorumpowanych części władzy. 827 00:39:30,829 --> 00:39:33,748 Korupcja jest jak światowa gospodarka. 828 00:39:34,124 --> 00:39:35,542 Na co dzień 829 00:39:35,667 --> 00:39:39,462 widzimy tylko jej niewielką część, z bardzo bliska, 830 00:39:39,921 --> 00:39:41,881 więc nie potrafimy ogarnąć umysłem 831 00:39:41,965 --> 00:39:45,885 tego, jakie to wielkie, wiecznie głodne monstrum. 832 00:39:48,138 --> 00:39:50,223 Olbrzymi stwór, oplatający nas ciasno, 833 00:39:50,306 --> 00:39:53,560 sterujący nami - czy to w kwestii zakupów, czy wartości, 834 00:39:53,643 --> 00:39:56,938 a także łapówek, które mogą ułatwić nam życie. 835 00:39:57,021 --> 00:40:00,191 By choć trochę zrozumieć korupcję, 836 00:40:00,275 --> 00:40:01,651 bo nie da się jej ujarzmić, 837 00:40:01,734 --> 00:40:03,611 należy się od niej oddalić na tyle, 838 00:40:03,695 --> 00:40:06,030 by zobaczyć ją w całej okazałości. 839 00:40:18,668 --> 00:40:20,378 Kal, czy jak ci tam. 840 00:40:21,421 --> 00:40:22,380 Zaczynaj. 841 00:40:24,632 --> 00:40:25,675 Jak ci na imię? 842 00:40:26,885 --> 00:40:27,802 Przepraszam. 843 00:40:30,096 --> 00:40:31,639 Zrobiło się dziwnie. 844 00:40:32,015 --> 00:40:32,974 Ile kosztowało... 845 00:40:51,117 --> 00:40:52,118 Boże! 846 00:40:56,497 --> 00:40:57,957 Nie, tej nie. 847 00:40:58,041 --> 00:40:58,917 Nie? Dobra. 848 00:41:00,793 --> 00:41:01,794 Masz.