1 00:00:08,051 --> 00:00:09,052 Śmierć. 2 00:00:09,178 --> 00:00:11,597 Czeka nas wszystkich. 3 00:00:11,930 --> 00:00:13,599 I można na niej zarobić. 4 00:00:15,184 --> 00:00:18,520 Pogrzeb w USA kosztuje od 8 do 10 tys. dolców. 5 00:00:19,188 --> 00:00:21,482 Branża warta 20 mld $ rocznie. 6 00:00:21,565 --> 00:00:22,691 Za same pogrzeby. 7 00:00:23,108 --> 00:00:24,860 Nie licząc całego podziemia 8 00:00:25,194 --> 00:00:28,238 złożonego z prawników, korporacji, urzędników 9 00:00:28,322 --> 00:00:29,907 i szemranych indywiduów... 10 00:00:30,699 --> 00:00:32,826 -Jesteś zabójcą na zlecenie? -A ty to kto? 11 00:00:33,994 --> 00:00:37,748 ...którzy zarobią na twojej śmierci. 12 00:00:39,082 --> 00:00:41,543 Decydują, czy bardziej opłaca się ocalić ci życie, 13 00:00:42,211 --> 00:00:43,086 czy je zakończyć, 14 00:00:43,962 --> 00:00:46,381 i ile trzeba zapłacić twoim spadkobiercom, 15 00:00:46,465 --> 00:00:47,716 gdy już odwalisz kitę. 16 00:00:48,759 --> 00:00:50,427 Ile jest warte moje życie? 17 00:00:50,803 --> 00:00:52,679 Ile wydać na trumnę? 18 00:00:53,347 --> 00:00:57,100 I ile seksu uprawiać, by zrekompensować swoją śmierć? 19 00:00:57,601 --> 00:01:00,813 Spróbujemy odpowiedzieć na te pytania. 20 00:01:01,230 --> 00:01:03,690 Oto odcinek o śmierci. 21 00:01:05,943 --> 00:01:08,403 ODCINEK O ŚMIERCI 22 00:01:09,863 --> 00:01:13,408 Wszystkich nas łączą pieniądze. 23 00:01:13,992 --> 00:01:17,287 Jestem Kal Penn. Badam bestię, 24 00:01:17,788 --> 00:01:19,456 jaką jest gospodarka światowa. 25 00:01:19,540 --> 00:01:21,500 Wielka bestia zwana gospodarką światową 26 00:01:24,628 --> 00:01:26,505 Po pierwsze: nie martwcie się. 27 00:01:26,588 --> 00:01:28,674 Wiem, że cały odcinek poświęcony śmierci 28 00:01:28,757 --> 00:01:30,092 może was zdenerwować. 29 00:01:30,551 --> 00:01:33,095 Nie lubię nawet myśleć o tym, że kiedyś umrę. 30 00:01:33,178 --> 00:01:36,932 Ustalmy więc hasło, którego użyjemy, gdy zrobi się nieprzyjemnie. 31 00:01:39,017 --> 00:01:41,353 Może „szczeniaczki”? 32 00:01:55,784 --> 00:01:57,578 Ile warte jest życie? 33 00:01:58,662 --> 00:02:01,748 Każdy odpowiedziałby na to pytanie inaczej. 34 00:02:01,832 --> 00:02:04,084 Najpierw jednak zapytam osobę, 35 00:02:04,167 --> 00:02:07,129 która zna się na zabijaniu. 36 00:02:07,212 --> 00:02:09,882 -Jesteś zabójcą na zlecenie? -A ty to kto? 37 00:02:10,382 --> 00:02:11,425 Jestem Kal. 38 00:02:12,509 --> 00:02:13,427 Dobra. 39 00:02:13,969 --> 00:02:16,722 Nigdzie nie jedziemy, więc nie zapinam pasa. 40 00:02:18,348 --> 00:02:19,683 Znaczy... 41 00:02:19,766 --> 00:02:21,852 Nie jąkaj się. 42 00:02:21,935 --> 00:02:23,020 Stresujesz się? 43 00:02:23,103 --> 00:02:24,605 Trochę. 44 00:02:24,688 --> 00:02:26,189 -Wyluzuj. -Dobrze. 45 00:02:27,608 --> 00:02:29,985 Jak można się z tobą skontaktować? 46 00:02:30,068 --> 00:02:32,237 W książce telefonicznej mnie nie ma. 47 00:02:32,321 --> 00:02:33,572 No właśnie. 48 00:02:33,655 --> 00:02:35,574 Nie widnieję w rubryce „Zabójcy”. 49 00:02:35,657 --> 00:02:38,660 Czy jeśli ktoś ma dzieci, cena zlecenia się zmienia? 50 00:02:38,744 --> 00:02:41,622 Albo jeśli cel mieszka w bloku, a nie w domu? 51 00:02:41,705 --> 00:02:43,248 A ty co? Pies? 52 00:02:43,332 --> 00:02:44,750 A ty? 53 00:02:44,833 --> 00:02:46,335 No jasne, kurwa. 54 00:02:46,418 --> 00:02:48,003 Wiedziałem. 55 00:02:48,086 --> 00:02:49,755 -Okej. -Spieprzaj. 56 00:02:50,297 --> 00:02:52,591 Od lat 80. po wczesne dwutysięczne, 57 00:02:52,674 --> 00:02:56,094 Dominick Polifrone organizował takie spotkania 58 00:02:56,678 --> 00:02:58,055 na parkingach 59 00:02:58,138 --> 00:03:00,557 ze zdesperowanymi ludźmi gotowymi dużo zapłacić, 60 00:03:00,641 --> 00:03:01,808 by kogoś kropnął. 61 00:03:02,225 --> 00:03:04,353 Myśleli, że jest on zabójcą na zlecenie, 62 00:03:04,436 --> 00:03:06,647 który popełni za nich morderstwo. 63 00:03:06,730 --> 00:03:09,274 A tak naprawdę był agentem ATF. 64 00:03:10,067 --> 00:03:11,485 ZABÓJCA, BYŁY AGENT ATF 65 00:03:11,568 --> 00:03:13,028 Ścigał osoby chcące odebrać 66 00:03:13,111 --> 00:03:14,488 komuś życie. 67 00:03:15,155 --> 00:03:16,698 W 1986 roku 68 00:03:16,782 --> 00:03:20,702 schwytał seryjnego zabójcę pracującego dla mafii, Richarda Kuklinskiego, 69 00:03:20,786 --> 00:03:24,831 zwanego Ice Manem, ponieważ mroził ciała swoich ofiar. 70 00:03:25,874 --> 00:03:29,086 Podszywanie się pod zabójcę, by złapać prawdziwego zabójcę, 71 00:03:29,169 --> 00:03:31,380 tym właśnie zajmował się Dominick. 72 00:03:31,463 --> 00:03:34,299 To ekspert od ekonomii eksterminacji. 73 00:03:34,883 --> 00:03:36,176 Jak to działa? 74 00:03:36,259 --> 00:03:38,595 Mówisz takiemu gościowi: 75 00:03:39,846 --> 00:03:42,265 „Mam taki problem. 76 00:03:42,349 --> 00:03:45,018 „Żona mnie zdradza, poznałem kogoś. 77 00:03:45,102 --> 00:03:46,269 „Muszę się jej pozbyć”. 78 00:03:47,396 --> 00:03:49,606 Jak mam to zrobić? Czysta robota? 79 00:03:49,690 --> 00:03:50,983 Czy upozorować wypadek? 80 00:03:51,066 --> 00:03:52,776 Opcje są różne. 81 00:03:52,859 --> 00:03:57,114 Czyli zabójcy na zlecenie też układają menu. 82 00:03:57,531 --> 00:03:58,615 -Menu? -Nie chodzi... 83 00:03:58,699 --> 00:04:00,242 Tak to widzę. 84 00:04:00,325 --> 00:04:01,576 Masz jakiś... 85 00:04:01,660 --> 00:04:04,913 Chcę wiedzieć, czy ma to wyglądać na wypadek. 86 00:04:06,248 --> 00:04:09,251 A może chcesz to zrobić na pokaz? 87 00:04:09,584 --> 00:04:13,338 Możesz mi powiedzieć, ile się płaci za takie zlecenie? 88 00:04:13,422 --> 00:04:15,799 Nie ma oficjalnego cennika. 89 00:04:15,882 --> 00:04:17,342 Masz dwóch klientów. 90 00:04:17,426 --> 00:04:21,847 Jeden jest prezesem dużej firmy, drugi stolarzem. 91 00:04:22,597 --> 00:04:25,100 Jak wyceniasz robotę? 92 00:04:25,183 --> 00:04:27,769 Próbuję wyczuć klienta. 93 00:04:27,853 --> 00:04:30,522 Jeśli pochodzi z zamożnej rodziny, 94 00:04:31,732 --> 00:04:33,233 mówię, że 10 000 $. 95 00:04:33,316 --> 00:04:34,860 A jeśli ktoś jest stolarzem? 96 00:04:34,943 --> 00:04:38,196 Pracuje jako mechanik... 97 00:04:38,280 --> 00:04:40,198 Pięć koła. 98 00:04:40,782 --> 00:04:44,244 Jako osoba, która nie wiedziała, ile kosztuje zabójstwo na zlecenie, 99 00:04:44,327 --> 00:04:45,912 uważam, że to tanio. 100 00:04:45,996 --> 00:04:48,915 Jeśli zabójstwo zleca ci mafia, 101 00:04:48,999 --> 00:04:52,294 możesz im zaśpiewać 10 kawałków lub więcej. 102 00:04:52,377 --> 00:04:53,837 Powiedz, czy dobrze myślę. 103 00:04:53,920 --> 00:04:57,549 Z zabójstwem na zlecenie jest inaczej niż z ceną kawałka pizzy. 104 00:04:57,632 --> 00:04:59,718 To nie są 2-3 $ w zależności od miejsca. 105 00:05:00,177 --> 00:05:02,429 Zależy, kto jest zleceniodawcą 106 00:05:02,512 --> 00:05:04,890 i jakimi pieniędzmi, twoim zdaniem, dysponuje. 107 00:05:04,973 --> 00:05:06,141 Dokładnie tak. 108 00:05:06,224 --> 00:05:08,727 Ludzie płacą gotówką czy przelewem? 109 00:05:08,810 --> 00:05:10,228 Można ci płacić przez PayPal? 110 00:05:10,353 --> 00:05:11,563 A co ja jestem, bank? 111 00:05:11,646 --> 00:05:13,065 Zastanawiam się nad... 112 00:05:13,148 --> 00:05:14,608 Podasz mi numer karty? 113 00:05:14,691 --> 00:05:16,359 Są ludzie, którzy o to pytają? 114 00:05:16,902 --> 00:05:18,236 -Nie. Gotówka. -Zawsze. 115 00:05:18,612 --> 00:05:21,073 Gdybyś mi tu wyjechał z kartą, zabiłbym cię. 116 00:05:24,076 --> 00:05:29,039 Jaka jest wartość ludzkiego życia w świecie płatnych zabójców? 117 00:05:29,581 --> 00:05:30,665 Żadna. 118 00:05:30,749 --> 00:05:32,751 Żadna. Interesujące. 119 00:05:32,834 --> 00:05:35,087 Życie? W tej branży? 120 00:05:36,046 --> 00:05:37,339 Jaja sobie robisz? 121 00:05:38,173 --> 00:05:40,801 Ile kosztowałoby zabicie mnie? 122 00:05:41,468 --> 00:05:42,677 Zrobiłbym to za friko. 123 00:05:43,762 --> 00:05:44,805 -Od ręki. -Fajnie. 124 00:05:47,641 --> 00:05:49,851 W świecie Dominicka cenę śmierci 125 00:05:49,935 --> 00:05:51,686 ustala rynek. 126 00:05:52,187 --> 00:05:54,606 Zleceniodawca płaci z góry. 127 00:05:55,023 --> 00:05:58,485 A co się stanie, gdy odwrócimy to równanie? 128 00:05:58,568 --> 00:06:01,947 Kto decyduje, jaka jest cena śmierci, gdy już ktoś umrze? 129 00:06:04,491 --> 00:06:06,660 NOWY JORK 130 00:06:07,077 --> 00:06:10,080 Jeśli zginiesz z czyjejś winy, 131 00:06:10,163 --> 00:06:12,958 może to zostać uznane za zawinioną śmierć, a to oznacza 132 00:06:13,041 --> 00:06:15,127 duże pieniądze dla spadkobierców. 133 00:06:15,210 --> 00:06:18,130 O konkretnych kwotach decydują ci goście. 134 00:06:19,506 --> 00:06:21,967 Allen Hurkin-Torres to emerytowany sędzia, 135 00:06:22,050 --> 00:06:25,679 który przeprowadził rekordową liczbę spraw 136 00:06:25,762 --> 00:06:28,223 i zawarł ponad 15 tysięcy ugód. 137 00:06:28,306 --> 00:06:29,558 Za młodu robił też 138 00:06:29,641 --> 00:06:32,561 niezłą rozpierduchę w punkowych nowojorskich klubach 139 00:06:32,644 --> 00:06:35,021 ze swoim power-popowym zespołem, The Speedies. 140 00:06:35,105 --> 00:06:38,817 Jak cię widzą, tak cię piszą. Noszę garnitur, więc jestem sztywniakiem. 141 00:06:38,900 --> 00:06:40,777 A tak wyglądał mój zespół. 142 00:06:40,861 --> 00:06:43,113 Podpowiem ci. Koszula w paski. 143 00:06:43,572 --> 00:06:45,073 No co ty! 144 00:06:45,157 --> 00:06:47,534 Allen pracuje teraz jako prywatny mediator, 145 00:06:47,617 --> 00:06:50,495 pomaga rozstrzygać spory, nim przeniosą się do sądu. 146 00:06:50,579 --> 00:06:54,416 Udało mu się wypracować ugody warte ponad 2 mld dolarów. 147 00:06:54,958 --> 00:06:56,168 Jak pociąć ten koper? 148 00:06:56,251 --> 00:06:57,419 PRYWATNY MEDIATOR 149 00:06:57,502 --> 00:06:58,545 A co ci mówi serce? 150 00:06:58,628 --> 00:07:00,088 Mówi mi... Dobra, wiem. 151 00:07:00,172 --> 00:07:02,382 Życie Allena jest trochę rockandrollowe. 152 00:07:02,465 --> 00:07:05,427 Trochę zawinionych śmierci i dużo jedzenia. 153 00:07:06,052 --> 00:07:08,180 Moja praca w sądzie 154 00:07:08,263 --> 00:07:10,182 różniła się od pracy innych sędziów. 155 00:07:10,265 --> 00:07:13,101 Zajmowałem się zawieraniem ugód przedsądowych, 156 00:07:13,185 --> 00:07:15,478 bo na Brooklynie prowadziliśmy tysiące spraw. 157 00:07:15,562 --> 00:07:17,939 Nad jakimi sprawami pracowałeś? 158 00:07:18,023 --> 00:07:21,193 Szkody osobowe, zawinione śmierci. 159 00:07:22,068 --> 00:07:25,822 Codziennie prowadziłem mediacje. 160 00:07:25,906 --> 00:07:27,115 Ktoś mnie zapytał, 161 00:07:27,199 --> 00:07:30,118 czym różnią się szkody osobowe od zawinionej śmierci. 162 00:07:30,202 --> 00:07:31,953 Odpowiedziałem, że zawiniona śmierć 163 00:07:32,037 --> 00:07:33,997 to wyjątkowo ciężka szkoda. 164 00:07:34,080 --> 00:07:35,373 Bo nie żyjesz. 165 00:07:35,457 --> 00:07:36,833 Tak naprawdę 166 00:07:36,917 --> 00:07:39,127 zawiniona śmierć to zupełnie inny problem. 167 00:07:39,211 --> 00:07:41,963 Kwestie dobra i zła, moralności. 168 00:07:42,881 --> 00:07:46,343 Sprawa dotycząca zawinionej śmierci różni się od sprawy karnej. 169 00:07:46,426 --> 00:07:48,136 Nikt nie idzie do więzienia. 170 00:07:48,220 --> 00:07:52,265 Zasądza się karę finansową. 171 00:07:52,766 --> 00:07:55,644 OJ Simpson nie został skazany za morderstwo. 172 00:07:55,727 --> 00:07:57,771 Uznano go winnym śmierci dwóch osób. 173 00:07:58,188 --> 00:08:00,774 Sąd zasądził karę w wysokości 25 mln dolarów. 174 00:08:00,857 --> 00:08:02,192 25 MLN KARY DLA SIMPSONA 175 00:08:02,275 --> 00:08:05,403 Pewien człowiek umarł na skutek obrażeń, jakie odniósł, 176 00:08:05,487 --> 00:08:08,615 uchylając się przed krewetką w restauracji Benihana. 177 00:08:08,698 --> 00:08:10,033 Operowano go. 178 00:08:10,742 --> 00:08:12,410 Jego żona pozwała lokal, 179 00:08:12,494 --> 00:08:16,373 żądając 10 mln $ odszkodowania za śmierć męża. 180 00:08:17,123 --> 00:08:19,876 Sąd nie przychylił się do jej prośby. 181 00:08:19,960 --> 00:08:21,253 SĄD ODDALA POZEW 182 00:08:21,336 --> 00:08:22,462 RODZINA ŻĄDAŁA 10 MLN 183 00:08:25,924 --> 00:08:28,385 Kto najczęściej składa takie pozwy? 184 00:08:28,468 --> 00:08:30,929 Przeważnie lepiej zarabiający mąż umiera, 185 00:08:31,012 --> 00:08:34,307 a żona pozywa kogoś za spowodowanie jego śmierci, 186 00:08:34,391 --> 00:08:35,809 żądając odszkodowania. 187 00:08:36,726 --> 00:08:38,311 Jak wycenia się czyjeś życie? 188 00:08:38,728 --> 00:08:41,481 Stawki różnią się w poszczególnych stanach. 189 00:08:41,564 --> 00:08:43,316 W Nowym Jorku ocenia się 190 00:08:43,400 --> 00:08:45,193 wyłącznie szkody majątkowe. 191 00:08:45,277 --> 00:08:47,112 Co to znaczy? 192 00:08:47,195 --> 00:08:50,156 Jesteś wart tyle, ile zarabiasz. 193 00:08:50,240 --> 00:08:52,784 Jesteś postrzegany jako podmiot generujący dochód. 194 00:08:52,867 --> 00:08:54,869 Ważne jest także to, kogo masz 195 00:08:54,953 --> 00:08:55,870 na utrzymaniu. 196 00:08:55,954 --> 00:08:58,832 Problemem jest to, że w przypadku tego typu spraw 197 00:08:58,915 --> 00:09:01,710 śmierć dziecka nie jest warta ani grosza. 198 00:09:01,793 --> 00:09:03,044 Dlaczego? 199 00:09:03,128 --> 00:09:06,131 Bo dzieci i ludzie starsi nie generują dochodów. 200 00:09:06,214 --> 00:09:08,633 Nie zarabiają i nikogo nie utrzymują. 201 00:09:08,717 --> 00:09:11,553 Pytanie brzmi, jaka jest wartość tego dziecka 202 00:09:11,636 --> 00:09:13,596 lub osoby starszej. 203 00:09:14,180 --> 00:09:15,849 Niestety, niewielka. 204 00:09:15,932 --> 00:09:17,517 To nienormalne. 205 00:09:17,600 --> 00:09:21,813 Jedyne, na czym można się oprzeć, to cierpienie, 206 00:09:21,896 --> 00:09:25,400 jakie bliscy odczuwali tuż przed śmiercią tej osoby. 207 00:09:26,276 --> 00:09:27,694 Tragiczne okoliczności. 208 00:09:27,777 --> 00:09:30,238 Jeśli jakiś gość na ulicy krzyczy: 209 00:09:30,322 --> 00:09:32,073 „Zaraz rozjedzie mnie samochód. 210 00:09:32,157 --> 00:09:34,117 „Walnie mnie. Będzie bolało”. 211 00:09:34,826 --> 00:09:35,910 STRACH PRZED ŚMIERCIĄ 212 00:09:35,994 --> 00:09:39,205 Jeśli śmierci nie towarzyszył ból i cierpienie, 213 00:09:39,289 --> 00:09:41,041 jej wartość jest bardzo niska. 214 00:09:41,624 --> 00:09:42,709 Po co składać pozew? 215 00:09:42,792 --> 00:09:44,044 W takich wypadkach 216 00:09:44,127 --> 00:09:46,880 ludzie tęsknią za tą osobą, 217 00:09:46,963 --> 00:09:49,841 a państwo nie może nic zrobić, by im ją zwrócić. 218 00:09:49,924 --> 00:09:52,719 Chodzi im w pewnym sensie o katharsis, 219 00:09:52,802 --> 00:09:54,054 to jest jak terapia. 220 00:09:54,554 --> 00:09:56,681 Ich największym problemem 221 00:09:56,765 --> 00:09:58,808 jest ustalenie kwoty ugody. 222 00:09:58,892 --> 00:10:01,770 Wydaje im się, że mówiąc: „Chcę 400 000 $”, 223 00:10:01,853 --> 00:10:03,563 wyceniają życie ukochanej osoby. 224 00:10:03,646 --> 00:10:06,066 Staram się to rozegrać następująco: 225 00:10:06,149 --> 00:10:09,069 mówię im, że nic nie przywróci życia ich bliskim. 226 00:10:09,152 --> 00:10:11,613 Ale pieniądze mogą pomóc. 227 00:10:11,696 --> 00:10:12,989 Choćby drugiemu dziecku. 228 00:10:13,073 --> 00:10:14,032 Po takiej rozmowie 229 00:10:14,115 --> 00:10:17,786 czują się oczyszczeni, są spokojniejsi. 230 00:10:17,869 --> 00:10:19,496 To im pomaga. 231 00:10:20,246 --> 00:10:23,249 Gdybyś miał wycenić siebie, 232 00:10:23,333 --> 00:10:24,834 jak byś się do tego zabrał? 233 00:10:24,918 --> 00:10:26,586 Co wziąłbyś pod uwagę? 234 00:10:26,669 --> 00:10:27,837 Dużo zarabiam, 235 00:10:27,921 --> 00:10:31,049 więc musiałbym to podliczyć. 236 00:10:31,132 --> 00:10:32,384 Mam 55 lat. 237 00:10:32,467 --> 00:10:34,969 Ile mogę jeszcze przepracować? 238 00:10:35,053 --> 00:10:36,554 To są szkody majątkowe. 239 00:10:36,638 --> 00:10:39,849 Prawnicy i sędziowie pracują do śmierci. 240 00:10:39,933 --> 00:10:42,102 Większość pracuje nawet po siedemdziesiątce. 241 00:10:42,185 --> 00:10:43,853 Powiedzmy, że do 70. roku życia. 242 00:10:43,937 --> 00:10:46,523 15-krotność mojego dochodu. 243 00:10:47,023 --> 00:10:48,483 Tyle jestem wart. 244 00:10:48,566 --> 00:10:52,320 Gdyby Allen przedwcześnie zmarł, 245 00:10:52,404 --> 00:10:55,782 byłby wiele wart jako sędzia i mediator. 246 00:10:56,116 --> 00:10:57,659 To mu jednak nie grozi. 247 00:10:57,742 --> 00:11:00,286 Gość był perkusistą w latach 80. i przeżył. 248 00:11:01,454 --> 00:11:02,997 To ma sens. 249 00:11:03,081 --> 00:11:05,041 Skoro prawo nie przywróci ci życia, 250 00:11:05,125 --> 00:11:08,378 może dobrym pomysłem jest zostawić najbliższym pieniądze. 251 00:11:08,461 --> 00:11:12,048 Ja jednak uważam, że jestem wart więcej niż moje dochody. 252 00:11:12,757 --> 00:11:15,677 Jak zrekompensować swoją śmierć? 253 00:11:17,053 --> 00:11:19,305 Chcę, by moja śmierć była opłacalna. 254 00:11:19,389 --> 00:11:22,392 Przewiduje pan, że zginie tragicznie? 255 00:11:22,475 --> 00:11:24,602 Jestem tego niemal pewien. 256 00:11:26,688 --> 00:11:30,108 Rozumiem, że nie ma pan dużych dochodów. 257 00:11:30,191 --> 00:11:31,651 Zgadza się. 258 00:11:32,110 --> 00:11:33,528 -Może pan... -Przepraszam. 259 00:11:33,611 --> 00:11:34,571 Dziękuję. 260 00:11:34,654 --> 00:11:36,114 W sytuacji zawinionej śmierci 261 00:11:36,197 --> 00:11:38,199 liczą się głównie utracone dochody. 262 00:11:38,283 --> 00:11:40,535 To, kim pan jest, jak pan zginął, 263 00:11:40,618 --> 00:11:42,495 jak biedna jest pańska rodzina. 264 00:11:42,579 --> 00:11:43,872 Chyba raczej „bogata”? 265 00:11:44,289 --> 00:11:45,748 To zależy. 266 00:11:46,749 --> 00:11:49,419 Średnia kwota ugody w przypadku zawinionej śmierci 267 00:11:49,502 --> 00:11:52,130 to nieco ponad 2 miliony dolarów. 268 00:11:52,505 --> 00:11:53,381 Nieźle. 269 00:11:53,465 --> 00:11:56,134 Kwota ta wzrasta w przypadku tragicznej śmierci. 270 00:11:56,468 --> 00:11:57,427 Jak w Człowieku z blizną. 271 00:11:57,510 --> 00:11:59,095 Raczej w Stalowych magnoliach. 272 00:11:59,179 --> 00:12:00,847 Nie widziałem. 273 00:12:01,431 --> 00:12:04,392 W 2001 roku 22-letni bejsbolista zginął z powodu awarii auta 274 00:12:04,476 --> 00:12:07,145 przed podpisaniem kontraktu z Metsami. 275 00:12:07,228 --> 00:12:10,982 Rodzina otrzymała 131 mln $. 276 00:12:12,942 --> 00:12:15,820 Pańska śmierć musi być epicka. 277 00:12:16,446 --> 00:12:17,363 Jak Shannona 278 00:12:17,447 --> 00:12:19,365 w tym filmie o rybach? 279 00:12:20,033 --> 00:12:21,159 Skupmy się na tym, 280 00:12:21,242 --> 00:12:22,952 co po panu zostanie, dobrze? 281 00:12:23,036 --> 00:12:23,870 Jest pan żonaty? 282 00:12:24,871 --> 00:12:27,874 Ja i moja żona nie lubimy takich etykietek. 283 00:12:29,375 --> 00:12:30,502 Sąd lubi. 284 00:12:30,585 --> 00:12:33,213 Posiadanie żony jest warte parę milionów. 285 00:12:34,172 --> 00:12:38,384 Niektóre stany przyznają także odszkodowania za spadek jakości życia. 286 00:12:38,468 --> 00:12:41,221 Mogą na przykład zrekompensować pańskiej żonie 287 00:12:41,304 --> 00:12:43,515 utratę przyjemności płynącej z seksu z panem. 288 00:12:44,891 --> 00:12:48,728 Nie musi udowadniać, że ją odczuwała... 289 00:12:49,854 --> 00:12:50,813 Prawda? 290 00:12:52,148 --> 00:12:55,610 Nie. Czy działa pan na rzecz lokalnej społeczności? 291 00:12:55,693 --> 00:12:57,403 Udziela się pan? 292 00:12:57,487 --> 00:12:59,197 -Tak. -Świetnie. 293 00:12:59,280 --> 00:13:01,533 Pisałem na forach o klęczeniu podczas hymnu. 294 00:13:02,534 --> 00:13:03,368 Ach, tak. 295 00:13:05,161 --> 00:13:06,829 Będę z panem szczera. 296 00:13:06,913 --> 00:13:10,124 Wydaje mi się, że pańska śmierć nie będzie zbyt tragiczna. 297 00:13:10,792 --> 00:13:12,460 Dlaczego chce pan ją wycenić? 298 00:13:13,086 --> 00:13:14,754 Zawsze chciałem być bogaty. 299 00:13:14,837 --> 00:13:17,674 A jak zamierza pan skorzystać z tych pieniędzy, 300 00:13:17,757 --> 00:13:19,467 skoro pan umrze? 301 00:13:21,844 --> 00:13:25,348 Są pewne kwestie, 302 00:13:25,431 --> 00:13:27,767 których jeszcze do końca nie przemyślałem. 303 00:13:28,309 --> 00:13:30,353 Może poleci mi pani medium 304 00:13:30,436 --> 00:13:33,189 albo specjalistę od zjawisk paranormalnych. 305 00:13:33,731 --> 00:13:35,900 Kto podarował pani te magiczne kulki? 306 00:13:37,443 --> 00:13:38,903 -Żegnam. -Opłacacie parking? 307 00:13:38,987 --> 00:13:41,114 -Panu nie. -Ale opłacacie? 308 00:13:41,197 --> 00:13:43,533 -Innym tak. -Kuzyn mnie przywiózł. 309 00:13:46,786 --> 00:13:48,997 Można do tego podejść inaczej. 310 00:13:50,373 --> 00:13:52,041 KALIFORNIA 311 00:13:52,542 --> 00:13:55,503 Zamiast pytać o cenę zawinionej śmierci, 312 00:13:56,421 --> 00:13:59,048 zapytajmy, jaka jest cena ratowania życia. 313 00:13:59,132 --> 00:14:00,341 ZNAKI DROGOWE 314 00:14:00,425 --> 00:14:03,303 Rządy i firmy wciąż zadają sobie to pytanie. 315 00:14:12,895 --> 00:14:15,815 Mike Gatto jest prawnikiem. Zajmuje się szkodami osobowymi. 316 00:14:16,149 --> 00:14:18,067 Jeśli działanie lub zaniechanie 317 00:14:18,151 --> 00:14:21,321 ze strony rządu lub firmy prowadzi do obrażeń lub śmierci, 318 00:14:21,404 --> 00:14:22,822 wkracza Mike. 319 00:14:23,698 --> 00:14:24,782 Co tu robimy? 320 00:14:24,866 --> 00:14:26,075 PRAWNIK. LUBI ZNAKI 321 00:14:26,159 --> 00:14:29,662 Czasami zwykła tabliczka z ostrzeżeniem może ocalić komuś życie. 322 00:14:29,746 --> 00:14:34,042 Wczoraj spisywałem zeznania w sprawie śmiertelnego wypadku dwóch motocyklistów, 323 00:14:34,125 --> 00:14:37,462 który miał miejsce, bo miasto nie ostrzegło motocyklistów 324 00:14:37,545 --> 00:14:40,048 o podniesieniu ronda. 325 00:14:40,131 --> 00:14:41,549 Uderzyli w nie i zginęli. 326 00:14:42,967 --> 00:14:44,469 Hasło: szczeniaczki. 327 00:14:50,767 --> 00:14:55,355 Coś tak pozornie nieistotnego może mieć poważne konsekwencje. 328 00:14:55,438 --> 00:14:57,565 Postępowania, które prowadzisz, 329 00:14:57,649 --> 00:15:01,110 są pewnie warte więcej niż parę znaków drogowych. 330 00:15:01,194 --> 00:15:02,445 Wielokrotnie więcej. 331 00:15:02,528 --> 00:15:05,448 Znak drogowy kosztuje jakieś 40 dolarów. 332 00:15:06,282 --> 00:15:07,909 Czy w przypadku 333 00:15:07,992 --> 00:15:10,244 zawinionej śmierci są nieoficjalne wyliczenia, 334 00:15:10,328 --> 00:15:14,248 ile może zapłacić firma lub państwo? 335 00:15:14,332 --> 00:15:16,167 To się zdarza. 336 00:15:16,250 --> 00:15:17,877 Rzadko się o tym dowiadujemy, 337 00:15:17,960 --> 00:15:20,338 ale było kilka takich spraw 338 00:15:20,421 --> 00:15:22,340 w przeszłości. 339 00:15:22,423 --> 00:15:24,008 Na przykład Ford Pinto. 340 00:15:24,509 --> 00:15:26,260 Lata siedemdziesiąte. 341 00:15:27,970 --> 00:15:31,057 Ford chciał wprowadzić na rynek dość tani model - Pinto. 342 00:15:31,140 --> 00:15:34,268 Planowali sprzedawać go za 1999 $. 343 00:15:34,352 --> 00:15:37,021 Znaleźli w nim jednak wadę: 344 00:15:39,148 --> 00:15:42,944 zbiornik paliwa był podatny na eksplozje i pożary. 345 00:15:44,070 --> 00:15:46,406 Naprawa kosztowałaby 11 $. 346 00:15:47,615 --> 00:15:51,994 Ford dokonał obliczeń i szacunków dotyczących wartości ludzkiego życia 347 00:15:52,620 --> 00:15:56,082 oraz obrażeń, jakie mogą wyniknąć z tej wady, 348 00:15:56,624 --> 00:16:00,420 i postanowił nic z tym nie robić. Liczył się zysk. 349 00:16:00,878 --> 00:16:03,005 Czy korporacjom często się to zdarza? 350 00:16:03,089 --> 00:16:05,925 Ludzie siedzą na zebraniu 351 00:16:06,008 --> 00:16:08,553 i obliczają, czy powinni płacić 352 00:16:08,636 --> 00:16:11,597 za czyjąś śmierć spowodowaną ich działaniami? 353 00:16:11,681 --> 00:16:13,349 Niestety tak. 354 00:16:13,433 --> 00:16:14,767 Dowiadujemy się o tym 355 00:16:14,851 --> 00:16:17,729 dopiero w sądzie, gdy korporacje są zmuszone to ujawnić, 356 00:16:17,812 --> 00:16:19,522 albo gdy ktoś to rozgłosi, 357 00:16:19,605 --> 00:16:21,482 ale rzadko do tego dochodzi. 358 00:16:21,566 --> 00:16:23,151 Czyli takie rozmowy 359 00:16:23,234 --> 00:16:25,653 są w biznesie codziennością? 360 00:16:25,737 --> 00:16:28,740 Tego rodzaju wyliczenia? 361 00:16:28,823 --> 00:16:31,743 Nazwałbym to roztropnym prowadzeniem interesów. 362 00:16:31,826 --> 00:16:33,911 Ale co zrobić z taką informacją? 363 00:16:34,328 --> 00:16:36,956 Agencje rządowe dokonują podobnych kalkulacji 364 00:16:37,039 --> 00:16:39,959 w oparciu o tak zwaną wartość statystycznego życia, 365 00:16:40,042 --> 00:16:41,335 czyli VSL. 366 00:16:42,003 --> 00:16:45,298 Korzystając z różnych badań i analiz rynku 367 00:16:45,381 --> 00:16:48,634 różne agencje opracowują własne VSL. 368 00:16:49,093 --> 00:16:50,428 A tak się z nich korzysta. 369 00:16:50,970 --> 00:16:53,514 W 2007 r. Departament Transportu 370 00:16:53,598 --> 00:16:55,933 rozważał nałożenie na producentów aut obowiązku 371 00:16:56,017 --> 00:16:59,228 instalowania alarmu o niezapiętych pasach z tyłu. 372 00:16:59,812 --> 00:17:03,316 Oszacowali, że ocali to co najmniej 44 osoby rocznie. 373 00:17:04,942 --> 00:17:09,155 Kosztowałoby to jednak 325 milionów dolarów. 374 00:17:09,781 --> 00:17:12,575 7,4 mln $ za życie 375 00:17:12,658 --> 00:17:14,118 przekraczało ówczesne VSL 376 00:17:14,202 --> 00:17:17,205 ustalone przez Departament Transportu, 377 00:17:17,288 --> 00:17:19,457 więc wymóg nie został wprowadzony. 378 00:17:21,709 --> 00:17:23,252 Wycenianie śmierci 379 00:17:23,336 --> 00:17:25,880 skłania firmy i agencje rządowe 380 00:17:25,963 --> 00:17:27,048 do odpowiedzialności. 381 00:17:28,174 --> 00:17:31,594 Ale cenę tę ustalają za nas instytucje: 382 00:17:31,677 --> 00:17:34,180 sędziowie, przysięgli, mediatorzy. 383 00:17:35,014 --> 00:17:37,016 A gdyby tak móc samemu ją ustalić? 384 00:17:37,099 --> 00:17:40,728 Czy także kierowalibyśmy się chłodną logiką? 385 00:17:46,734 --> 00:17:47,819 HISZPANIA 386 00:17:47,902 --> 00:17:50,988 Zastanawialiście się kiedyś, ile warte jest wasze życie? 387 00:17:51,531 --> 00:17:54,200 Za jaką cenę bylibyście skłonni je narazić? 388 00:17:54,283 --> 00:17:55,368 POŁAWIACZ PĄKLI 389 00:17:55,451 --> 00:17:57,662 Abrahán i Francisco ryzykują codziennie. 390 00:17:57,745 --> 00:17:58,871 POŁAWIACZ PĄKLI 391 00:18:05,127 --> 00:18:06,838 Zbierają pąkle 392 00:18:06,921 --> 00:18:09,841 z ostrych jak brzytwa skał na otwartych wodach Atlantyku, 393 00:18:09,924 --> 00:18:11,968 przy północnym wybrzeżu Hiszpanii. 394 00:18:12,051 --> 00:18:15,429 To niebezpieczna praca, która może zabić, ale jest też opłacalna. 395 00:18:15,513 --> 00:18:17,765 Pąkle to rarytas. 396 00:18:17,849 --> 00:18:19,392 Ich ceny są zawrotne. 397 00:18:19,725 --> 00:18:22,353 Eleganckie restauracje płacą 100 euro, 398 00:18:22,436 --> 00:18:26,065 czyli około 120 dolarów za porcję. 399 00:18:27,942 --> 00:18:30,319 Jak często zdarzają się obrażenia lub zgony? 400 00:18:30,403 --> 00:18:31,362 Często? 401 00:18:31,445 --> 00:18:33,322 Wypadki są co roku. 402 00:18:33,406 --> 00:18:37,618 Połamane żebra, ale także wypadki śmiertelne. 403 00:18:38,035 --> 00:18:40,872 Dwa lata temu poławiacz wypłynął sam. 404 00:18:40,955 --> 00:18:45,126 Kilka dni później znaleziono jego zwłoki. 405 00:19:06,731 --> 00:19:08,357 To jest totalne szaleństwo. 406 00:19:08,816 --> 00:19:10,860 Nawet przy spokojnym morzu szukamy 407 00:19:10,943 --> 00:19:12,236 niebezpiecznych miejsc, 408 00:19:12,320 --> 00:19:14,363 w których zbieramy najlepsze pąkle. 409 00:19:15,823 --> 00:19:17,325 Do czego on je zbiera? 410 00:19:17,408 --> 00:19:20,620 Chowa je za pas pod koszulką. 411 00:19:26,500 --> 00:19:28,336 Musi bardzo uważać. 412 00:19:29,670 --> 00:19:33,007 Moja mama się popłakała, gdy jej powiedziałem, że dostanę licencję. 413 00:19:33,090 --> 00:19:34,383 „To niebezpieczne!” 414 00:19:37,553 --> 00:19:38,888 Głos ma lekko spanikowany. 415 00:19:42,642 --> 00:19:44,936 Dla mnie to już jest wariactwo, 416 00:19:45,019 --> 00:19:46,979 a jak to wygląda z waszej perspektywy? 417 00:19:47,063 --> 00:19:48,898 Dziś jest bardzo dobry dzień. 418 00:19:49,315 --> 00:19:51,984 Morze jest spokojne. Rzadko się to zdarza. 419 00:19:52,068 --> 00:19:53,486 Spróbujesz? 420 00:19:53,569 --> 00:19:54,570 Jasne. 421 00:19:55,404 --> 00:19:56,572 Pokaż, jak to się je. 422 00:19:56,656 --> 00:19:58,658 Musisz wyssać. 423 00:19:58,741 --> 00:19:59,825 Odgryźć to? 424 00:19:59,909 --> 00:20:01,285 Lubię surowe pąkle. 425 00:20:06,958 --> 00:20:08,542 Mają glutowatą konsystencję 426 00:20:08,626 --> 00:20:11,545 i smakują jak czysta oceaniczna woda. 427 00:20:12,713 --> 00:20:14,715 Nie jadam glutów! 428 00:20:14,799 --> 00:20:16,050 Ja też nie. 429 00:20:20,680 --> 00:20:22,515 Niewielu jest ludzi, 430 00:20:22,598 --> 00:20:24,767 którzy chcieliby to robić. 431 00:20:25,017 --> 00:20:27,395 Ciekawe, co oni w tym widzą? 432 00:20:28,145 --> 00:20:30,106 Ile zwykle zarabiacie? 433 00:20:30,189 --> 00:20:32,984 Przy takich warunkach 500 euro. 434 00:20:33,067 --> 00:20:34,568 I dzielicie się po połowie? 435 00:20:35,486 --> 00:20:36,570 Nie, na głowę. 436 00:20:36,654 --> 00:20:37,488 Po 500? Cholera! 437 00:20:37,571 --> 00:20:39,490 600 $ na głowę. 438 00:20:39,824 --> 00:20:42,201 Opowiedzcie mi o tym miejscu. 439 00:20:42,284 --> 00:20:44,578 Przychodzicie tu przed połowem. 440 00:20:44,662 --> 00:20:48,124 Gdy są kiepskie warunki i nie można wypłynąć, 441 00:20:48,207 --> 00:20:49,750 idziemy tą ścieżką. 442 00:20:50,084 --> 00:20:51,460 Idziecie na dół? 443 00:20:51,877 --> 00:20:53,504 Jak? Tu jest stromo. 444 00:20:53,587 --> 00:20:57,258 Czasem używamy liny. 445 00:21:00,720 --> 00:21:02,805 Parę lat temu nasz kolega 446 00:21:02,888 --> 00:21:06,517 schodził z klifu i spadł. Utknął pomiędzy skałami 447 00:21:06,600 --> 00:21:08,728 i musiał go wydobyć helikopter. 448 00:21:08,811 --> 00:21:10,312 Zarabiacie nieźle, 449 00:21:10,396 --> 00:21:12,189 ale zdaje się też, 450 00:21:12,273 --> 00:21:13,899 że mocno ryzykujecie. 451 00:21:13,983 --> 00:21:14,984 Warto? 452 00:21:15,067 --> 00:21:18,571 Kochamy naszą pracę. 453 00:21:18,654 --> 00:21:20,156 Jest jak narkotyk. 454 00:21:20,239 --> 00:21:21,282 Za co ją kochacie? 455 00:21:21,365 --> 00:21:23,868 Kochamy ocean. 456 00:21:24,869 --> 00:21:26,037 Samodzielność. 457 00:21:26,162 --> 00:21:27,246 Tak... 458 00:21:27,913 --> 00:21:31,876 Nie da się tego wyjaśnić. Trzeba to poczuć. 459 00:21:37,840 --> 00:21:39,341 Niektórzy uważają, 460 00:21:39,425 --> 00:21:42,845 że pąkle są smaczne i warte swojej ceny, 461 00:21:44,305 --> 00:21:48,476 a Abrahán i Francisco uważają, że dla takich zarobków 462 00:21:48,559 --> 00:21:50,269 warto ryzykować życiem. 463 00:21:51,145 --> 00:21:53,022 Teraz przyjrzymy się kalkulacjom, 464 00:21:53,105 --> 00:21:54,774 których dokonujemy na co dzień, 465 00:21:54,857 --> 00:21:56,817 w zupełnie innym świetle. 466 00:22:01,363 --> 00:22:02,448 Niewielu jest ludzi, 467 00:22:02,531 --> 00:22:04,533 którzy wiedzą, ile warte są ich decyzje. 468 00:22:05,284 --> 00:22:07,703 Zmiana pracy na niebezpieczną, ale lepiej płatną. 469 00:22:07,787 --> 00:22:11,082 Dekarze zarabiają 4000 $ więcej niż inni budowlańcy, 470 00:22:11,165 --> 00:22:13,626 bo ryzyko ich śmierci jest pięć razy wyższe. 471 00:22:13,709 --> 00:22:15,628 -To prawda. -Cięcie! Zróbmy przerwę. 472 00:22:17,254 --> 00:22:19,548 Wybory te są wynikiem analizy kosztów, 473 00:22:19,632 --> 00:22:22,510 jakie jesteśmy gotowi ponieść, by lepiej żyć. 474 00:22:22,593 --> 00:22:24,470 Państwo ocenia, 475 00:22:24,553 --> 00:22:26,263 ile kosztuje ocalenie życia, 476 00:22:26,347 --> 00:22:29,183 nim postawi znaki nakazujące noszenie kasków. 477 00:22:29,266 --> 00:22:30,935 Nasze umysły nieustannie prowadzą 478 00:22:31,018 --> 00:22:34,563 podświadome kalkulacje ryzyka. 479 00:22:34,647 --> 00:22:35,731 Asekuruj mnie. 480 00:22:37,358 --> 00:22:39,819 Nie zagralibyśmy w rosyjską ruletkę 481 00:22:39,902 --> 00:22:41,403 nawet za milion dolarów. 482 00:22:41,487 --> 00:22:43,489 Zbyt małe są szanse na przeżycie. 483 00:22:43,906 --> 00:22:47,409 Ale lepiej wysupłać 6 $ na czujnik dymu, 484 00:22:47,493 --> 00:22:51,163 by wyeliminować szansę jedną na milion, że zginiemy w pożarze. 485 00:22:51,455 --> 00:22:53,582 Zamontujcie to w pokoju dzieci. 486 00:22:54,416 --> 00:22:57,336 Weźmy na przykład byłego zawodnika 49ers, Chrisa Borlanda. 487 00:22:58,087 --> 00:23:00,756 Zakończył karierę po zaledwie jednym sezonie w NFL, 488 00:23:00,840 --> 00:23:02,424 by uniknąć uszkodzeń mózgu. 489 00:23:02,508 --> 00:23:05,678 Rozwiązał trzyletni kontrakt wart 2,3 mln $, 490 00:23:05,761 --> 00:23:07,596 by uniknąć 40-procentowego ryzyka. 491 00:23:07,680 --> 00:23:11,892 Dla niego mózg zdolny do prowadzenia takich obliczeń był bezcenny. 492 00:23:11,976 --> 00:23:13,185 Ile jest wart twój mózg? 493 00:23:16,272 --> 00:23:17,773 Nieźle, stary. 494 00:23:18,566 --> 00:23:21,527 Jednak nie zawsze da się uniknąć ryzyka. 495 00:23:21,610 --> 00:23:23,654 Pracownika biurowego nikt nie pobije, 496 00:23:23,737 --> 00:23:26,824 ale siedząca praca podwaja ryzyko zgonu 497 00:23:26,907 --> 00:23:30,744 spowodowanego przez cukrzycę, udar, raka i demencję. 498 00:23:30,828 --> 00:23:33,789 Zabierzcie mi stąd ten mebel śmierci! 499 00:23:35,374 --> 00:23:38,544 Oczywiście nikt nie chciałby, żeby ryzyko w ogóle nie istniało. 500 00:23:38,627 --> 00:23:39,879 Jeśli uważasz swoje życie 501 00:23:39,962 --> 00:23:42,047 za bezcenne, możesz żyć pod kloszem, 502 00:23:42,131 --> 00:23:43,716 ale to byłoby straszne. 503 00:23:43,799 --> 00:23:46,594 Bez ryzyka nie ma zabawy. 504 00:23:46,677 --> 00:23:49,638 Musielibyśmy odstawić słuchawki, telefony, windy, hot dogi, 505 00:23:49,722 --> 00:23:51,682 gorącą wodę, choinki i ramy łóżek. 506 00:23:51,765 --> 00:23:52,766 To zabija. 507 00:23:53,350 --> 00:23:56,103 1 na 700 000 Amerykanów ginie po wypadnięciu z łóżka. 508 00:23:56,187 --> 00:23:57,688 Więcej niż w zamachach. 509 00:23:58,063 --> 00:23:59,899 Ale nie będę spał na materacu, 510 00:23:59,982 --> 00:24:01,483 bo nie mam już 25 lat. 511 00:24:03,027 --> 00:24:04,153 Tylko wyglądam młodo. 512 00:24:09,074 --> 00:24:12,119 Niezależnie od ceny, jaką chcemy zapłacić za dobre życie, 513 00:24:12,620 --> 00:24:16,123 jest taki rachunek, który każdy musi uregulować. 514 00:24:19,210 --> 00:24:20,669 CZECHY 515 00:24:21,295 --> 00:24:23,589 Gdy umierasz, znikasz z tego świata, 516 00:24:23,672 --> 00:24:27,134 ale to, co po tobie zostało, otacza cały system finansowy. 517 00:24:27,218 --> 00:24:29,178 Mowa o twoich zwłokach. 518 00:24:30,012 --> 00:24:32,598 Kaplica Czaszek to jeden z najstarszych 519 00:24:32,681 --> 00:24:35,517 przykładów ekonomii zbudowanej na trupach. 520 00:24:41,690 --> 00:24:44,360 Ile tu jest czaszek i kości? 521 00:24:44,443 --> 00:24:45,736 Tysiące. 522 00:24:45,986 --> 00:24:48,030 Około 100 000 kości 523 00:24:48,530 --> 00:24:50,157 i 60 000 czaszek. 524 00:24:54,620 --> 00:24:55,663 ARCHEOLOG 525 00:24:55,746 --> 00:24:58,082 Filip Velimsky jest miejscowym archeologiem. 526 00:24:58,165 --> 00:25:02,461 Według niego klasztor był sensacją w XIV wieku, 527 00:25:02,544 --> 00:25:05,047 kiedy to jeden z mnichów wrócił ze słojem ziemi 528 00:25:05,130 --> 00:25:09,510 zebranej w miejscu ukrzyżowania Chrystusa i rozsypał ją na cmentarzu. 529 00:25:10,010 --> 00:25:13,180 Legenda okazała się świetną formą promocji. 530 00:25:13,264 --> 00:25:15,891 Szukając dla siebie miejsca spoczynku, 531 00:25:15,975 --> 00:25:18,978 myślisz głównie o dobrym miejscu. 532 00:25:19,353 --> 00:25:22,273 To miejsce jest związane z Jerozolimą i Golgotą, 533 00:25:22,356 --> 00:25:24,858 świętymi miejscami chrześcijan. 534 00:25:24,942 --> 00:25:27,987 Odnotowano tu kilka cudów. 535 00:25:28,112 --> 00:25:31,699 Dla chrześcijan było to wyjątkowe miejsce, 536 00:25:31,782 --> 00:25:33,534 o wyjątkowym znaczeniu. 537 00:25:33,617 --> 00:25:35,202 Jakie ceny tu obowiązywały? 538 00:25:35,286 --> 00:25:36,745 Było drogo? 539 00:25:36,829 --> 00:25:39,832 By zostać tu pochowanym, 540 00:25:39,915 --> 00:25:42,543 trzeba wydać dużo pieniędzy. 541 00:25:42,626 --> 00:25:46,130 Łatwe zmartwychwstanie sporo kosztuje. 542 00:25:46,213 --> 00:25:47,798 Mnisi żądali dużych pieniędzy. 543 00:25:48,966 --> 00:25:53,095 Ale w XIV w. czarna śmierć zdziesiątkowała Europę. 544 00:25:53,178 --> 00:25:55,848 By zrobić miejsce na pochówek dla zmarłych, 545 00:25:55,931 --> 00:25:58,976 wydobyto wiele starych szczątków, 546 00:25:59,059 --> 00:26:03,063 a kości przerobiono na budulec, 547 00:26:03,147 --> 00:26:04,690 którym ozdobiono kościół. 548 00:26:04,773 --> 00:26:07,526 Wykonano nawet żyrandol z ludzkich kości. 549 00:26:08,485 --> 00:26:10,321 Żeby było ładnie. 550 00:26:12,281 --> 00:26:14,283 To miejsce może i wygląda 551 00:26:14,366 --> 00:26:16,618 jak dom Predatora, ale dzięki temu 552 00:26:16,702 --> 00:26:19,955 na cmentarzu można było pochować więcej ludzi. 553 00:26:21,749 --> 00:26:24,168 Mnisi, którzy stworzyli to miejsce, rozumieli, 554 00:26:24,251 --> 00:26:28,547 że niepokój związany z tym, co dzieje się z ciałem i duszą po śmierci, 555 00:26:28,797 --> 00:26:31,091 jest potężny i trudny do opanowania. 556 00:26:31,175 --> 00:26:33,719 Może już wieki temu wiadomo było, 557 00:26:33,802 --> 00:26:36,513 że wszystko, co może ludziom pomóc opanować ten lęk, 558 00:26:36,597 --> 00:26:39,224 da się całkiem nieźle sprzedać. 559 00:26:41,810 --> 00:26:44,938 200 lat temu branża pogrzebowa nie istniała. 560 00:26:45,022 --> 00:26:47,566 Dawniej rodzina sama grzebała zmarłego 561 00:26:47,649 --> 00:26:51,236 na cmentarzu albo za domem, jak ukochanego chomika. 562 00:26:52,363 --> 00:26:54,531 Ale gdy zginął Abraham Lincoln, 563 00:26:54,782 --> 00:26:57,201 został pierwszym prezydentem, którego zwłoki 564 00:26:57,284 --> 00:27:00,579 poddano obróbce znanej dziś jako balsamowanie. 565 00:27:00,954 --> 00:27:04,541 Żałobnicy widzieli lśniące, doskonale zachowane szczątki Lincolna 566 00:27:04,625 --> 00:27:07,711 podczas jego ostatniej drogi. Balsamowanie zrobiło się modne. 567 00:27:08,045 --> 00:27:10,214 Grabarze zaczęli na tym zarabiać, 568 00:27:10,297 --> 00:27:12,883 pojawiły się pierwsze domy pogrzebowe, 569 00:27:12,966 --> 00:27:16,595 a przedsiębiorcy zaczęli sprzedawać trumny i nagrobki, 570 00:27:16,678 --> 00:27:18,222 i pobierać opłaty za czuwanie. 571 00:27:18,972 --> 00:27:22,017 Wkrótce potem normą stało się upiększanie ciał. 572 00:27:22,101 --> 00:27:25,813 A w przypadku grubych ryb, jak Lenin czy Eva Perón, 573 00:27:25,896 --> 00:27:28,065 było to obowiązkowe. 574 00:27:28,482 --> 00:27:30,943 Plebs zaś wkrótce zrozumiał, 575 00:27:31,026 --> 00:27:34,988 iż odzyskanie wizerunku ukochanej osoby musi kosztować. 576 00:27:37,241 --> 00:27:40,077 Nie było to tanie, za to było ładne. 577 00:27:45,124 --> 00:27:46,583 MALEZJA 578 00:27:47,418 --> 00:27:50,337 Amerykanie dość szybko zaczęli czerpać zyski z pochówku, 579 00:27:50,421 --> 00:27:54,216 ale w Malezji przemysł ten narodził się dopiero 30 lat temu. 580 00:27:54,842 --> 00:27:57,886 Wcześniej malezyjski rząd zarządzał cmentarzami, 581 00:27:57,970 --> 00:28:00,472 a usługi były mało profesjonalne. 582 00:28:00,889 --> 00:28:03,100 Rodziny musiały wybierać: albo to, 583 00:28:03,183 --> 00:28:05,978 albo pochówek na własnej ziemi. 584 00:28:06,061 --> 00:28:10,149 Ale ojciec Franka Choo postanowił stworzyć model biznesowy oparty o pogrzeby. 585 00:28:10,232 --> 00:28:11,608 DYREKTOR CMENTARZA XIAO EN 586 00:28:11,692 --> 00:28:14,695 Zdaje się, że w Malezji od niedawna 587 00:28:14,778 --> 00:28:17,990 są miejsca, w których można zorganizować pogrzeb. 588 00:28:18,073 --> 00:28:19,616 Powiedz, jak to się zaczęło. 589 00:28:19,700 --> 00:28:21,743 To był początek lat 80. 590 00:28:22,161 --> 00:28:25,164 Wszystkie cmentarze w Malezji należały wówczas do państwa. 591 00:28:25,247 --> 00:28:28,208 Urzędnicy wyznaczali miejsce pochówku. 592 00:28:28,292 --> 00:28:32,212 Mój ojciec postanowił przeanalizować sytuację w innych krajach. 593 00:28:32,296 --> 00:28:34,882 Zabierał nas na wakacje za granicę. 594 00:28:34,965 --> 00:28:39,261 Podczas wyjazdów zwiedzaliśmy cmentarze i miejsca pamięci. 595 00:28:39,344 --> 00:28:41,013 W połowie lat 80. 596 00:28:41,096 --> 00:28:44,391 postanowił, że chce to wprowadzić w Malezji. 597 00:28:44,475 --> 00:28:46,977 MIEJSCE PAMIĘCI W NILAI 598 00:28:49,646 --> 00:28:53,817 Zajmujemy się wszystkim: od kostnicy przez balsamowanie, 599 00:28:53,901 --> 00:28:57,529 mamy domy pogrzebowe, gdzie organizujemy czuwania, 600 00:28:57,613 --> 00:29:00,324 krematorium, a także miejsca pamięci. 601 00:29:00,407 --> 00:29:04,286 Rodzina Franka przeniosła zachodnie tradycje na rodzimy grunt, 602 00:29:04,369 --> 00:29:08,624 ale sukces zawdzięczają wprowadzeniu elementów miejscowej kultury 603 00:29:08,707 --> 00:29:09,875 i aspektów osobistych. 604 00:29:09,958 --> 00:29:13,295 Tu przechowujemy tablice przodków. 605 00:29:13,378 --> 00:29:17,049 Mnisi przyjeżdżają na modlitwy dwa razy w miesiącu. 606 00:29:18,884 --> 00:29:22,221 Przejdziemy się w miejsce, w którym przechowujemy prochy. 607 00:29:23,805 --> 00:29:25,432 Są tu także świątynie 608 00:29:25,516 --> 00:29:28,352 buddyjskie, chrześcijańskie, 609 00:29:28,435 --> 00:29:31,146 hinduistyczne i tradycyjne chińskie. 610 00:29:31,480 --> 00:29:34,274 Dla Malezji to nowa gałąź gospodarki. 611 00:29:34,358 --> 00:29:37,444 Ceny sięgają 40 000 ringgitów, 612 00:29:37,528 --> 00:29:39,363 czyli 10 000 dolarów. 613 00:29:40,572 --> 00:29:43,534 Nieważne, jak twoim zdaniem wygląda życie pozagrobowe: 614 00:29:43,617 --> 00:29:45,118 to jest portal do niego. 615 00:29:55,128 --> 00:29:59,007 Tutaj umieszczają zdjęcia i inskrypcje. 616 00:29:59,091 --> 00:30:00,676 A urny są tam? 617 00:30:00,759 --> 00:30:03,845 Urny będą tam. Te są dla par. 618 00:30:04,846 --> 00:30:07,599 Początkowo ludzie byli sceptyczni, 619 00:30:07,683 --> 00:30:11,228 nie widzieli bowiem porządnej ceremonii pogrzebowej, 620 00:30:11,311 --> 00:30:15,023 nie wiedzieli, jak można pożegnać bliskich. 621 00:30:15,732 --> 00:30:17,317 Teraz, po 30 latach, 622 00:30:17,401 --> 00:30:20,153 mamy ponad 100 miejsc pamięci w całym kraju. 623 00:30:20,237 --> 00:30:21,738 Są wszędzie. 624 00:30:22,322 --> 00:30:24,658 Ojciec Franka udowodnił, że usługi pogrzebowe, 625 00:30:24,741 --> 00:30:26,618 jak większość udanych przedsięwzięć, 626 00:30:26,702 --> 00:30:29,621 można dostosować do konkretnych rynków i ludzi. 627 00:30:30,539 --> 00:30:33,417 Jak dalece rynek ten może się wyspecjalizować, 628 00:30:33,500 --> 00:30:35,502 by zdobyć klientów? 629 00:30:39,006 --> 00:30:40,299 NIEMCY 630 00:30:41,925 --> 00:30:43,176 W Hamburgu, w Niemczech, 631 00:30:43,260 --> 00:30:44,761 kibice HSV, 632 00:30:44,845 --> 00:30:48,140 drużyny piłkarskiej, to absolutni fanatycy. 633 00:30:48,765 --> 00:30:51,226 Na tym stadionie najwierniejsi kibice 634 00:30:51,310 --> 00:30:53,312 opłakują nie tylko stracone bramki, 635 00:30:53,395 --> 00:30:54,980 ale także utratę bliskich. 636 00:30:55,063 --> 00:30:58,400 Stadion znajduje się bowiem obok cmentarza 637 00:30:58,483 --> 00:31:00,569 dla kibiców drużyny. 638 00:31:01,278 --> 00:31:03,238 Lars Rehder jest tu dozorcą. 639 00:31:03,864 --> 00:31:07,492 Wejście to naturalnych rozmiarów bramka piłkarska. 640 00:31:07,909 --> 00:31:08,994 Fajnie. 641 00:31:09,077 --> 00:31:12,414 Ludzie tu pochowani mają na nagrobkach symbol klubu. 642 00:31:12,497 --> 00:31:14,916 Ile kosztuje pochówek na tym cmentarzu? 643 00:31:15,000 --> 00:31:20,672 Około 4000 $, jeśli chcesz taki grób. 644 00:31:20,756 --> 00:31:24,760 W tym spoczywa 20 osób. 645 00:31:25,844 --> 00:31:27,095 Wtedy jest taniej. 646 00:31:27,179 --> 00:31:28,096 No tak. 647 00:31:28,347 --> 00:31:32,267 Jeśli chcesz podwójny grób, 648 00:31:32,351 --> 00:31:35,604 dla pary, koszt to 15 000 $. 649 00:31:35,687 --> 00:31:40,525 Czyli w tym dużym leży 20 osób? 650 00:31:40,609 --> 00:31:41,568 -Tak. -Są rodziną? 651 00:31:41,652 --> 00:31:42,694 Nie. 652 00:31:42,778 --> 00:31:45,322 To mógł być fanklub. Złożyli się. 653 00:31:45,405 --> 00:31:47,491 -Chcesz być tu pochowany? -Tak. 654 00:31:47,574 --> 00:31:49,743 To ładne miejsce. 655 00:31:51,036 --> 00:31:55,082 Ten cmentarz nadaje nowe znaczenie powiedzeniu „wierni do grobowej deski”. 656 00:31:55,332 --> 00:31:56,583 Jestem fanem Jankesów, 657 00:31:56,667 --> 00:31:59,211 ale nie chcę być pochowany obok ich stadionu. 658 00:31:59,294 --> 00:32:01,713 Nie jestem aż tak zagorzałym fanem. 659 00:32:01,797 --> 00:32:02,798 To jasne. 660 00:32:02,881 --> 00:32:07,094 Wydaje mi się jednak, że wiązanie śmierci z czymś, co się kocha, 661 00:32:07,177 --> 00:32:08,095 ma sens. 662 00:32:08,178 --> 00:32:10,806 Są rzeczy, których nie zabierzemy do grobu. 663 00:32:10,889 --> 00:32:11,932 A może jednak? 664 00:32:19,981 --> 00:32:24,277 Wszystko, co jest w tym sklepie, możemy zabrać ze sobą na tamten świat. 665 00:32:24,361 --> 00:32:27,864 Jeśli po śmierci przyda ci się ptaszek, możesz go wziąć. 666 00:32:27,948 --> 00:32:30,075 Wszystko jest zrobione z papieru. 667 00:32:30,951 --> 00:32:31,910 Chodzi o to, 668 00:32:31,993 --> 00:32:33,120 żeby to spalić. 669 00:32:33,203 --> 00:32:35,122 Taoiści wierzą, 670 00:32:35,205 --> 00:32:38,792 że dobra materialne trafią do zmarłych po śmierci, 671 00:32:38,875 --> 00:32:41,002 jeśli spali się ich papierowe wersje. 672 00:32:41,086 --> 00:32:42,838 Śmierć nie musi być nudna. 673 00:32:42,921 --> 00:32:46,842 To stary chiński rytuał dostosowany do dzisiejszej gospodarki. 674 00:32:47,676 --> 00:32:49,720 Ten jest najdroższy, 675 00:32:49,803 --> 00:32:50,929 bo jest oldskulowy. 676 00:32:52,139 --> 00:32:54,057 Tu jest napisane „Marlbero”. 677 00:32:54,766 --> 00:32:56,351 To się przydaje, 678 00:32:56,435 --> 00:32:58,937 jeśli chcesz z sobą zabrać zwykłe przedmioty. 679 00:32:59,020 --> 00:33:00,647 Zamówienia niestandardowe 680 00:33:00,731 --> 00:33:02,607 realizuje tylko jeden człowiek. 681 00:33:06,737 --> 00:33:10,866 Pan Ha jest królem papierowych darów ofiarnych. 682 00:33:11,116 --> 00:33:12,868 Chcę zapytać mistrza 683 00:33:12,951 --> 00:33:16,329 o gospodarkę opartą na zakupach dla zmarłych. 684 00:33:17,706 --> 00:33:21,084 W taoizmie czy buddyzmie 685 00:33:21,168 --> 00:33:23,754 wierzy się, iż wartościowe rzeczy trzeba przekazywać 686 00:33:23,837 --> 00:33:25,964 z pokolenia na pokolenie. 687 00:33:26,715 --> 00:33:31,720 Jeśli spalimy te papierowe dary ofiarne w tym życiu, 688 00:33:32,137 --> 00:33:35,557 nasi bliscy otrzymają je po śmierci. 689 00:33:36,391 --> 00:33:40,562 Gdy rodzina pali papierowe wersje przedmiotów zmarłego, 690 00:33:40,645 --> 00:33:43,231 ma to znaczenie symboliczne czy dosłowne? 691 00:33:43,315 --> 00:33:45,776 Ta ofiara jest ważna i dla zmarłych, i dla żywych. 692 00:33:46,359 --> 00:33:50,906 Syn, który nie spalił jeszcze papierowej wersji domu dla zmarłego ojca, 693 00:33:50,989 --> 00:33:52,866 nie śpi po nocach, całymi miesiącami, 694 00:33:52,949 --> 00:33:56,536 bo zastanawia się, czy jego ojciec 695 00:33:56,620 --> 00:34:00,749 ma w zaświatach dach nad głową. 696 00:34:00,832 --> 00:34:05,212 Podaj proszę jakieś przykłady zleceń, jakie dostajesz od ludzi. 697 00:34:05,629 --> 00:34:07,923 Pamiętam przypadek, gdy zmarły 698 00:34:08,006 --> 00:34:09,925 okazał się być szefem mafii. 699 00:34:10,008 --> 00:34:12,677 Na jego pogrzeb mieliśmy przygotować 700 00:34:12,761 --> 00:34:14,596 podobizny jego podwładnych 701 00:34:14,679 --> 00:34:16,681 z pistoletami i mieczami, 702 00:34:16,765 --> 00:34:21,770 symbolizującymi jego władzę i wpływy. 703 00:34:21,853 --> 00:34:24,898 Mafioso udał się w zaświaty wraz ze swoimi 704 00:34:24,981 --> 00:34:25,982 podkomendnymi. 705 00:34:26,066 --> 00:34:27,025 Tak. 706 00:34:27,108 --> 00:34:29,903 Czy ludzie proszą też o rzeczy, których nie mieli? 707 00:34:29,986 --> 00:34:31,488 Chcą spełnić marzenie? 708 00:34:31,947 --> 00:34:33,031 Tak. 709 00:34:33,114 --> 00:34:35,659 To jest w tych darach najważniejsze. 710 00:34:35,742 --> 00:34:38,787 Zmarły, który za życia nie jeździł rolls-royce'em 711 00:34:38,870 --> 00:34:40,497 ani nie latał rakietą kosmiczną, 712 00:34:40,580 --> 00:34:44,125 może otrzymać od rodziny dary przedstawiające te pojazdy. 713 00:34:44,209 --> 00:34:46,795 Rodzina spełnia marzenia zmarłego. 714 00:34:47,379 --> 00:34:50,423 Czy w trudnej sytuacji finansowej 715 00:34:50,507 --> 00:34:51,967 nadal oczekuje się, 716 00:34:52,050 --> 00:34:55,720 że rodzina kupi te papierowe dary na ceremonię? 717 00:34:55,804 --> 00:34:58,223 Tak. W Chinach zdarza się, 718 00:34:58,306 --> 00:35:00,141 że rodzina, by pozwolić sobie 719 00:35:00,225 --> 00:35:02,269 na wystawny pogrzeb, pożycza pieniądze, 720 00:35:02,352 --> 00:35:06,690 które później odpracowuje przez 8-10 lat. 721 00:35:06,773 --> 00:35:12,362 Teraz rozumiem. To dla rodziny duży ciężar. 722 00:35:12,445 --> 00:35:13,572 Dlatego sprzedają dom. 723 00:35:13,655 --> 00:35:17,367 Ludzie sprzedają domy, żeby opłacić pogrzeb? 724 00:35:17,450 --> 00:35:18,368 Tak. 725 00:35:18,451 --> 00:35:20,954 Niektórzy zdobywają się na wielką ofiarę, 726 00:35:21,037 --> 00:35:22,831 by móc... złożyć ofiarę. 727 00:35:22,914 --> 00:35:25,208 Ponieważ nie sądzę, by ktokolwiek 728 00:35:25,292 --> 00:35:27,544 przesadnie szastał pieniędzmi, gdy ja umrę, 729 00:35:27,627 --> 00:35:30,964 poprosiłem pana Ha o kilka moich ulubionych rzeczy, 730 00:35:31,047 --> 00:35:33,341 bym mógł je zawczasu spalić. 731 00:35:33,425 --> 00:35:34,634 Na wszelki wypadek. 732 00:35:37,178 --> 00:35:38,555 To mój pies! 733 00:35:40,473 --> 00:35:43,351 Ona nadal... Wszystko się zgadza. 734 00:35:43,435 --> 00:35:44,769 Ona nadal żyje 735 00:35:45,645 --> 00:35:46,938 i będzie żyć wiecznie. 736 00:35:47,022 --> 00:35:48,899 Bez niej byłoby źle. 737 00:35:51,318 --> 00:35:53,862 Przypisuję jej ludzkie cechy, 738 00:35:53,945 --> 00:35:56,489 bo to moja pupilka, więc jej nie spalę. 739 00:35:56,573 --> 00:35:58,450 Palenie zwierząt nie jest tabu. 740 00:35:58,533 --> 00:36:01,244 To zwierzęta, nie ludzie. 741 00:36:01,328 --> 00:36:04,039 Dary przedstawiające zwierzęta także można palić. 742 00:36:04,122 --> 00:36:05,624 Kiedyś znów się spotkacie. 743 00:36:05,707 --> 00:36:07,918 Aha, czyli tak to działa. Super. 744 00:36:08,001 --> 00:36:09,252 Czad. 745 00:36:09,628 --> 00:36:11,880 Dzięki temu będę miał wi-fi. 746 00:36:11,963 --> 00:36:13,465 Dasz mi hasło? 747 00:36:14,257 --> 00:36:16,551 Sam do niego dojdziesz. 748 00:36:17,677 --> 00:36:18,595 Dobra. 749 00:36:19,262 --> 00:36:20,972 Tacos i fasola! 750 00:36:21,056 --> 00:36:23,642 Tym będziesz się żywił. 751 00:36:23,725 --> 00:36:25,018 Nieustannie. 752 00:36:25,477 --> 00:36:26,603 Ale ładny. 753 00:36:26,686 --> 00:36:28,355 To jest dres. 754 00:36:30,273 --> 00:36:31,399 Do twarzy ci w nim. 755 00:36:31,483 --> 00:36:33,777 Ile jestem ci winien za to wszystko? 756 00:36:33,860 --> 00:36:37,822 Zrobienie tych rzeczy zajęło nam ponad trzy dni, 757 00:36:37,906 --> 00:36:39,407 więc cena wynosi 11 000 HKD. 758 00:36:39,491 --> 00:36:43,328 Czyli prawie 2000 $. Zapłacę ci przed wyjściem. 759 00:36:43,411 --> 00:36:45,705 Dziękuję bardzo. 760 00:36:50,377 --> 00:36:53,630 Właśnie wydałem 2000 $ na papier-mâché. 761 00:36:54,297 --> 00:36:55,882 Sporo kasy pójdzie z dymem. 762 00:36:55,966 --> 00:36:57,467 Dosłownie. 763 00:36:58,510 --> 00:37:00,303 Ludzie wydają krocie na zmarłych. 764 00:37:01,388 --> 00:37:04,474 A ponieważ nie wiemy, co jest po drugiej stronie, 765 00:37:04,557 --> 00:37:08,353 trudno mieć to komukolwiek za złe. 766 00:37:10,021 --> 00:37:13,566 Jednak wciąż nie wiem, czy nasze wybory w tej kwestii 767 00:37:13,650 --> 00:37:15,568 mają jakieś uzasadnienie? 768 00:37:17,445 --> 00:37:21,032 Dlaczego uważamy, że potrzebujemy pieniędzy, by pożegnać się z bliskimi? 769 00:37:26,121 --> 00:37:28,331 KANION TOPANGA 770 00:37:28,415 --> 00:37:31,084 KALIFORNIA 771 00:37:31,793 --> 00:37:34,337 Caitlin Doughty żyje ze śmierci. 772 00:37:34,421 --> 00:37:35,630 Jak na przedsiębiorcę 773 00:37:35,714 --> 00:37:39,092 z tej branży, ma nieco radykalne poglądy na to, co ją napędza. 774 00:37:39,759 --> 00:37:45,265 Zawsze myślałem, że trzeba zabrać bliskiego zmarłego 775 00:37:45,348 --> 00:37:47,308 do domu pogrzebowego, choć nie trzeba 776 00:37:47,392 --> 00:37:49,310 brać udziału w całym procesie, 777 00:37:49,394 --> 00:37:51,438 poza zjawieniem się na pogrzebie. 778 00:37:51,521 --> 00:37:54,524 Sądziłem, że to wszystko jest obowiązkowe. 779 00:37:54,607 --> 00:37:56,526 Ale nie ma takiego obowiązku, prawda? 780 00:37:56,609 --> 00:38:00,530 Nie. Moja działalność obejmuje informowanie ludzi, 781 00:38:00,613 --> 00:38:02,699 że można się angażować. 782 00:38:03,033 --> 00:38:05,035 Można inaczej organizować pogrzeby. 783 00:38:05,118 --> 00:38:08,246 Mogą być tańsze i bardziej osobiste. 784 00:38:08,329 --> 00:38:12,000 Jest wiele rzeczy, które można zrobić bezpiecznie i legalnie, 785 00:38:12,083 --> 00:38:14,544 a o których nie mamy na ogół pojęcia. 786 00:38:14,627 --> 00:38:17,964 Podejście do śmierci w wielu krajach 787 00:38:18,048 --> 00:38:21,217 zostało, niestety, 788 00:38:21,301 --> 00:38:24,012 mocno zamerykanizowane. 789 00:38:24,095 --> 00:38:25,638 -Nawet do śmierci? -Tak. 790 00:38:26,181 --> 00:38:29,726 Eksportujemy kapitalistyczne podejście do śmierci. 791 00:38:29,809 --> 00:38:33,646 Zakłada ono, że im więcej kupimy zmarłej bliskiej osobie, tym mocniej 792 00:38:33,730 --> 00:38:34,856 nam na niej zależy. 793 00:38:34,981 --> 00:38:37,942 Nie powinno tak być. 794 00:38:38,026 --> 00:38:40,403 Opowiesz mi o tym, 795 00:38:40,487 --> 00:38:44,074 jak zaczęłaś w tej branży i co w niej lubisz? 796 00:38:44,157 --> 00:38:47,744 Jasne. Zajmuję się tym od 10 lat. 797 00:38:47,827 --> 00:38:50,413 Zaczęłam jako pracownica krematorium. 798 00:38:50,497 --> 00:38:52,457 Pracowałam na tyłach zakładu, 799 00:38:52,540 --> 00:38:55,752 przy wielkich maszynach, kremując ciała. 800 00:38:55,835 --> 00:39:00,590 Najpierw zauważyłam, że często jestem tam sama. 801 00:39:00,673 --> 00:39:04,594 Nie było rodziny. To ja kremowałam czyjąś mamę, siostrę czy tatę. 802 00:39:04,677 --> 00:39:07,430 To było dla mnie szokujące. Dlaczego nikogo nie ma? 803 00:39:07,514 --> 00:39:09,349 Z czasem zrozumiałam, 804 00:39:09,432 --> 00:39:13,394 że to dlatego, iż nasze społeczeństwo nie mówi nam, 805 00:39:13,478 --> 00:39:16,439 że powinniśmy brać udział w pogrzebach, 806 00:39:16,523 --> 00:39:17,941 być przy zmarłych, 807 00:39:18,024 --> 00:39:20,318 że w ogóle wolno nam to robić. 808 00:39:20,401 --> 00:39:23,988 150 lat temu pogrzebami w Ameryce 809 00:39:24,072 --> 00:39:26,699 zajmowała się wyłącznie rodzina. 810 00:39:26,783 --> 00:39:30,578 Ktoś zmarł w domu - tam się nim zajmowano. 811 00:39:30,662 --> 00:39:35,333 Sąsiad zbija trumnę, ty zanosisz ją do grobu. 812 00:39:35,416 --> 00:39:37,919 Wszystko robiła rodzina i lokalna społeczność. 813 00:39:38,586 --> 00:39:40,130 Na początku XX wieku 814 00:39:40,213 --> 00:39:42,382 pojawili się ludzie, 815 00:39:42,465 --> 00:39:44,926 którzy stwierdzili, że można na tym zarobić. 816 00:39:45,009 --> 00:39:48,972 Argumentowali to następująco: „Bardziej higienicznie będzie, 817 00:39:49,055 --> 00:39:50,807 „jeśli to my weźmiemy ciało 818 00:39:50,890 --> 00:39:53,685 „i się nim zajmiemy. Wy nam tylko zapłaćcie”. 819 00:39:53,768 --> 00:39:55,687 Przez ostatnie 100 lat 820 00:39:55,770 --> 00:39:57,564 wyprano nam mózgi 821 00:39:57,647 --> 00:40:01,651 i dziś uważamy, że tak jest bezpiecznie i legalnie. 822 00:40:01,734 --> 00:40:02,819 A to nieprawda. 823 00:40:02,902 --> 00:40:06,573 Nie musisz przekazywać zwłok przedsiębiorcy pogrzebowemu, 824 00:40:06,656 --> 00:40:08,324 by je pokrył chemikaliami 825 00:40:08,408 --> 00:40:11,035 i odsprzedał ci, jakby to był produkt. 826 00:40:11,578 --> 00:40:14,038 Można urządzić naturalny pogrzeb 827 00:40:14,122 --> 00:40:19,002 w wiklinowej trumnie lub całunie, w płytkim grobie. 828 00:40:19,085 --> 00:40:22,380 Ciało rozłoży się w ziemi 829 00:40:22,463 --> 00:40:24,549 i zasili drzewo lub krzew, 830 00:40:24,632 --> 00:40:26,301 który zakwitnie i będzie piękny. 831 00:40:27,677 --> 00:40:28,928 Czyli to jest całun. 832 00:40:29,012 --> 00:40:30,221 Tak. 833 00:40:30,722 --> 00:40:32,015 -Chcesz wypróbować? -Chcę. 834 00:40:32,098 --> 00:40:33,641 -Położysz się? -Jasne. 835 00:40:33,725 --> 00:40:35,310 -Ahoj, przygodo. -Dobra. 836 00:40:36,144 --> 00:40:38,146 Okrywamy ciało. 837 00:40:38,563 --> 00:40:40,440 Głowa zostaje odkryta. 838 00:40:42,400 --> 00:40:44,068 Jak pod namiotem. 839 00:40:44,319 --> 00:40:46,196 Trochę tak. 840 00:40:46,863 --> 00:40:48,489 Związujemy. 841 00:40:48,573 --> 00:40:50,074 Układasz mnie do snu. 842 00:40:50,533 --> 00:40:52,202 Jestem opiekunem kolonii. 843 00:40:52,285 --> 00:40:54,204 Witamy w Obozie Umarlaków. 844 00:40:55,163 --> 00:40:57,749 Mógłbym w tym spać. 845 00:40:57,832 --> 00:40:59,375 Poczekaj, aż zakryję ci twarz. 846 00:40:59,459 --> 00:41:00,585 Wtedy pogadamy. 847 00:41:00,668 --> 00:41:02,253 -Gotów? -Tak. 848 00:41:02,337 --> 00:41:03,338 Wielka chwila. 849 00:41:03,421 --> 00:41:04,505 Pa, pa. 850 00:41:08,885 --> 00:41:11,387 Daj znać, jak będziesz się dusił. 851 00:41:11,471 --> 00:41:12,430 Dobra. 852 00:41:12,513 --> 00:41:15,433 Gdybyś się udusił, poszłabym z torbami. 853 00:41:15,516 --> 00:41:17,227 Wszystko gotowe. Mogę umierać. 854 00:41:18,144 --> 00:41:19,896 Nic nie trzeba robić. 855 00:41:19,979 --> 00:41:22,065 Owinęłaś mnie. Tylko wykop grób. 856 00:41:26,527 --> 00:41:29,781 Dobra. Jesteś w całunie. 857 00:41:29,864 --> 00:41:31,074 Jak się czujesz? 858 00:41:31,157 --> 00:41:32,075 Nieźle. 859 00:41:32,492 --> 00:41:33,952 Pięknie wyglądasz. 860 00:41:34,035 --> 00:41:35,078 Serio? Dzięki. 861 00:41:35,161 --> 00:41:36,329 Czaję. 862 00:41:36,412 --> 00:41:38,539 Jeśli jest taka opcja, 863 00:41:38,623 --> 00:41:41,542 to po co grzebać kogoś w trumnie? 864 00:41:46,798 --> 00:41:49,300 Żałoba skłania ludzi do radykalnych wyborów. 865 00:41:49,384 --> 00:41:51,678 Niektóre są wręcz nierozsądne. 866 00:41:53,137 --> 00:41:55,598 Widać jak na dłoni, że wokół śmierci 867 00:41:55,682 --> 00:41:58,184 kręci się niezły biznes. 868 00:41:59,269 --> 00:42:02,563 Opłakiwanie zmarłych sporo kosztuje. 869 00:42:02,647 --> 00:42:05,817 Choć utrata bliskich w nietypowych okolicznościach 870 00:42:05,900 --> 00:42:08,236 może się wiązać z dużą rekompensatą. 871 00:42:09,654 --> 00:42:11,739 A gdy zechcę się pozbyć wrogów, 872 00:42:11,823 --> 00:42:13,992 muszę mieć przy sobie gotówkę. 873 00:42:15,785 --> 00:42:18,413 Dokonywanie tych wyborów 874 00:42:18,496 --> 00:42:20,081 może być trudne, 875 00:42:20,164 --> 00:42:22,500 ale wydawanie pieniędzy na zmarłych 876 00:42:22,625 --> 00:42:25,962 pozwala nam opanować egzystencjalny lęk 877 00:42:26,045 --> 00:42:29,382 wynikający z myśli o nieuchronnej śmierci, która czeka 878 00:42:30,341 --> 00:42:31,426 nas wszystkich. 879 00:42:33,803 --> 00:42:36,264 Dobra. Szczeniaczki. 880 00:43:03,416 --> 00:43:05,126 -Żegnam. -Opłacacie parking? 881 00:43:05,209 --> 00:43:06,294 -Nie. -Dobra. 882 00:43:09,339 --> 00:43:11,049 -Bogatego Zająca. -Mhm. 883 00:43:14,427 --> 00:43:16,220 -Proszę wyjść. -Dziękuję. 884 00:43:16,304 --> 00:43:18,181 Zna pani dobrych prawników? 885 00:43:18,264 --> 00:43:19,432 Dzwonię po policję. 886 00:43:20,516 --> 00:43:21,476 A Stinga pani zna? 887 00:43:23,436 --> 00:43:24,479 Ale suchar. 888 00:43:24,562 --> 00:43:28,858 ...zrekompensować pańskiej żonie utratę pańskiego seksu. 889 00:43:29,567 --> 00:43:31,569 Chcesz spróbować mojego seksu? 890 00:43:31,652 --> 00:43:33,529 To brzmi jak jakaś popieprzona... 891 00:43:33,613 --> 00:43:36,282 -Muszę dziś zapytać żonę. -...powieść wiktoriańska. 892 00:43:36,366 --> 00:43:37,700 Zapiszę to sobie 893 00:43:37,784 --> 00:43:39,160 i zadam to pytanie żonie. 894 00:43:39,243 --> 00:43:41,329 Czy życzysz sobie mojego seksu? 895 00:43:44,582 --> 00:43:45,541 Cholera. 896 00:43:47,126 --> 00:43:48,086 Szlag.