1 00:00:11,013 --> 00:00:12,139 Ja nie mogę! 2 00:00:13,682 --> 00:00:17,227 Gdy byłem dzieckiem, byłem pewien, że wiem, jaki będzie koniec świata. 3 00:00:18,562 --> 00:00:19,855 Inwazja kosmitów. 4 00:00:22,608 --> 00:00:23,859 Atak wielkiego jaszczura. 5 00:00:27,446 --> 00:00:28,614 Albo apokalipsa zombie. 6 00:00:33,118 --> 00:00:34,953 Choć niektórzy nadal wierzą, 7 00:00:35,037 --> 00:00:38,916 że Godzilla, latające spodki i Porywacze Ciał już do nas lecą, 8 00:00:40,250 --> 00:00:43,003 dziś stoimy w obliczu bardziej realnego zagrożenia. 9 00:00:43,545 --> 00:00:48,175 Potencjalnego zaniku jednego z towarów, na którym opiera się 10 00:00:48,258 --> 00:00:49,843 nasza gospodarka. 11 00:00:50,469 --> 00:00:54,640 Towaru tak ważnego i wszechobecnego, 12 00:00:54,723 --> 00:00:57,434 że zależy od niego niemal wszystko. 13 00:00:58,936 --> 00:01:01,146 Jeśli jego zasoby się wyczerpią, 14 00:01:01,980 --> 00:01:05,484 gospodarka światowa stanie w miejscu. 15 00:01:06,735 --> 00:01:08,362 Myślicie, że mówię o ropie? 16 00:01:10,322 --> 00:01:11,365 Nie. 17 00:01:11,740 --> 00:01:13,784 To odcinek o kauczuku. 18 00:01:14,243 --> 00:01:17,871 ODCINEK O KAUCZUKU 19 00:01:19,122 --> 00:01:22,751 Wszystkich nas łączą pieniądze. 20 00:01:23,377 --> 00:01:29,341 Jestem Kal Penn. Badam bestię, jaką jest gospodarka światowa. 21 00:01:29,424 --> 00:01:30,843 WIELKA BESTIA ZWANA GOSPODARKĄ ŚWIATOWĄ 22 00:01:40,978 --> 00:01:43,021 FILADELFIA 23 00:01:43,105 --> 00:01:44,523 PENSYLWANIA 24 00:01:45,399 --> 00:01:48,527 By w pełni zrozumieć, jak bardzo polegamy na kauczuku, 25 00:01:48,610 --> 00:01:51,613 muszę przyjąć końską dawkę tej substancji. 26 00:01:52,823 --> 00:01:57,619 Filadelfio, oto Monster Jam! 27 00:02:08,547 --> 00:02:10,716 Te auta poruszają się na ogromnych oponach. 28 00:02:15,095 --> 00:02:18,307 Tylko naturalny kauczuk jest w stanie wytrzymać siłę, 29 00:02:18,682 --> 00:02:20,684 z jaką podskakują te samochody. 30 00:02:25,856 --> 00:02:27,190 Poza oponami 31 00:02:27,274 --> 00:02:29,902 kauczuk obecny jest praktycznie wszędzie. 32 00:02:30,235 --> 00:02:31,570 Od ubrań, które nosimy, 33 00:02:31,653 --> 00:02:34,489 po akcesoria do domu. 34 00:02:36,366 --> 00:02:39,036 Dzięki kauczukowi możesz poskakać w tym dmuchańcu. 35 00:02:41,747 --> 00:02:43,248 A te dmuchańce... 36 00:02:44,875 --> 00:02:46,418 to zupełnie inna zabawa. 37 00:02:49,129 --> 00:02:52,257 Rynek kauczuku jest wart 26 miliardów dolarów. 38 00:02:52,883 --> 00:02:54,927 To szkielet gospodarki. 39 00:02:55,719 --> 00:03:00,140 Światowe zapotrzebowanie na kauczuk wynosi 13 milionów ton rocznie. 40 00:03:00,974 --> 00:03:05,187 To waga 86 868 płetwali błękitnych. 41 00:03:06,229 --> 00:03:07,397 Mnóstwo kauczuku. 42 00:03:10,984 --> 00:03:14,196 A Monster Jam bardzo go potrzebuje. 43 00:03:15,113 --> 00:03:16,156 Co? 44 00:03:22,412 --> 00:03:25,624 Chcę zapytać o kauczuk. Jesteś gościem od gumy. 45 00:03:26,333 --> 00:03:28,502 Od gumy? Nie wiem, czy to komplement. 46 00:03:28,961 --> 00:03:30,087 WICEPREZES DS. FLOTY 47 00:03:30,170 --> 00:03:31,755 Bill Easterly odpowiada 48 00:03:31,838 --> 00:03:34,424 za zakładanie opon monster truckom. 49 00:03:35,676 --> 00:03:38,053 Dzięki 33-letniemu doświadczeniu w tej branży 50 00:03:38,136 --> 00:03:40,806 wie, co dzieje się, gdy kauczuk zetknie się 51 00:03:40,889 --> 00:03:42,975 z jakąkolwiek nawierzchnią. 52 00:03:43,058 --> 00:03:44,309 Znasz się na oponach. 53 00:03:44,393 --> 00:03:47,604 Jak ważne są opony i kauczuk dla Monster Jamu? 54 00:03:47,938 --> 00:03:49,439 Bez nich nie byłoby show. 55 00:03:49,523 --> 00:03:51,483 Te samochody podskakują i lądują 56 00:03:51,566 --> 00:03:53,193 z siłą 20 G. 57 00:03:54,987 --> 00:03:56,571 Samochody ważą po 5500 kg. 58 00:03:58,240 --> 00:04:02,077 W tym momencie o ziemię uderza ponad sto ton. 59 00:04:02,160 --> 00:04:04,413 Opony muszą wytrzymać za każdym razem. 60 00:04:08,291 --> 00:04:09,835 Zatem opony są bardzo ważne. 61 00:04:09,918 --> 00:04:12,629 Ile kosztują takie opony? 62 00:04:12,713 --> 00:04:14,631 Nawet do 3000 $. 63 00:04:14,715 --> 00:04:15,841 -Za jedną? -Tak. 64 00:04:17,634 --> 00:04:20,178 Nie obchodzimy się z nimi delikatnie. 65 00:04:20,512 --> 00:04:24,182 Podskakują w górę na 10 metrów, uderzają o ziemię, 66 00:04:25,267 --> 00:04:26,810 miażdżą inne samochody. 67 00:04:26,893 --> 00:04:28,562 Czasem jakaś się zniszczy. 68 00:04:31,314 --> 00:04:33,900 Musieliśmy więc opracować wyjątkowo silną oponę, 69 00:04:33,984 --> 00:04:35,235 która to wytrzyma. 70 00:04:35,360 --> 00:04:38,071 Naturalny kauczuk idealnie się do tego nadaje 71 00:04:38,155 --> 00:04:40,532 i dzięki niemu możemy robić to, co robimy. 72 00:04:44,745 --> 00:04:47,122 Istnieją kauczuki syntetyczne na bazie ropy. 73 00:04:47,456 --> 00:04:51,043 Ale podstawowe produkty kauczukowe nie mogą być syntetyczne. 74 00:04:51,126 --> 00:04:52,169 Dlaczego? 75 00:04:52,627 --> 00:04:56,882 Syntetyczny kauczuk nie wytrzyma gorąca, ścierania i procesu starzenia się. 76 00:04:58,675 --> 00:05:01,344 Syntetyczne opony samolotowe? Wykluczone. 77 00:05:01,428 --> 00:05:04,723 Nie wytrzymają lądowania i wybuchną na pasie startowym. 78 00:05:06,058 --> 00:05:09,102 Podobnie ciężarówki jeżdżące po całym kraju. 79 00:05:09,186 --> 00:05:11,521 Syntetyczny kauczuk jest mało wytrzymały. 80 00:05:14,191 --> 00:05:17,444 Naturalny kauczuk to jedyna znana substancja, 81 00:05:17,527 --> 00:05:21,114 która spełnia wymagania samolotów, ciężarówek i monster trucków. 82 00:05:23,325 --> 00:05:26,453 Ale istnieje zagrożenie, że naturalny kauczuk zniknie. 83 00:05:26,912 --> 00:05:31,041 Jeśli tak się stanie, to będzie koniec Monster Jamów 84 00:05:31,124 --> 00:05:33,668 i wielu rzeczy, na których polegamy na co dzień. 85 00:05:40,217 --> 00:05:42,511 To źródło naturalnego kauczuku. 86 00:05:42,594 --> 00:05:46,389 Sok drzewny albo lateks z brazylijskiego kauczukowca... 87 00:05:49,351 --> 00:05:50,435 Jest monoklonalne. 88 00:05:50,519 --> 00:05:51,812 Klon pojedynczej komórki 89 00:05:51,895 --> 00:05:55,482 To znaczy, że to, to i to drzewo 90 00:05:55,816 --> 00:05:58,652 mają identyczną strukturę genetyczną. 91 00:05:59,778 --> 00:06:03,281 Co oznacza, że wszystkie są podatne na tę samą chorobę. 92 00:06:05,200 --> 00:06:08,495 Ta choroba to grzyb zwany zarazą kauczukowca. 93 00:06:14,501 --> 00:06:16,878 To dla kauczukowca jak Czarna Śmierć, 94 00:06:16,962 --> 00:06:19,756 grypa hiszpanka i wirus ebola w jednym. 95 00:06:20,715 --> 00:06:22,384 Nie ma na nią lekarstwa. 96 00:06:24,719 --> 00:06:26,263 Czym grozi epidemia? 97 00:06:26,346 --> 00:06:29,516 Ponieważ wszystkie kauczukowce są jak bliźnięta jednojajowe, 98 00:06:30,642 --> 00:06:35,063 choroba może zniszczyć cały przemysł kauczukowy. 99 00:06:47,117 --> 00:06:49,077 WIELKA BRYTANIA 100 00:06:49,452 --> 00:06:52,164 Do kogo zwrócić się, 101 00:06:52,247 --> 00:06:53,790 gdy światowym zasobom kauczuku 102 00:06:53,874 --> 00:06:57,294 zagraża ten mały zarodnik? 103 00:06:58,295 --> 00:07:04,009 Do prawdziwego kozaka w świecie fitopatologii. 104 00:07:04,843 --> 00:07:06,386 -Mogę to założyć? -Możesz. 105 00:07:06,469 --> 00:07:08,847 Też mam honorowy doktorat. 106 00:07:08,930 --> 00:07:10,432 -Ty? -Z nicnierobienia. 107 00:07:10,515 --> 00:07:11,850 No tak, to powszechne. 108 00:07:11,933 --> 00:07:14,227 -Obaj jesteśmy doktorami. -Faktycznie. 109 00:07:14,352 --> 00:07:15,896 Ale ty wiesz, co robisz. 110 00:07:15,979 --> 00:07:18,148 Pracowałem głównie w tropikach. 111 00:07:18,231 --> 00:07:19,316 FITOPATOLOG 112 00:07:19,399 --> 00:07:22,861 Głównie nad uprawami tropikalnymi. Kawą, kakao i kauczukiem. 113 00:07:23,111 --> 00:07:26,239 Poprośmy jakiś kauczukowiec, by powiedział „aaa” i zbadajmy go. 114 00:07:33,914 --> 00:07:37,751 Dr Harry Evans ma ponad 40 lat doświadczenia 115 00:07:37,834 --> 00:07:40,629 w walce z chorobami roślin i grzybów. 116 00:07:40,712 --> 00:07:43,089 Większość czasu spędza w laboratorium, 117 00:07:43,173 --> 00:07:46,676 katalogując zgromadzone próbki, w tym zarazy kauczukowca. 118 00:07:46,760 --> 00:07:47,594 FITOPATOLOGIA 119 00:07:47,677 --> 00:07:49,930 Materiał na kauczuk 120 00:07:50,013 --> 00:07:51,389 pochodzi zwykle z Azji. 121 00:07:51,473 --> 00:07:54,184 Podejrzewamy, że tam pojawiła się zaraza. 122 00:07:54,267 --> 00:07:59,522 Ta próbka pochodzi z Trynidadu 123 00:07:59,940 --> 00:08:01,316 z lat 80. 124 00:08:01,399 --> 00:08:03,777 Te dziurki powstały na skutek choroby. 125 00:08:03,860 --> 00:08:05,111 Jak rany postrzałowe. 126 00:08:05,195 --> 00:08:06,905 OTWORY W LIŚCIACH 127 00:08:07,197 --> 00:08:08,156 -Tak. -Wtedy... 128 00:08:08,240 --> 00:08:12,827 liście stopniowo opadają, 129 00:08:12,911 --> 00:08:14,454 aż do całkowitej defoliacji. 130 00:08:14,537 --> 00:08:16,706 To może oznaczać śmierć drzewa. 131 00:08:16,790 --> 00:08:21,419 Te próbki zebrał Malezyjczyk, Chi, 132 00:08:21,503 --> 00:08:24,381 który jest dobrze obeznany z tematem zarazy. 133 00:08:24,881 --> 00:08:27,550 Jeśli się przyjrzysz, zobaczysz... 134 00:08:27,634 --> 00:08:29,469 Przepraszam, śmieję się, 135 00:08:30,387 --> 00:08:32,305 bo w hindi „chi” znaczy „kupa”. 136 00:08:32,389 --> 00:08:36,142 Czyli doktor Kupa wysłał ci te próbki. 137 00:08:41,898 --> 00:08:43,024 Tak. 138 00:08:43,984 --> 00:08:49,030 Dzięki opisom Chi, widząc pierwsze objawy, 139 00:08:49,114 --> 00:08:50,949 można ocenić, że to ta choroba. 140 00:08:51,032 --> 00:08:54,661 Wystarczy zerknąć na liście przez mikroskop. 141 00:08:54,744 --> 00:08:56,413 Widzisz tę strukturę? 142 00:08:59,749 --> 00:09:01,209 Tak. 143 00:09:01,293 --> 00:09:03,420 Tutaj się zaczyna, to wyprysk. 144 00:09:03,503 --> 00:09:07,090 Potem ta część wypada i liść staje się... 145 00:09:07,173 --> 00:09:10,385 Mówisz „wyprysk”, ale to wygląda jak pasmo górskie. 146 00:09:10,468 --> 00:09:12,637 W takim powiększeniu faktycznie tak wygląda. 147 00:09:13,305 --> 00:09:17,559 Tutaj znajdują się struktury odpowiedzialne za rozmnażanie choroby. 148 00:09:17,642 --> 00:09:20,729 Następnie wypuszczane są zarodniki, 149 00:09:20,812 --> 00:09:22,355 które roznoszą ją dalej. 150 00:09:22,439 --> 00:09:25,900 Tu chodzi o przetrwanie. To pasmo 151 00:09:25,984 --> 00:09:28,069 jest chronione, bo zawiera zarodniki. 152 00:09:28,153 --> 00:09:29,571 Ten grzyb rośnie powoli. 153 00:09:29,654 --> 00:09:31,281 Ten ma trzy lub cztery tygodnie. 154 00:09:31,781 --> 00:09:33,867 3-4 tygodnie, nim osiągnie ten stan? 155 00:09:33,950 --> 00:09:36,244 Nim osiągnie te rozmiary. 156 00:09:38,246 --> 00:09:42,375 Jeśli umieścisz tam tę próbkę, za 4 tygodnie 157 00:09:42,459 --> 00:09:44,002 będzie tak wyglądać? 158 00:09:44,085 --> 00:09:45,170 Tak. 159 00:09:45,253 --> 00:09:49,007 Gdy wykryjecie zarazę 160 00:09:49,090 --> 00:09:50,383 w przesłanej próbce, 161 00:09:50,467 --> 00:09:53,636 gdy ty ją dostaniesz, jest już za późno? 162 00:09:53,720 --> 00:09:54,971 Wszczynamy alarm. 163 00:09:55,055 --> 00:09:57,432 Gdy choroba rozprzestrzenia się na plantacji, 164 00:09:57,515 --> 00:09:58,933 wszystkie drzewa umierają. 165 00:10:00,018 --> 00:10:01,728 Kiedyś już się to zdarzyło. 166 00:10:03,396 --> 00:10:04,731 Sto lat temu 167 00:10:04,814 --> 00:10:08,526 90% zasobów kauczuku pozyskiwano w Brazylii. 168 00:10:08,610 --> 00:10:12,447 Koncerny takie jak Ford tworzyły ogromne plantacje kauczuku 169 00:10:12,530 --> 00:10:14,115 na opony do aut. 170 00:10:14,949 --> 00:10:19,454 W latach 30. XX w. wybuchła epidemia, która rozprzestrzeniła się tak szybko, 171 00:10:19,537 --> 00:10:22,165 że w chwili, gdy ją wykryto, było już za późno. 172 00:10:22,248 --> 00:10:27,504 Maleńkie zarodniki wyniszczyły niemal wszystkie drzewa w Ameryce Południowej. 173 00:10:27,962 --> 00:10:31,174 Ford zainwestował w plantację 20 mln $. 174 00:10:31,257 --> 00:10:34,844 Przeliczając to na dzisiejsze realia, 280 mln $. 175 00:10:34,928 --> 00:10:37,013 Odsprzedali ją Brazylijczykom 176 00:10:37,097 --> 00:10:40,350 za niewiele ponad 1% kwoty, którą zainwestowali. 177 00:10:40,642 --> 00:10:43,645 Dziś udział Brazylii w rynku kauczuku 178 00:10:43,728 --> 00:10:48,108 spadł z 90% do 0,001%. 179 00:10:48,691 --> 00:10:51,111 Gdzie są pozostałe plantacje? 180 00:10:51,194 --> 00:10:54,155 Głównie w Azji, 90%-95%. 181 00:10:54,572 --> 00:10:56,991 95% światowych zasobów kauczuku. 182 00:10:57,075 --> 00:10:59,494 Naturalny kauczuk pochodzi z Azji. 183 00:10:59,577 --> 00:11:01,704 Czaję. Czyli teraz oni są na celowniku. 184 00:11:01,788 --> 00:11:02,956 Epidemia doprowadziłaby 185 00:11:03,039 --> 00:11:04,833 do zniszczenia większości zasobów. 186 00:11:04,916 --> 00:11:08,962 Mogłoby to zaburzyć funkcjonowanie światowej gospodarki. 187 00:11:10,213 --> 00:11:12,090 Bariery geograficzne są nieważne. 188 00:11:12,173 --> 00:11:14,008 Zaraza ogarnęłaby cały rejon. 189 00:11:14,092 --> 00:11:16,511 Tak, jak to miało miejsce w Ameryce Pd. i Śr. 190 00:11:16,594 --> 00:11:20,348 Gdyby tak się stało, trudno byłoby to opanować. 191 00:11:21,307 --> 00:11:22,725 POMOC 192 00:11:22,809 --> 00:11:26,563 Co by się stało, gdyby zaraza przedostała się za Pacyfik 193 00:11:26,646 --> 00:11:27,856 i sięgnęła Azji? 194 00:11:27,939 --> 00:11:31,192 To byłby koniec nie tylko Monster Trucków, 195 00:11:31,276 --> 00:11:34,320 ale całej światowej gospodarki. 196 00:11:34,404 --> 00:11:37,365 Wyobrażacie to sobie? Nie? To wam pomogę. 197 00:11:44,747 --> 00:11:46,040 Proszę bardzo. 198 00:11:46,958 --> 00:11:48,918 Tak wygląda apokalipsa. 199 00:11:49,752 --> 00:11:53,590 Samoloty są uziemione, a świat staje w miejscu. 200 00:11:56,384 --> 00:11:59,262 PUSTYNIA MOJAVE 201 00:12:01,139 --> 00:12:02,682 Widzisz te kolosy? 202 00:12:02,765 --> 00:12:04,100 Są ogromne. 203 00:12:04,184 --> 00:12:06,352 Nadal stoją na... 204 00:12:07,061 --> 00:12:09,522 Na gumowych oponach. 205 00:12:10,064 --> 00:12:13,943 Chciałbym się dowiedzieć, jak wyglądałby świat bez kauczuku. 206 00:12:14,027 --> 00:12:17,780 Cmentarzysko samolotów, gdzie uziemione olbrzymy 207 00:12:17,864 --> 00:12:20,492 są rozbierane na części przez zbieraczy. 208 00:12:20,575 --> 00:12:23,870 -Te opony są... -W 100% wykonane z naturalnego kauczuku. 209 00:12:23,953 --> 00:12:24,913 Te też? 210 00:12:24,996 --> 00:12:27,582 Raczej tak, muszą być wytrzymałe. 211 00:12:27,665 --> 00:12:29,918 Mam nadzieję, że uda się tu zajrzeć. 212 00:12:30,001 --> 00:12:32,629 Powinny tu być uszczelki i tym podobne. 213 00:12:33,087 --> 00:12:35,340 Czyli te elementy też są z gumy? 214 00:12:35,423 --> 00:12:37,800 -Czy z plastiku? -Tu widzimy gumę. 215 00:12:38,343 --> 00:12:39,677 Tu też jest guma. 216 00:12:39,761 --> 00:12:42,347 W tych obiciach też może być trochę gumy, 217 00:12:42,430 --> 00:12:46,267 żeby szklanka z drinkiem się nie ześliznęła. 218 00:12:46,351 --> 00:12:49,020 A tutaj też jest coś zrobione z gumy? 219 00:12:51,481 --> 00:12:52,524 Dasz radę. 220 00:12:54,275 --> 00:12:55,527 INŻYNIER ROLNICTWA 221 00:12:55,610 --> 00:12:57,779 Dr Katrina Cornish próbowała nas ostrzec, 222 00:12:57,862 --> 00:13:00,615 jakie będą konsekwencje niedoboru kauczuku. 223 00:13:02,825 --> 00:13:06,162 Jej apel na temat możliwego kryzysu jest jednoznaczny. 224 00:13:07,747 --> 00:13:12,043 Nie możemy nadal polegać na drzewach klonalnych 225 00:13:12,126 --> 00:13:13,586 wrażliwych na choroby. 226 00:13:14,087 --> 00:13:18,341 Z punktu widzenia światowej gospodarki to straszna lekkomyślność. 227 00:13:18,424 --> 00:13:20,718 -Czy zaraza to realne zagrożenie? -Tak. 228 00:13:20,802 --> 00:13:24,639 Przez ostatnich 20 lat wystąpiła raz w Indiach i raz w Tajlandii. 229 00:13:24,722 --> 00:13:28,518 By nad nią zapanować, wycinano całe plantacje. 230 00:13:28,601 --> 00:13:32,981 Jeśli chciałbyś polecieć z Ameryki Pd. do Azji Południowo-Wschodniej, 231 00:13:33,064 --> 00:13:35,024 trudno ci będzie znaleźć lot. 232 00:13:35,108 --> 00:13:37,026 Musisz się przesiąść 233 00:13:37,110 --> 00:13:39,362 do samolotu, który nie leciał z Ameryki Pd., 234 00:13:39,445 --> 00:13:41,072 z powodu kwarantanny. 235 00:13:41,155 --> 00:13:42,490 -Naprawdę? -Tak. 236 00:13:42,574 --> 00:13:45,076 Zarodniki mogą przedostać się przez ocean 237 00:13:45,159 --> 00:13:47,078 na pokładzie samolotu. 238 00:13:47,161 --> 00:13:50,123 Gdyby to się stało i drzewa zaczęłyby wymierać, 239 00:13:50,206 --> 00:13:54,419 co stałoby się z gospodarką, gdyby zabrakło kauczuku? 240 00:13:54,502 --> 00:13:56,754 Gospodarka światowa załamałaby się. 241 00:13:56,838 --> 00:13:58,631 Nie ma obecnie sektora, 242 00:13:58,715 --> 00:14:01,509 który nie polegałby na dostępności naturalnego kauczuku. 243 00:14:01,593 --> 00:14:04,596 Kryzys objąłby w końcu 244 00:14:04,679 --> 00:14:08,641 cały świat. 245 00:14:08,725 --> 00:14:09,809 Całą gospodarkę. 246 00:14:09,892 --> 00:14:14,522 Cofnęlibyśmy się o 120-130 lat. 247 00:14:16,733 --> 00:14:18,318 Do furmanek i powozów. 248 00:14:18,401 --> 00:14:20,236 Do zwierząt pociągowych. 249 00:14:20,320 --> 00:14:21,738 Konie i skóra. 250 00:14:21,821 --> 00:14:25,283 Nic innego nie mamy. W medycynie, transporcie, nigdzie. 251 00:14:25,366 --> 00:14:28,202 Jak rozwiązać ten problem? 252 00:14:28,286 --> 00:14:32,540 Zwiększając bioróżnorodność w pozyskiwaniu kauczuku. 253 00:14:33,124 --> 00:14:35,001 Natychmiast. 254 00:14:35,084 --> 00:14:38,254 Rządy mają w co inwestować. 255 00:14:38,338 --> 00:14:41,591 Tak, ale nie jesteśmy w tym zbyt dobrzy. 256 00:14:41,674 --> 00:14:44,510 Gdy ma miejsce katastrofa, stwierdzamy: „Ojej! 257 00:14:44,594 --> 00:14:45,887 „Jest źle”. 258 00:14:45,970 --> 00:14:47,764 Nieważne, że ludzie ostrzegają, 259 00:14:47,847 --> 00:14:49,849 że to się stanie. 260 00:14:51,517 --> 00:14:54,604 „Ups. Wiedzieliśmy, że to się stanie?” 261 00:14:54,687 --> 00:14:56,856 Próbowaliśmy was ostrzec. 262 00:14:56,939 --> 00:14:58,316 Nie słuchaliście. 263 00:14:58,399 --> 00:15:01,527 Nie chcieliście działać. Woleliście czekać. 264 00:15:02,945 --> 00:15:04,489 Dlaczego zatem nikt 265 00:15:04,572 --> 00:15:07,784 nic nie robi, by chronić gospodarkę przed efektami zarazy? 266 00:15:09,160 --> 00:15:11,496 Okazuje się, że gospodarki mają tendencję 267 00:15:11,579 --> 00:15:14,499 do ignorowania problemów, które mogą im zaszkodzić. 268 00:15:15,375 --> 00:15:18,670 Problemów, które mogą wystąpić 269 00:15:18,753 --> 00:15:20,755 w każdym miejscu na świecie. 270 00:15:22,048 --> 00:15:23,466 II kadencja Busha 271 00:15:24,175 --> 00:15:26,719 Gdy ktoś mówi o niepewnej sytuacji gospodarczej, 272 00:15:26,803 --> 00:15:29,222 z reguły ma na myśli efekty zewnętrzne, 273 00:15:29,305 --> 00:15:32,684 zmienne, które mogą mieć wpływ na wszystkie podmioty na rynku. 274 00:15:32,767 --> 00:15:34,602 Efekty te mogą być pozytywne. 275 00:15:34,686 --> 00:15:36,396 Jak w 2004 roku, 276 00:15:36,479 --> 00:15:38,981 gdy Myspace otworzyło swoją siedzibę nieopodal. 277 00:15:39,065 --> 00:15:40,817 Stałe zatrudnienie na wiele lat! 278 00:15:42,402 --> 00:15:45,780 Częściej jednak efekty te przybierają katastrofalne rozmiary. 279 00:15:45,863 --> 00:15:49,826 Chorób takich jak zaraza kauczukowa, klęsk żywiołowych, a także konsekwencji 280 00:15:49,909 --> 00:15:52,412 ludzkiej głupoty, jak stopienie reaktora jądrowego, 281 00:15:52,495 --> 00:15:56,374 czy też, jak u mnie - fakt, że mój dom zbudowano na starożytnym cmentarzu. 282 00:15:56,916 --> 00:15:59,752 -Patrzcie, co napadło mnie w nocy. -Ile za te kości? 283 00:15:59,836 --> 00:16:01,713 Nie są na sprzedaż, jędzo! 284 00:16:02,380 --> 00:16:03,548 Dobra, siedem dolców. 285 00:16:03,923 --> 00:16:04,757 IGRZYSKA 1950 286 00:16:05,466 --> 00:16:08,344 Teraz muszę to wszystko sprzedać, by mieć z czego żyć. 287 00:16:08,428 --> 00:16:11,472 Gdy to kupowałem, efekty zewnętrzne nie były wliczone w cenę, 288 00:16:11,556 --> 00:16:14,183 a dziś to właśnie przez nie nie mogę tego sprzedać. 289 00:16:14,559 --> 00:16:16,644 Nie dostałem zniżki na hummera 290 00:16:16,728 --> 00:16:18,479 na wypadek wzrostu cen paliwa. 291 00:16:18,563 --> 00:16:20,690 A ile kosztuje napełnienie baku? 292 00:16:21,107 --> 00:16:22,275 Kupę kasy. 293 00:16:22,567 --> 00:16:23,901 PŁYTY 50, KASETY 75 CENTÓW 294 00:16:24,152 --> 00:16:26,529 Zapłaciłem 15 $ za każdą z tych płyt, 295 00:16:26,612 --> 00:16:29,198 a teraz sprzedaję je po 50 centów. 296 00:16:29,282 --> 00:16:30,908 Z wyjątkiem Papa Roach. 297 00:16:31,576 --> 00:16:32,744 To rarytas. 298 00:16:33,453 --> 00:16:36,289 Jeśli je kupisz, winyle dorzucę za darmo! 299 00:16:36,372 --> 00:16:37,749 Nigdy nie wrócą. 300 00:16:39,500 --> 00:16:42,044 Akcje Google po 100 $? 301 00:16:42,128 --> 00:16:43,755 W takim wypadku spieniężę je 302 00:16:43,838 --> 00:16:46,632 i wyniosę się gdzieś, gdzie nie ma cmentarza. 303 00:16:46,716 --> 00:16:49,260 Podobno w Nowym Orleanie nie grzebią ludzi w ziemi. 304 00:16:49,343 --> 00:16:52,138 No to postanowione. 305 00:16:52,221 --> 00:16:53,973 -Bezpiecznej podróży. -Dzięki! 306 00:16:54,724 --> 00:16:58,311 Nowy Orlean, rok 2005. Co może pójść nie tak? 307 00:17:01,647 --> 00:17:05,443 Co zatem oznacza zagrożenie zarazą 308 00:17:05,526 --> 00:17:07,653 dla sektora kauczukowego? 309 00:17:07,737 --> 00:17:09,739 Zacznę swą podróż 310 00:17:09,822 --> 00:17:12,074 od początku szlaku kauczukowego. 311 00:17:15,536 --> 00:17:18,623 TAJLANDIA 312 00:17:19,916 --> 00:17:22,460 2.00 313 00:17:23,252 --> 00:17:26,047 Tajlandia produkuje jedną trzecią światowego kauczuku 314 00:17:26,130 --> 00:17:27,965 na takich plantacjach, 315 00:17:28,049 --> 00:17:30,468 w sercu dawnego lasu deszczowego. 316 00:17:32,720 --> 00:17:33,805 To jest Bo. 317 00:17:33,888 --> 00:17:37,141 Jego zadaniem jest zbieranie surowego kauczuku, czy też lateksu. 318 00:17:37,225 --> 00:17:38,893 Właśnie zaczyna dzień pracy. 319 00:17:41,145 --> 00:17:42,146 Lateksem, 320 00:17:42,230 --> 00:17:44,899 jak prezerwatywą, zajmujemy się przez całą noc. 321 00:17:44,982 --> 00:17:46,234 W ciągu dnia bowiem 322 00:17:46,317 --> 00:17:49,403 temperatura w dżungli powoduje szybsze krzepnięcie substancji. 323 00:17:50,404 --> 00:17:52,323 Moja metafora już nie działa. 324 00:17:53,157 --> 00:17:55,785 Najpierw usuwam suchy lateks z zeszłej nocy. 325 00:17:59,539 --> 00:18:00,790 Nacinam drzewo. 326 00:18:09,507 --> 00:18:11,175 Jak długo trwa napełnianie? 327 00:18:11,509 --> 00:18:14,887 Około sześciu godzin. 328 00:18:15,137 --> 00:18:17,056 Iloma drzewami naraz się zajmujesz? 329 00:18:20,434 --> 00:18:21,894 Tysiącem drzew. 330 00:18:22,395 --> 00:18:24,313 Czasem jest ich tysiąc dwieście. 331 00:18:29,735 --> 00:18:33,072 By wytworzyć kauczuk potrzebny do wyprodukowania jednej opony, 332 00:18:33,155 --> 00:18:34,866 drzewo potrzebuje około dwóch lat. 333 00:18:35,825 --> 00:18:37,869 Zwykłej, nie takiej do Monster Trucka. 334 00:18:39,579 --> 00:18:40,997 Jak widzicie, pada deszcz. 335 00:18:41,080 --> 00:18:43,875 Z reguły nie wydobywa się soku z drzew podczas deszczu, 336 00:18:43,958 --> 00:18:45,459 bo woda rozpuszcza lateks. 337 00:18:45,543 --> 00:18:48,588 Ale przyjechaliśmy do Tajlandii z 20-osobową ekipą, 338 00:18:48,671 --> 00:18:51,132 jest 3.00 nad ranem, i chcemy nakręcić 339 00:18:51,215 --> 00:18:52,466 odcinek o kauczuku. 340 00:18:52,550 --> 00:18:54,135 Dlatego tu jesteśmy. 341 00:18:58,306 --> 00:19:02,184 6.00 342 00:19:04,687 --> 00:19:07,690 Zostało tylko jedno drzewo. 343 00:19:07,773 --> 00:19:11,819 Potem zważymy lateks. 344 00:19:12,320 --> 00:19:13,404 Chodź. 345 00:19:14,822 --> 00:19:16,782 Po wydobyciu lateksu 346 00:19:16,866 --> 00:19:19,243 Bo zbiera wiaderka z białym płynem. 347 00:19:26,876 --> 00:19:28,502 Będziemy go ważyć. 348 00:19:32,757 --> 00:19:34,216 Gdy wiadra są już pełne, 349 00:19:34,300 --> 00:19:36,802 Bo musi podjechać na stanowisko ważenia, 350 00:19:36,886 --> 00:19:39,013 by dowiedzieć się, ile zarobi za całą noc. 351 00:19:47,855 --> 00:19:51,859 Plantacja obejmuje 192 hektary drzew kauczukowych. 352 00:19:54,403 --> 00:19:57,865 Gdyby przedostało się tu parę zarodników zarazy, 353 00:19:57,949 --> 00:20:00,368 wszystkie drzewa wymarłyby w kilka tygodni. 354 00:20:07,416 --> 00:20:11,754 Na plantacji mieszka i pracuje 30 zbieraczy takich jak Bo. 355 00:20:12,713 --> 00:20:15,925 Po zważeniu kauczuku właściciel wypłaci im wynagrodzenie. 356 00:20:16,926 --> 00:20:21,639 Mój ojciec kupił tę działkę i zaczął sadzić drzewa kauczukowe. 357 00:20:21,722 --> 00:20:23,891 Kupił ją specjalnie w tym celu? 358 00:20:23,975 --> 00:20:24,934 Tak. 359 00:20:25,017 --> 00:20:27,228 Gdy 8 lat temu tajski rząd 360 00:20:27,311 --> 00:20:28,854 zaoferował dopłaty rolnikom, 361 00:20:28,938 --> 00:20:32,149 właściciel plantacji, dr Chukiet, zasadził wiele drzew. 362 00:20:32,233 --> 00:20:33,484 PLANTATOR KAUCZUKU 363 00:20:34,318 --> 00:20:36,821 Drzewo kauczukowe żyje do 25 lat, 364 00:20:36,904 --> 00:20:39,156 ale mija siedem, nim dojrzeje. 365 00:20:40,032 --> 00:20:43,411 Dopiero niedawno inwestycja zaczęła się zwracać. 366 00:20:45,746 --> 00:20:47,540 Co się tam dzieje? 367 00:20:47,623 --> 00:20:51,919 Przynosimy lateks ze zbiorów. 368 00:20:52,003 --> 00:20:54,880 Zważymy go. 369 00:20:54,964 --> 00:20:56,632 Dobra? 370 00:20:56,716 --> 00:20:59,343 Cena lateksu to 47 bahtów za kilogram. 371 00:20:59,427 --> 00:21:00,428 1 BAHT = 3 CENTY 372 00:21:00,511 --> 00:21:02,138 47 bahtów za kilogram? 373 00:21:02,221 --> 00:21:03,597 -Tak. -Skąd wiecie? 374 00:21:03,681 --> 00:21:04,890 Dzwonimy do fabryki. 375 00:21:04,974 --> 00:21:07,059 -Oni was informują? -Tak. 376 00:21:07,643 --> 00:21:13,607 47 bahtów za kilogram to około 1300 $ za tonę płynnego kauczuku. 377 00:21:15,276 --> 00:21:19,447 Dr Chukiet dzieli się zarobkami ze zbieraczami w stosunku 60:40. 378 00:21:19,530 --> 00:21:22,908 Oznacza to, że Bo zarobi zaledwie 9 $. 379 00:21:22,992 --> 00:21:26,037 W Tajlandii jest to kwota niższa niż minimalna dniówka. 380 00:21:26,120 --> 00:21:27,913 To nasz problem. 381 00:21:27,997 --> 00:21:29,707 Pojawił się niedawno. 382 00:21:29,790 --> 00:21:32,543 Mamy za mało pracowników, bo ceny są niskie. 383 00:21:32,626 --> 00:21:33,461 No tak. 384 00:21:33,544 --> 00:21:37,131 Wszyscy wolą zbierać, gdy cena jest wysoka. 385 00:21:38,174 --> 00:21:40,217 Nie możemy rekrutować nowych ludzi, 386 00:21:41,177 --> 00:21:44,263 gdy ktoś zrezygnuje. 387 00:21:44,346 --> 00:21:46,348 Nikt nie chce ich zastąpić. 388 00:21:46,432 --> 00:21:50,436 Dawniej byliśmy w stanie wyprodukować około 6 ton. 389 00:21:50,519 --> 00:21:51,353 Sześć ton? 390 00:21:51,437 --> 00:21:53,022 Dziennie. 391 00:21:53,105 --> 00:21:54,940 Dziś produkujemy dwie tony dziennie. 392 00:21:55,691 --> 00:21:56,859 -Dwie tony? -Tak. 393 00:21:56,942 --> 00:21:59,445 Czyli o ponad połowę mniej. 394 00:21:59,528 --> 00:22:01,697 Tak jest. Dlatego wskaźniki produkcji 395 00:22:02,531 --> 00:22:03,741 są dziś bardzo niskie. 396 00:22:03,824 --> 00:22:08,245 A czy ceny były już kiedyś równie niskie? 397 00:22:09,330 --> 00:22:11,290 Ceny są niskie 398 00:22:11,373 --> 00:22:13,876 już od kilku lat. 399 00:22:13,959 --> 00:22:14,877 Ceny spadają? 400 00:22:14,960 --> 00:22:16,670 Tak. Teraz to około... 401 00:22:16,754 --> 00:22:18,881 30% dawnej wartości tego produktu. 402 00:22:18,964 --> 00:22:20,716 30% dawnej ceny? 403 00:22:20,800 --> 00:22:21,926 Tak! 404 00:22:22,009 --> 00:22:23,094 Sprzed trzech lat? 405 00:22:23,177 --> 00:22:24,386 Sprzed dwóch. 406 00:22:24,470 --> 00:22:27,473 To poważny problem dla Tajlandii. 407 00:22:28,557 --> 00:22:31,227 Dawniej biznes opierał się 408 00:22:31,894 --> 00:22:35,397 głównie na plantacjach kauczuku. 409 00:22:35,481 --> 00:22:38,859 Dziś próbujemy się przebranżowić 410 00:22:39,527 --> 00:22:42,488 na olej kokosowy i palmowy. 411 00:22:42,571 --> 00:22:45,199 Próbujemy dywersyfikacji. 412 00:22:45,282 --> 00:22:48,661 I wycinamy stare kauczukowce. 413 00:22:49,578 --> 00:22:50,538 Nie rozumiem. 414 00:22:50,621 --> 00:22:53,332 Skoro zaraza to poważne zagrożenie dla dostaw kauczuku, 415 00:22:53,415 --> 00:22:56,460 a zapotrzebowanie na materiał stale wzrasta, 416 00:22:56,544 --> 00:22:58,504 skąd tak niskie ceny 417 00:22:58,587 --> 00:23:00,881 i straty ponoszone przez rolników, 418 00:23:00,965 --> 00:23:03,509 którzy rozważają wycięcie kauczukowców? 419 00:23:04,677 --> 00:23:06,512 Co dalej z tym kauczukiem? 420 00:23:06,762 --> 00:23:08,305 Gdy lateks jest gotowy, 421 00:23:08,389 --> 00:23:12,143 przenosimy go ze zbiornika do vana. 422 00:23:12,226 --> 00:23:13,519 Jedzie do fabryki. 423 00:23:13,602 --> 00:23:15,855 To wszystko tam jedzie. 424 00:23:15,938 --> 00:23:16,856 Do fabryki. 425 00:23:19,859 --> 00:23:23,070 Dr Chukiet mówi, że cenę podaje fabryka, 426 00:23:23,904 --> 00:23:27,116 więc jadę tam, by zapytać, dlaczego jest tak niska. 427 00:23:34,874 --> 00:23:37,126 Właścicielem fabryki jest Robert Meyer. 428 00:23:37,209 --> 00:23:38,169 PREZES 429 00:23:38,252 --> 00:23:41,797 W ciągu ośmiu lat rozbudował firmę do 38 fabryk. 430 00:23:42,715 --> 00:23:46,677 Dziś odpowiada za produkcję 14% światowych zasobów kauczuku. 431 00:23:48,846 --> 00:23:52,892 Te bębny z glutowatym lateksem to efekt końcowy obróbki, 432 00:23:53,392 --> 00:23:55,477 który trafia do firm oponiarskich. 433 00:23:57,313 --> 00:23:59,273 Dotknij, ten jest ciepły. 434 00:23:59,356 --> 00:24:00,816 I kleisty. 435 00:24:01,692 --> 00:24:03,110 Proces opiekania 436 00:24:03,194 --> 00:24:04,486 powoduje dwie rzeczy. 437 00:24:05,029 --> 00:24:06,530 Ustabilizował 438 00:24:06,614 --> 00:24:08,490 rozkład produktu. 439 00:24:08,574 --> 00:24:11,410 W wyniku opiekania zatrzymuje się proces rozkładu. 440 00:24:11,493 --> 00:24:13,913 Zwiększa się także przyczepność. 441 00:24:13,996 --> 00:24:16,624 Ten kolor uzyskał w wyniku suszenia? 442 00:24:16,707 --> 00:24:18,000 Tak. Jak ciastko. 443 00:24:19,710 --> 00:24:21,170 To są stanowiska ważenia, 444 00:24:21,253 --> 00:24:23,839 gdzie układa się dwa bloki jeden na drugim. 445 00:24:24,381 --> 00:24:26,008 Odcinamy lub dokładamy kawałek, 446 00:24:26,091 --> 00:24:27,760 by ważył dokładnie 35 kilogramów. 447 00:24:27,843 --> 00:24:28,677 Fajnie. 448 00:24:30,387 --> 00:24:32,514 Tu mamy gotowe produkty. 449 00:24:32,598 --> 00:24:35,226 Stąd batoniki wyruszają w podróż. 450 00:24:35,309 --> 00:24:37,019 Tak. Na tym polega nasze zadanie: 451 00:24:37,102 --> 00:24:39,313 przekształcamy produkt rolny w przemysłowy. 452 00:24:39,396 --> 00:24:40,981 Super. 453 00:24:42,483 --> 00:24:43,943 Jak się zapewne domyśliłeś, 454 00:24:44,026 --> 00:24:45,486 w procesie tym 455 00:24:45,569 --> 00:24:47,488 są dwa ważne etapy. 456 00:24:47,780 --> 00:24:51,033 Rolnik przekazuje produkt fabryce. 457 00:24:52,284 --> 00:24:54,787 Fabryka przekazuje surowiec 458 00:24:54,870 --> 00:24:56,330 wytwórcy produktów gumowych. 459 00:24:56,747 --> 00:24:58,666 To są te dwa punkty przekazania, 460 00:24:58,749 --> 00:24:59,959 gdzie blok przechodzi 461 00:25:00,042 --> 00:25:01,377 w ręce kolejnego wytwórcy. 462 00:25:07,383 --> 00:25:10,636 Martwi cię zaraza kauczukowa? 463 00:25:10,719 --> 00:25:12,763 Wszyscy się nią martwią. 464 00:25:14,181 --> 00:25:18,894 Choroba nie dotarła jeszcze do Azji Południowo-Wschodniej. 465 00:25:19,561 --> 00:25:23,607 Może jestem naiwny albo podchodzę do tego zbyt emocjonalnie, 466 00:25:24,692 --> 00:25:26,485 by się tym zbytnio przejmować, 467 00:25:27,069 --> 00:25:29,071 ale nawet jeśli choroba tu dotrze, 468 00:25:29,154 --> 00:25:31,615 spowoduje gwałtowny wzrost cen kauczuku. 469 00:25:31,699 --> 00:25:35,577 Ale zdaje się, że nie jest to wliczone w obecną cenę. 470 00:25:35,661 --> 00:25:38,122 Rozmawiałem z rolnikami, którzy mówią, 471 00:25:38,205 --> 00:25:41,125 że w ciągu ostatnich 3 lat kwota, jaką otrzymują za lateks 472 00:25:41,208 --> 00:25:42,251 drastycznie spadła. 473 00:25:42,334 --> 00:25:44,962 -Fakt. -Wyjaśnij mi dlaczego. 474 00:25:45,671 --> 00:25:46,839 By to zrozumieć, 475 00:25:46,922 --> 00:25:48,966 musisz dobrze poznać historię kauczuku. 476 00:25:49,049 --> 00:25:50,968 Dawniej odległość, zarówno w czasie, 477 00:25:51,051 --> 00:25:52,720 jak i przestrzeni, uniemożliwiała 478 00:25:52,803 --> 00:25:54,305 bezpośrednią komunikację 479 00:25:54,388 --> 00:25:56,432 pomiędzy źródłem surowca a konsumentem. 480 00:25:56,807 --> 00:25:59,685 Jako kupiec, na przykład wytwórca opon, 481 00:25:59,768 --> 00:26:01,520 chcesz wiedzieć, czy możesz kupić 482 00:26:01,603 --> 00:26:03,147 ode mnie produkt, 483 00:26:03,230 --> 00:26:05,024 nie tylko dziś, ale przez cały rok. 484 00:26:05,107 --> 00:26:07,067 Potrzebujesz stałego źródła surowca. 485 00:26:07,151 --> 00:26:09,695 By to umożliwić, stworzono rynek terminowy. 486 00:26:09,778 --> 00:26:11,613 Kauczukiem także na nim handlowano. 487 00:26:11,697 --> 00:26:13,782 Możesz objaśnić, co to takiego? 488 00:26:13,866 --> 00:26:16,201 Rynek terminowy polega na tym, że kupiec 489 00:26:16,285 --> 00:26:19,913 umawia się ze sprzedawcą na cenę, ilość, 490 00:26:19,997 --> 00:26:21,290 specyfikacje, źródła, 491 00:26:21,373 --> 00:26:24,293 wszystko, co znajdziesz w umowie, w związku 492 00:26:24,376 --> 00:26:25,711 z przyszłą dostawą. 493 00:26:26,837 --> 00:26:29,298 Jako producent chcę ci dostarczać daną ilość 494 00:26:29,381 --> 00:26:31,008 w konkretnej cenie i w terminie. 495 00:26:31,091 --> 00:26:34,094 Kupujesz od firmy z Nowego Jorku, 496 00:26:34,178 --> 00:26:35,471 z filią w Singapurze. 497 00:26:35,554 --> 00:26:39,224 Transakcja może odbyć się bezpośrednio lub przez grupę pośredników 498 00:26:39,308 --> 00:26:42,019 z producentem, czyli ze mną. 499 00:26:42,102 --> 00:26:43,854 My zapewnilibyśmy cię, 500 00:26:43,937 --> 00:26:46,982 że dostarczymy ci towar po ustalonej cenie i o czasie. 501 00:26:47,066 --> 00:26:50,444 Rynek terminowy jest tak skonstruowany, 502 00:26:50,527 --> 00:26:52,321 że my nie mamy na niego wpływu. 503 00:26:52,404 --> 00:26:54,782 Moi klienci też nie. 504 00:26:54,865 --> 00:26:56,950 Gdybyś z nimi porozmawiał, powiedzieliby, 505 00:26:57,034 --> 00:26:58,744 że chcieliby wyższych cen, 506 00:26:58,827 --> 00:27:01,205 bo wiedzą, że rolnicy zaraz się zbuntują. 507 00:27:01,830 --> 00:27:04,750 Jednak my nie mamy nad tym kontroli. 508 00:27:05,626 --> 00:27:07,503 Musimy lepiej poznać rynek terminowy. 509 00:27:08,337 --> 00:27:10,964 Kontrakt terminowy jest jak bilet na koncert. 510 00:27:11,048 --> 00:27:13,801 Bilety rozchodzą się wiele miesięcy przed moim występem. 511 00:27:13,884 --> 00:27:15,844 Kontrakt opiera się na popycie. 512 00:27:15,928 --> 00:27:18,097 Nie ustaliłabym ceny 100 $ za występ, 513 00:27:18,180 --> 00:27:19,390 jeśli go nie sprzedam. 514 00:27:19,473 --> 00:27:21,767 Jesteś zbyt skromna. Wyprzedałabyś nawet 515 00:27:21,850 --> 00:27:23,602 trasę na Księżycu. 516 00:27:23,685 --> 00:27:24,603 Dzięki, hypemanie. 517 00:27:25,396 --> 00:27:28,399 Sprzedaję bilety z wyprzedzeniem, by zminimalizować ryzyko. 518 00:27:29,274 --> 00:27:31,110 Ciężko pracowałam przed tą trasą. 519 00:27:31,193 --> 00:27:32,778 Nagrałam nowy album, 520 00:27:32,861 --> 00:27:35,114 sama opracowałam choreografię tancerzy. 521 00:27:35,197 --> 00:27:39,410 Jak mówię, że to jest epickie, to jest. 522 00:27:39,493 --> 00:27:42,746 Potrzebuję gwarancji, że moja ciężka praca się opłaci. 523 00:27:42,830 --> 00:27:45,290 A moi fani potrzebują gwarancji, że mnie zobaczą. 524 00:27:45,374 --> 00:27:46,583 A ja gwarantuję, 525 00:27:46,667 --> 00:27:50,504 że jeśli nie zobaczę tego występu, dostanę świra. 526 00:27:50,587 --> 00:27:52,131 Normalnie mi odbije, 527 00:27:52,256 --> 00:27:54,174 ludzie będą w szoku. 528 00:27:54,258 --> 00:27:56,969 Jeśli bilety na koncerty to kontrakty terminowe, 529 00:27:57,052 --> 00:27:59,263 wówczas konik to spekulant. 530 00:27:59,346 --> 00:28:03,183 Jako że rynek ten jest niestabilny, konik może stracić pieniądze. 531 00:28:03,267 --> 00:28:05,769 Na przykład gdy zrobię darmową transmisję koncertu! 532 00:28:05,853 --> 00:28:07,020 Nie! 533 00:28:07,104 --> 00:28:09,064 Rozwalisz Internet. Nie rób tego. 534 00:28:09,148 --> 00:28:10,607 Może nie będę musiała. 535 00:28:10,691 --> 00:28:11,900 Niestety, 536 00:28:11,984 --> 00:28:15,404 konik może kupić wiele biletów i tak kontrolować podaż. 537 00:28:15,487 --> 00:28:17,656 Czyli może ustalać ceny. 538 00:28:17,739 --> 00:28:20,075 To jest manipulowanie rynkiem. 539 00:28:20,159 --> 00:28:22,161 To ty decydujesz, jaka jest cena. 540 00:28:22,244 --> 00:28:23,620 Ty jesteś głównym daniem. 541 00:28:24,037 --> 00:28:26,165 To prawda. 542 00:28:26,248 --> 00:28:27,291 Daj czadu, mała. 543 00:28:28,876 --> 00:28:30,377 Witajcie! 544 00:28:31,170 --> 00:28:32,379 A ja pójdę zebrać kasę 545 00:28:32,463 --> 00:28:34,965 z biletów na Meghan Trainor! 546 00:28:35,048 --> 00:28:36,508 Mam bilety na Meghan Trainor! 547 00:28:36,592 --> 00:28:38,469 Szybko schodzą. Koncert się zaczyna. 548 00:28:42,306 --> 00:28:45,017 Kto jest konikiem w branży kauczukowej? 549 00:28:46,894 --> 00:28:48,228 Oni. 550 00:28:48,312 --> 00:28:51,064 Inwestorzy na towarowym rynku terminowym. 551 00:28:53,400 --> 00:28:55,569 Inwestorzy wykupują kontrakty, 552 00:28:55,652 --> 00:28:58,614 spekulując, iż z czasem ich wartość wzrośnie. 553 00:28:58,697 --> 00:28:59,698 Kauczuk 554 00:29:00,032 --> 00:29:03,202 Celem inwestora jest: kupić tanio, sprzedać drogo 555 00:29:03,285 --> 00:29:05,704 i zainkasować różnicę. 556 00:29:12,169 --> 00:29:13,587 SINGAPUR 557 00:29:15,839 --> 00:29:19,176 Singapur to jeden z największych ośrodków finansowych świata. 558 00:29:19,259 --> 00:29:23,096 Inwestuje się tu w tysiące kontraktów terminowych dziennie. 559 00:29:25,140 --> 00:29:29,853 Dar Wong należał do tej grupy inwestorów. 560 00:29:30,354 --> 00:29:31,522 BYŁY INWESTOR 561 00:29:31,605 --> 00:29:33,357 30 lat pracował dla dużych firm, 562 00:29:33,440 --> 00:29:36,026 a dziś podróżuje po Azji i doradza 563 00:29:36,109 --> 00:29:37,402 plantatorom kauczuku. 564 00:29:39,363 --> 00:29:41,698 Skoro cały świat potrzebuje kauczuku... 565 00:29:41,782 --> 00:29:44,576 -Wszyscy go potrzebujemy. -Ubrania, okulary, przewody. 566 00:29:45,202 --> 00:29:47,704 Dlaczego cena jest tak niska? 567 00:29:47,788 --> 00:29:49,331 Na fluktuacje cen kauczuku 568 00:29:49,414 --> 00:29:52,209 mają wpływ 569 00:29:52,292 --> 00:29:55,212 globalna inflacja i recesja. 570 00:29:56,255 --> 00:29:59,174 W 2013 roku ceny kauczuku zaczęły spadać. 571 00:29:59,800 --> 00:30:02,844 W tym czasie tajski rząd stwierdził, 572 00:30:02,928 --> 00:30:06,348 iż ceny te podlegają krótkoterminowym korektom. 573 00:30:06,431 --> 00:30:08,642 Ale nigdy nie wróciły na dawny poziom. 574 00:30:08,725 --> 00:30:10,978 Spadały dalej. 575 00:30:11,395 --> 00:30:14,398 Gdy rolnicy zorientowali się, 576 00:30:14,481 --> 00:30:17,109 że ceny spadają, przestali zbierać lateks. 577 00:30:17,192 --> 00:30:19,903 Chcieli wyciąć drzewa. 578 00:30:20,487 --> 00:30:22,155 To zjawisko 579 00:30:22,239 --> 00:30:26,201 nie do przyjęcia z punktu widzenia branży kauczukowej. 580 00:30:27,286 --> 00:30:30,497 Rolnik twierdzi, że to fabryka ustala ceny. 581 00:30:30,914 --> 00:30:34,793 Fabryka twierdzi, że ustalają je inwestorzy. 582 00:30:35,002 --> 00:30:36,962 A inwestorzy, 583 00:30:37,045 --> 00:30:40,173 że to sprawka globalnej inflacji i recesji. 584 00:30:40,507 --> 00:30:42,509 Wszyscy wytykają się palcami, 585 00:30:42,593 --> 00:30:45,429 ale z czego ci rolnicy mają żyć? 586 00:30:45,512 --> 00:30:46,513 NIE MÓJ PROBLEM 587 00:30:47,681 --> 00:30:50,601 Wytwarzanie kauczuku to z ich perspektywy głupota. 588 00:30:50,684 --> 00:30:53,145 Zachęcamy rolników, 589 00:30:53,645 --> 00:30:55,314 by szukali innych źródeł dochodu, 590 00:30:55,397 --> 00:30:56,565 zachowując plantacje, 591 00:30:56,648 --> 00:30:58,942 gdyż ceny zmieniają się cyklicznie. 592 00:30:59,026 --> 00:31:00,402 Rosną - tak już bywało. 593 00:31:00,485 --> 00:31:01,445 A potem spadają. 594 00:31:01,528 --> 00:31:03,238 Teraz mamy chude lata. 595 00:31:03,322 --> 00:31:05,115 Gdy ten cykl się skończy, 596 00:31:05,198 --> 00:31:06,700 znów zaczną rosnąć. 597 00:31:06,783 --> 00:31:09,161 Chodzi o oscylacje cen. 598 00:31:10,162 --> 00:31:13,040 Czy zaraza to realne zagrożenie dla kauczuku? 599 00:31:14,124 --> 00:31:15,959 Wydaje mi się... 600 00:31:16,293 --> 00:31:17,753 że tak. 601 00:31:17,836 --> 00:31:20,964 Ten problem zostawmy jednak 602 00:31:21,048 --> 00:31:22,257 fitopatologom. 603 00:31:22,382 --> 00:31:25,844 Na tę chorobę nie ma lekarstwa, 604 00:31:25,927 --> 00:31:28,388 ale nie ma nic gorszego od rolników, 605 00:31:28,472 --> 00:31:30,057 którzy chcą wyciąć drzewa. 606 00:31:30,140 --> 00:31:31,767 Gdy je wytną, 607 00:31:31,850 --> 00:31:33,435 nie będzie odwrotu. 608 00:31:33,518 --> 00:31:36,021 Czyli pańskim zdaniem to rolnicy są zagrożeniem? 609 00:31:36,104 --> 00:31:37,147 Tak. 610 00:31:37,230 --> 00:31:38,690 Oni są zagrożeniem. 611 00:31:38,774 --> 00:31:41,443 Gdy zaczną wycofywać się z branży, 612 00:31:41,526 --> 00:31:43,945 przestaną zbierać, wytną plantacje 613 00:31:44,029 --> 00:31:46,239 albo zostawią je samym sobie, 614 00:31:46,573 --> 00:31:48,825 rynek będzie zagrożony. 615 00:31:50,619 --> 00:31:52,120 Skoro kauczuk jest tak ważny, 616 00:31:52,204 --> 00:31:54,706 mogłoby się wydawać, że rynek będzie go chronił 617 00:31:54,790 --> 00:31:56,166 za wszelką cenę. 618 00:32:07,552 --> 00:32:08,637 To jest Ma Nui. 619 00:32:08,720 --> 00:32:09,680 HODOWCA KAUCZUKU 620 00:32:09,763 --> 00:32:11,390 Jest plantatorką w Tajlandii, 621 00:32:11,473 --> 00:32:14,935 jedną z osób, które Dar Wong nazywa „zagrożeniem”. 622 00:32:17,104 --> 00:32:18,605 Wycina drzewa kauczukowe, 623 00:32:18,689 --> 00:32:22,317 by zbudować nieduży domek na wynajem. 624 00:32:22,401 --> 00:32:24,820 Nie widzi innego wyjścia. 625 00:32:24,903 --> 00:32:25,821 Pokój do wynajęcia 626 00:32:25,904 --> 00:32:31,410 Decyzja o wycięciu drzew była trudna? 627 00:32:31,493 --> 00:32:36,581 Czy dla pani to zło konieczne? 628 00:32:36,665 --> 00:32:40,293 Nie mam pieniędzy, by zacząć hodować coś innego. 629 00:32:40,377 --> 00:32:42,754 Nie mam wyjścia. 630 00:32:43,797 --> 00:32:47,300 Nie mogę sobie pozwolić na inne plany. 631 00:32:47,384 --> 00:32:49,928 Nie stać mnie na nową plantację. 632 00:32:50,470 --> 00:32:51,805 Rozumiem. 633 00:33:00,856 --> 00:33:04,443 Los Ma Nui dzieli wielu innych rolników. 634 00:33:05,902 --> 00:33:07,821 Są uwikłani w system, 635 00:33:07,904 --> 00:33:11,158 który chce ich powstrzymać przed wycinką 636 00:33:11,575 --> 00:33:14,494 zamiast zająć się zapobieganiem zarazie. 637 00:33:15,662 --> 00:33:18,039 A my spokojnie kupujemy adidasy, 638 00:33:18,123 --> 00:33:21,877 nieświadomi, że cały ten system w każdej chwili może się załamać. 639 00:33:26,131 --> 00:33:29,384 Czy skoro ani zaraza, ani zapaść gospodarcza nie skłaniają rynku 640 00:33:29,468 --> 00:33:31,261 do działania, mamy przerąbane? 641 00:33:31,970 --> 00:33:34,473 Czy pokazy Monster Trucków 642 00:33:34,556 --> 00:33:36,558 podzielą los konkursów siedzenia na słupie? 643 00:33:39,519 --> 00:33:41,229 Niewidzialna ręka rynku 644 00:33:41,313 --> 00:33:43,356 może ignorować problem, 645 00:33:43,440 --> 00:33:47,611 ale prywatny przemysł zaczyna pomału zabezpieczać swoje aktywa. 646 00:33:47,986 --> 00:33:49,696 HANOWER 647 00:33:49,780 --> 00:33:51,907 NIEMCY 648 00:33:51,990 --> 00:33:55,410 Oto ostatnie ogniwo łańcucha dostaw kauczuku: 649 00:33:55,494 --> 00:33:59,873 badaczka Carla i fabryka opon w Niemczech. 650 00:34:03,043 --> 00:34:04,711 Korporacja Continental, 651 00:34:04,795 --> 00:34:08,215 jedna z najstarszych i największych firm motoryzacyjnych na świecie, 652 00:34:08,298 --> 00:34:12,385 chce opracować nowy rodzaj kauczuku produkowany na masową skalę. 653 00:34:12,469 --> 00:34:14,638 Pachnie jak marchewka, prawda? 654 00:34:14,721 --> 00:34:19,059 Tak, bardzo podobny zapach. 655 00:34:22,354 --> 00:34:26,650 Roczny przychód Continentala to około 50 miliardów dolarów. 656 00:34:26,733 --> 00:34:27,859 Z czego to robicie? 657 00:34:27,943 --> 00:34:29,319 Z korzeni mniszka. 658 00:34:34,574 --> 00:34:36,409 (tutaj wpisz żart) 659 00:34:36,493 --> 00:34:38,495 (zaczekam) 660 00:34:38,870 --> 00:34:41,248 Continental stawia na mniszek lekarski 661 00:34:41,331 --> 00:34:43,792 jako surowiec, który wstrząśnie sektorem kauczuku. 662 00:34:44,125 --> 00:34:46,044 W przeciwieństwie do kauczukowca, 663 00:34:46,127 --> 00:34:49,881 mniszek lekarski można hodować cały rok, w klimacie umiarkowanym, 664 00:34:49,965 --> 00:34:52,884 w każdego rodzaju glebie. 665 00:34:52,968 --> 00:34:55,011 Mniszek jest wytrzymały. 666 00:34:56,263 --> 00:34:58,515 Carla Recker kieruje badaniami. 667 00:34:58,598 --> 00:35:00,225 Jest bardzo rzeczowa. 668 00:35:04,437 --> 00:35:07,858 Ile drzew kauczukowych potrzeba 669 00:35:07,941 --> 00:35:08,942 BADACZKA MATERIAŁÓW 670 00:35:09,025 --> 00:35:12,070 na jedną oponę, a ile mniszków? 671 00:35:12,153 --> 00:35:14,489 Drzewo kauczukowe wytwarza około 672 00:35:14,573 --> 00:35:17,534 1-1,5 kilograma kauczuku rocznie. 673 00:35:17,617 --> 00:35:18,535 A na oponę? 674 00:35:18,618 --> 00:35:21,162 Na oponę potrzeba niecałych dwóch drzew. 675 00:35:21,413 --> 00:35:22,581 A mniszki? 676 00:35:22,664 --> 00:35:27,043 Nie liczymy pojedynczych roślin, tylko powierzchnię upraw. 677 00:35:27,127 --> 00:35:30,380 Naszym celem jest ta sama ilość z hektara rocznie, 678 00:35:30,463 --> 00:35:32,591 co w przypadku plantacji kauczuku. 679 00:35:32,674 --> 00:35:36,595 Opowiesz mi o różnicach w pozyskiwaniu materiału? 680 00:35:36,678 --> 00:35:39,723 Wiem, że w przypadku drzewa kauczukowego 681 00:35:39,806 --> 00:35:42,309 nacina się korę i substancja wypływa. 682 00:35:42,392 --> 00:35:43,560 Zbierają ją do naczyń. 683 00:35:43,643 --> 00:35:45,145 A jak to wygląda z mniszkami? 684 00:35:45,520 --> 00:35:47,939 -Też się je nacina? -Nie. 685 00:35:48,023 --> 00:35:51,067 Kauczuk w mniszkach znajduje się w korzeniu, 686 00:35:51,151 --> 00:35:52,986 -pod ziemią. -W korzeniu. 687 00:35:53,069 --> 00:35:53,987 Tak. 688 00:35:54,070 --> 00:35:55,947 Potrzebny jest inny proces. 689 00:35:57,657 --> 00:36:01,244 Pozyskiwanie kauczuku z mniszka jest trudniejsze. 690 00:36:02,787 --> 00:36:07,292 Mówimy o tysiącach roślin, które należy wyhodować i zebrać, 691 00:36:07,375 --> 00:36:11,004 a następnie wydobyć z nich kauczuk za pomocą skomplikowanego procesu 692 00:36:11,087 --> 00:36:13,673 z udziałem ludzi i maszyn. 693 00:36:14,382 --> 00:36:15,759 Tu mamy suche korzonki. 694 00:36:15,842 --> 00:36:17,886 Są kruche. Można je łamać, 695 00:36:17,969 --> 00:36:20,347 ale wciąż się trzymają. 696 00:36:20,430 --> 00:36:22,265 W miejscu pęknięcia widać 697 00:36:22,349 --> 00:36:24,893 cienkie włókienka kauczuku. 698 00:36:24,976 --> 00:36:29,064 Continental zainwestował spore środki w ten proces. 699 00:36:29,147 --> 00:36:31,441 To należy oddzielić podczas obróbki, 700 00:36:31,524 --> 00:36:33,485 by uzyskać ten wspaniały materiał. 701 00:36:33,985 --> 00:36:35,904 Mając nadzieję, że to się opłaci. 702 00:36:37,072 --> 00:36:39,407 Wyprodukowaliście już opony z mniszka, prawda? 703 00:36:39,491 --> 00:36:42,285 Czy coś was niepokoi w związku z tym procesem? 704 00:36:42,994 --> 00:36:44,913 Co roku mamy wiele 705 00:36:45,372 --> 00:36:46,957 powodów do zmartwień 706 00:36:47,040 --> 00:36:49,584 w związku z tym procesem. 707 00:36:49,668 --> 00:36:51,962 Za często pada, albo za rzadko. 708 00:36:52,045 --> 00:36:55,256 Musimy jakoś ograniczać ryzyko związane z uprawami, 709 00:36:55,340 --> 00:36:57,133 jak wszyscy rolnicy. 710 00:36:57,217 --> 00:36:59,219 Pamiętamy jednak, że produkujemy opony. 711 00:36:59,302 --> 00:37:00,804 Nie jesteśmy rolnikami. 712 00:37:00,887 --> 00:37:04,933 Dlaczego Continental postanowił zainwestować w tę technologię? 713 00:37:05,016 --> 00:37:06,393 To był twój pomysł? 714 00:37:06,518 --> 00:37:08,144 Przekonałam do tego firmę. 715 00:37:08,228 --> 00:37:10,939 Jak przekonuje się globalny konglomerat, 716 00:37:11,022 --> 00:37:12,691 by zainwestował w kwiatki? 717 00:37:12,774 --> 00:37:15,568 Należy wykazywać entuzjazm, 718 00:37:15,652 --> 00:37:17,862 a jednocześnie umieć go uzasadnić. 719 00:37:17,946 --> 00:37:20,156 Przyszłość kauczuku to nasza przyszłość, 720 00:37:20,240 --> 00:37:22,409 ponieważ popyt wciąż rośnie. 721 00:37:22,492 --> 00:37:24,786 Rynek oponiarski rozrasta się. 722 00:37:25,245 --> 00:37:27,998 Dlatego musimy zabezpieczyć nasze zasoby. 723 00:37:28,081 --> 00:37:29,541 Musimy to zrobić teraz. 724 00:37:29,624 --> 00:37:31,459 Nosisz jakieś przezwisko? 725 00:37:32,210 --> 00:37:36,089 Niektórzy mówią o mnie Frau Löwenzahn, czyli Panna Mniszek. 726 00:37:36,548 --> 00:37:38,508 Fajnie! 727 00:37:39,384 --> 00:37:41,177 Ale niezbyt często tak mówią. 728 00:37:44,764 --> 00:37:46,057 Oto opona Taraxa Gum. 729 00:37:46,141 --> 00:37:48,560 Widzisz kwiatki Taraxacum? 730 00:37:48,643 --> 00:37:50,020 I nasiona. 731 00:37:50,103 --> 00:37:52,731 To jest logo. Tak wygląda na oponie. 732 00:37:52,814 --> 00:37:56,443 W przyszłości, gdy zobaczysz ten symbol, będziesz wiedział, 733 00:37:56,526 --> 00:37:58,278 że to opona z Taraxa Gum. 734 00:37:58,361 --> 00:37:59,904 -Ekscytujące. -Fakt. 735 00:38:02,532 --> 00:38:04,617 Czytałem, że będziecie je produkować 736 00:38:04,701 --> 00:38:06,703 na masową skalę za 5-10 lat. 737 00:38:06,786 --> 00:38:07,787 Czy to się zgadza? 738 00:38:07,871 --> 00:38:11,249 Nad tym pracujemy, ale to wciąż daleka droga, 739 00:38:11,332 --> 00:38:14,044 nim zaczniemy produkcję na skalę przemysłową. 740 00:38:14,127 --> 00:38:16,463 Nie mogę powiedzieć, że powstrzymaliśmy 741 00:38:16,546 --> 00:38:17,964 globalny kryzys kauczukowy, 742 00:38:18,048 --> 00:38:21,342 ale jeśli nie zaczniemy teraz, nigdy nie rozwiążemy problemu. 743 00:38:23,261 --> 00:38:25,764 Skoro rynki nie chcą nam pomóc 744 00:38:25,847 --> 00:38:28,850 i nikt nie podejmuje działań, by zapobiec zarazie, 745 00:38:29,976 --> 00:38:33,354 to może mniszek stanie się kiedyś motorem światowej gospodarki. 746 00:38:33,897 --> 00:38:36,691 Zakładamy, że sukces kilku naukowców 747 00:38:36,775 --> 00:38:39,861 może stworzyć rynek oparty na małych, żółtych kwiatkach, 748 00:38:39,944 --> 00:38:42,280 nim nastąpi katastrofa. 749 00:38:42,781 --> 00:38:45,658 Trzymajmy kciuki, by uratował nas 750 00:38:45,742 --> 00:38:47,619 kolejny cykl kapitalizmu, 751 00:38:47,702 --> 00:38:51,122 który kręci się jak... 752 00:38:51,831 --> 00:38:53,583 Jak... 753 00:38:54,417 --> 00:38:56,878 Nie mam pomysłu na żadną błyskotliwą metaforę. 754 00:39:03,009 --> 00:39:05,053 Oby wszystko się udało. 755 00:39:06,721 --> 00:39:08,765 Może uratujemy przemysł kauczukowy 756 00:39:09,557 --> 00:39:15,355 i dalej będziemy nosić buty, jeść i oglądać Monster Jam! 757 00:39:16,564 --> 00:39:19,734 Ale zapnijmy pasy. Droga będzie wyboista. 758 00:39:46,219 --> 00:39:47,178 Start. 759 00:39:47,262 --> 00:39:49,848 Jeśli je kupicie, winyle są za darmo. 760 00:39:50,348 --> 00:39:52,851 Odbiło mi. Siedzę na podłokietniku. 761 00:39:53,309 --> 00:39:55,228 Źle wycelowałem, przepraszam. 762 00:39:57,730 --> 00:39:58,773 Kurwa mać. 763 00:39:59,232 --> 00:40:00,316 Od czego zacząć? 764 00:40:00,775 --> 00:40:02,819 Serio, jeśli nie zobaczę tego występu, 765 00:40:02,902 --> 00:40:04,696 dostanę świra. 766 00:40:04,779 --> 00:40:06,156 Normalnie mi odbije. 767 00:40:06,239 --> 00:40:07,907 Będą ofiary. 768 00:40:08,324 --> 00:40:09,742 Poważnie. 769 00:40:09,909 --> 00:40:11,327 Kompletnie mi odwali. 770 00:40:11,411 --> 00:40:12,912 Wsadzą mnie do czubków. 771 00:40:12,996 --> 00:40:15,415 Ludzie będą mnie wytykać palcami. 772 00:40:18,501 --> 00:40:19,794 Wychodzimy stąd?