1
00:00:14,160 --> 00:00:17,640
Sinubukan nilang pagmukhaing
pumatay ako nang walang awa.
2
00:00:17,640 --> 00:00:21,360
At di gano'n ang nangyari.
Biktima ako ng hate crime.
3
00:00:23,360 --> 00:00:29,840
MAHIGIT 12,000 ANG KASO NG HATE CRIMES
BAWAT TAON SA UNITED STATES
4
00:00:30,360 --> 00:00:34,560
DOBLE ANG POSIBILIDAD NG NATIVE AMERICANS
NA MAGING BIKTIMA NG MGA MARAHAS NA KRIMEN
5
00:00:34,560 --> 00:00:36,600
KUMPARA SA IBANG US CITIZENS
6
00:00:40,440 --> 00:00:42,520
Nadurog ako
nang nalaman kong namatay siya.
7
00:00:46,720 --> 00:00:49,200
Kasi American Indian brother siya, di ba?
8
00:00:54,800 --> 00:00:58,200
Parang pagpatay 'yon sa tunay kong
kapatid. 'Yon ang naramdaman ko.
9
00:01:04,040 --> 00:01:09,320
KUWENTO ITO NI INMATE #3015941
10
00:01:11,360 --> 00:01:13,960
Tingin ko, pwede tayong maging mapanganib.
11
00:01:13,960 --> 00:01:16,640
Sabi ng mga tao, halimaw ka.
12
00:01:17,560 --> 00:01:19,400
Di ko sinasabing inosente ako.
13
00:01:19,960 --> 00:01:22,320
Pinatay ko 'yong lalaki nang walang awa.
14
00:01:28,080 --> 00:01:33,240
KARUMAL-DUMAL NA RESULTA
15
00:01:41,400 --> 00:01:46,360
KINASUHAN SI MAKUEEYAPEE WHITFORD
NG DELIBERATE HOMICIDE NOONG 2013
16
00:01:46,360 --> 00:01:49,760
SA PAGSAKSAK
NA IKINAMATAY NI JOHN PIERRE, JR.
17
00:01:52,240 --> 00:01:54,120
Ipinanganak ako sa Montana.
18
00:01:54,120 --> 00:01:56,920
Noong 1980. November 13, 1980.
19
00:01:59,320 --> 00:02:02,600
Ibinalik nila ako sa cardboard box
sa Blackfeet Indian Reservation
20
00:02:02,600 --> 00:02:07,160
dahil wala kaming pera para sa car seat
o kahit ano. Alam mo 'yon?
21
00:02:08,760 --> 00:02:11,760
Iniisip ng lahat na mayaman ang Amerika.
22
00:02:13,280 --> 00:02:16,560
Pero ang hindi nila naiintindihan,
third world countries
23
00:02:16,560 --> 00:02:19,080
ang American Indian reservations.
24
00:02:25,760 --> 00:02:28,200
Naging Chief Running Crane ang lolo ko,
25
00:02:28,200 --> 00:02:31,000
ang huling chief
ng Blackfeet Indian Nation.
26
00:02:34,880 --> 00:02:36,640
Purong Indian ang papa ko.
27
00:02:38,040 --> 00:02:40,400
Naging parte 'yon ng kinalakihan ko.
28
00:02:42,720 --> 00:02:44,720
Sa side ni Mama, white sila lahat.
29
00:02:46,400 --> 00:02:49,000
Parang rollercoaster ride
'yong kabataan ko.
30
00:02:51,720 --> 00:02:58,040
NAGHIWALAY ANG MGA MAGULANG NI WHITFORD
NOONG WALA PA SIYANG ISANG TAON
31
00:02:58,720 --> 00:03:01,640
PINALAKI SIYA NG INA NIYA
32
00:03:01,640 --> 00:03:06,520
MALAYO SA NATIVE AMERICAN RESERVATIONS
33
00:03:09,000 --> 00:03:12,640
May pitong anak ang mama ko,
at magkakaiba ang papa namin.
34
00:03:14,440 --> 00:03:17,080
Palipat-lipat siya kung saan-saan.
35
00:03:19,240 --> 00:03:22,000
Galing na ako sa Montana, sa Idaho,
36
00:03:22,000 --> 00:03:27,200
Washington, California, Oregon,
sa buong Northwest.
37
00:03:30,440 --> 00:03:34,080
Pinakamasaya ako
noong walong taong gulang ako,
38
00:03:34,080 --> 00:03:36,520
nang tumira kami sa Idaho sa stepdad ko.
39
00:03:38,880 --> 00:03:40,400
Nakatira siya sa rantso.
40
00:03:40,400 --> 00:03:44,880
Sumasama ako sa paggawa ng bakod.
Hinahabol namin ang mga coyote.
41
00:03:50,400 --> 00:03:55,160
Pero binubugbog niya
ang mama ko, kaya umalis ang mama ko.
42
00:03:58,320 --> 00:04:01,280
Umalis ako
sa rollercoaster ride ng mama ko
43
00:04:01,280 --> 00:04:02,840
at tumira sa mga tito ko.
44
00:04:04,080 --> 00:04:08,080
NOONG NAGBIBINATA SIYA,
TUMIRA SI WHITFORD SA TACOMA, WASHINGTON
45
00:04:08,080 --> 00:04:11,960
KASAMA NG MGA KAMAG-ANAK
SA SIDE NG AMA NIYA
46
00:04:13,120 --> 00:04:14,040
Grabe 'yon.
47
00:04:14,920 --> 00:04:19,080
Pinakamalalang sector ang east side
ng Tacoma sa Washington State.
48
00:04:19,080 --> 00:04:22,960
May pinakamataas na murder rate 'yon.
Puno 'yon ng gang violence.
49
00:04:25,280 --> 00:04:28,240
Tingin ko, nakasama ako
sa criminal lifestyle.
50
00:04:29,160 --> 00:04:34,200
Full-time na nagtatrabaho ang mga tito ko,
at wala silang pakialam sa ginagawa ko.
51
00:04:37,320 --> 00:04:39,880
Gigising ako at magbabahay-bahay,
52
00:04:39,880 --> 00:04:42,760
at puro kriminal na gawain 'yon.
53
00:04:44,320 --> 00:04:50,360
NANG NAGING 18 SI WHITFORD,
NAKAKUHA SIYA NG PERA SA BLACKFOOT TRIBE
54
00:04:52,320 --> 00:04:56,720
Nakuha ko 'yong pera noong 18 ako,
bumili ako ng kotse, at iba pa.
55
00:04:57,640 --> 00:04:59,680
Tapos nagsimula akong gumastos,
56
00:04:59,680 --> 00:05:03,600
uminom, nagpaka-high, kahit ano,
nagsasaya lang.
57
00:05:04,120 --> 00:05:06,720
Tapos naubusan ako ng pera.
58
00:05:07,440 --> 00:05:10,520
Di ko alam ang gagawin ko.
59
00:05:11,840 --> 00:05:13,880
Kaya nagnakaw ako sa isang hotel.
60
00:05:13,880 --> 00:05:16,120
At medyo nakakatawa 'yon.
61
00:05:17,320 --> 00:05:19,680
Wala akong nakuha sa pagnanakaw.
62
00:05:19,680 --> 00:05:21,160
May matandang babae.
63
00:05:21,160 --> 00:05:23,640
Naisip ko,
"Di ko nanakawan 'tong babae."
64
00:05:23,640 --> 00:05:27,160
Pero pumasok na ako
at inilabas 'yong baril,
65
00:05:27,160 --> 00:05:29,480
at itinutok ko sa kanya, at sabi ko,
66
00:05:30,000 --> 00:05:31,200
"Di ko gagawin 'to."
67
00:05:31,200 --> 00:05:34,280
TUMAKAS SI WHITFORD SA HOTEL,
68
00:05:34,280 --> 00:05:39,120
PERO INARESTO SIYA NG PULIS
PAGKATAPOS NG HABULAN SA KOTSE
69
00:05:43,280 --> 00:05:47,320
Kinasuhan ako ng pagnanakaw
sa first degree, assault sa pangalawa,
70
00:05:47,320 --> 00:05:49,880
pagtakas sa pulis,
at dagdag na kasong deadly weapon
71
00:05:49,880 --> 00:05:53,160
dahil 'yong tatlong assault
sa second degree,
72
00:05:53,160 --> 00:05:55,920
para raw sa pagmamaneho
nang labas sa kalsada.
73
00:05:59,720 --> 00:06:02,920
NOONG DECEMBER 1998,
PINAKULONG SI WHITFOD NANG 10 TAON
74
00:06:02,920 --> 00:06:06,760
LABINGWALONG TAONG GULANG SIYA NOON
75
00:06:09,200 --> 00:06:12,800
Sabi ng papa ko, "Pag nakulong ka,
ituring mo 'yong kolehiyo."
76
00:06:12,800 --> 00:06:15,280
At ginawa ko 'yon. Nag-aral ako.
77
00:06:16,000 --> 00:06:18,720
Di pa rin ako nakakapag-aral noon
78
00:06:18,720 --> 00:06:21,320
kasi nag-drop out ako noong grade 7 ako.
79
00:06:22,440 --> 00:06:26,800
Pero basa ako nang basa ng libro.
Kaya gumaling ako sa pagsusulat.
80
00:06:27,440 --> 00:06:32,640
ANIM NA BUWAN MULA MAKULONG SI WHITFORD,
NAKUHA NIYA ANG KANYANG GED CERTIFICATE
81
00:06:32,640 --> 00:06:35,760
SUMALI RIN SIYA
SA NATIVE AMERICAN PRISONERS' GROUP
82
00:06:35,760 --> 00:06:39,240
PARA BALIKAN ANG KANYANG PINANGGALINGAN
SA UNANG BESES
83
00:06:40,840 --> 00:06:43,760
Noong nakulong ako, ako ang pinakabata.
84
00:06:44,760 --> 00:06:47,640
Nakita 'yon ng mga kasama ko
at sinanay nila ako
85
00:06:47,640 --> 00:06:49,680
sa tradisyonal na pamumuhay.
86
00:06:51,720 --> 00:06:53,520
Indians of All Tribes ang tawag doon.
87
00:06:54,920 --> 00:06:56,760
Nakatutok 'yon sa native pride.
88
00:06:57,720 --> 00:07:02,000
Isa sa mga unang pinagawa nila,
pinagdala nila ako ng tambol.
89
00:07:05,440 --> 00:07:07,920
Kasi 'yon ang tibok ng puso ng mga tao.
90
00:07:11,280 --> 00:07:12,760
Nahanap ko ang sarili ko.
91
00:07:18,480 --> 00:07:25,200
NOONG 28 TAONG GULANG SIYA, PINALAYA SIYA
PAGKATAPOS MAKULONG NANG SAMPUNG TAON,
92
00:07:30,640 --> 00:07:36,080
TUMIRA SIYA
SA BLACKFEET RESERVATION SA MONTANA
93
00:07:37,400 --> 00:07:38,640
Mula sa puntong 'yon,
94
00:07:38,640 --> 00:07:41,600
nagsimulang umayos ang buhay ko.
95
00:07:44,120 --> 00:07:49,680
Sa loob ng dalawang buwan, nakilala ko
ng ina ng anak ko, at nagkasundo kami.
96
00:07:51,880 --> 00:07:55,080
Pagkaraan ng isang buwan,
pinagbuntis niya ang anak kong lalaki.
97
00:07:56,680 --> 00:08:00,880
Nagkaanak ako ng babae sampung buwan
pagkapanganak sa lalaki.
98
00:08:03,880 --> 00:08:07,240
Gustong-gusto ko 'yon.
Proud at masaya ako sa mga anak ko.
99
00:08:09,040 --> 00:08:10,920
Nag-full-time ako sa college,
100
00:08:10,920 --> 00:08:14,000
at pinagbutihan ko. May 4.0 GPA ako.
101
00:08:14,000 --> 00:08:17,320
Nasa dean's list ako
sa Blackfeet Community College.
102
00:08:17,880 --> 00:08:22,040
Gusto kong mag-PhD sa Native American
studies, sa Native American law.
103
00:08:22,040 --> 00:08:25,600
{\an8}Partikular sa treaty rights
at casino rights.
104
00:08:26,960 --> 00:08:29,600
PANGARAP NI WHITFORD NA ISULONG
105
00:08:29,600 --> 00:08:32,640
ANG KARAPATAN NG NATIVE AMERICANS
SA LAHAT NG TRIBO
106
00:08:35,560 --> 00:08:37,920
{\an8}Namuhay ako bilang Blackfeet Indian.
107
00:08:39,640 --> 00:08:42,600
Pero naniniwala rin ako
sa pagkakaisa ng mga tao.
108
00:08:43,280 --> 00:08:46,840
Alam ko ang kanta ng iba't ibang tribo.
Kinakanta ko ang kanta ng lahat.
109
00:08:48,080 --> 00:08:53,640
'Yong iba, nakikipag-away sila
sa kalaban nilang tribo.
110
00:08:53,640 --> 00:08:57,680
Dapat magkaisa tayo, hindi magwatak-watak.
111
00:08:57,680 --> 00:08:59,680
Tribalism ang isa sa nangyari
112
00:08:59,680 --> 00:09:03,080
sa homicide na 'to.
113
00:09:05,480 --> 00:09:09,320
MAY MALAPIT NA KAIBIGAN SI WHITFORD
SA BLACKFEET RESERVATION
114
00:09:09,320 --> 00:09:13,120
NA NAKAPAG-ASAWA
NG BABAE MULA SA SALISH TRIBE
115
00:09:14,680 --> 00:09:19,600
Nagkaproblema ang kaibigan kong
si Adrian After Buffalo sa asawa niya,
116
00:09:20,400 --> 00:09:22,360
at gusto niyang makipagbalikan.
117
00:09:23,440 --> 00:09:25,960
Nasa Polson, Montana ang asawa niya.
118
00:09:28,240 --> 00:09:31,480
Naghanap siya ng masasakyan.
Sabi ko, "Ihahatid kita,
119
00:09:31,480 --> 00:09:34,440
at mahahanap mo ang asawa't mga anak mo."
120
00:09:36,320 --> 00:09:38,520
Kaya pumunta kami roon.
121
00:09:45,520 --> 00:09:49,680
NASA FLATHEAD INDIAN RESERVATION
ANG POLSON,
122
00:09:49,680 --> 00:09:52,760
TIRAHAN NG SALISH AT KOOTENAI TRIBES
123
00:09:56,920 --> 00:09:58,280
Tumuloy kami sa hotel.
124
00:10:00,920 --> 00:10:02,760
Bumili ako ng 30-pack Budweisers.
125
00:10:05,080 --> 00:10:09,920
Sabi ko sa kanya, "Pwede kang mag-drive,
magre-relax ako." 'Yon ang ginawa namin.
126
00:10:10,600 --> 00:10:14,880
Nagsimula kaming maglibot,
mula sa isang lugar papunta sa susunod.
127
00:10:16,040 --> 00:10:17,560
Pumunta kami sa bars.
128
00:10:19,760 --> 00:10:20,960
Bago magsara,
129
00:10:22,040 --> 00:10:24,080
naimbitahan kami sa house party.
130
00:10:34,280 --> 00:10:36,480
Pumunta kami sa house party, at sabi ko,
131
00:10:36,480 --> 00:10:40,480
"Doon tayo at buksan natin
ang trunk at makinig tayo sa music."
132
00:10:45,880 --> 00:10:47,120
Nagsasaya ako.
133
00:10:49,360 --> 00:10:53,440
Pero mas masigla sa loob ng bahay.
134
00:10:53,440 --> 00:10:57,600
Kaya nagdesisyon ako,
"Papasok siguro ako sa loob."
135
00:11:01,040 --> 00:11:06,720
Pagpasok ko, sinubukan kong magbiro
para gumaan ang vibe.
136
00:11:06,720 --> 00:11:09,280
Sabi ko, "Pare, nasaan ang mga Blackfeet?"
137
00:11:09,280 --> 00:11:10,800
Naghanap ako nang ganito
138
00:11:10,800 --> 00:11:15,640
kasi Flathead Indian Reservation 'yon.
Di 'yon Blackfeet Indian Reservation.
139
00:11:17,320 --> 00:11:22,040
Gusto kong maging joke 'yon
para ipakilala ang sarili ko sa grupo.
140
00:11:23,000 --> 00:11:26,040
May lalaki, isang batang nakatayo
sa tabi ko...
141
00:11:27,840 --> 00:11:32,280
tumingin siya sa akin at sabi niya,
"Lintik, binubugbog ang mga gagong...
142
00:11:33,360 --> 00:11:36,320
ganyan magsalita rito."
143
00:11:39,240 --> 00:11:43,320
May problema sila
sa Blackfeet, Salish, Kootenai
144
00:11:44,680 --> 00:11:49,040
mula pa noong 1800s.
145
00:11:49,920 --> 00:11:52,040
Pero wala akong alam doon.
146
00:11:52,640 --> 00:11:56,600
Di ko alam na may nangyayari
sa Salish at Kootenai.
147
00:11:56,600 --> 00:11:59,240
At biglang sabi ko, "Uy."
148
00:11:59,240 --> 00:12:03,240
Nasa isang bahay ako katabi ng isang grupo
149
00:12:04,080 --> 00:12:07,080
na di ko kilala,
at sinasabi mong bubugbugin ako?
150
00:12:07,080 --> 00:12:08,760
Wala akong sinabi
151
00:12:10,160 --> 00:12:11,440
na sa tingin ko
152
00:12:12,720 --> 00:12:14,520
nakasakit.
153
00:12:16,280 --> 00:12:19,280
Natutunan ko sa kulungan
na wag magpakita ng takot.
154
00:12:19,280 --> 00:12:23,160
Wag magpakita ng takot,
kasi sa sandaling magpakita ka ng takot,
155
00:12:23,160 --> 00:12:24,800
bubugbugin ka nila.
156
00:12:24,800 --> 00:12:28,360
May kutsilyo ako kasi 'yon
ang pamprotekta namin sa sarili
157
00:12:28,360 --> 00:12:29,440
sa reservations.
158
00:12:29,440 --> 00:12:34,600
Inilabas ko ang kutsilyo ko at sabi ko,
"Pag may sumubok mambugbog sa akin,
159
00:12:35,400 --> 00:12:36,840
dedepensa ako."
160
00:12:39,320 --> 00:12:41,880
Lumingon ang isa pang lalaki at sabi niya,
161
00:12:41,880 --> 00:12:44,360
"May kutsilyo tayong lahat dito."
162
00:12:46,760 --> 00:12:50,760
Inilabas niya 'yong kutsilyo niya.
Ganito 'yong kutsilyo. Blade lang.
163
00:12:52,760 --> 00:12:54,480
Tinitingnan ko sila, sabi ko...
164
00:12:56,360 --> 00:12:59,760
"Okay. May kutsilyo tayong lahat.
Kumalma kayo."
165
00:13:01,320 --> 00:13:03,200
Tapos tumalikod ako at umalis.
166
00:13:04,960 --> 00:13:09,240
Huminga ako nang malalim
paglabas ko. Sabi ko, "Nasa labas ka na.
167
00:13:10,520 --> 00:13:11,360
Okay ka na."
168
00:13:18,000 --> 00:13:21,200
Biglang lumabas sa anino
si John Pierre, Jr.,
169
00:13:21,200 --> 00:13:24,120
lumapit siya sa akin,
parang lalabanan niya ako.
170
00:13:25,480 --> 00:13:27,160
Sabi niya, "Uy, alam mo?"
171
00:13:27,160 --> 00:13:30,160
Sabi niya, "magkalabang mortal
ang Blackfeet at Salish Kootenai."
172
00:13:31,920 --> 00:13:35,040
Sabi ko, "Ayoko 'yon.
Naniniwala ako sa native pride.
173
00:13:35,040 --> 00:13:36,640
Ayoko 'yon."
174
00:13:37,320 --> 00:13:38,880
Tiningnan lang niya ako.
175
00:13:40,200 --> 00:13:42,600
At naglakad na ako papunta sa kotse ko.
176
00:13:43,920 --> 00:13:46,240
Tapos may papalapit na mga tao...
177
00:13:49,880 --> 00:13:51,120
pinapalibutan ako.
178
00:13:53,960 --> 00:13:56,320
Pinuntahan ako ni John Pierre, Jr...
179
00:13:57,920 --> 00:13:59,560
Doon na ako lumaban
180
00:14:00,840 --> 00:14:02,040
at sinaksak ko siya.
181
00:14:07,000 --> 00:14:09,600
PAGKASAKSAK NI WHITFORD
KAY JOHN PIERRE, JR.,
182
00:14:09,600 --> 00:14:13,000
PUMASOK SIYA AT ANG KAIBIGAN NIYA
SA KOTSE AT TUMAKAS
183
00:14:14,920 --> 00:14:17,600
Self-defense 'yon sa hate crime.
184
00:14:19,240 --> 00:14:21,720
Isang beses ko siyang sinaksak. Isa lang.
185
00:14:25,440 --> 00:14:27,360
Alam kong may mga kutsilyo sila.
186
00:14:28,960 --> 00:14:30,920
Pakiramdam ko, sasaktan nila ako.
187
00:14:32,520 --> 00:14:34,640
Bakit nila ako pinupuntirya?
188
00:14:34,640 --> 00:14:36,520
Dahil Blackfeet ako.
189
00:14:36,520 --> 00:14:37,880
Hate crime 'yon.
190
00:14:39,440 --> 00:14:40,800
'Yon ang dahilan.
191
00:14:51,360 --> 00:14:56,920
ILANG MINUTO PAG-ALIS NI WHITFORD,
DUMATING ANG MGA PULIS
192
00:15:04,840 --> 00:15:06,240
Nagpapatrol ako noon.
193
00:15:09,520 --> 00:15:13,080
{\an8}Ipinadala ako at isa pang officer
194
00:15:13,080 --> 00:15:19,600
{\an8}sa inireklamong maingay na party.
Tatanungin at patatahimikin ko lang sila.
195
00:15:21,520 --> 00:15:26,040
Dalawa hanggang tatlong kanto
ang layo namin sa address na 'yon,
196
00:15:26,560 --> 00:15:29,720
sinabihan kami na may sinaksak.
197
00:15:36,840 --> 00:15:38,000
Ito na 'yong lugar.
198
00:15:39,200 --> 00:15:44,400
At may mga binata at dalaga na tumatakbo
mula sa pinangyarihan papunta sa driveway,
199
00:15:44,400 --> 00:15:46,240
papalapit sa sasakyan namin.
200
00:15:51,160 --> 00:15:55,160
Habang papalapit ako, nakita ko
'yong grupo na nakapaligid sa lalaki
201
00:15:55,160 --> 00:15:57,240
na nakaupo sa lupa.
202
00:16:00,000 --> 00:16:01,280
Si John Pierre 'yon.
203
00:16:03,080 --> 00:16:05,800
Matagal ko na siyang kilala,
pati pamilya niya.
204
00:16:06,480 --> 00:16:10,680
Nang kinausap ko si John,
205
00:16:10,680 --> 00:16:13,600
hindi siya sumagot sa akin.
206
00:16:15,200 --> 00:16:17,920
Tingin ko, agaw-buhay na siya noon.
207
00:16:18,720 --> 00:16:24,040
'Yong kaunting dugo
na lumalabas sa damit niya
208
00:16:24,800 --> 00:16:29,640
tingin ko, nagkaroon na siya
ng matinding internal bleeding.
209
00:16:30,600 --> 00:16:35,320
Kinausap ko siya
hanggang sa nawalan siya ng malay.
210
00:16:35,320 --> 00:16:39,040
Hiniga namin siya, tiningnan ang pulso,
211
00:16:39,040 --> 00:16:40,880
at nag-CPR kami.
212
00:16:46,600 --> 00:16:51,960
NAGKAROON NG PINSALA SA AORTA
AT PULMONARY ARTERY NI JOHN PIERRE, JR.
213
00:16:51,960 --> 00:16:54,880
AT NAMATAY SIYA SA LOOB NG ILANG MINUTO
214
00:16:55,400 --> 00:17:01,200
SIYA AY 26 TAONG GULANG
215
00:17:09,440 --> 00:17:14,960
Marami tayong masasamang bagay
na hinaharap, at laging masakit
216
00:17:14,960 --> 00:17:19,120
pag walang katuturan
'yong ikinamatay ng tao sa komunidad.
217
00:17:31,000 --> 00:17:36,440
INILARAWAN NG MGA SAKSI
ANG ITSURA NG SASAKYAN NI WHITFORD
218
00:17:39,960 --> 00:17:45,320
ILANG ORAS PAGKATAPOS NG PANANAKSAK,
NATUNTON ANG TRUCK SA ISANG LOCAL MOTEL
219
00:17:46,080 --> 00:17:48,080
Pinaligiran namin ang motel.
220
00:17:54,520 --> 00:17:59,600
Kumatok kami sa pinto,
at binuksan 'yon ni Mr. Whitford.
221
00:18:02,840 --> 00:18:04,520
Magulo 'yong kuwarto.
222
00:18:04,520 --> 00:18:07,360
May basura sa sahig.
May mga kumot sa sahig.
223
00:18:08,120 --> 00:18:11,560
Itinatanggi niya noong una
na galing siya sa party.
224
00:18:13,360 --> 00:18:19,960
Tapos inamin niya na pumunta siya roon,
pero itinangging sangkot siya sa gulo.
225
00:18:23,440 --> 00:18:27,520
Kapag may kinakausap kami
at binabago nila ang kuwento nila,
226
00:18:27,520 --> 00:18:29,080
ano'ng pinagtatakpan mo?
227
00:18:29,080 --> 00:18:32,440
Bakit mo gagawin?
Walang itinatago ang karaniwang tao.
228
00:18:34,800 --> 00:18:39,000
Pero gano'n ang mga tao
pag sinusubukang makatakas sa gulo.
229
00:18:50,480 --> 00:18:54,520
Pumunta ang mga pulis sa kuwarto ko,
at sinubukan ko silang lokohin.
230
00:18:54,520 --> 00:18:59,120
Ako ang unang aamin
na takot na takot akong magsalita.
231
00:19:00,040 --> 00:19:02,240
Parte 'yon ng pagpapalaki sa akin.
232
00:19:02,240 --> 00:19:04,640
Wag mong kausapin ang mga pulis.
Wag kang magsalita.
233
00:19:05,480 --> 00:19:08,720
Matindi ang kawalan ng tiwala namin
sa mga pulis.
234
00:19:08,720 --> 00:19:13,600
Binaril at napatay ang tito kong si David
ng Tacoma Police Department.
235
00:19:14,960 --> 00:19:17,280
Di kami basta nagtitiwala sa pulis.
236
00:19:21,920 --> 00:19:24,960
Dahil lang pangit 'yong pagtrato
sa isang tao
237
00:19:24,960 --> 00:19:27,760
ng tagapagpatupad ng batas,
238
00:19:29,360 --> 00:19:33,760
di dahilan 'yon para di magtiwalang
gagawin namin ang trabaho namin dito.
239
00:19:33,760 --> 00:19:36,120
Tingin ko, 'yon ang motivation niya,
240
00:19:36,120 --> 00:19:38,600
magsinungaling para makatakas
241
00:19:39,120 --> 00:19:41,920
sa kahihinatnan ng ginawa niya
nang gabing 'yon.
242
00:19:45,160 --> 00:19:47,280
Tingin ko, di siya nagsisisi.
243
00:19:48,800 --> 00:19:51,520
Di siya masayang nahuli siya
244
00:19:51,520 --> 00:19:56,320
at ayaw niyang managot sa ginawa niya.
245
00:20:05,800 --> 00:20:11,200
NOONG DECEMBER 2014, NILITIS SI WHITFORD
PARA SA DELIBERATE HOMICIDE
246
00:20:20,520 --> 00:20:22,880
Sa bersiyon ng state sa mga nangyari,
247
00:20:22,880 --> 00:20:27,520
pinalabas nilang si Whitford lang
ang tanging aggressor noong gabing 'yon.
248
00:20:29,360 --> 00:20:32,560
Pero walang saysay 'yong konsepto.
249
00:20:34,600 --> 00:20:36,800
Makatuwiran man o hindi,
250
00:20:36,800 --> 00:20:40,160
{\an8}sa anumang pagtatalo o away,
251
00:20:40,160 --> 00:20:42,560
{\an8}dapat may dalawang tao.
252
00:20:42,560 --> 00:20:45,120
{\an8}Kailangan ng interaction.
253
00:20:46,800 --> 00:20:51,000
Kaya tingin ko, kapani-paniwala
ang bersiyon ni Mak sa nangyari.
254
00:20:54,960 --> 00:20:59,000
Ako si Jennifer Streano.
Ako ang trial attorney ni Mr. Whitford.
255
00:21:03,160 --> 00:21:05,360
NOONG DECEMBER 22, 2014,
MATAPOS ANG 6-DAY TRIAL,
256
00:21:05,360 --> 00:21:07,880
NAPATUNAYANG PUMATAY
SI MAKUEEYAPEE WHITFORD
257
00:21:07,880 --> 00:21:10,040
NASENTENSIYAHAN SIYA
NG 60 TAONG PAGKAKAKULONG
258
00:21:11,080 --> 00:21:13,720
Pwede kang ma-parole
sa isang quarter ng sentensiya mo.
259
00:21:13,720 --> 00:21:15,920
Nasentensiyahan siya ng 60 taon,
260
00:21:15,920 --> 00:21:18,920
kaya pwede siyang ma-parole
sa pang-15 taon.
261
00:21:19,840 --> 00:21:22,920
Nagpataw ang judge
ng 25-taong parole restriction,
262
00:21:22,920 --> 00:21:26,320
na katumbas ng hatol na 100 taon.
263
00:21:27,400 --> 00:21:29,360
Karumal-dumal 'yong resulta.
264
00:21:31,440 --> 00:21:37,600
Lahat ng pinaghirapan niyang mabawi,
nawala na.
265
00:21:39,720 --> 00:21:43,400
Dahil lang sa dalawa
hanggang tatlong segundong desisyon.
266
00:21:43,400 --> 00:21:45,240
Nakakadurog ng puso 'yon.
267
00:22:02,680 --> 00:22:06,280
Ayon sa batas, nakapatay si Mak.
268
00:22:06,880 --> 00:22:08,840
Walang duda roon.
269
00:22:10,040 --> 00:22:12,880
Sigurado akong pinagsisisihan niya 'yon.
270
00:22:12,880 --> 00:22:16,520
Isang buhay ang nawala,
at matinding trahedya 'yon.
271
00:22:20,080 --> 00:22:25,840
Pero legal pumatay
kung takot ka para sa kaligtasan mo.
272
00:22:26,680 --> 00:22:30,120
At 'yon talaga ang tanong.
273
00:22:30,720 --> 00:22:36,320
Nagawa ba ni Mak 'yon
kasi takot siyang mamatay
274
00:22:37,440 --> 00:22:40,880
o dahil galit o defensive siya,
275
00:22:40,880 --> 00:22:44,200
o nag-overreact lang?
276
00:22:52,160 --> 00:22:58,200
Makatuwiran 'yong impulsive reaction
ni Mak sa mga nangyari.
277
00:23:00,000 --> 00:23:03,400
Mahirap 'yong kinalakihan niya,
278
00:23:04,200 --> 00:23:09,280
at malaki ang epekto ng trauma niya
kung paano siya nag-react sa gabing 'yon.
279
00:23:29,120 --> 00:23:31,920
Minsan, dahil sobrang nakakagulat
ang karahasan,
280
00:23:31,920 --> 00:23:36,520
parang natatakpan lahat ng mga kabutihan.
281
00:23:41,160 --> 00:23:43,960
Paglaya ni Mak sa Washington,
282
00:23:45,040 --> 00:23:47,760
napunta siya sa landas
na naging magaling siya.
283
00:23:52,120 --> 00:23:56,760
{\an8}Ginawa niya lahat
para ayusin ang buhay niya
284
00:23:56,760 --> 00:24:01,920
{\an8}at talagang isinulong niya
ang advocacy para sa mga katutubo.
285
00:24:01,920 --> 00:24:05,800
Sobrang importante 'yon sa kanya.
Malaking bagay 'yon.
286
00:24:10,000 --> 00:24:12,760
Trahedya para sa akin
na di 'yon nagtagumpay.
287
00:24:13,640 --> 00:24:17,200
Pero sa tingin ko, nag-react si Mak
288
00:24:17,200 --> 00:24:20,280
sa paraang alam niya noong nangyari 'yon.
289
00:24:23,280 --> 00:24:26,640
Ako si Amie,
at kapatid ako ni Makueeyapee.
290
00:24:31,080 --> 00:24:36,320
Blackfeet National ang ama ni Mak,
at Cherokee ang ama ko.
291
00:24:38,000 --> 00:24:39,440
Pero pareho kami ng ina.
292
00:24:41,720 --> 00:24:46,920
Galing ang nanay namin sa pangit
na background, masamang background.
293
00:24:51,480 --> 00:24:56,160
Napakabata niyang nagkaanak, 12 years old.
Sixteen siya nang ipinanganak ako.
294
00:24:58,880 --> 00:25:01,360
PUWERSAHANG PINAAMPON SI AMIE
295
00:25:01,360 --> 00:25:06,120
NOONG DALAWANG TAON SIYA
296
00:25:08,360 --> 00:25:12,440
Noong panahong 'yon, pwedeng kunin
ng gobyerno ang mga bata,
297
00:25:12,440 --> 00:25:14,080
at legal 'yon.
298
00:25:18,080 --> 00:25:21,480
Sobrang naapektuhan ang mama namin
299
00:25:22,680 --> 00:25:25,560
na hindi niya nakayanan.
300
00:25:26,080 --> 00:25:29,880
Nag-iwan 'yon ng puwang
na hindi niya napunan.
301
00:25:30,720 --> 00:25:33,960
Walang naging stable o naging normal.
302
00:25:35,560 --> 00:25:40,000
Matindi 'yong pagkakamali niya
pagdating sa pagpili sa mga lalaki.
303
00:25:40,600 --> 00:25:42,800
Punong-puno ng alak, droga,
304
00:25:43,600 --> 00:25:47,400
physical at verbal abuses.
305
00:25:51,160 --> 00:25:52,600
Kinalakihan 'yon ni Mak.
306
00:26:05,800 --> 00:26:09,080
Tatlong taong gulang ako
nang una kong nakita ang karahasan.
307
00:26:09,880 --> 00:26:12,920
May dalawang bata
na nakatira sa tapat namin.
308
00:26:12,920 --> 00:26:15,800
Lagi kaming naglalaro sa putik at iba pa.
309
00:26:23,040 --> 00:26:24,160
Mahirap 'yon.
310
00:26:25,400 --> 00:26:26,640
Ang hirap pag-usapan.
311
00:26:32,040 --> 00:26:36,560
Nagtapos 'yon sa kapitbahay namin,
312
00:26:36,560 --> 00:26:40,280
na sa tingin ko, naging karelasyon
ng mama ko nang di ko alam.
313
00:26:41,920 --> 00:26:45,360
Pumunta kami roon. Kinuha niya kami
ng kapatid ko, at nagkaroon ng away.
314
00:26:47,640 --> 00:26:52,320
Binaril ng lalaki ang asawa niya
nang limang beses sa dibdib
315
00:26:52,320 --> 00:26:54,720
gamit ang .357 Magnum.
316
00:26:57,080 --> 00:26:59,600
Namatay 'yong babae sa braso ng mama ko.
317
00:27:00,960 --> 00:27:04,080
Ewan ko kung nasaan na ang lalaki,
pero nang naabutan siya ng pulis,
318
00:27:04,080 --> 00:27:08,080
binaril niya ang mga anak niya
sa tiyan, pinatay silang dalawa,
319
00:27:08,760 --> 00:27:12,200
at binaril niya ang sarili.
Binaril niya ang sarili sa ulo.
320
00:27:12,960 --> 00:27:14,280
Tapos...
321
00:27:14,280 --> 00:27:18,600
kinuha ko ang kapatid ko
at tinakpan at niyakap siya. Tapos...
322
00:27:20,960 --> 00:27:23,160
Pwede kong sabihin
ang iba pang karahasan noon.
323
00:27:23,160 --> 00:27:25,240
Pero doon nagsimula ang buhay ko.
324
00:27:27,520 --> 00:27:29,960
Matinding alaala 'yon.
325
00:27:38,640 --> 00:27:42,960
Naiintindihan ko 'yong kinalakihan
ni Mak, kasi masama
326
00:27:44,360 --> 00:27:46,040
'yong pinagdaanan niya.
327
00:27:48,880 --> 00:27:53,360
Bata pa lang siya,
alam na niyang kayang pumatay
328
00:27:54,000 --> 00:27:56,760
ng mga lalaki.
329
00:27:56,760 --> 00:28:01,360
'Yon 'yong natutunan niya
sa buhay na di niya nakalimutan.
330
00:28:02,240 --> 00:28:05,840
Kaya nagiging marahas siya
331
00:28:05,840 --> 00:28:09,600
kapag nasa sitwasyon
332
00:28:09,600 --> 00:28:13,640
na pakiramdam niya, nasa panganib siya.
333
00:28:15,800 --> 00:28:17,760
May gustong manakit sa 'yo,
334
00:28:17,760 --> 00:28:22,160
at babalik ka sa pagkabata
at poprotektahan ang sarili.
335
00:28:27,240 --> 00:28:30,320
May karapatan ang pamilya Pierre
na magalit kay Mak.
336
00:28:31,440 --> 00:28:33,360
Di dapat namatay si John Pierre.
337
00:28:36,040 --> 00:28:39,040
Pero tingin ko, di sinasadya ni Mak
na patayin siya.
338
00:28:39,680 --> 00:28:42,840
Gusto lang niyang makatakas
bago siya masaktan.
339
00:28:56,600 --> 00:28:58,880
{\an8}Ayan na.
340
00:29:00,160 --> 00:29:02,440
- Kumusta? Itapon mo siya riyan.
- Ayan!
341
00:29:02,440 --> 00:29:05,600
Good job. Ilibing mo siya.
Ready ka na? Sige.
342
00:29:05,600 --> 00:29:11,440
TUMANGGING MAKILAHOK ANG PAMILYA
NI JOHN PIERRE, JR. SA PELIKULANG ITO
343
00:29:11,440 --> 00:29:14,480
Ang galing, buddy. 'Yan.
344
00:29:16,000 --> 00:29:19,440
KAIBIGAN NI JOHN PIERRE, JR.
SI MAGNUS HARLOW
345
00:29:19,440 --> 00:29:25,400
AT NASA PARTY SIYA
NOONG GABING NAMATAY SI JOHN
346
00:29:28,240 --> 00:29:31,600
Dumating ako sa party
bandang 3:00 ng umaga.
347
00:29:33,880 --> 00:29:36,160
Nagpa-party lahat sa labas.
348
00:29:36,160 --> 00:29:38,000
Nagtatawanan lahat.
349
00:29:40,360 --> 00:29:43,520
Pagpasok ko sa bahay,
nakita ko si Whitford.
350
00:29:44,600 --> 00:29:46,960
HINDI KILALA NI MAGNUS SI WHITFORD
351
00:29:46,960 --> 00:29:50,640
PERO MAY KAUNTING PAG-UUSAP SILA
352
00:29:51,600 --> 00:29:54,800
Medyo tensiyonado noon si Whitford.
353
00:29:58,440 --> 00:30:00,760
Ang Blackfoot Reservation
at ang reservation na 'to,
354
00:30:01,760 --> 00:30:05,200
{\an8}sobrang magkaibang...
355
00:30:07,000 --> 00:30:08,520
mundo.
356
00:30:09,640 --> 00:30:13,920
Wala pa rin bang tiwala
sa isa't isa ang dalawang tribo?
357
00:30:16,960 --> 00:30:17,840
Oo.
358
00:30:20,000 --> 00:30:24,280
Nag-usap kami, at sabi niya,
"Uy, kilala mo ba 'yong mga tao rito?"
359
00:30:25,040 --> 00:30:28,240
Sabi ko, oo. Sabi ko,
"Oo. Kilala ko silang lahat."
360
00:30:30,240 --> 00:30:35,640
Bigla na lang siyang huminto
sa gitna ng pag-uusap namin,
361
00:30:37,080 --> 00:30:42,520
at sabi niya sa akin,
"Tingin ko, delikado ako."
362
00:30:46,520 --> 00:30:47,560
Parang
363
00:30:48,320 --> 00:30:49,680
nag-switch.
364
00:30:51,400 --> 00:30:53,000
Sabi niya, well...
365
00:30:53,000 --> 00:30:56,520
Inilabas niya ang kutsilyo
sa bulsa niya, pairing knife,
366
00:30:57,040 --> 00:31:01,360
at may puting tape
o duct tape 'yon sa palibot ng hawakan.
367
00:31:02,040 --> 00:31:05,720
At sabi niya, "Para 'to sa kahit sinong
gustong magsalita
368
00:31:05,720 --> 00:31:08,080
o magsimula ng kalokohan."
369
00:31:08,920 --> 00:31:11,520
Tapos sabi ko, "Itabi mo 'yan!"
370
00:31:12,040 --> 00:31:14,760
Sabi ko, "Pamilya
at kaibigan ko lahat ng nandito."
371
00:31:15,560 --> 00:31:17,800
Sabi ko, "Mababait lahat ng nandito."
372
00:31:19,160 --> 00:31:21,720
Ewan ko kung ano'ng tumatakbo
sa isip niya.
373
00:31:22,800 --> 00:31:24,800
Parang nakakita siya ng masama.
374
00:31:27,440 --> 00:31:33,000
LUMABAS SINA MAGNUS AT WHITFORD
375
00:31:33,000 --> 00:31:37,640
SUMAMA SILA SA GRUPO KASAMA ANG KAIBIGAN
NI WHITFORD, SI ADRIAN AFTER BUFFALO,
376
00:31:37,640 --> 00:31:39,920
AT SI JOHN PIERRE, JR.
377
00:31:41,680 --> 00:31:43,800
Nag-usap kami.
378
00:31:44,840 --> 00:31:48,320
At sabi ni Whitford
o ni Adrian, "Piikani."
379
00:31:49,680 --> 00:31:54,040
Naalala kong parang sinuntok
si John noon sa mukha.
380
00:31:58,480 --> 00:32:00,760
Kapatid ang ibig sabihin
ng Piikani sa Blackfeet.
381
00:32:01,600 --> 00:32:04,320
At sabi ni John,
382
00:32:05,200 --> 00:32:06,400
"Blackfeet ka?"
383
00:32:07,520 --> 00:32:11,320
Sabi niya, "Oo."
At sabi ni John, "Kootenai ako."
384
00:32:11,320 --> 00:32:16,120
Mortal na magkaaway ang Kootenai
at Blackfeet sa loob ng daan-daang taon.
385
00:32:17,520 --> 00:32:22,600
Sa tingin ko, sinusubukang ipakita
ni John 'yong dominance niya.
386
00:32:23,320 --> 00:32:26,120
"Reservation ko 'to,
387
00:32:27,040 --> 00:32:29,760
at kung may problema ka, ayusin natin."
388
00:32:31,040 --> 00:32:34,360
At nangyayari ang away.
Nabubugbog minsan ang mga tao.
389
00:32:34,360 --> 00:32:39,360
Kaya ang una kong naisip,
"Wag mong hayaang lumala 'yan."
390
00:32:41,360 --> 00:32:43,560
Naalala kong sinubukan kong ayusin
ang sitwasyon.
391
00:32:43,560 --> 00:32:47,640
"Daan-daang taon na ang nakalipas, pare.
Nagbago na ang panahon."
392
00:32:48,240 --> 00:32:54,320
SA PANINIWALANG NAWALA NA ANG TENSIYON,
BUMALIK SA LOOB SI MAGNUS
393
00:32:56,080 --> 00:32:59,000
Siguro nasa loob ako
nang isa't kalahating minuto,
394
00:32:59,960 --> 00:33:01,040
o dalawang minuto.
395
00:33:01,960 --> 00:33:06,080
Tumakbo sa bahay ang kaibigan ko
at sabi niya, "Sinaksak nila si John.
396
00:33:06,080 --> 00:33:09,160
Sinaksak nila si John! Lumabas ka na!"
397
00:33:10,160 --> 00:33:12,520
Kaya tumakbo ako palabas.
398
00:33:14,640 --> 00:33:16,160
Nakahiga si John sa lupa.
399
00:33:17,120 --> 00:33:19,720
Hindi siya sumasagot.
400
00:33:19,720 --> 00:33:22,520
Humihinga pa siya. Tapos...
401
00:33:28,200 --> 00:33:29,840
Wala na kaming magawa.
402
00:33:42,120 --> 00:33:44,640
Naniniwala si John sa pisikal na away.
403
00:33:44,640 --> 00:33:49,280
Siguro kaunting away 'yong gusto niya.
404
00:33:51,280 --> 00:33:54,480
Pero hindi siya dapat namatay.
405
00:33:57,400 --> 00:33:59,120
May sariling pamilya si John.
406
00:34:00,640 --> 00:34:02,880
Inalagaan niya ang dalawang anak niya.
407
00:34:04,560 --> 00:34:06,440
Sila ang sentro ng buhay niya.
408
00:34:07,480 --> 00:34:11,920
Dapat nandito pa siya. Dapat kasama niya
ang pamilya at mahal niya sa buhay.
409
00:34:13,120 --> 00:34:14,120
Pero di na pwede.
410
00:34:18,160 --> 00:34:20,400
Tingin ko, paranoid si Whitford.
411
00:34:22,280 --> 00:34:26,720
Nagkita kami ng 15 minuto,
at pinatay niya 'yong kaibigan, kapatid,
412
00:34:26,720 --> 00:34:29,200
tatay, at tito ng mga tao.
413
00:34:30,360 --> 00:34:33,400
Kaya wala akong pakialam kay Whitford.
414
00:34:52,720 --> 00:34:55,160
PAGKATAPOS MAARESTO,
415
00:34:55,160 --> 00:35:01,920
NAKULONG NANG HIGIT 18 BUWAN SI WHITFORD
SA LAKE COUNTY JAIL PARA ANTAYIN ANG TRIAL
416
00:35:09,080 --> 00:35:14,200
Tingin ko, naniniwala si Mr. Whitford
na wala siyang ginawang masama,
417
00:35:14,920 --> 00:35:18,640
at gusto siyang patayin o saktan ng lahat.
418
00:35:19,960 --> 00:35:23,400
Nakatanim na 'yon
sa isip niya mula bata siya.
419
00:35:30,120 --> 00:35:32,440
{\an8}Ako si John Todd.
Isa ako sa mga jail commanders
420
00:35:32,440 --> 00:35:35,080
{\an8}sa Lake County Sheriff's Office
sa Polson, Montana.
421
00:35:36,960 --> 00:35:41,720
Isa ako sa mga senior sa kulungan
noong nandito si Mr. Whitford.
422
00:35:42,760 --> 00:35:45,080
Pwedeng maging marahas si Mr. Whitford,
423
00:35:46,240 --> 00:35:47,480
at gano'n siya lagi.
424
00:35:48,560 --> 00:35:51,880
Pag di niya nakuha ang gusto niya,
nagiging marahas siya.
425
00:35:52,640 --> 00:35:54,640
Hindi namin masabi
426
00:35:54,640 --> 00:35:57,840
kung lalaban kami sa lalaking 'yon,
gugulong sa sahig,
427
00:35:57,840 --> 00:35:59,520
o susunod ba siya sa amin?
428
00:36:03,800 --> 00:36:06,120
Masasabi kong bully siya.
429
00:36:07,520 --> 00:36:10,080
Aasarin niya
'yong mas maliliit at mahihina
430
00:36:10,080 --> 00:36:13,960
hanggang sa magalit sila.
431
00:36:14,760 --> 00:36:17,200
Sasaktan niya sila, o susubukang saktan.
432
00:36:17,200 --> 00:36:19,280
Di niya aamining kasalanan niya.
433
00:36:19,280 --> 00:36:22,160
"Ginawa nila.
Sinimulan nila. Kasalanan nila."
434
00:36:22,160 --> 00:36:25,640
Kahit siya 'yong nang-asar at nang-udyok.
435
00:36:29,000 --> 00:36:31,240
Lagi niyang sinasabi, "Blackfeet ako.
436
00:36:32,280 --> 00:36:35,240
At nasa Salish at Kootenai
reservation tayo."
437
00:36:36,760 --> 00:36:42,680
Tapos nagiging defensive siya kung kanino.
438
00:36:45,880 --> 00:36:50,680
Naniniwala siyang siya ang inapi o inasar,
439
00:36:50,680 --> 00:36:54,240
kaya paglaban ang nagiging reaction niya.
440
00:36:56,120 --> 00:36:57,680
Gano'n si Mr. Whitford.
441
00:37:03,240 --> 00:37:06,360
APAT NA BUWAN PAGKATAPOS
NG UNANG INTERVIEW NIYA,
442
00:37:06,360 --> 00:37:11,800
HINDI PINAYAGAN SI MAKUEEYAPEE WHITFORD
PARA SA PANGALAWANG INTERVIEW
443
00:37:12,360 --> 00:37:17,360
INILAGAY SIYA SA DISCIPLINARY CONFINEMENT
444
00:37:17,360 --> 00:37:21,560
DAHIL SA PATULOY NA ISYU NIYA
SA PAG-UUGALI
445
00:37:33,960 --> 00:37:39,040
Tingin ni Whitford,
biktima siya ng hate crime.
446
00:37:40,000 --> 00:37:44,600
Pero walang patunay sa mga sinasabi niya.
447
00:37:46,640 --> 00:37:50,000
Lahat ng sinasabi ng ibang saksi,
at iba pang ebidensiya,
448
00:37:50,000 --> 00:37:55,080
taliwas sa sinasabi niyang self-defense.
449
00:37:56,560 --> 00:37:59,880
SI JAMES MANLEY ANG HUKOM
NA NANGUNA SA TRIAL NI WHITFORD
450
00:37:59,880 --> 00:38:02,320
AT NAGDESISYON SA KANYANG SENTENSIYA
451
00:38:05,760 --> 00:38:09,400
{\an8}Magkalaban ang Blackfeet
at Salish sa gera,
452
00:38:09,400 --> 00:38:11,800
{\an8}pero 170 taon na ang nakalipas.
453
00:38:11,800 --> 00:38:16,880
Kahit may ilang kompetisyon
o tensiyon minsan,
454
00:38:16,880 --> 00:38:19,920
nagpakasal na sila
at nagkaroon na ng mga ugnayan,
455
00:38:19,920 --> 00:38:22,600
at maraming Blackfeet ang pumupunta rito
456
00:38:22,600 --> 00:38:25,440
para mag-aral ng kolehiyo o magtrabaho.
457
00:38:27,040 --> 00:38:31,160
{\an8}Kaya 'yong sinasabi ni Whitford
na pinaligiran siya ng Salish,
458
00:38:31,160 --> 00:38:34,120
kaya hate crime 'yon
at dapat siyang dumepensa,
459
00:38:34,120 --> 00:38:36,680
hindi kapani-paniwala.
460
00:38:37,600 --> 00:38:39,760
Walang dahilan para sa mga 'yon.
461
00:38:43,320 --> 00:38:46,440
Hinatulan ko si Whitford
ng 60 taong pagkakakulong
462
00:38:47,200 --> 00:38:53,240
na may minimum na 25 taon
bago siya maging eligible sa parole.
463
00:38:54,480 --> 00:38:57,360
Tingin ko, patas 'yong hatol.
464
00:38:59,680 --> 00:39:03,240
Matindi rin 'yong naging epekto
kay John Pierre.
465
00:39:22,040 --> 00:39:24,840
Tingin ko, di ako dapat nasentensiyahan.
466
00:39:24,840 --> 00:39:27,440
Dapat lumabas ako ng korte.
467
00:39:28,200 --> 00:39:29,400
Self-defense 'yon.
468
00:39:31,040 --> 00:39:35,440
Di nila nagustuhan
na binanggit kong Blackfeet ako.
469
00:39:37,640 --> 00:39:40,240
Hate crime 'yon dahil sa nasyonalidad ko.
470
00:39:40,240 --> 00:39:43,720
Nasyonalidad nila bilang Kootenai nation,
471
00:39:43,720 --> 00:39:46,280
at nasyonalidad ko
bilang Blackfeet tribal.
472
00:39:47,240 --> 00:39:48,440
'Yon ang dahilan.
473
00:39:55,680 --> 00:40:00,280
Nakakabahala na marinig siyang
magsalita nang gano'n,
474
00:40:00,280 --> 00:40:03,280
dahil akala niya,
wala siyang ginawang masama.
475
00:40:05,320 --> 00:40:07,920
Karamihan sa mga tao, kahit mga tapat,
476
00:40:08,760 --> 00:40:12,680
binabalikan nila sa isip nila
'yong pangyayari nang di sinasadya,
477
00:40:12,680 --> 00:40:17,000
para tumugma sa psychological needs nila.
478
00:40:17,760 --> 00:40:20,200
Tingin ko, nakaimpluwensiya 'yon.
479
00:40:22,600 --> 00:40:25,160
Si Mr. Whitford at 'yong kasama niya,
480
00:40:25,160 --> 00:40:30,000
naka-30 beer sila
bago sila makarating sa party.
481
00:40:30,960 --> 00:40:35,760
Kahit natatandaan niya nang tama
ang emosyon o motibo niya sa ginawa niya,
482
00:40:35,760 --> 00:40:38,080
kaduda-duda 'yon sa tingin ko.
483
00:40:44,800 --> 00:40:47,600
Sa pagkakaintindi ko
sa ugali ni Mr. Whitford
484
00:40:47,600 --> 00:40:49,520
sa kulungan mula noon,
485
00:40:49,520 --> 00:40:51,360
hindi pa rin siya nagbabago.
486
00:40:52,120 --> 00:40:54,840
Para sa kapakanan niya, sana magbago siya
487
00:40:54,840 --> 00:40:58,120
dahil kung hindi, malamang
habambuhay siya sa kulungan.
488
00:41:01,560 --> 00:41:04,960
Kung tatanungin ko siya ng isang bagay,
489
00:41:04,960 --> 00:41:07,440
"Matapos ang lahat, wala kang natutunan?
490
00:41:07,440 --> 00:41:10,640
Wala ka bang natutunan sa trahedyang 'to?"
491
00:41:11,760 --> 00:41:15,840
Pumatay siya ng isang tao,
at mukhang hindi siya nag-aalala.
492
00:41:15,840 --> 00:41:18,360
Naaawa lang siya sa sarili niya.
493
00:41:26,200 --> 00:41:32,400
NANINIWALA PA RIN SI WHITFORD
NA SELF-DEFENSE ANG GINAWA NIYA
494
00:41:32,400 --> 00:41:37,680
AT NAGING BIKTIMA SIYA NG HATE CRIME
495
00:42:08,040 --> 00:42:09,960
{\an8}Nagsalin ng Subtitle: Lea Torre