1
00:00:07,757 --> 00:00:08,758
<i>‪Hồi bé,</i>

2
00:00:09,551 --> 00:00:11,511
<i>‪một ngày có thể trải dài bất tận.</i>

3
00:00:13,430 --> 00:00:17,684
<i>‪Đến tuổi thiếu niên, bạn như có thể</i>
<i>‪sống trọn đời người trong một mùa hè.</i>

4
00:00:19,060 --> 00:00:21,229
<i>‪Những năm đôi mươi kéo dài miên man.</i>

5
00:00:22,355 --> 00:00:26,234
<i>‪Thế rồi đột nhiên, không hiểu nổi</i>
<i>‪bằng cách nào, bạn đã 40 tuổi.</i>

6
00:00:27,444 --> 00:00:29,154
<i>‪Từ đó mọi thứ ngày một nhanh.</i>

7
00:00:30,572 --> 00:00:33,783
<i>‪Thời gian còn biến chuyển</i>
<i>‪trên những phạm vi nhỏ.</i>

8
00:00:33,867 --> 00:00:35,618
{\an8}‪Chắc bạn đã nghe mấy câu như

9
00:00:35,702 --> 00:00:39,039
{\an8}‪"Lúc vui thời gian trôi lẹ".
‪"Lúc sầu thời gian bất tận".

10
00:00:39,122 --> 00:00:42,459
<i>‪Các nghiên cứu cho thấy</i>
<i>‪cần sa có thể làm chậm thời gian,</i>

11
00:00:43,209 --> 00:00:47,797
<i>‪còn rượu và ma túy có thể đẩy nhanh</i>
<i>‪thời gian. Âm nhạc cũng làm được vậy.</i>

12
00:00:49,549 --> 00:00:53,011
<i>‪Nhạc chờ có thể khiến</i>
<i>‪mọi giây trôi qua như một sự tra tấn.</i>

13
00:00:53,094 --> 00:00:54,179
<i>‪Cảm ơn bạn đã đợi.</i>

14
00:00:54,262 --> 00:00:55,346
<i>‪Nhưng sự im lặng… </i>

15
00:00:58,683 --> 00:00:59,726
<i>‪thì còn tệ hơn.</i>

16
00:00:59,809 --> 00:01:03,104
‪Giờ, câu hỏi
‪tôi đặc biệt quan tâm là: "Tại sao?"

17
00:01:03,855 --> 00:01:08,276
<i>‪Hỏi hay đó. Vì có vẻ thời gian trôi</i>
<i>‪với những tích tắc đều đặn, không ngừng,</i>

18
00:01:08,359 --> 00:01:11,488
<i>‪nhưng dường như cũng không phải vậy.</i>

19
00:01:12,113 --> 00:01:16,284
{\an8}‪Cảm giác ngày vụt qua như phi nước đại,
‪trôi quá nhanh.

20
00:01:16,367 --> 00:01:19,204
{\an8}‪Cứ lu bu,
‪vừa cuối tuần này đã tới cuối tuần sau.

21
00:01:19,287 --> 00:01:24,375
{\an8}‪Những ngày của tôi trôi qua… cảm giác như,
‪trôi qua nhanh hơn. Tôi không hiểu vì sao.

22
00:01:24,459 --> 00:01:28,838
<i>‪Vậy tại sao chúng ta lại trải nghiệm</i>
<i>‪thời gian theo cách ta vẫn làm?</i>

23
00:01:29,547 --> 00:01:32,675
<i>‪Và làm sao</i>
<i>‪để ta giành lại chút ít quyền kiểm soát?</i>

24
00:01:38,807 --> 00:01:41,976
<i>‪Để nghiên cứu thời gian, ta phải</i>
<i>‪bước ra ngoài phạm vi thông thường.</i>

25
00:01:42,060 --> 00:01:44,729
<i>‪Khi đó, một phạm vi hoàn toàn mới</i>
<i>‪sẽ mở ra.</i>

26
00:01:44,813 --> 00:01:46,523
‪Thời gian và không gian.

27
00:01:47,941 --> 00:01:51,402
<i>‪Thử tưởng tượng</i>
<i>‪ta có thể làm chậm thời gian.</i>

28
00:01:52,487 --> 00:01:53,780
<i>‪Hoặc đẩy nhanh nó.</i>

29
00:01:55,573 --> 00:02:00,411
<i>‪Với câu hỏi: "Thời gian là gì?",</i>
<i>‪không có câu trả lời nhất định nào cả.</i>

30
00:02:02,622 --> 00:02:09,546
‪THỜI GIAN

31
00:02:15,969 --> 00:02:17,345
<i>‪Năm 1962,</i>

32
00:02:18,054 --> 00:02:22,100
<i>‪một nhà địa chất trẻ tuổi đã</i>
<i>‪có cuộc hành trình tới dãy An-pơ ở Pháp.</i>

33
00:02:23,143 --> 00:02:27,355
{\an8}<i>‪Ông đi cùng một đội,</i>
<i>‪nhưng Michel Siffre, khi đó mới 23 tuổi,</i>

34
00:02:28,314 --> 00:02:34,279
<i>‪sẽ một mình đối diện hành trình thực sự.</i>
<i>‪Michel muốn biết cảm giác sẽ ra sao</i>

35
00:02:34,362 --> 00:02:36,865
<i>‪khi sống cách xa tất cả mọi người,</i>

36
00:02:36,948 --> 00:02:39,909
<i>‪tất cả đồng hồ,</i>
<i>‪kể cả sự lên xuống của Mặt Trời,</i>

37
00:02:40,410 --> 00:02:42,704
<i>‪bằng cách ở trong một cái hang</i>
<i>‪trong hai tháng.</i>

38
00:02:43,204 --> 00:02:48,334
{\an8}‪Đó là một trong những nghiên cứu đầu tiên
‪về chu kỳ thức - ngủ của người

39
00:02:48,418 --> 00:02:52,547
{\an8}‪khi không có bất cứ tín hiệu bên ngoài nào
‪về thời gian trong ngày.

40
00:02:53,590 --> 00:02:59,220
<i>‪Ông mô tả nó ở một bài phỏng vấn sau đó,</i>
<i>‪rằng đó là sự tồn tại vượt khỏi thời gian.</i>

41
00:02:59,304 --> 00:03:01,723
‪Tôi đã vượt khỏi thời gian,
‪không tín hiệu thời gian.

42
00:03:01,806 --> 00:03:04,684
‪Không có TV, không có đài.
‪Không có gì hết.

43
00:03:04,767 --> 00:03:05,935
‪Không có đồng hồ.

44
00:03:07,353 --> 00:03:09,314
‪Bạn sống dựa theo tâm trí bạn.

45
00:03:10,481 --> 00:03:12,901
<i>‪Mỗi lần Michel dậy, ăn uống và đi ngủ,</i>

46
00:03:12,984 --> 00:03:16,404
<i>‪ông lại điện cho</i>
<i>‪các đồng nghiệp đang dựng trại ở cửa hang.</i>

47
00:03:17,197 --> 00:03:20,116
<i>‪Có những khi ông thức chỉ sáu tiếng</i>

48
00:03:20,200 --> 00:03:21,284
<i>‪rồi đi ngủ tiếp.</i>

49
00:03:21,784 --> 00:03:24,787
<i>‪Hoặc có khi ông thức thông 27 tiếng.</i>

50
00:03:25,538 --> 00:03:30,668
<i>‪Nhưng trung bình, chu kỳ thức - ngủ</i>
<i>‪của ông rơi vào khoảng 24 tiếng.</i>

51
00:03:31,544 --> 00:03:32,795
<i>‪Một dữ kiện hệ trọng.</i>

52
00:03:33,880 --> 00:03:37,133
<i>‪Thiếu đi mọi tín hiệu bên ngoài</i>
<i>‪về thời gian trong ngày,</i>

53
00:03:37,634 --> 00:03:39,761
<i>‪cơ thể ông vẫn theo dõi được nó.</i>

54
00:03:41,804 --> 00:03:45,892
<i>‪Những chiếc đồng hồ cổ xưa nhất</i>
<i>‪ở bên trong chính chúng ta.</i>

55
00:03:46,893 --> 00:03:49,145
<i>‪Chúng được gọi là đồng hồ sinh học.</i>

56
00:03:49,229 --> 00:03:52,565
‪Circa<i>‪ nghĩa là "khoảng",</i>
<i>‪còn </i>‪dian<i>‪ nghĩa là "ngày",</i>

57
00:03:53,066 --> 00:03:55,860
<i>‪vì chúng cho biết thời gian</i>
<i>‪theo phạm vi 24 giờ.</i>

58
00:03:55,944 --> 00:04:00,531
‪Cái thú vị là,<i>‪ </i>‪hầu hết tế bào trong cơ thể
‪đều có một chiếc đồng hồ sinh học.

59
00:04:01,241 --> 00:04:04,786
{\an8}<i>‪Chúng tạo các prô-tê-in đặc biệt</i>
<i>‪chuyên cho biết thời gian.</i>

60
00:04:05,411 --> 00:04:07,038
{\an8}<i>‪Đạt tới giới hạn nhất định…</i>

61
00:04:07,121 --> 00:04:11,292
‪Prô-tê-in đó sẽ tự ngắt
‪quá trình tổng hợp của chính nó.

62
00:04:12,001 --> 00:04:16,089
<i>‪Khi đó, các prô-tê-in sẽ bị phá hủy,</i>
<i>‪và các tế bào được thiết lập lại.</i>

63
00:04:16,714 --> 00:04:19,717
<i>‪Chu kỳ này diễn ra 24 tiếng một lần.</i>

64
00:04:20,218 --> 00:04:23,930
<i>‪Cơ thể chúng ta</i>
<i>‪chứa hàng tỉ vòng lặp tí hon này.</i>

65
00:04:24,013 --> 00:04:28,142
‪Nhưng có một chiếc đồng hồ tổng
‪nằm trong não người, ở vùng dưới đồi,

66
00:04:28,226 --> 00:04:31,354
{\an8}‪trong một khu vực gọi là nhân trên chéo.

67
00:04:31,437 --> 00:04:33,731
{\an8}‪Theo nhiều cách, nó là thứ phụ trách

68
00:04:33,815 --> 00:04:37,735
‪việc đồng bộ hóa
‪mọi chiếc đồng hồ khác trong cơ thể ta.

69
00:04:37,819 --> 00:04:42,657
<i>‪Mọi loài có vú từng được nghiên cứu</i>
<i>‪đều có một cái đồng hồ nội tại 24 tiếng.</i>

70
00:04:43,283 --> 00:04:44,158
<i>‪Mọi loài chim,</i>

71
00:04:44,659 --> 00:04:45,868
<i>‪loài bò sát,</i>

72
00:04:45,952 --> 00:04:47,078
<i>‪loài cá,</i>

73
00:04:47,161 --> 00:04:48,913
<i>‪và loài côn trùng.</i>

74
00:04:48,997 --> 00:04:51,874
<i>‪Thật ra, có những loài còn chẳng cần não.</i>

75
00:04:51,958 --> 00:04:56,421
‪Thực vật có đồng hồ sinh học, đến vi khuẩn
‪đơn bào cũng có đồng hồ sinh học.

76
00:04:57,088 --> 00:04:58,464
<i>‪Theo một giả thiết,</i>

77
00:04:58,548 --> 00:05:02,260
<i>‪hàng tỷ năm trước, khi những sự sống</i>
<i>‪nhỏ bé đầu tiên xuất hiện,</i>

78
00:05:02,343 --> 00:05:06,556
<i>‪các tế bào phân chia vào ban ngày</i>
<i>‪đã bị tổn hại do tia cực tím Mặt Trời.</i>

79
00:05:06,639 --> 00:05:09,976
<i>‪Nhưng các tế bào</i>
<i>‪học được cách phân chia vào ban đêm</i>

80
00:05:10,476 --> 00:05:11,311
<i>‪thì sống sót.</i>

81
00:05:11,811 --> 00:05:14,272
<i>‪Nói cách khác, việc tuân theo thời gian</i>

82
00:05:14,355 --> 00:05:19,027
<i>‪có lẽ vốn là nền tảng đối với</i>
<i>‪sự tiến hóa của sự sống trên Trái Đất.</i>

83
00:05:21,612 --> 00:05:24,157
<i>‪Nhưng đồng hồ sinh học lại khá đơn giản.</i>

84
00:05:24,657 --> 00:05:27,702
<i>‪Chúng chỉ giữ nhịp điệu</i>
<i>‪cho các chức năng cơ thể,</i>

85
00:05:27,785 --> 00:05:30,330
<i>‪nhắc ta khi nào cần ăn, ngủ, thức giấc.</i>

86
00:05:31,205 --> 00:05:34,625
<i>‪Vài việc khác nữa.</i>
<i>‪Và chúng được thiết lập lại mỗi ngày.</i>

87
00:05:37,295 --> 00:05:40,673
<i>‪Khả năng theo dõi thời gian trôi của bạn,</i>

88
00:05:40,757 --> 00:05:42,717
<i>‪ngày qua ngày, tháng qua tháng,</i>

89
00:05:42,800 --> 00:05:43,843
<i>‪năm qua năm,</i>

90
00:05:44,469 --> 00:05:46,012
<i>‪là một thứ hoàn toàn khác.</i>

91
00:05:47,055 --> 00:05:50,808
<i>‪Hôm 14 tháng Chín,</i>
<i>‪đội của Michel Siffre đã gọi cho ông</i>

92
00:05:51,309 --> 00:05:55,063
<i>‪để báo là</i>
<i>‪ông đã hết hai tháng ở trong hang.</i>

93
00:05:55,772 --> 00:06:00,610
<i>‪Siffre đã tưởng họ đùa. Theo tính toán</i>
<i>‪của ông, hôm đó mới là 20 tháng Tám.</i>

94
00:06:01,361 --> 00:06:04,447
<i>‪Cơ thể của ông</i>
<i>‪đã tuân theo ngày tháng khá tốt,</i>

95
00:06:05,114 --> 00:06:08,868
<i>‪nhưng tâm trí ông</i>
<i>‪đã hụt mất cả tháng trời.</i>

96
00:06:09,952 --> 00:06:11,662
<i>‪Sáu mươi năm sau.</i>

97
00:06:15,083 --> 00:06:16,626
‪Chúc mừng năm mới 2020.

98
00:06:16,709 --> 00:06:19,379
<i>‪Cả thế giới đã trải qua</i>

99
00:06:19,462 --> 00:06:21,381
<i>‪một dạng thí nghiệm cô lập.</i>

100
00:06:22,965 --> 00:06:26,969
{\an8}‪Đợt đầu Vương quốc Anh phong tỏa,
‪tôi đang có một bé sáu tháng tuổi,

101
00:06:27,053 --> 00:06:30,014
{\an8}‪ngoài ra là
‪một bé sáu tuổi và một bé tám tuổi.

102
00:06:30,098 --> 00:06:34,936
‪Trải nghiệm về thời gian của tôi là
‪việc một ngày có 24 tiếng thật kỳ cục.

103
00:06:35,019 --> 00:06:38,189
‪Với tôi, thời gian trôi như rùa bò.

104
00:06:39,440 --> 00:06:42,193
‪Tôi tự hỏi:
‪"Hiện tượng này có phổ biến hơn nhiều?"

105
00:06:42,693 --> 00:06:46,114
<i>‪Và cô đã khảo sát</i>
<i>‪gần 700 người trên khắp Vương quốc Anh.</i>

106
00:06:46,697 --> 00:06:51,536
‪Đa phần người ta nhận thấy
‪một sự thay đổi đáng kể về thời gian.

107
00:06:51,619 --> 00:06:57,125
<i>‪Tám mốt phần trăm số người. Thú vị là,</i>
<i>‪con số đó gần như được chia đôi.</i>

108
00:06:57,625 --> 00:07:00,503
<i>‪Giống Ruth, cỡ một nửa</i>
<i>‪thấy thời gian trôi chậm,</i>

109
00:07:01,003 --> 00:07:03,673
<i>‪còn lại thì thấy như</i>
<i>‪thời gian trôi nhanh hơn.</i>

110
00:07:04,173 --> 00:07:07,510
‪Tức là nói chung,
‪việc thấy nhàm, thấy buồn

111
00:07:07,593 --> 00:07:10,304
‪và thấy chán nản đều có liên hệ

112
00:07:10,388 --> 00:07:13,891
‪với việc thời gian trôi chậm
‪lúc phong tỏa vì vi-rút Corona.

113
00:07:13,975 --> 00:07:17,395
<i>‪Những nghiên cứu tương tự ở nước khác</i>
<i>‪cũng cho kết quả đó.</i>

114
00:07:17,478 --> 00:07:21,482
‪Ở Pháp, Ý, Argentina,
‪ở Iraq cũng đang tiến hành nghiên cứu.

115
00:07:21,566 --> 00:07:24,652
‪Tức là trên toàn cầu,
‪dường như chúng ta đang thấy

116
00:07:24,735 --> 00:07:28,990
‪sự biến dạng về thời gian sâu sắc
‪trong lúc phong tỏa vì vi-rút Corona.

117
00:07:29,073 --> 00:07:33,286
{\an8}‪Khi đại dịch, ta đều biết sẽ
‪đến ngày nó kết thúc, nhưng ngày đó quá xa

118
00:07:33,369 --> 00:07:36,372
{\an8}‪đến nỗi ta phải coi
‪giờ đây chính là nơi ta sống,

119
00:07:36,456 --> 00:07:38,458
‪đây là cuộc sống, thực tại của ta.

120
00:07:39,167 --> 00:07:43,212
<i>‪Scott Kelly được chuẩn bị tốt hơn</i>
<i>‪đại đa số cho trải nghiệm này.</i>

121
00:07:44,046 --> 00:07:46,382
<i>‪Năm 2015, ông được đưa lên không gian</i>

122
00:07:46,466 --> 00:07:51,262
<i>‪rồi ở lại đó nguyên một năm, chuyến bay</i>
<i>‪có người lái dài nhất trong lịch sử NASA,</i>

123
00:07:52,054 --> 00:07:54,724
<i>‪rồi ông trở về Trái Đất</i>
<i>‪như anh hùng dân tộc.</i>

124
00:07:55,224 --> 00:07:58,895
<i>‪Vì một năm trời</i>
<i>‪sống trong một cái ống nhôm công nghệ cao,</i>

125
00:07:59,479 --> 00:08:03,024
<i>‪cách Trái Đất khoảng 400 cây số,</i>
<i>‪là một khoảng thời gian dài.</i>

126
00:08:03,983 --> 00:08:08,070
‪Tôi đã cố tình không đếm
‪những ngày tôi ở trong không gian,

127
00:08:08,154 --> 00:08:12,533
‪vì tôi biết làm vậy trong suốt một năm
‪sẽ khiến tôi có phần bứt rứt.

128
00:08:12,617 --> 00:08:14,827
<i>‪Nhưng rồi đến một ngày gần cuối,</i>

129
00:08:14,911 --> 00:08:17,997
{\an8}<i>‪Mikhail Kornienko,</i>
<i>‪nhà du hành vũ trụ người Nga, hỏi…</i>

130
00:08:18,080 --> 00:08:19,832
‪"Biết nay ngày gì chứ Scott?"

131
00:08:19,916 --> 00:08:23,544
‪Đó là hôm chúng tôi
‪sẽ chỉ phải ở ngoài vũ trụ mười hôm nữa.

132
00:08:23,628 --> 00:08:26,506
‪Mỗi hôm sau đó,
‪ông ấy đều hỏi còn mấy hôm nữa.

133
00:08:26,589 --> 00:08:29,800
‪Vậy là ông ấy đếm ngược
‪từ mười xuống không.

134
00:08:29,884 --> 00:08:33,346
‪Việc đó làm tôi khá là điên
‪vì tôi đã không định thế.

135
00:08:33,429 --> 00:08:36,015
<i>‪Nhưng bạn chẳng cần là phi hành gia,</i>

136
00:08:36,098 --> 00:08:38,017
<i>‪hay phải sống qua một đại dịch,</i>

137
00:08:38,726 --> 00:08:42,271
<i>‪mới biết là sự căng thẳng</i>
<i>‪có thể khiến mọi thứ trôi chậm hơn.</i>

138
00:08:44,732 --> 00:08:48,611
‪Ta biết cảm xúc là một thứ
‪thật sự bóp méo cảm nhận về thời gian.

139
00:08:48,694 --> 00:08:52,865
<i>‪Nó không thực sự ảnh hưởng tới</i>
<i>‪đồng hồ sinh học của chúng ta,</i>

140
00:08:52,949 --> 00:08:56,911
<i>‪nhưng dường như trong não chúng ta</i>
<i>‪còn một loại đồng hồ khác,</i>

141
00:08:56,994 --> 00:09:00,831
<i>‪một thứ giống đồng hồ bấm giờ,</i>
<i>‪cẩn trọng theo dõi thời gian hộ ta.</i>

142
00:09:00,915 --> 00:09:04,502
<i>‪Nhưng trường hợp này,</i>
<i>‪đồng hồ bấm giờ không phải một cái máy.</i>

143
00:09:04,585 --> 00:09:06,629
<i>‪Nó giống một con người hơn.</i>

144
00:09:08,047 --> 00:09:12,009
<i>‪Khi buồn chán hoặc cô đơn,</i>
<i>‪nó sẽ đếm từng tích tắc một cách ám ảnh.</i>

145
00:09:13,010 --> 00:09:16,430
<i>‪Khi rất căng thẳng,</i>
<i>‪có khi nó còn đếm mỗi tích tắc hai lần.</i>

146
00:09:17,265 --> 00:09:21,185
<i>‪Nhưng ngược lại, khi ta đang bận,</i>
<i>‪đang thư giãn hoặc giao thiệp,</i>

147
00:09:21,686 --> 00:09:25,273
<i>‪tâm trí ta đang làm việc khác,</i>
<i>‪ta bỏ qua rất nhiều tích tắc,</i>

148
00:09:25,356 --> 00:09:27,650
<i>‪nên thời gian dường như phóng vèo vèo.</i>

149
00:09:29,110 --> 00:09:31,988
‪Tôi thực sự thích ý niệm đó,
‪vì nghe hợp lý mà,

150
00:09:32,071 --> 00:09:35,449
‪rằng trong não ta
‪có một hệ thống gì đó giống như đồng hồ.

151
00:09:35,950 --> 00:09:37,868
‪Nhưng vấn đề của ý niệm đó là

152
00:09:37,952 --> 00:09:41,914
‪ta thực sự gặp khó khăn
‪khi xác định cái đồng hồ đó nằm ở đâu.

153
00:09:43,207 --> 00:09:44,500
<i>‪Ta đã thử cố tìm nó</i>

154
00:09:45,001 --> 00:09:48,963
<i>‪khi đưa người vào máy chụp cộng hưởng từ</i>
<i>‪rồi nhờ họ đếm thời gian trôi.</i>

155
00:09:49,046 --> 00:09:52,300
<i>‪Nhưng không một khu vực nào trong não</i>
<i>‪sáng lên liên tục.</i>

156
00:09:52,842 --> 00:09:57,305
<i>‪Cảm nhận về thời gian của chúng ta</i>
<i>‪dường như được ghim vào khắp não bộ.</i>

157
00:09:57,805 --> 00:10:00,558
‪Ta đang nhắc tới cảm nhận về thời gian,

158
00:10:00,641 --> 00:10:03,978
‪mà dĩ nhiên ta chả có
‪cơ quan chuyên nhận biết thời gian.

159
00:10:04,061 --> 00:10:06,314
<i>‪Ta không thể nhìn hay nghe,</i>

160
00:10:06,397 --> 00:10:08,232
<i>‪ngửi hay sờ thấy nó.</i>

161
00:10:08,316 --> 00:10:11,235
<i>‪Ta chẳng có cách trực tiếp nào</i>
<i>‪để cảm nhận nó.</i>

162
00:10:11,319 --> 00:10:16,574
‪Tức theo nhiều cách, cảm nhận về thời gian
‪là sản phẩm, được dựng bởi tâm trí người.

163
00:10:17,491 --> 00:10:19,452
<i>‪Suốt hàng thế kỷ, ta đã cho rằng</i>

164
00:10:19,535 --> 00:10:22,455
<i>‪thời gian hẳn là đang tồn tại,</i>

165
00:10:22,538 --> 00:10:25,625
<i>‪đang trôi hệt như</i>
<i>‪cách nó hiện diện trong tâm trí ta.</i>

166
00:10:26,208 --> 00:10:31,797
<i>‪Hình dung ra viễn cảnh khác còn rất khó.</i>
<i>‪Nhưng giờ đây, nhiều nhà khoa học tin rằng</i>

167
00:10:32,381 --> 00:10:34,759
<i>‪ta chỉ trải nghiệm được một phần nhỏ</i>

168
00:10:34,842 --> 00:10:36,427
<i>‪của thời gian đúng nghĩa.</i>

169
00:10:37,678 --> 00:10:42,016
<i>‪Và rằng, thực tại của thời gian</i>
<i>‪là một thứ lớn hơn nhiều.</i>

170
00:10:42,725 --> 00:10:44,185
<i>‪Một thứ giống như</i>

171
00:10:44,852 --> 00:10:45,811
<i>‪không gian vậy.</i>

172
00:10:47,688 --> 00:10:51,567
<i>‪Cách ta nghĩ về thời gian</i>
<i>‪vốn đã có phần giống không gian,</i>

173
00:10:52,318 --> 00:10:56,489
<i>‪dù việc đó còn tùy ở văn hóa nước bạn,</i>
<i>‪đúng hơn là truyền thống viết.</i>

174
00:10:57,573 --> 00:11:01,786
<i>‪Ở phương Tây, bạn hình dung thời gian</i>
<i>‪đi từ trái qua phải, như chữ trên giấy.</i>

175
00:11:02,286 --> 00:11:05,456
<i>‪Ở Israel, quá khứ ở bên phải</i>
<i>‪còn tương lai ở bên trái,</i>

176
00:11:05,539 --> 00:11:09,919
<i>‪vì đó là cách viết tiếng Do Thái.</i>
<i>‪Tiếng Quan Thoại viết theo chiều dọc,</i>

177
00:11:10,002 --> 00:11:12,838
<i>‪nên quá khứ nằm ở trên</i>
<i>‪còn tương lai nằm ở dưới.</i>

178
00:11:13,839 --> 00:11:17,134
<i>‪Nhưng dù ở đâu,</i>
<i>‪ta cũng nghĩ thời gian có phương hướng,</i>

179
00:11:17,218 --> 00:11:19,595
<i>‪như tọa độ trên bản đồ vậy.</i>

180
00:11:19,679 --> 00:11:23,099
{\an8}‪Như đặt một mạng lưới ấy?
‪Bạn đặt mạng lưới lên không gian.

181
00:11:23,182 --> 00:11:27,186
‪Đằng này có một số đường mạng lưới,
‪đằng kia cũng có một số đường,

182
00:11:27,269 --> 00:11:30,481
‪bên trên cũng có.
‪Rồi bạn đặt một mốc thời gian lên đó.

183
00:11:30,564 --> 00:11:34,652
{\an8}‪Bạn đang ở vị trí này trên lưới, lúc này,
‪còn lúc kia sẽ ở vị trí kia.

184
00:11:35,152 --> 00:11:38,030
<i>‪Tức là nếu không gian có ba chiều,</i>

185
00:11:38,781 --> 00:11:41,617
<i>‪bạn có thể coi thời gian là chiều thứ tư.</i>

186
00:11:43,244 --> 00:11:45,996
‪Bốn chiều khó hình dung thật.
‪Thời gian đã dị rồi.

187
00:11:46,080 --> 00:11:49,750
‪Nhưng hợp nhất của bốn chiều đó,
‪ta gọi là không - thời gian.

188
00:11:49,834 --> 00:11:52,294
<i>‪Nơi không gian và thời gian</i>

189
00:11:52,378 --> 00:11:53,963
<i>‪được đan vào nhau</i>

190
00:11:54,046 --> 00:11:57,299
<i>‪trên cùng một mặt vải co giãn.</i>

191
00:11:58,259 --> 00:12:01,762
<i>‪Và mặt vải đó</i>
<i>‪mỗi chỗ lại biến dạng một kiểu.</i>

192
00:12:02,388 --> 00:12:05,266
‪Vật chất và năng lượng
‪có thể bẻ cong không gian.

193
00:12:05,891 --> 00:12:09,019
‪Thậm chí mạnh mẽ hơn
‪là có thể bẻ cong thời gian.

194
00:12:09,895 --> 00:12:14,275
{\an8}<i>‪Tức là trên Trái Đất, thời gian trôi</i>
<i>‪chậm hơn một chút so với ngoài vũ trụ.</i>

195
00:12:15,067 --> 00:12:18,362
{\an8}<i>‪Và thời gian trên Mặt Trời</i>
<i>‪thì trôi còn chậm nữa.</i>

196
00:12:19,488 --> 00:12:21,407
{\an8}<i>‪Thời gian còn trôi chậm lại</i>

197
00:12:21,907 --> 00:12:23,909
{\an8}<i>‪khi ở những vận tốc cực nhanh.</i>

198
00:12:25,202 --> 00:12:29,290
<i>‪Điều này xảy ra trên một phạm vi</i>
<i>‪quá lớn để loài người nhỏ bé chúng ta</i>

199
00:12:29,790 --> 00:12:30,708
<i>‪cảm nhận được.</i>

200
00:12:31,459 --> 00:12:35,755
<i>‪Nhưng đến thập niên 1970, chúng ta</i>
<i>‪đã phát minh ra đồng hồ nguyên tử</i>‪,

201
00:12:35,838 --> 00:12:38,591
<i>‪thứ đủ chính xác để kiểm tra điều này.</i>

202
00:12:38,674 --> 00:12:42,136
<i>‪Ta đã đem chúng lên máy bay</i>
<i>‪rồi bay vòng quanh thế giới.</i>

203
00:12:42,762 --> 00:12:44,180
<i>‪Và quả nhiên,</i>

204
00:12:44,847 --> 00:12:48,225
<i>‪những chiếc đồng hồ đó</i>
<i>‪cho thấy đã có ít thời gian</i>

205
00:12:48,309 --> 00:12:49,226
<i>‪trôi qua hơn.</i>

206
00:12:51,270 --> 00:12:54,732
<i>‪Và nếu thời gian trôi chậm hơn</i>
<i>‪ở những vận tốc cao hơn</i>

207
00:12:55,232 --> 00:12:58,611
<i>‪thì nghĩa là</i>
<i>‪một con người cũng sẽ già đi chậm hơn.</i>

208
00:12:59,737 --> 00:13:04,450
<i>‪Chẳng hạn, nếu bạn là một phi hành gia</i>
<i>‪dành nhiều thời gian phóng quanh Trái Đất,</i>

209
00:13:05,451 --> 00:13:09,663
{\an8}<i>‪trong khi anh song sinh của bạn</i>
<i>‪cũng là phi hành gia, mà ở trên mặt đất.</i>

210
00:13:10,164 --> 00:13:14,668
{\an8}‪Giờ tôi trẻ hơn anh ấy
‪khoảng ba mi-li giây.

211
00:13:15,294 --> 00:13:18,631
{\an8}‪Tôi từng trẻ hơn anh ấy
‪cỡ sáu phút, khoảng đó,

212
00:13:18,714 --> 00:13:21,884
{\an8}‪còn giờ tôi trẻ hơn
‪sáu phút, ba mi-li giây,

213
00:13:21,967 --> 00:13:24,470
{\an8}‪chắc tôi có thể coi đó là lợi thế.

214
00:13:25,137 --> 00:13:28,724
<i>‪Nhưng nếu thời gian,</i>
<i>‪cũng như không gian, là một chiều,</i>

215
00:13:29,558 --> 00:13:32,978
<i>‪điều đó sẽ làm dấy lên</i>
<i>‪một câu hỏi khá lớn.</i>

216
00:13:33,562 --> 00:13:37,650
‪Bạn rõ có thể di chuyển qua phải hay trái,
‪theo mọi hướng không gian.

217
00:13:37,733 --> 00:13:40,236
‪Vậy sao không thể đi lên, xuống thời gian,

218
00:13:40,319 --> 00:13:42,655
‪tới các thời điểm về sau,
‪về các thời điểm trước?

219
00:13:42,738 --> 00:13:46,033
‪Đó là một câu hỏi
‪cực kỳ hóc búa và thú vị.

220
00:13:46,116 --> 00:13:49,829
‪Bởi theo những gì ta đã biết
‪thì không thể đi ngược thời gian.

221
00:13:49,912 --> 00:13:52,373
<i>‪Nhưng nếu tất cả không gian quanh ta,</i>

222
00:13:52,456 --> 00:13:54,208
<i>‪cả về trước lẫn về sau,</i>

223
00:13:54,291 --> 00:13:57,461
<i>‪đều thật như vị trí của ta hiện tại,</i>

224
00:13:57,962 --> 00:13:59,839
{\an8}<i>‪thì quá khứ và tương lai</i>

225
00:13:59,922 --> 00:14:02,800
{\an8}<i>‪chắc cũng thật như hiện tại.</i>

226
00:14:03,509 --> 00:14:06,804
{\an8}<i>‪Như thể tất cả đã được ghi lại rồi vậy.</i>

227
00:14:07,638 --> 00:14:09,306
<i>‪Những thứ đã xảy ra.</i>

228
00:14:09,390 --> 00:14:12,893
‪- Lúc vui thời gian trôi lẹ.
<i>‪- Lẫn những thứ chưa xảy ra.</i>

229
00:14:13,394 --> 00:14:14,979
‪Dịp lễ hay nhất là Đêm Giao Thừa.

230
00:14:15,062 --> 00:14:19,358
<i>‪Bạn không thể nói tất cả đang diễn ra,</i>
<i>‪vì chỉ có hiện tại mới là "đang".</i>

231
00:14:20,401 --> 00:14:24,113
‪Ta còn chưa biết chính xác
‪nên dùng những từ gì để tả điều này.

232
00:14:24,947 --> 00:14:26,323
{\an8}<i>‪Nhưng có thể nói rằng,</i>

233
00:14:26,407 --> 00:14:30,286
{\an8}<i>‪cũng như việc mọi thứ đang xảy ra hiện tại</i>
<i>‪đang xảy ra ở nơi khác,</i>

234
00:14:31,161 --> 00:14:34,331
{\an8}<i>‪mọi thứ trong quá khứ và tương lai</i>
<i>‪có thể đang diễn ra</i>

235
00:14:35,165 --> 00:14:36,709
{\an8}<i>‪"ở lúc nào đó".</i>

236
00:14:40,504 --> 00:14:42,089
<i>‪Một thiếu niên lập dị,</i>

237
00:14:42,172 --> 00:14:43,507
{\an8}<i>‪Albert Einstein,</i>

238
00:14:44,008 --> 00:14:46,969
{\an8}<i>‪lần đầu đưa ra những giả thiết này</i>
<i>‪hồi năm 1905.</i>

239
00:14:48,387 --> 00:14:49,972
<i>‪Và 50 năm sau,</i>

240
00:14:50,055 --> 00:14:52,766
<i>‪khi cộng sự</i>
<i>‪và người bạn thân trọn đời của ông,</i>

241
00:14:52,850 --> 00:14:57,563
{\an8}<i>‪Michele Besso, qua đời, Einstein đã viết</i>
<i>‪một lá thư gửi cho gia đình ông ấy.</i>

242
00:14:58,647 --> 00:15:01,400
<i>‪"Giờ, ông ấy đã rời bỏ thế giới kỳ lạ này</i>

243
00:15:01,901 --> 00:15:05,571
<i>‪trước tôi một chút.</i>
<i>‪Nhưng điều đó chẳng có nghĩa lý gì cả.</i>

244
00:15:06,530 --> 00:15:08,782
<i>‪Những người tin vào vật lý như bọn tôi</i>

245
00:15:09,283 --> 00:15:12,745
<i>‪hiểu rằng, khác biệt</i>
<i>‪giữa quá khứ, hiện tại và tương lai</i>

246
00:15:13,662 --> 00:15:17,374
<i>‪chỉ là một ảo ảnh</i>
<i>‪dai dẳng tới ương ngạnh".</i>

247
00:15:21,086 --> 00:15:23,088
<i>‪Nhưng ý niệm về thời gian này</i>

248
00:15:23,172 --> 00:15:25,841
<i>‪thật khó nuốt trôi, vì một vài lý do.</i>

249
00:15:26,592 --> 00:15:29,929
<i>‪Trước hết, có một khúc mắc nhỏ</i>
<i>‪về sự tự do quyết định.</i>

250
00:15:31,388 --> 00:15:33,390
<i>‪Nếu tương lai đã được viết sẵn,</i>

251
00:15:34,266 --> 00:15:38,312
<i>‪thì tức là dù ta có làm gì,</i>
<i>‪ta cũng chẳng được quyền quyết.</i>

252
00:15:38,938 --> 00:15:42,066
<i>‪Bản ghi sẵn đã biết</i>
<i>‪kết cục thể nào cũng vậy rồi.</i>

253
00:15:43,275 --> 00:15:44,860
<i>‪Điều đó nghe khá là u ám.</i>

254
00:15:46,570 --> 00:15:49,323
<i>‪Và mặc dù</i>
<i>‪ta có thể đem đồng hồ lên máy bay</i>

255
00:15:49,406 --> 00:15:51,617
<i>‪để chứng minh thời gian có biến dạng,</i>

256
00:15:51,700 --> 00:15:54,745
<i>‪ta lại chả thể cho máy bay</i>
<i>‪đi ngược về quá khứ hay tới tương lai,</i>

257
00:15:54,828 --> 00:15:59,750
<i>‪nên ta không thể thực sự chứng minh được</i>
<i>‪là quá khứ hay tương lai có thật.</i>

258
00:16:00,250 --> 00:16:03,295
<i>‪Thật ra ta còn</i>
<i>‪chả thể cắt nghĩa được điều đó.</i>

259
00:16:04,463 --> 00:16:08,550
<i>‪Rất nhiều đoạn phim và phim tài liệu</i>
<i>‪đã tìm cách giúp ta hiểu vấn đề,</i>

260
00:16:08,634 --> 00:16:10,219
<i>‪sử dụng đủ thứ phép ẩn dụ</i>

261
00:16:10,719 --> 00:16:12,179
<i>‪như một cái đĩa DVD,</i>

262
00:16:12,972 --> 00:16:15,641
<i>‪một cái đĩa than, hay…</i>

263
00:16:15,724 --> 00:16:16,767
‪Một ổ bánh mì.

264
00:16:17,267 --> 00:16:21,063
<i>‪Nhưng thực tế là</i>
<i>‪cố hình dung cũng chẳng để làm gì lắm.</i>

265
00:16:21,146 --> 00:16:24,274
<i>‪Ta đã tiến hóa từ những sinh vật đơn bào</i>

266
00:16:24,358 --> 00:16:26,568
<i>‪biết cách phân biệt ngày với đêm.</i>

267
00:16:27,236 --> 00:16:30,656
<i>‪Rồi tới một thời điểm, ta hình thành</i>
<i>‪cảm nhận đặc trưng về thời gian</i>

268
00:16:30,739 --> 00:16:33,367
<i>‪vì điều đó cũng giúp chúng ta tồn tại,</i>

269
00:16:34,034 --> 00:16:37,246
<i>‪và đó sẽ là góc nhìn về thời gian</i>
<i>‪duy nhất chúng ta có.</i>

270
00:16:38,747 --> 00:16:40,541
<i>‪Nhưng không chỉ có góc nhìn đó</i>

271
00:16:40,624 --> 00:16:45,587
<i>‪vì ta còn có nhận thức về quá khứ. Đó</i>
<i>‪lại là một cảm nhận về thời gian khác hẳn.</i>

272
00:16:46,839 --> 00:16:49,299
‪Theo nhiều cách, chức năng chính của não

273
00:16:49,800 --> 00:16:51,969
‪là sử dụng quá khứ

274
00:16:52,052 --> 00:16:53,762
‪để dự đoán tương lai.

275
00:16:53,846 --> 00:16:56,724
‪Nên lợi thế mang tính tiến hóa của việc đó

276
00:16:56,807 --> 00:16:58,934
‪dĩ nhiên là vô cùng lớn.

277
00:17:00,978 --> 00:17:06,442
<i>‪Nhìn lại quá khứ để mường tượng tương lai.</i>
<i>‪Đó là điều khiến ban đầu, ta nhận ra rằng</i>

278
00:17:06,525 --> 00:17:09,069
<i>‪có thể dự đoán</i>
<i>‪cách sao trên trời di chuyển.</i>

279
00:17:10,487 --> 00:17:13,323
<i>‪Để rồi tạo ra đồng hồ và lịch</i>
<i>‪để theo dõi chúng.</i>

280
00:17:14,408 --> 00:17:16,952
<i>‪Đó là điều cho phép ta tổ chức,</i>

281
00:17:17,661 --> 00:17:19,038
<i>‪phối hợp với nhau,</i>

282
00:17:19,621 --> 00:17:21,498
<i>‪và xây dựng những nền văn minh.</i>

283
00:17:22,166 --> 00:17:26,420
‪Khả năng du hành thời gian tâm thức
‪là nét "tinh khôn" của Người Tinh khôn.

284
00:17:27,296 --> 00:17:32,634
<i>‪Và việc thời gian là cảm nhận dễ dàng bị</i>
<i>‪biến đổi, theo nhiều cách, là đáng quý,</i>

285
00:17:32,718 --> 00:17:36,138
<i>‪bởi ta có khả năng</i>
<i>‪đẩy nhanh, hoặc làm chậm nó,</i>

286
00:17:36,221 --> 00:17:38,599
<i>‪tùy theo ta muốn nó trôi qua thế nào.</i>

287
00:17:39,099 --> 00:17:44,313
‪Ta tìm trong ký ức, và ta tích lũy càng
‪nhiều ký ức trong một khoảng thời gian,

288
00:17:44,396 --> 00:17:47,733
‪ta càng tin vào mức độ kéo dài
‪của khoảng thời gian đó.

289
00:17:48,525 --> 00:17:49,651
<i>‪Michel Siffre</i>

290
00:17:49,735 --> 00:17:52,946
<i>‪cảm giác như</i>
<i>‪ông mới ở trong hang một tháng</i>

291
00:17:53,030 --> 00:17:56,200
<i>‪vì ông đã có ít ký ức đáng lưu trữ hơn.</i>

292
00:17:57,076 --> 00:17:59,161
<i>‪Trả lời phỏng vấn sau đó, ông nói:</i>

293
00:17:59,244 --> 00:18:03,415
<i>‪"Khi vây quanh là màn đêm,</i>
<i>‪ký ức bạn sẽ không nắm bắt được thời gian.</i>

294
00:18:03,499 --> 00:18:04,374
<i>‪Bạn sẽ quên".</i>

295
00:18:05,084 --> 00:18:09,004
<i>‪Và khi bạn già đi, bận rộn hơn</i>
<i>‪và hình thành một nề nếp,</i>

296
00:18:09,922 --> 00:18:10,964
<i>‪bạn cũng có thể quên.</i>

297
00:18:11,465 --> 00:18:14,510
‪Chỉ các email cũng sẽ khiến bạn bận suốt.

298
00:18:14,593 --> 00:18:19,640
‪Cứ liên tục như vậy,<i>‪ </i>‪khiến bạn cảm giác
‪như thời gian đã bị nén lại rất chặt.

299
00:18:21,183 --> 00:18:25,979
<i>‪Nhưng với nhiều người,</i>‪ <i>‪tuổi thơ là</i>
<i>‪giai đoạn họ cảm giác là kéo dài lâu nhất.</i>

300
00:18:26,688 --> 00:18:30,275
‪Nghĩ lại hồi bé mà xem,
‪bạn được học rất nhiều kỹ năng mới.

301
00:18:30,359 --> 00:18:32,986
‪Bạn được học
‪cách giao tiếp, cách chơi đùa,

302
00:18:33,070 --> 00:18:35,989
‪tiếp nhận rất nhiều
‪kiến thức giáo dục ở trường.

303
00:18:36,073 --> 00:18:39,493
‪Tôi nghĩ nhận thức
‪về việc thời gian trôi nhanh hay chậm

304
00:18:39,576 --> 00:18:41,829
‪có liên quan tới những gì bạn để ý.

305
00:18:41,912 --> 00:18:44,748
‪Trẻ em để ý hết.
‪Chúng tập trung vào hiện tại.

306
00:18:44,832 --> 00:18:47,626
‪Việc có quá trình
‪lưu ý mọi khoảnh khắc như thế,

307
00:18:47,709 --> 00:18:51,421
‪theo tôi, đem lại cảm giác
‪thời gian kéo dài, mọi thứ chậm lại.

308
00:18:52,256 --> 00:18:55,843
<i>‪Thực tế, các nghiên cứu cho thấy,</i>
<i>‪chỉ việc ở tại thiên nhiên</i>

309
00:18:57,094 --> 00:18:59,054
<i>‪đã khiến thời gian trôi chậm hơn.</i>

310
00:19:04,476 --> 00:19:07,437
<i>‪Mặt khác, việc giao thiệp</i>
<i>‪có thể khiến thời gian trôi nhanh hơn.</i>

311
00:19:07,521 --> 00:19:10,315
‪Một thứ tôi muốn nắm bắt
‪qua nghiên cứu của mình

312
00:19:10,399 --> 00:19:14,820
‪là cái gì đã thực sự thay đổi
‪ở Vương quốc Anh do Covid.

313
00:19:14,903 --> 00:19:19,241
‪Ta chả thể giao lưu với bạn bè, gia đình,
‪chả thể gặp gỡ ngoài công viên.

314
00:19:19,324 --> 00:19:22,369
‪Nên có lẽ
‪biến số thú vị nhất mà tôi cũng nghiên cứu

315
00:19:22,452 --> 00:19:25,581
‪là mức độ thỏa mãn của họ
‪với việc giao tiếp xã hội,

316
00:19:25,664 --> 00:19:28,458
‪vì việc bạn từng sống với bao nhiêu người
‪chả quan trọng.

317
00:19:29,501 --> 00:19:33,338
<i>‪Điều quan trọng là mức độ thỏa mãn của bạn</i>
<i>‪với việc giao tiếp.</i>

318
00:19:35,257 --> 00:19:39,052
<i>‪Và mọi lễ kỷ niệm</i>
<i>‪mà ta đã bỏ lỡ vì đại dịch này.</i>

319
00:19:40,179 --> 00:19:42,931
<i>‪Những lễ kỷ niệm</i>
<i>‪để đánh dấu năm tháng của ta</i>

320
00:19:43,682 --> 00:19:46,101
<i>‪có thể khiến thời gian vụt qua lúc đó,</i>

321
00:19:47,352 --> 00:19:50,772
<i>‪nhưng chúng cũng buộc ta</i>
<i>‪phải lưu ý đến việc thời gian trôi</i>

322
00:19:51,648 --> 00:19:54,151
<i>‪và tạo ra</i>
<i>‪những dấu mốc trong ký ức của ta.</i>

323
00:19:56,195 --> 00:20:01,658
<i>‪Khiến chúng trở thành một trong những cách</i>
<i>‪hay nhất để sống trường thọ, khi nhìn lại.</i>

324
00:20:03,744 --> 00:20:08,373
‪Làm sinh nhật ngoài vũ trụ cũng hay.
‪Tôi nghĩ dịp lễ hay nhất là Đêm Giao Thừa,

325
00:20:08,457 --> 00:20:12,711
‪vì Năm Mới là dịp mà bất cứ ai,
‪bất cứ nền văn hóa nào cũng ăn mừng.

326
00:20:14,213 --> 00:20:16,298
<i>‪Mỗi năm, vào cùng một ngày,</i>

327
00:20:16,381 --> 00:20:21,720
<i>‪cả thế giới lại tề tựu để đánh dấu dịp</i>
<i>‪hành tinh quay đủ một vòng quanh Mặt Trời.</i>

328
00:20:22,846 --> 00:20:26,099
<i>‪Đếm từng tích tắc thời gian</i>
<i>‪đều đặn trôi về phía trước,</i>

329
00:20:26,975 --> 00:20:29,311
<i>‪khi tương lai chảy vội về hiện tại,</i>

330
00:20:30,020 --> 00:20:32,481
<i>‪để rồi, sau một thoáng được là hiện tại… </i>

331
00:20:37,986 --> 00:20:39,529
<i>‪sẽ tan biến vào quá khứ.</i>

332
00:20:41,990 --> 00:20:45,285
<i>‪Nhà địa chất trẻ tuổi Michel Siffre nọ</i>

333
00:20:45,369 --> 00:20:47,871
<i>‪đã 60 tuổi vào năm 1999,</i>

334
00:20:48,538 --> 00:20:51,625
<i>‪khi ông tháo chiếc đồng hồ</i>
<i>‪với một cử chỉ quen thuộc,</i>

335
00:20:52,125 --> 00:20:54,503
<i>‪vẫy chào tạm biệt đám đông phóng viên,</i>

336
00:20:55,003 --> 00:20:58,590
<i>‪rồi mất hút vào một hang động,</i>
<i>‪cho một thí nghiệm cô lập mới.</i>

337
00:20:59,591 --> 00:21:01,927
<i>‪Siffre đã chào đón thiên niên kỷ mới</i>

338
00:21:02,010 --> 00:21:04,638
<i>‪khoảng gần một cây số dưới lòng đất,</i>

339
00:21:04,721 --> 00:21:06,765
<i>‪với sâm panh và gan ngỗng.</i>

340
00:21:08,350 --> 00:21:12,604
<i>‪Nhưng ở đó chẳng có ai để bảo ông là,</i>
<i>‪thật ra, ở thế giới trên mặt đất,</i>

341
00:21:13,563 --> 00:21:15,565
<i>‪hôm đó đã mùng bốn tháng Một rồi.</i>

342
00:21:40,841 --> 00:21:45,846
‪Biên dịch: Joy Ng