1
00:00:07,507 --> 00:00:12,387
1983'te Michael Jackson'ın bunu yapması
televizyon tarihine geçti.
2
00:00:12,887 --> 00:00:15,515
Sadece 2,5 saniye sürmesine rağmen
3
00:00:16,099 --> 00:00:19,060
kültürde kalıcı bir iz bıraktı.
4
00:00:19,144 --> 00:00:22,772
Ama 30 yıl öncesinde
Harlem'daki Apollo Theater'da
5
00:00:22,856 --> 00:00:25,358
Bill Bailey aynı hareketi yapmıştı.
6
00:00:25,984 --> 00:00:27,277
Bu çok olan bir şey.
7
00:00:27,360 --> 00:00:30,363
Madonna'nın 1990'daki "Vogue" koreografisi
8
00:00:30,447 --> 00:00:33,283
partilerde insanlara poz verdirdi.
9
00:00:33,366 --> 00:00:36,411
Ama voguing
yıllardır bir yeraltı kültürüydü.
10
00:00:36,494 --> 00:00:40,248
Miley Cyrus, 2013'teki VMA'de
poposunu salladıktan sonra
11
00:00:40,331 --> 00:00:43,126
twerk, Oxford Sözlüğü'ne girdi.
12
00:00:43,626 --> 00:00:46,671
Ama rapçi Big Freedia
kliplerinde *** sallarken
13
00:00:46,755 --> 00:00:49,174
Miley hâlâ kısa pantolon giyiyordu.
14
00:00:49,257 --> 00:00:53,303
Bu video, 2019'daki en büyük
dans çılgınlıklarından birini başlattı
15
00:00:53,386 --> 00:00:56,681
ve Charli D'Amelio'yu TikTok ünlüsü yaptı.
16
00:00:56,765 --> 00:01:01,311
{\an8}Ama The Renegade'i başka bir genç,
Jalaiah Harmon bulmuştu.
17
00:01:01,394 --> 00:01:03,396
{\an8}Bunu haftalar önce paylaşmıştı.
18
00:01:03,480 --> 00:01:06,941
O dans sekansındaki hareketlerse
çok daha önceye dayanıyor.
19
00:01:07,025 --> 00:01:10,111
Onlarca yıllık hip hop ve Afrika dansına.
20
00:01:10,612 --> 00:01:13,281
Sosyal dans aslında grup düşüncesidir.
21
00:01:13,364 --> 00:01:17,452
Birlikte nasıl hareket etmek istediğimizi
düşünüp sonra da deneriz.
22
00:01:17,535 --> 00:01:20,371
Ve bu her zamankinden daha hızlı olmakta.
23
00:01:20,455 --> 00:01:21,915
En popülerleri neler?
24
00:01:21,998 --> 00:01:24,000
Cardi B'nin "Up"ı.
25
00:01:24,084 --> 00:01:26,961
Tanrım, Chris'le yarattık.
Popüler bir dans.
26
00:01:27,045 --> 00:01:29,255
-Şu.
-"Corvette Corvette."
27
00:01:29,339 --> 00:01:31,007
-"Corvette Corvette."
-"Laffy Taffy."
28
00:01:31,091 --> 00:01:34,260
Popüler olmadan önce
"Old Town Road"da dans ediyorduk.
29
00:01:34,344 --> 00:01:35,845
-Evet.
-Şu da.
30
00:01:35,929 --> 00:01:36,846
Sallanıyorsun.
31
00:01:36,930 --> 00:01:38,014
Kilitle
32
00:01:38,098 --> 00:01:39,516
"Hit the Quan."
33
00:01:39,599 --> 00:01:41,684
-Duvara vur.
-Sallanıp el çırp.
34
00:01:41,768 --> 00:01:43,061
Böyle, "Ju Ju On".
35
00:01:43,144 --> 00:01:47,440
Son iki yıldaki her hit şarkının
dans meydan okuması oldu.
36
00:01:47,524 --> 00:01:51,069
Tüm bu danslar
milyonlarca kişi tarafından yapıldı
37
00:01:51,152 --> 00:01:54,447
ama dans çılgınlıklarından
çok para da kazanılabiliyor.
38
00:01:54,531 --> 00:01:57,033
Dans videoları dışında Charli D'Amelio'nun
39
00:01:57,117 --> 00:02:01,996
özel Dunkin' pijama takımıyla otururken
ve başka özel Dunkin' ürünleriyle
40
00:02:02,080 --> 00:02:03,414
pozları bulunuyor.
41
00:02:03,498 --> 00:02:06,292
Dunkin' onun
117 milyonu aşan takipçilerine
42
00:02:06,376 --> 00:02:08,920
ulaşmanın peşindeki markalardan biri.
43
00:02:09,003 --> 00:02:12,549
Gönderi başına fiyat
100,000 doları bulabiliyor.
44
00:02:12,632 --> 00:02:16,052
Ve Fortnite oyunu
dans çılgınlıklarını resmen satıyor.
45
00:02:16,136 --> 00:02:18,680
Böyle eklentilere ödenen birkaç dolar
46
00:02:18,763 --> 00:02:21,641
yıllık kâra toplamda milyarlar ekliyor.
47
00:02:21,724 --> 00:02:24,894
Dans trendlerinden
en çok para kazananlarla
48
00:02:24,978 --> 00:02:29,482
diğerleri arasında
çok net bir eşitsizlik var.
49
00:02:30,191 --> 00:02:32,110
Bir dansı çılgınlık yapan nedir?
50
00:02:33,111 --> 00:02:35,405
Ve kârı kim almalı?
51
00:02:36,865 --> 00:02:40,743
Baskılardan kurtulan bazı kadınlar
çarlistonla stres atıyor.
52
00:02:40,827 --> 00:02:44,956
Artık dans ve eğlence
oğlanlarla kızlar için aynı şey.
53
00:02:45,665 --> 00:02:49,043
Al Gore'la Macarena yapacağız.
54
00:02:49,127 --> 00:02:52,338
Herkes Soulja Boy dansını yapıyordu,
Superman gibiydi.
55
00:02:52,422 --> 00:02:55,425
Kendi tarzlarını seçip
ellerinden geleni yapıyorlar.
56
00:03:05,018 --> 00:03:09,689
DANS ÇILGINLIKLARI
57
00:03:10,190 --> 00:03:14,402
İnsanlar olarak
çok zayıf hayvanlarız, pek hızlı değiliz.
58
00:03:14,485 --> 00:03:17,655
Pek güçlü değiliz, derimiz de çok yumuşak.
59
00:03:18,239 --> 00:03:21,618
Avcıların gözünde çok uygun bir avız.
60
00:03:21,701 --> 00:03:25,705
Evrimdeki bir teoriye göre
bunun sonucunda bir numara öğrendik.
61
00:03:26,456 --> 00:03:28,833
Birlikte durup eş zamanlı hareket edince
62
00:03:28,917 --> 00:03:33,546
çok daha büyük bir hayvan gibi görünerek
avcıları korkutup kaçırabiliyorduk.
63
00:03:33,630 --> 00:03:37,717
Başka bir deyişle, senkronizasyona
ölmemek için başlamış olabiliriz.
64
00:03:37,800 --> 00:03:39,594
Doğamız hâline gelmiş.
65
00:03:39,677 --> 00:03:42,722
İki kişi yan yana
sallanan sandalyelerde oturduğunda
66
00:03:42,805 --> 00:03:46,100
ileri geri gitmeleri
fark etmeden paralel hâle gelir.
67
00:03:46,601 --> 00:03:50,480
Ve senkronizasyonla
vücutlarımızda endorfin patlaması yaşanır.
68
00:03:50,563 --> 00:03:55,235
Böylece düşmanlarımızı korkutmak,
tanrılarımıza tapmak, kutlama yapmak,
69
00:03:55,318 --> 00:03:58,404
yas tutmak
ve topluluk olarak bağ kurmak için
70
00:03:58,488 --> 00:04:00,365
bunu daha çok yapmaya başlarız.
71
00:04:00,865 --> 00:04:03,284
Ama yabancıların senkronik hareket etmesi
72
00:04:03,368 --> 00:04:05,203
çok yeni bir durumdur.
73
00:04:05,286 --> 00:04:08,122
Dans çılgınlıklarının
yaşam döngüleri harikadır
74
00:04:08,206 --> 00:04:10,458
ve birkaç kısımdan oluşur.
75
00:04:10,541 --> 00:04:13,169
1. AŞAMA
76
00:04:13,253 --> 00:04:14,587
İCAT
77
00:04:14,671 --> 00:04:16,965
Hep bunları yaratan bir topluluk olur.
78
00:04:17,048 --> 00:04:19,759
"Bu dans olsa ya" diye düşünmeye başlar.
79
00:04:19,842 --> 00:04:24,013
Sonra bu dansı başkalarıyla paylaşırlar.
Genellikle kendi aralarında.
80
00:04:24,097 --> 00:04:25,431
Bu paylaşılan yer,
81
00:04:25,515 --> 00:04:30,103
dünyanın muhtemelen ilk dans çılgınlığında
Avusturya'nın dağ köyleriydi.
82
00:04:30,812 --> 00:04:33,064
"Waltzen" Almancada "dönmek" demektir.
83
00:04:33,147 --> 00:04:37,318
Çiftler hem dönüyor
hem de hep birlikte daire çiziyordu.
84
00:04:37,819 --> 00:04:41,823
Bu, Avrupa'nın saraylarında
popüler olan danslardan çok farklıydı.
85
00:04:41,906 --> 00:04:44,158
Onlar katı ve zordu.
86
00:04:44,242 --> 00:04:47,453
Nereye bakılacağını,
yüz ifadelerini bile belirleyen
87
00:04:47,537 --> 00:04:49,747
detaylı koreografileri vardı.
88
00:04:49,831 --> 00:04:56,671
Kadınlarla erkekler uzak duruyorlardı.
Ama vals daha samimi, rahat ve hızlıydı.
89
00:04:56,754 --> 00:04:59,424
Hatta kadınlar
eteklerini biraz kaldırıyordu.
90
00:04:59,507 --> 00:05:02,218
Bileklerini göstererek
skandal yaratıyorlardı.
91
00:05:02,719 --> 00:05:05,013
Ama böyle harika bir dans bile
92
00:05:05,096 --> 00:05:08,391
yayılmanın bir yolunu bulamazsa
çılgınlık hâline gelemez.
93
00:05:08,891 --> 00:05:10,685
YAYILMA
94
00:05:10,768 --> 00:05:14,897
Bir teoriye göre
Napolyon Bonapart'ın ordusu
95
00:05:14,981 --> 00:05:19,819
1800'lerin başında
Avrupa'da ilerleyerek valsi yaydı.
96
00:05:19,902 --> 00:05:22,238
Napolyon, İngiltere'yi işgal etmedi
97
00:05:22,322 --> 00:05:23,614
ama vals etti.
98
00:05:23,698 --> 00:05:27,952
Sonra gemilerle Atlas Okyanusu'ndan
Birleşik Devletler'e geçti.
99
00:05:28,453 --> 00:05:30,705
Ama bu, yolculuğun sadece yarısı.
100
00:05:31,205 --> 00:05:34,500
Sonra kaçınılması
neredeyse imkânsız olan kısım gelir.
101
00:05:34,584 --> 00:05:36,544
Nefretçiler ortaya çıkar.
102
00:05:36,627 --> 00:05:38,504
3. AŞAMA
103
00:05:38,588 --> 00:05:40,381
NEFRETÇİLER
104
00:05:40,465 --> 00:05:44,927
{\an8}ABD'deki Etiquette for Ladies'in
1840 baskısı, vals için
105
00:05:45,011 --> 00:05:49,307
{\an8}"İnsanların yakın durmasında,
tavırlarda ve hareketlerde
106
00:05:49,390 --> 00:05:53,186
{\an8}bir kadının zarafetine
yakışmayacak şeyler var" diye yazdı.
107
00:05:53,269 --> 00:05:55,355
{\an8}Bazıları da şiddetli duygulara,
108
00:05:55,438 --> 00:05:58,441
{\an8}ajitasyona, sinir semptomlarına
sebep olabileceğini
109
00:05:58,524 --> 00:06:02,153
ve gençliğe, yanlış olduğu vaaz edilen
birçok kötü davranıştan
110
00:06:02,236 --> 00:06:05,406
daha çok zarar verdiğini söyledi. Ama…
111
00:06:05,490 --> 00:06:08,826
Dans reddedilemez.
İnsanların dans etmesi şart.
112
00:06:08,910 --> 00:06:10,995
Böylece son aşamaya geliyoruz.
113
00:06:11,079 --> 00:06:11,913
YAYGIN KABUL
114
00:06:11,996 --> 00:06:16,167
Vals çılgınlığı yaklaşık iki asır sürdü.
115
00:06:16,751 --> 00:06:19,462
Hit vals şarkısı "Mavi Tuna"yı besteleyen…
116
00:06:19,545 --> 00:06:20,797
…Johann Strauss…
117
00:06:20,880 --> 00:06:23,800
…gibi bestecileri meşhur etti.
118
00:06:23,883 --> 00:06:28,346
Muhtemelen bu valste
eğilen, sallanan ve dönen kişi sayısı
119
00:06:28,846 --> 00:06:30,348
diğer hepsinden fazlaydı.
120
00:06:31,224 --> 00:06:34,310
Ama valsin günümüzde
çılgınlığa dönüşmesi zor olurdu.
121
00:06:35,061 --> 00:06:38,898
Bunun en büyük sebebi de
telefon ekranına sığmaması olurdu.
122
00:06:39,399 --> 00:06:40,483
TikTok danslarının
123
00:06:40,566 --> 00:06:44,153
hava trafiğini yönlendiriyormuş gibi
göründüğünün şakası var.
124
00:06:44,237 --> 00:06:49,534
Çünkü üst beden çok kullanılıyor
ve eklem hareketleri yapılıyor.
125
00:06:49,617 --> 00:06:53,746
Kadrajın içinde kalıyorlar,
odakta da yüzleri oluyor.
126
00:06:53,830 --> 00:06:56,332
Charli D'Amelio, iyi bir video çekmekte
127
00:06:56,416 --> 00:06:59,377
yüz ifadelerinin
en önemli unsur olduğunu söylerdi.
128
00:06:59,460 --> 00:07:02,171
İnsanlar canlı bir yüz ifadesi istiyor.
129
00:07:02,255 --> 00:07:07,176
{\an8}En popüler TikTok'çılar
yüzlerini buruşturmayı biliyor.
130
00:07:07,260 --> 00:07:10,179
{\an8}Dillerini ısırmayı,
şaşırmış gibi yapmayı da.
131
00:07:10,263 --> 00:07:12,723
Çok hızlı hareketlerle birlikte.
132
00:07:12,807 --> 00:07:16,269
Dans çılgınlıklarının
yaşam döngüleri de hızlandı.
133
00:07:16,769 --> 00:07:18,729
Önce bir dans yaratıyorsunuz.
134
00:07:18,813 --> 00:07:25,278
Bir gün otobüsle eve dönerken sıkılmıştım.
"İyi şarkıymış, bir dans bulayım" dedim.
135
00:07:25,361 --> 00:07:27,280
Sonra paylaşıyorsunuz.
136
00:07:27,363 --> 00:07:31,075
Belki de TikTok'ın
rakiplerinden biri olan Dubsmash'te.
137
00:07:31,159 --> 00:07:32,452
Önce Dubsmash vardı.
138
00:07:32,535 --> 00:07:34,912
Tüm siyah yaratıcılar Dubsmash'teydi.
139
00:07:34,996 --> 00:07:38,416
Paylaştıktan sonra
arkadaşlarınız da yapmaya başlıyor.
140
00:07:38,499 --> 00:07:39,792
Harika bir his.
141
00:07:39,876 --> 00:07:43,504
İnanılmaz bir biçimde
arkadaşlarınızın arkadaşları da yapıyor.
142
00:07:43,588 --> 00:07:48,759
İçlerinden biri videosunu TikTok'a atıyor
ve ünlü bir TikTok'çı dansınızı yapıyor.
143
00:07:48,843 --> 00:07:50,344
{\an8}İnanamıyorsunuz bile.
144
00:07:50,428 --> 00:07:53,264
Ve bir anda
binlerce kişi yapmaya başlıyor.
145
00:07:53,347 --> 00:07:55,850
Dansım popüler oldu!
146
00:07:55,933 --> 00:07:58,978
Diğer büyük fenomenler de
trende katılıyor.
147
00:07:59,061 --> 00:08:03,399
Sonra YouTube'cular
dansı öğrettikleri videolar çekiyorlar.
148
00:08:03,483 --> 00:08:07,069
{\an8}Bu arada o ünlü TikTok'çının
takipçi sayısı fırlıyor
149
00:08:07,153 --> 00:08:09,530
{\an8}ve bu büyük sayı güç anlamına geliyor.
150
00:08:09,614 --> 00:08:13,242
Çünkü plak şirketleri
potansiyel bir pop yıldızı görebilir,
151
00:08:13,326 --> 00:08:17,038
ulusal kanalda bir program da
albümlerini tanıtmaya çağırabilir.
152
00:08:17,121 --> 00:08:21,209
{\an8}Stüdyo konuğumuz Addison Rae.
153
00:08:22,210 --> 00:08:25,755
Ve TikTok'taki
eğlenceli dans çılgınlıklarını göstermeye.
154
00:08:25,838 --> 00:08:27,548
Sizinkini de.
155
00:08:27,632 --> 00:08:30,176
Dansım Jimmy Fallon'a çıktığında önce…
156
00:08:30,676 --> 00:08:32,845
Addison Rae'in yaptığını gördüm ve…
157
00:08:32,929 --> 00:08:35,848
Şoke oldum. "Tanrım" dedim.
158
00:08:35,932 --> 00:08:41,270
"Vay canına, dansım ulusal kanalda" dedim.
Bir sürü insan dansımı görüyordu.
159
00:08:41,354 --> 00:08:45,107
Ama Mya'yla benim dansımız olduğunu
bilmiyorlardı, o kötüydü.
160
00:08:45,191 --> 00:08:50,738
2021'deki o Jimmy Fallon bölümünde
dansların yaratıcılarının adı söylenmedi.
161
00:08:50,821 --> 00:08:53,199
Bunların çoğu siyah gençlerdi.
162
00:08:53,282 --> 00:08:55,493
Oturup düşünmeye başlayınca
163
00:08:55,576 --> 00:08:59,205
"Ah be, keşke kendi dansımı yapan
ben olsaydım" diyorsun.
164
00:08:59,288 --> 00:09:04,001
Ve bu his, neredeyse
dans çılgınlıkları kadar eski.
165
00:09:04,085 --> 00:09:05,503
Çünkü valsten sonra
166
00:09:05,586 --> 00:09:08,214
çoğu dans çılgınlığı Avrupa'dan çıkmadı.
167
00:09:08,297 --> 00:09:11,509
Afrikalı Amerikalı toplumunda başladılar.
168
00:09:11,592 --> 00:09:15,429
Afrikalı Amerikalılar
köleleştirilip ABD'ye getirildiğinde
169
00:09:15,513 --> 00:09:17,098
davul çalmak yasaklandı.
170
00:09:17,181 --> 00:09:21,060
Biz de vücudumuzda ritim tutmayı öğrendik.
171
00:09:23,437 --> 00:09:26,357
Bu, basit bir Pattin' Juba ritmi.
172
00:09:26,440 --> 00:09:30,528
-Köleliğin kaldırılmasından sonra…
-Çarlistonun temeli oldu.
173
00:09:30,611 --> 00:09:32,822
Çarliston, adını siyah Amerikalıların
174
00:09:32,905 --> 00:09:36,951
özgürlüklerinin ilk yıllarında
onu yarattıkları yerden alır.
175
00:09:37,034 --> 00:09:39,579
İnsanların canlılığı ifade ettiği
176
00:09:39,662 --> 00:09:43,374
ve "South Carolina'da değil de
büyük bir şehirde yaşasam
177
00:09:43,457 --> 00:09:47,169
nasıl dans ederdim?"
diye düşündüğü bir dans oldu.
178
00:09:50,881 --> 00:09:52,717
Sonra da yayıldı.
179
00:09:52,800 --> 00:09:54,677
Çoğu kişiye göre, dansı yayan
180
00:09:54,760 --> 00:09:59,557
çalarken çarliston dansı da yapan
gezici bir öksüzler bandosuydu.
181
00:10:00,474 --> 00:10:03,436
Milyonlarca Afrikalı Amerikalı
kuzeye göç ettiğinde
182
00:10:03,519 --> 00:10:05,313
dansı da beraberinde götürdü.
183
00:10:05,396 --> 00:10:09,483
Tam gece kulüpleri yükselişe geçerken
New York City'ye geldiler.
184
00:10:09,567 --> 00:10:12,612
Dansı orada
çağdaş genç beyazlar kucakladı.
185
00:10:12,695 --> 00:10:14,989
Aileleriyse hor gördü.
186
00:10:15,573 --> 00:10:17,074
Birçok şehir yasakladı.
187
00:10:17,158 --> 00:10:20,745
Doktorlar çarliston dizinin
yaşam süresini kısaltabileceğini,
188
00:10:20,828 --> 00:10:25,666
bu dansla kalplerini fazla yoran,
bir sürü sağlık sorunu yaşayan gençlerin
189
00:10:25,750 --> 00:10:28,044
kendilerini tükettiklerini söylüyordu.
190
00:10:28,127 --> 00:10:30,504
Ama dans durdurulamadı.
191
00:10:30,588 --> 00:10:31,839
1923'te Broadway'de
192
00:10:31,922 --> 00:10:35,134
tamamı siyahlardan oluşan
ilk prodüksiyonlardan birinde
193
00:10:35,217 --> 00:10:36,344
{\an8}ilk kez sahnelendi.
194
00:10:36,844 --> 00:10:39,722
{\an8}Sonra Amerikalı dansçı Josephine Baker,
195
00:10:39,805 --> 00:10:43,517
{\an8}döneminin Beyoncé'si
onu Avrupa'da çeşitli yerlere götürdü
196
00:10:43,601 --> 00:10:46,646
{\an8}ve seyirciler görmek için salonlara koştu.
197
00:10:46,729 --> 00:10:51,317
Çarliston, 20'li yılların ruhunu yakaladı
ve herkes yapmaya başladı.
198
00:10:51,400 --> 00:10:53,110
Heyecanlı bir geleceğin,
199
00:10:53,194 --> 00:10:59,075
jest olarak bunu yapmak istiyorum,
umudu ve canlılığı vardı.
200
00:10:59,158 --> 00:11:02,745
Çarliston bize Kükreyen 20'leri
hatırlatan şeylerden biri.
201
00:11:02,828 --> 00:11:05,414
Tarzı, enerjiyi, kişileri.
202
00:11:05,498 --> 00:11:07,625
Ama orijinal dansı unutursak
203
00:11:07,708 --> 00:11:11,003
temsil ettiği tarihi unutmamız kolaylaşır.
204
00:11:12,380 --> 00:11:13,464
Ve tek bir kişi
205
00:11:13,547 --> 00:11:18,511
aynı anda milyonlarca kişiye yaydığı
dans çılgınlığının sahibi sayıldığında
206
00:11:18,594 --> 00:11:21,013
süreç daha da karmaşık hâle geliyor.
207
00:11:21,764 --> 00:11:23,516
Karşınızda Chubby Checker!
208
00:11:25,184 --> 00:11:27,353
En hoşuma giden şey seyirciler.
209
00:11:27,436 --> 00:11:29,271
Koltuklarında oturmuşlar,
210
00:11:29,355 --> 00:11:32,441
yanlış bir ritimle tempo tutuyorlar.
211
00:11:32,525 --> 00:11:34,652
Birbirlerine şüpheyle bakıyorlar.
212
00:11:34,735 --> 00:11:38,406
Sevmeliler mi, denemeliler mi,
emin olamıyor gibiler.
213
00:11:38,489 --> 00:11:40,282
Programın sunucusu Dick Clark,
214
00:11:40,366 --> 00:11:42,952
Chubby Checker'dan
kayıt yapma izni almıştı.
215
00:11:43,035 --> 00:11:46,539
Orijinal kayıt birkaç yıl önce
R&B listelerine girmişti.
216
00:11:46,622 --> 00:11:48,666
{\an8}Hank Ballard and the Midnighters'tan.
217
00:11:48,749 --> 00:11:53,087
{\an8}Ama ABD'de iki kez birinci olan
ve yabancı listelere giren
218
00:11:53,170 --> 00:11:54,880
Checker'ın kaydı oldu.
219
00:11:55,589 --> 00:11:56,841
Birkaç yıl öncesinde
220
00:11:56,924 --> 00:12:00,553
Elvis'ın kalça çevirmeleri
ülkede şok etkisi yaratmıştı.
221
00:12:00,636 --> 00:12:04,390
Birkaç yıl sonrasındaysa
gençlik kültürü radikalleşecekti.
222
00:12:04,890 --> 00:12:07,017
Tvist tam dönemine uygun bir danstı.
223
00:12:07,101 --> 00:12:10,813
Ebeveynleri üzecek kadar seksiydi
ama fazla da değildi.
224
00:12:10,896 --> 00:12:13,357
Tvisti çarlistonda yapabilirsin.
225
00:12:13,441 --> 00:12:15,860
Tvisti Cakewalk'ta da yapabilirsin.
226
00:12:15,943 --> 00:12:17,737
Kendi başına bir dans değil.
227
00:12:17,820 --> 00:12:20,698
Ama başarısının sırrı da buydu.
228
00:12:20,781 --> 00:12:21,907
Çok kolaydı.
229
00:12:21,991 --> 00:12:25,119
Tvist yapmak için
hiçbir şey öğrenmek gerekmiyordu.
230
00:12:25,202 --> 00:12:28,664
Chubby Checker
kolay danslarla devam etti.
231
00:12:28,748 --> 00:12:35,254
Örneğin Fly, Pony Time, Let's Twist Again
ve 1962'deki Limbo Rock.
232
00:12:35,963 --> 00:12:40,593
Plak şirketleri de onu izledi.
Dans çılgınlıkları iyi plak sattırıyordu.
233
00:12:40,676 --> 00:12:44,972
Bazıları hareket öğretmeyi denedi.
Ama fotoğraflarla kolay değildi.
234
00:12:45,055 --> 00:12:46,307
Onlar da genellikle…
235
00:12:46,390 --> 00:12:47,475
…Johann Strauss…
236
00:12:47,558 --> 00:12:53,439
…iki asır önce ne yaptıysa onu yaptılar.
Popüler olan dans akımlarına katıldılar.
237
00:12:53,522 --> 00:12:57,067
The Contours'tan "Do You Love Me"
nakarata iki dans sığdırdı.
238
00:12:57,151 --> 00:13:00,237
{\an8}Mashed Potato yapabilirim
239
00:13:00,321 --> 00:13:03,199
{\an8}Tvist yapabilirim
240
00:13:05,117 --> 00:13:07,828
Sonra dans çılgınlıkları
funk havasına büründü.
241
00:13:07,912 --> 00:13:10,664
Soul Train 1971'de başladı.
242
00:13:11,707 --> 00:13:17,171
Başka bir gezegen gibi. Her bir dansçı
daha öncekilerle ilişkili bir şey yapıyor.
243
00:13:17,254 --> 00:13:19,131
Ama eşsiz de.
244
00:13:19,799 --> 00:13:21,217
Soul Train, Amerika'da
245
00:13:21,300 --> 00:13:24,595
siyahların siyahlar için yaptığı
ilk ulusal programdı.
246
00:13:25,638 --> 00:13:30,643
İzleyince katılıp dans etmek,
kendi hareketlerini göstermek istiyorsun.
247
00:13:32,311 --> 00:13:34,605
Onu denemeyeyim. Ağır bir hareket.
248
00:13:34,688 --> 00:13:38,400
Amerikan tarihinin
en uzun süren televizyon programı oldu.
249
00:13:38,484 --> 00:13:43,823
Funky Chicken, popping, Robot
ve tabii Soul Train Line hareketlerini
250
00:13:43,906 --> 00:13:45,157
popüler hâle getirdi.
251
00:13:45,825 --> 00:13:48,494
Bu danslar iyi plak sattırıyordu
252
00:13:48,577 --> 00:13:51,413
ama kendileri değerli değildi.
253
00:13:51,497 --> 00:13:54,208
Çünkü telif hakları
muhtemelen alınamıyordu.
254
00:13:55,584 --> 00:13:57,628
Bir emsal telif hakkı davasında
255
00:13:57,711 --> 00:14:00,965
birisi telefon rehberinin
telif hakkını almak istemişti.
256
00:14:01,048 --> 00:14:04,802
Telif Hakları Ofisi de
"Hayır, alamazsınız" dedi.
257
00:14:05,386 --> 00:14:09,098
Ama o kararda telefon defterinden
daha yaratıcı olan her şeyin
258
00:14:09,181 --> 00:14:11,433
telif hakkının alınabileceği söylendi.
259
00:14:11,517 --> 00:14:13,269
Ama gerçekte bu olmuyor.
260
00:14:13,352 --> 00:14:18,983
{\an8}ABD Telif Hakları Ofisi'ne göre dansın
"koreografik çalışma" olması gerekiyor.
261
00:14:19,733 --> 00:14:23,571
Ve şu unsurların en az birine
sahip olanlara öyle deniyor:
262
00:14:24,780 --> 00:14:29,952
"Uyumlu ve anlamlı bir dizi olarak
düzenlenmiş ritmik hareketler.
263
00:14:31,036 --> 00:14:35,457
Yetenekli kişilerce yapılıp
seyirciye bir hikâye anlatmalı
264
00:14:35,541 --> 00:14:37,418
ve müzikle uyumlu olmalıdır."
265
00:14:38,294 --> 00:14:41,088
Tabii ki bale böyledir.
Neredeyse tüm baleler.
266
00:14:41,171 --> 00:14:43,257
Bunu sosyal bir ortamda
267
00:14:43,340 --> 00:14:45,843
amatörlerin kendi eğlencesi için yarattığı
268
00:14:45,926 --> 00:14:48,929
çarliston gibi danslarla karşılaştıralım.
269
00:14:49,597 --> 00:14:51,974
Bu nedenle Telif Hakları Ofisi
270
00:14:52,474 --> 00:14:55,811
sosyal dans olarak gördüğü dansları
kaydetmek istemedi.
271
00:14:55,895 --> 00:14:58,480
Hatta ABD Telif Hakları Ofisi
272
00:14:58,564 --> 00:15:04,445
"Sosyal danslar ve basit rutinler
eser olarak kaydedilemez" diyor.
273
00:15:04,528 --> 00:15:08,282
Salon, square
ve swing danslarını da örnek veriyor.
274
00:15:09,158 --> 00:15:13,203
Ama bu kurallar MTV çağından önce yazıldı.
275
00:15:13,829 --> 00:15:17,041
Michael Jackson'ın
1983'teki "Beat It"i gibi klipler
276
00:15:17,124 --> 00:15:19,043
yeni bir sanat formuydu.
277
00:15:19,585 --> 00:15:22,046
Hatta bu, bir pop şarkısıyla
278
00:15:22,129 --> 00:15:26,967
ona özgü zor bir dansı
eşleştiren ilk klipti.
279
00:15:27,551 --> 00:15:31,972
Bir dansa tekrar tekrar çalışılabilen
yeni bir dönemin başlangıcıydı.
280
00:15:32,056 --> 00:15:34,183
Örneğin MC Hammer'ın Hammer dansına.
281
00:15:35,476 --> 00:15:36,310
Dur
Hammer vakti
282
00:15:36,393 --> 00:15:38,479
The Digital Underground'dan Humpty'ye.
283
00:15:38,562 --> 00:15:41,231
{\an8}Humpty Hump yap
Hadi, Humpty Hump yap
284
00:15:41,315 --> 00:15:43,150
{\an8}Madonna'nın voguing yorumuna.
285
00:15:43,233 --> 00:15:45,069
Vogue
286
00:15:45,152 --> 00:15:46,904
Ve tabii Macarena'ya.
287
00:15:46,987 --> 00:15:48,072
Hey Macarena
288
00:15:49,323 --> 00:15:53,702
Ve YouTube'la dansların dünyayı dolaşması
hiç olmadığı kadar kolaylaştı.
289
00:15:53,786 --> 00:15:57,373
2000'lerde insanlar
Chicken Noodle Soup dansı, Passinho yapıp
290
00:15:57,456 --> 00:16:00,793
Dougie dansını
birbirlerine öğretiyorlardı.
291
00:16:00,876 --> 00:16:04,713
Sonra Psy'ın "Gangnam Style"ı
YouTube'un altını üstüne getirdi.
292
00:16:06,799 --> 00:16:10,844
Cidden, videolarda olabilecek
maksimum izlenme sayısını aştı,
293
00:16:10,928 --> 00:16:13,931
sitenin izlenme limitlerini
yenilemeleri gerekti.
294
00:16:15,307 --> 00:16:18,143
Sonra dans çılgınlıklarının
daha da zor olduğu
295
00:16:18,227 --> 00:16:21,981
Dubsmash ve TikTok gibi
sosyal medya uygulamaları çıktı.
296
00:16:22,064 --> 00:16:25,067
Hatta onlara
"dans meydan okuması" deniyor.
297
00:16:25,150 --> 00:16:26,777
Artık en büyük çılgınlıklar
298
00:16:26,860 --> 00:16:30,447
plak satışlarını artırmak isteyen
müzisyenlerden gelmiyor.
299
00:16:30,531 --> 00:16:33,784
Bir sanatçının şarkısını alıp
onda dans ederek
300
00:16:33,867 --> 00:16:36,537
ün ve para kazanan hayranlardan geliyor.
301
00:16:37,162 --> 00:16:43,293
Ve bu dansları çok yetenekli insanlar
bir tür seyirci kitlesine yapıyor.
302
00:16:43,377 --> 00:16:48,173
Ama bu danslar Telif Hakları Ofisi'nde
kaydedilebilir mi, henüz net değil.
303
00:16:48,257 --> 00:16:50,926
Koreografiye dair
çok az içtihat var aslında.
304
00:16:51,010 --> 00:16:53,512
O Fortnite danslarının yaratıcıları oyunun
305
00:16:53,595 --> 00:16:57,850
eserlerinden haksız kazanç sağladığı
iddiasıyla davalar açtı.
306
00:16:57,933 --> 00:17:02,104
Alfonso Ribeiro da dâhil.
Onu Carlton olarak tanıyor olabilirsiniz.
307
00:17:02,187 --> 00:17:03,939
Ama bir Kaliforniya mahkemesi
308
00:17:04,023 --> 00:17:06,608
"Telif Hakları Ofisi'ne
kaydedilmeli" dedi.
309
00:17:06,692 --> 00:17:08,360
Alfonso'nun davasında da
310
00:17:08,444 --> 00:17:12,406
Telif Hakları Ofisi, bu dansın
çok basit bir rutin olduğunu söyledi.
311
00:17:12,489 --> 00:17:14,283
Bu yüzden uygun değildi.
312
00:17:14,366 --> 00:17:15,743
İronilerden biri de bu.
313
00:17:15,826 --> 00:17:18,871
Fortnite'ın yaptığı bir şeye
dokunmaya kalksanız
314
00:17:18,954 --> 00:17:23,167
10 avukatı telif hakkı ihlalinden
dava açıp evinizi almakla tehdit eder.
315
00:17:23,250 --> 00:17:25,836
Çarliston bile Fortnite'ta var.
316
00:17:25,919 --> 00:17:29,339
Hatta Fortnite'ın
bu yaptıklarından utanması gerekiyor
317
00:17:29,423 --> 00:17:30,466
ama utanmıyor.
318
00:17:30,549 --> 00:17:35,971
Ama dansta genellikle telif hakkı olmaması
yaratıcılığı besleyen de bir şey oldu.
319
00:17:36,055 --> 00:17:37,306
Dans hareketleri için
320
00:17:37,389 --> 00:17:41,143
insanlar birbirlerine karşı
harıl harıl telif hakkı kovalarsa
321
00:17:41,226 --> 00:17:43,228
kaybolan bir şeyler olacaktır.
322
00:17:43,312 --> 00:17:45,689
Yaratıcı pratik kaybolur.
323
00:17:45,773 --> 00:17:52,237
Herkesin bir öncekini yeniden yorumlayıp
kendi yorumunu katması yitirilir.
324
00:17:52,321 --> 00:17:55,908
Sosyal dansın sosyal kısmı gitmiş olur.
325
00:17:56,492 --> 00:18:00,079
Ve aslında günümüzün
dans çılgınlıklarının yaratıcıları
326
00:18:00,162 --> 00:18:03,749
danslarını yapanların
onlara ödeme yapmasını değil,
327
00:18:03,832 --> 00:18:05,375
adlarını anmasını istiyor.
328
00:18:05,459 --> 00:18:07,252
Bu danslarla popüler olanların
329
00:18:07,336 --> 00:18:09,797
kendilerini tanıtmada çok imkânı oluyor.
330
00:18:09,880 --> 00:18:14,301
Adlarının anılmaması bu nedenle
bu eserlerin yaratıcılarına zarar veriyor.
331
00:18:14,384 --> 00:18:18,555
{\an8}Siyah TikTok yaratıcıları
2021 yazında greve gitti.
332
00:18:18,639 --> 00:18:20,682
{\an8}Dans kültürümüzün büyük kısmını
333
00:18:20,766 --> 00:18:24,561
{\an8}onların yaratıcılığına
borçlu olduğumuz görülsün diye.
334
00:18:24,645 --> 00:18:28,440
Dansı kendilerinin yaratmadığının
farkındalarsa adımızı ansınlar.
335
00:18:28,524 --> 00:18:30,901
O kadar zor değil. Gerçekten.
336
00:18:31,610 --> 00:18:33,028
Ama en azından
337
00:18:33,112 --> 00:18:37,074
yaratıcının adını anma kültürü
değişim emareleri göstermeye başladı.
338
00:18:37,157 --> 00:18:41,954
Artık popüler bir fenomenseniz
ve birinin dansını yapıyorsanız
339
00:18:42,037 --> 00:18:44,164
açıklama bölümüne
340
00:18:44,748 --> 00:18:49,336
dansın yaratıcısı anlamında "DC" yazıp
o kişiyi etiketlemeniz bekleniyor.
341
00:18:49,419 --> 00:18:53,257
Fortnite bile son dans ifadelerinin
yaratıcılarını etiketleyip
342
00:18:53,340 --> 00:18:54,883
adlarını anmaya başladı.
343
00:18:54,967 --> 00:18:57,678
Jimmy Fallon'ın Addison Rae bölümü de
344
00:18:57,761 --> 00:19:00,639
anında tepki topladı. Sonra…
345
00:19:00,722 --> 00:19:06,061
Mesaj geldiğinde arabadaydım,
büyükannemi alacaktım.
346
00:19:06,145 --> 00:19:08,689
Zıpladım, "Anne, bak!" diye bağırdım.
347
00:19:08,772 --> 00:19:11,275
Çok heyecanlandım. "Tanrım" dedim.
348
00:19:11,358 --> 00:19:12,651
Çok mutlu oldum.
349
00:19:12,734 --> 00:19:13,777
Rüya sandım.
350
00:19:13,861 --> 00:19:19,575
Ulusal bir kanala çıkıp o kadar insana
kendi dansımı göstereceğime inanamadım.
351
00:19:19,658 --> 00:19:22,452
Özür dileme sayılabilecek bir kısım oldu
352
00:19:22,536 --> 00:19:26,623
{\an8}ve gerçek yaratıcılar
Amerika'ya danslarını gösterebildiler.
353
00:19:26,707 --> 00:19:28,876
{\an8}Jimmy Fallon'a çıktıktan sonra
354
00:19:28,959 --> 00:19:32,171
{\an8}bir sürü fırsat elde ettim.
355
00:19:32,254 --> 00:19:35,090
{\an8}Bir sürü tanıtım işi aldım,
takipçi kazandım.
356
00:19:35,174 --> 00:19:39,428
İki ünlü rapçi beni
bir klip için Los Angeles'a götürdü.
357
00:19:39,511 --> 00:19:41,346
En son bunu yaptım.
358
00:19:41,847 --> 00:19:45,893
Jimmy Fallon tecrübemden
kaynaklandığına eminim.
359
00:19:45,976 --> 00:19:50,063
Çok büyük biri olmayı umuyorum.
Çok büyük biri olacağım.
360
00:19:50,731 --> 00:19:51,732
Buradayım.
361
00:19:56,904 --> 00:19:59,573
Dans, bir hayal kurma fırsatı.
362
00:20:00,324 --> 00:20:01,742
Bu hayal kurma fırsatına
363
00:20:01,825 --> 00:20:06,079
Afrikalı Amerikalılar olarak
tarihimizde erişememiş olabiliriz.
364
00:20:07,456 --> 00:20:12,211
Afrikalı Amerikalıların
sosyal yaşama erişimi engellendi.
365
00:20:12,294 --> 00:20:15,214
Ama dansta başka bir şey mümkün.
366
00:20:16,131 --> 00:20:18,592
Dansta öfkeyi ifade edebiliyoruz.
367
00:20:18,675 --> 00:20:20,510
Arzuyu ifade edebiliyoruz.
368
00:20:21,470 --> 00:20:24,473
Geleceğe dair bir merakı
ifade edebiliyoruz,
369
00:20:24,556 --> 00:20:27,100
"50 yıl sonrası
nasıl olabilir?" dediğimiz.
370
00:20:27,184 --> 00:20:30,938
"Ben biliyorum, dans hâline getireyim.
Robot gibi dans edeyim.
371
00:20:31,021 --> 00:20:34,733
Bu, gelecekteki ihtimalleri
hayal etmeme yardımcı olacaktır."
372
00:20:37,027 --> 00:20:40,739
Voguing, 1980'lerde Harlem'daki
beyaz olmayan kuir toplumlarının
373
00:20:40,822 --> 00:20:42,241
manken, kraliyet mensubu
374
00:20:42,324 --> 00:20:46,745
veya istediği herhangi biri olabileceği
bir dünyayı düşlediği dönemde doğdu.
375
00:20:47,246 --> 00:20:48,872
Moonwalk, kölelik döneminde
376
00:20:48,956 --> 00:20:51,792
davulların yasaklanmasına
yaratıcı bir yanıt olan
377
00:20:51,875 --> 00:20:53,919
tap dansı geleneğinden geliyor.
378
00:20:54,419 --> 00:20:56,004
Twerk hareketi de
379
00:20:56,088 --> 00:20:59,841
birçok Batı Afrika dansında
temel bir harekettir.
380
00:20:59,925 --> 00:21:03,136
Genellikle yaşamın kutlandığı
törenlerde yapılır.
381
00:21:04,388 --> 00:21:06,014
Yaratıcıları anılmadığında
382
00:21:06,098 --> 00:21:10,769
dansların kuşaktan kuşağa aktarılıp
her bir kuşak tarafından değiştirilen,
383
00:21:10,852 --> 00:21:13,522
onları tanımlayan tarihî eserler olduğunu
384
00:21:14,189 --> 00:21:16,275
unutmak kolaylaşır.
385
00:21:17,067 --> 00:21:21,321
Atalarımız eş zamanlı harekete
güçlü görünmek için başlamış olabilir.
386
00:21:21,405 --> 00:21:22,906
Ama araştırmalar
387
00:21:22,990 --> 00:21:26,451
dansın bizi birbirimize karşı
daha empati sahibi, sabırlı,
388
00:21:26,535 --> 00:21:29,538
cömert ve daha az ön yargılı
yaptığını gösteriyor.
389
00:21:30,205 --> 00:21:33,625
Ve araştırmacıların
"kendi-öteki bulanıklaşması" dediği şey
390
00:21:33,709 --> 00:21:34,626
ortaya çıkıyor.
391
00:21:35,127 --> 00:21:38,297
Başkaları bizim
bir uzantımızmış gibi geliyor.
392
00:21:38,964 --> 00:21:40,382
Dans hayattır. Değil mi?
393
00:21:41,216 --> 00:21:42,426
Hayatın ta kendisi.
394
00:21:42,509 --> 00:21:46,096
Dans ediyorum
çünkü kendimi en özgür hissettiğim an o.
395
00:21:46,179 --> 00:21:48,515
Konuşma, iletişim kurma biçimim.
396
00:21:48,598 --> 00:21:49,850
Beni insan yapan şey.
397
00:21:49,933 --> 00:21:55,105
En savunmasız kaldığımız
iletişim şekli bence.
398
00:21:55,188 --> 00:21:59,026
Dansta mesele sırf romantik partner bulmak
399
00:21:59,109 --> 00:22:02,612
veya bildiğin bir şeyi göstermek değil.
400
00:22:02,696 --> 00:22:07,242
Dans, olmak istediğimiz kişiyi
paylaşma fırsatı da veriyor bize.
401
00:22:41,151 --> 00:22:44,404
Alt yazı çevirmeni: Hazal Ünlüçay