1
00:00:07,507 --> 00:00:10,093
W 1983 roku do historii telewizji
2
00:00:10,176 --> 00:00:12,387
przeszedł ten chód Michaela Jacksona.
3
00:00:12,887 --> 00:00:15,515
Trwał zaledwie 2,5 sekundy,
4
00:00:15,598 --> 00:00:19,060
a jednak pozostawił trwały ślad kulturowy.
5
00:00:19,144 --> 00:00:22,772
Ale trzy dekady wcześniej,
w teatrze Apollo w Harlemie,
6
00:00:22,856 --> 00:00:25,358
Bill Bailey zrobił dokładnie to samo.
7
00:00:25,984 --> 00:00:27,277
To jest częste.
8
00:00:27,360 --> 00:00:30,363
Choreografia Madonny
z klipu „Vogue” z 1990 roku
9
00:00:30,447 --> 00:00:33,283
zaczęła modę na imprezowe pozy.
10
00:00:33,366 --> 00:00:36,411
Ale voguing był częścią subkultury od lat.
11
00:00:36,494 --> 00:00:40,248
Po tym, jak Miley Cyrus
potrząsnęła pupą na VMA w 2013 roku,
12
00:00:40,331 --> 00:00:43,084
twerking trafił do słownika oksfordzkiego.
13
00:00:43,168 --> 00:00:46,337
Ale raperka Big Freedia
trzęsła pośladkami,
14
00:00:46,421 --> 00:00:49,174
gdy Miley jeszcze bawiła się w berka.
15
00:00:49,257 --> 00:00:53,303
To nagranie wywołało największe
szaleństwo taneczne 2019 roku.
16
00:00:53,386 --> 00:00:56,681
Tak Charli D’Amelio zawojowała TikToka.
17
00:00:56,765 --> 00:01:01,269
{\an8}Ale to inny nastolatek, Jalaiah Harmon,
wymyślił renegade,
18
00:01:01,352 --> 00:01:03,313
{\an8}pokazując go nieco wcześniej.
19
00:01:03,396 --> 00:01:06,941
Choć ruchy w tym układzie
sięgają jeszcze dalej.
20
00:01:07,025 --> 00:01:10,111
Opierają się na hip-hopie
i tańcu afrykańskim.
21
00:01:10,612 --> 00:01:13,448
Taniec społeczny bierze się
z grupowego myślenia.
22
00:01:13,531 --> 00:01:14,407
PROFESOR TAŃCA
23
00:01:14,491 --> 00:01:17,452
Razem ustalamy,
jak chcemy się ruszać, i próbujemy.
24
00:01:17,535 --> 00:01:20,371
A dzieje się to szybciej niż kiedykolwiek.
25
00:01:20,455 --> 00:01:24,000
- Jakie są najgorętsze tańce?
- Do „Up” Cardi B.
26
00:01:24,084 --> 00:01:26,961
Chris i ja to tańczyliśmy. To był viral.
27
00:01:27,045 --> 00:01:28,004
Albo to.
28
00:01:28,088 --> 00:01:30,006
- „Corvette Corvette”.
- Tak.
29
00:01:30,090 --> 00:01:31,007
„Laffy Taffy”.
30
00:01:31,091 --> 00:01:34,260
Tańczyliśmy do „Old Town Road”,
zanim stało się hitem.
31
00:01:34,344 --> 00:01:35,845
- Zgadza się.
- Albo tak.
32
00:01:35,929 --> 00:01:36,846
Wibrujesz.
33
00:01:36,930 --> 00:01:39,516
- „Lock it, lock it”.
- „Hit the Quan”.
34
00:01:39,599 --> 00:01:41,684
- Uderzasz w sufit.
- Klaśnięcie.
35
00:01:41,768 --> 00:01:43,061
„Juju On That Beat”.
36
00:01:43,144 --> 00:01:47,440
Każda piosenka z ostatnich dwóch lat
była wyzwaniem tanecznym.
37
00:01:47,524 --> 00:01:51,069
Wszystkie te tańce
wykonywały miliony osób,
38
00:01:51,152 --> 00:01:54,447
a za tym szaleństwem stoją duże pieniądze.
39
00:01:54,531 --> 00:01:56,991
Charli D’Amelio w przerwie od pląsów
40
00:01:57,075 --> 00:02:01,079
wyleguje się w luksusowej piżamie Dunkin’
41
00:02:01,162 --> 00:02:03,414
i pozuje z innymi produktami firmy.
42
00:02:03,498 --> 00:02:06,000
To jedna z wielu marek, które chcą dotrzeć
43
00:02:06,084 --> 00:02:08,878
do ponad 117 milionów jej obserwatorów
44
00:02:08,962 --> 00:02:12,549
za sześciocyfrową stawkę za post.
45
00:02:12,632 --> 00:02:16,052
A gra Fortnite dosłownie sprzedaje tańce.
46
00:02:16,136 --> 00:02:18,680
Takie dodatki za kilka dolarów
47
00:02:18,763 --> 00:02:21,558
przynoszą miliardy dolarów zysku rocznie.
48
00:02:21,641 --> 00:02:23,268
Widać wyraźną nierówność…
49
00:02:23,351 --> 00:02:24,727
DZIENNIKARKA KULTURALNA
50
00:02:24,811 --> 00:02:28,273
…między zarabiającymi najwięcej
na trendach tanecznych
51
00:02:28,356 --> 00:02:29,482
a resztą.
52
00:02:30,191 --> 00:02:32,527
Co decyduje o tanecznym szaleństwie?
53
00:02:33,111 --> 00:02:35,321
I kto powinien czerpać z niego zyski?
54
00:02:36,865 --> 00:02:40,743
Mniej powściągliwe kobiety
odnalazły się w charlestonie.
55
00:02:40,827 --> 00:02:43,872
Od teraz taniec i zabawa
to jedno i to samo
56
00:02:43,955 --> 00:02:44,956
dla obu płci.
57
00:02:45,665 --> 00:02:49,043
Al Gore i ja zatańczymy macarenę.
58
00:02:49,127 --> 00:02:52,338
Wszyscy tańczą Soulja Boya,
każdy jest Supermanem.
59
00:02:52,422 --> 00:02:55,425
Wybierają własny styl
i dają z siebie wszystko.
60
00:03:04,893 --> 00:03:09,689
SZALEŃSTWO TAŃCA
61
00:03:10,190 --> 00:03:12,692
Ludzie to dość słabe zwierzęta.
62
00:03:12,775 --> 00:03:15,904
Nie jesteśmy zbyt szybcy ani zbyt silni,
63
00:03:15,987 --> 00:03:17,739
a nasza skóra jest miękka.
64
00:03:18,239 --> 00:03:21,618
Stanowimy niezłą zdobycz dla drapieżników.
65
00:03:21,701 --> 00:03:25,705
Dlatego według jednej z teorii ewolucji
nauczyliśmy się sztuczki.
66
00:03:26,247 --> 00:03:28,791
Poruszając się synchronicznie,
67
00:03:28,875 --> 00:03:33,546
sprawiamy wrażenie większego zwierzęcia
i możemy odstraszyć drapieżnika.
68
00:03:33,630 --> 00:03:34,672
Innymi słowy,
69
00:03:34,756 --> 00:03:37,717
zaczęliśmy się synchronizować,
żeby przetrwać.
70
00:03:37,800 --> 00:03:39,594
Mamy to we krwi.
71
00:03:39,677 --> 00:03:42,722
Jeśli dwie osoby
usiądą na fotelach bujanych,
72
00:03:42,805 --> 00:03:46,100
podświadomie zaczną
kołysać się synchronicznie.
73
00:03:46,601 --> 00:03:50,480
Taki ruch wyzwala wyrzut endorfin,
74
00:03:50,563 --> 00:03:54,567
co jeszcze bardziej nas zachęca
do zastraszania wrogów,
75
00:03:54,651 --> 00:03:57,237
wielbienia bogów, świętowania,
76
00:03:57,320 --> 00:04:00,698
przeżywania żałoby
i wzmacniania poczucia wspólnoty.
77
00:04:00,782 --> 00:04:03,284
Ale nieznajomi poruszający się tak samo?
78
00:04:03,368 --> 00:04:05,203
To nowe zjawisko.
79
00:04:05,286 --> 00:04:08,122
Mody taneczne mają niesamowity cykl życia,
80
00:04:08,206 --> 00:04:10,458
dzielący się na kilka etapów.
81
00:04:10,541 --> 00:04:13,169
KROK 1
82
00:04:13,253 --> 00:04:14,379
POMYSŁ
83
00:04:14,462 --> 00:04:16,965
Zawsze zaczyna się od społeczności,
84
00:04:17,048 --> 00:04:19,759
która myśli sobie:
„A może zrobić z tego taniec?”.
85
00:04:19,842 --> 00:04:24,013
A potem się nim dzieli,
zwykle tylko lokalnie.
86
00:04:24,097 --> 00:04:27,517
Możliwe, że pierwsze taneczne szaleństwo
87
00:04:27,600 --> 00:04:30,103
narodziło się w górskich wioskach Austrii.
88
00:04:30,770 --> 00:04:33,106
„Waltzen” to po niemiecku „kręcić się”.
89
00:04:33,189 --> 00:04:37,318
Pary obracały się,
ale też poruszały po okręgu.
90
00:04:37,819 --> 00:04:41,823
To różniło się od obecnych
na dworach królewskich w Europie tańców,
91
00:04:41,906 --> 00:04:45,743
które były sztywne i trudne,
ze szczegółową choreografią,
92
00:04:45,827 --> 00:04:49,747
łącznie z tym, gdzie patrzeć
i z jakim wyrazem twarzy.
93
00:04:49,831 --> 00:04:52,667
Mężczyźni i kobiety
tańczyli oddaleni od siebie,
94
00:04:52,750 --> 00:04:56,671
a walc był bardziej intymny,
luźniejszy, szybszy.
95
00:04:56,754 --> 00:04:59,424
Kobiety podwijały nawet spódnice,
96
00:04:59,507 --> 00:05:02,135
nieprzyzwoicie odsłaniając kostki.
97
00:05:02,719 --> 00:05:06,222
Ale nawet taki niezwykły taniec
nie stanie się modny,
98
00:05:06,306 --> 00:05:08,266
o ile się nie rozprzestrzeni.
99
00:05:08,891 --> 00:05:10,685
ROZPOWSZECHNIANIE
100
00:05:10,768 --> 00:05:12,270
Według jednej z teorii
101
00:05:12,353 --> 00:05:14,856
możemy podziękować Napoleonowi Bonaparte,
102
00:05:14,939 --> 00:05:18,234
którego armia przemierzyła Europę
na początku XIX wieku,
103
00:05:18,318 --> 00:05:19,819
zabierając ze sobą walca.
104
00:05:19,902 --> 00:05:22,155
Napoleon nigdy nie najechał Anglii,
105
00:05:22,238 --> 00:05:23,614
ale walc tak.
106
00:05:23,698 --> 00:05:27,827
A potem popłynął statkami przez Atlantyk
do Stanów Zjednoczonych.
107
00:05:28,328 --> 00:05:30,705
Ale to tylko połowa drogi.
108
00:05:31,205 --> 00:05:34,417
Jest też moment nie do uniknięcia,
109
00:05:34,500 --> 00:05:36,544
w którym pojawią się hejterzy.
110
00:05:36,627 --> 00:05:38,504
KROK 3
111
00:05:38,588 --> 00:05:40,298
HEJTERZY
112
00:05:40,381 --> 00:05:44,802
{\an8}W USA w wydaniu Etykiety dla dam
z 1840 roku pisano o walcu:
113
00:05:44,886 --> 00:05:48,139
{\an8}„Jest coś w zbliżeniu osób,
114
00:05:48,222 --> 00:05:50,308
{\an8}w postawach i w ruchu,
115
00:05:50,391 --> 00:05:53,186
{\an8}co nie pasuje do delikatności kobiety”.
116
00:05:53,269 --> 00:05:56,189
{\an8}Ostrzegano, że może wywołać
„gwałtowne emocje”,
117
00:05:56,272 --> 00:05:58,441
{\an8}„pobudzenie”, „objawy nerwowe”
118
00:05:58,524 --> 00:06:02,111
i „bardziej zaszkodzić młodym
niż złe skłonności,
119
00:06:02,195 --> 00:06:04,489
które potępia się z ambony”.
120
00:06:04,572 --> 00:06:05,406
Ale…
121
00:06:05,490 --> 00:06:08,826
Tańca nie można się wyrzec.
Ludzie muszą tańczyć.
122
00:06:08,910 --> 00:06:10,995
Tak dochodzimy do ostatniego kroku.
123
00:06:11,079 --> 00:06:12,330
POWSZECHNA AKCEPTACJA
124
00:06:12,413 --> 00:06:16,167
Szaleństwo walca
trwało około dwóch stuleci.
125
00:06:16,751 --> 00:06:19,462
Wybili się na nim tacy kompozytorzy jak…
126
00:06:19,545 --> 00:06:20,755
Johann Strauss.
127
00:06:20,838 --> 00:06:23,800
…ze swoim utworem
„Nad pięknym modrym Dunajem”.
128
00:06:23,883 --> 00:06:28,304
Zapewne więcej osób
kołysało się do tego walca
129
00:06:28,805 --> 00:06:30,348
niż jakiegokolwiek innego.
130
00:06:31,140 --> 00:06:34,060
Dziś walc miałby trudne zadanie,
żeby się przebić,
131
00:06:34,936 --> 00:06:38,898
głównie dlatego,
że nie mieści się w ramce telefonu.
132
00:06:39,399 --> 00:06:41,359
Żartuje się o tańcach na TikToku,
133
00:06:41,442 --> 00:06:44,153
że wyglądają,
jakbyś prowadził ruch powietrzny,
134
00:06:44,237 --> 00:06:49,534
bo skupiają się na górnej części ciała
i mają kanciaste ruchy.
135
00:06:49,617 --> 00:06:53,704
Pozostają w kadrze,
a w centrum jest twoja twarz.
136
00:06:53,788 --> 00:06:56,165
Zapytajcie Charli D’Amelio, a powie wam,
137
00:06:56,249 --> 00:06:59,877
że mimika to klucz do dobrego nagrania.
138
00:06:59,961 --> 00:07:02,171
Ludzie chcą żywiołowej ekspresji.
139
00:07:02,255 --> 00:07:04,549
Najbardziej znani tiktokerzy wiedzą,
140
00:07:04,632 --> 00:07:07,176
jak użyć czadowej minki,
141
00:07:07,260 --> 00:07:10,179
zalotnie przygryźć język i zrobić grymas.
142
00:07:10,263 --> 00:07:12,723
Wszystko to podczas szybkich ruchów.
143
00:07:12,807 --> 00:07:16,269
Cykl życia tańca też przyspieszył.
144
00:07:16,769 --> 00:07:18,729
Najpierw wymyślasz taniec.
145
00:07:18,813 --> 00:07:21,983
Pewnego dnia nudziłam się w autobusie.
146
00:07:22,066 --> 00:07:25,278
Pomyślałam, że to dobra piosenka do tańca.
147
00:07:25,361 --> 00:07:27,280
Potem chcesz się nim podzielić.
148
00:07:27,363 --> 00:07:31,075
Może na Dubsmash, rywalu TikToka.
149
00:07:31,159 --> 00:07:32,452
Dubsmash był pierwszy.
150
00:07:32,535 --> 00:07:34,912
Czarni twórcy używali Dubsmash.
151
00:07:34,996 --> 00:07:38,416
Gdy już to wrzucisz,
zaczynają tańczyć twoi znajomi.
152
00:07:38,499 --> 00:07:41,461
Co jest super. A potem, o dziwo,
153
00:07:41,544 --> 00:07:43,421
znajomi twoich znajomych.
154
00:07:43,504 --> 00:07:45,506
Ktoś zamieszcza filmik na TikToku
155
00:07:45,590 --> 00:07:48,759
i nagle słynny tiktoker
wykonuje twój taniec.
156
00:07:48,843 --> 00:07:50,344
Nie możesz w to uwierzyć.
157
00:07:50,428 --> 00:07:53,264
Zanim się obejrzysz,
robią to tysiące ludzi.
158
00:07:53,347 --> 00:07:55,766
Mój taniec stał się viralem!
159
00:07:55,850 --> 00:07:58,895
Inni influencerzy
podłączają się do trendu.
160
00:07:58,978 --> 00:08:03,399
A teraz youtuberzy
tworzą poradniki, jak to zrobić.
161
00:08:03,483 --> 00:08:07,069
Tymczasem obserwatorów tiktokera przybywa,
162
00:08:07,153 --> 00:08:09,614
a za tym idą wpływy.
163
00:08:09,697 --> 00:08:13,242
Wytwórnie widzą potencjalną gwiazdę popu,
164
00:08:13,326 --> 00:08:17,038
którą krajowa telewizja zaprasza
do promowania płyty.
165
00:08:17,121 --> 00:08:21,209
Witamy w naszym studiu Addison Rae.
166
00:08:21,709 --> 00:08:27,548
I wykonania tych wszystkich
tańców z TikToka, w tym twojego.
167
00:08:27,632 --> 00:08:30,551
Gdy mój taniec pojawił się
u Jimmy’ego Fallona
168
00:08:30,635 --> 00:08:32,845
w wykonaniu Addison Rae, to było…
169
00:08:32,929 --> 00:08:35,848
Byłam w szoku.
170
00:08:35,932 --> 00:08:38,518
Myślałem: „Wow, mój taniec w telewizji”.
171
00:08:38,601 --> 00:08:41,145
Wszyscy go widzą.
172
00:08:41,229 --> 00:08:45,107
Problem w tym, że nie wiedzą,
czyj to jest taniec.
173
00:08:45,191 --> 00:08:48,486
W tym programie z 2021 roku nie podano
174
00:08:48,569 --> 00:08:53,199
twórców tych tańców,
głównie czarnych nastolatków.
175
00:08:53,282 --> 00:08:55,910
Zaczynasz się nad tym zastanawiać.
176
00:08:55,993 --> 00:08:59,205
„Wolałabym sama wykonać swój taniec”.
177
00:08:59,288 --> 00:09:04,001
To uczucie jest prawie tak stare
jak same mody taneczne.
178
00:09:04,085 --> 00:09:05,503
Bo oprócz walca
179
00:09:05,586 --> 00:09:08,214
większość z nich nie pochodziła z Europy.
180
00:09:08,297 --> 00:09:11,509
Zaczęły się w społeczności Afroamerykanów.
181
00:09:11,592 --> 00:09:15,429
Gdy Afrykańczycy zostali zniewoleni
i sprowadzeni do Stanów,
182
00:09:15,513 --> 00:09:17,098
zakazano używania bębnów.
183
00:09:17,181 --> 00:09:20,977
Więc uczono się na ciele,
jak zachować rytm.
184
00:09:23,437 --> 00:09:26,399
To podstawowy rytm tańca juba.
185
00:09:26,482 --> 00:09:27,900
Który po emancypacji…
186
00:09:27,984 --> 00:09:30,528
Stał się bazą charlestona.
187
00:09:30,611 --> 00:09:34,907
Nazwa pochodzi od miasta na Południu,
gdzie wymyślili go czarni Amerykanie
188
00:09:34,991 --> 00:09:36,951
w pierwszych latach wolności.
189
00:09:37,034 --> 00:09:41,414
Staje się tańcem,
który pozwala wyrażać żywiołowość
190
00:09:41,497 --> 00:09:43,249
i wyobrażać sobie coś innego:
191
00:09:43,332 --> 00:09:47,169
„Jak bym się ruszał,
gdybym mieszkał w wielkim mieście?”.
192
00:09:50,840 --> 00:09:52,717
Potem się rozprzestrzenił.
193
00:09:52,800 --> 00:09:56,804
Wielu uważa, że dzięki grupie sierot,
która miała orkiestrę dętą
194
00:09:56,887 --> 00:09:59,557
i tańczyła charlestona podczas występów.
195
00:10:00,474 --> 00:10:03,436
Gdy miliony Afroamerykanów
wyemigrowały na północ,
196
00:10:03,519 --> 00:10:05,313
zabrały ze sobą taniec.
197
00:10:05,396 --> 00:10:09,483
Przybyli do Nowego Jorku,
gdy zaczynały działać kluby nocne.
198
00:10:09,567 --> 00:10:12,612
Młodzi biali chłonęli taniec,
199
00:10:12,695 --> 00:10:14,989
pogardzany przez ich rodziców.
200
00:10:15,072 --> 00:10:17,074
Kilka miast go zakazało.
201
00:10:17,158 --> 00:10:20,745
Lekarze ostrzegali,
że „charlestonowe kolano” skraca życie,
202
00:10:20,828 --> 00:10:24,332
że dzieci zrobią z siebie „fizyczne wraki”
203
00:10:24,415 --> 00:10:28,044
z „przeciążonymi sercami”
i „innymi zaburzeniami”.
204
00:10:28,127 --> 00:10:30,504
Ale tańca nie można było zatrzymać.
205
00:10:30,588 --> 00:10:33,299
Zadebiutował na Broadwayu w 1923 roku
206
00:10:33,382 --> 00:10:36,302
w jednej z pierwszych czarnych produkcji.
207
00:10:36,844 --> 00:10:39,722
{\an8}Potem amerykańska tancerka,
Josephine Baker,
208
00:10:39,805 --> 00:10:43,225
{\an8}Beyoncé swoich czasów,
rozniosła go po Europie.
209
00:10:43,309 --> 00:10:46,646
{\an8}Całe tłumy chciały go zobaczyć.
210
00:10:46,729 --> 00:10:51,317
Charleston uchwycił ducha lat 20.
i tańczyli go wszyscy.
211
00:10:51,400 --> 00:10:53,110
W tym kryła się obietnica
212
00:10:53,194 --> 00:10:55,237
i te gesty wyrażały
213
00:10:55,321 --> 00:10:59,075
witalność i elektryzującą przyszłość.
214
00:10:59,158 --> 00:11:02,745
Przez charlestona pamiętamy
szalone lata dwudzieste.
215
00:11:02,828 --> 00:11:04,830
Styl, energię, ludzi.
216
00:11:05,498 --> 00:11:07,750
Ale zapominając o oryginalnym tańcu,
217
00:11:07,833 --> 00:11:10,920
tym łatwiej zapomnieć o jego historii.
218
00:11:12,380 --> 00:11:15,049
Proces staje się bardziej skomplikowany,
219
00:11:15,132 --> 00:11:17,927
gdy uzna się za jego twórcę jedną osobę,
220
00:11:18,010 --> 00:11:21,013
która w jednej chwili pokaże go milionom.
221
00:11:21,847 --> 00:11:24,183
Szanowni państwo, oto Chubby Checker!
222
00:11:25,101 --> 00:11:27,353
Najbardziej podoba mi się publiczność.
223
00:11:27,436 --> 00:11:29,271
Wszyscy siedzą na miejscach,
224
00:11:29,355 --> 00:11:32,316
klaszczą w złym momencie
225
00:11:32,400 --> 00:11:35,903
i patrzą na siebie podejrzliwie,
jakby nie byli pewni,
226
00:11:35,986 --> 00:11:38,447
czy im się to podoba, czy nie.
227
00:11:38,531 --> 00:11:40,366
Prowadzący program, Dick Clark,
228
00:11:40,449 --> 00:11:42,952
poprosił Checkera o nagranie piosenki.
229
00:11:43,035 --> 00:11:46,539
Pierwowzór trafił na listy przebojów
kilka lat wcześniej
230
00:11:46,622 --> 00:11:48,666
{\an8}w wykonaniu Ballarda i Midnighters.
231
00:11:48,749 --> 00:11:52,962
{\an8}Ale to wersja Checkera była dwa razy
numerem jeden w Stanach
232
00:11:53,045 --> 00:11:54,880
oraz hitem na całym świecie.
233
00:11:55,297 --> 00:12:00,553
Parę lat wcześniej
bulwersowały ruchy bioder Elvisa.
234
00:12:00,636 --> 00:12:04,390
Ale kilka lat później
kultura młodzieżowa uległa radykalizacji.
235
00:12:04,890 --> 00:12:06,892
Swój moment miał twist.
236
00:12:06,976 --> 00:12:09,478
Był na tyle seksowny, by wkurzać rodziców,
237
00:12:09,562 --> 00:12:10,813
ale bez przesady.
238
00:12:10,896 --> 00:12:13,357
Można zrobić twista w charlestonie
239
00:12:13,441 --> 00:12:15,860
i na pewno można w cake-walk.
240
00:12:15,943 --> 00:12:17,737
Sam w sobie nie jest całością.
241
00:12:17,820 --> 00:12:20,698
Ale to był klucz do jego sukcesu.
242
00:12:20,781 --> 00:12:21,907
Był bardzo prosty.
243
00:12:21,991 --> 00:12:25,119
Nie musiałeś się uczyć,
żeby tańczyć twista.
244
00:12:25,202 --> 00:12:29,915
Chubby Checker wykonał jeszcze
inne łatwe do tańczenia utwory jak „Fly”,
245
00:12:29,999 --> 00:12:31,041
„Pony Time”,
246
00:12:31,125 --> 00:12:35,254
„Let’s Twist Again”,
a w 1962 roku – „Limbo Rock”.
247
00:12:35,921 --> 00:12:37,631
Wytwórnie to podłapały.
248
00:12:37,715 --> 00:12:42,595
Mody taneczne sprzedawały płyty.
Niektóre próbowały uczyć nowych ruchów.
249
00:12:42,678 --> 00:12:44,972
Ale trudno tego dokonać w serii zdjęć.
250
00:12:45,055 --> 00:12:46,307
Więc zrobiono to, co…
251
00:12:46,390 --> 00:12:47,475
Johann Strauss.
252
00:12:47,558 --> 00:12:49,602
…dwa stulecia wcześniej,
253
00:12:49,685 --> 00:12:53,439
wykorzystując taniec,
który już był popularny.
254
00:12:53,522 --> 00:12:57,067
„Do You Love Me” zespołu Contours
wcisnął dwa w jeden refren.
255
00:12:57,151 --> 00:13:00,237
{\an8}Zatańczę mashed potato
256
00:13:00,321 --> 00:13:03,199
{\an8}Twista zrobię też
257
00:13:05,034 --> 00:13:07,828
Potem tańce stały się bardziej funkowe.
258
00:13:07,912 --> 00:13:11,207
Soul Train zadebiutował w 1971 roku.
259
00:13:11,290 --> 00:13:12,750
To jak z innej planety.
260
00:13:12,833 --> 00:13:17,129
Każdy tancerz robi coś
związanego z tym, co było wcześniej,
261
00:13:17,213 --> 00:13:19,131
a jednak to zupełnie coś nowego.
262
00:13:19,799 --> 00:13:24,845
Soul Train był pierwszym amerykańskim
programem od i dla czarnej społeczności.
263
00:13:25,638 --> 00:13:28,474
Robi to tak, że chce się dołączyć
264
00:13:28,557 --> 00:13:30,643
i pokazać swoje ruchy.
265
00:13:32,228 --> 00:13:34,605
Tego nie zrobię. To za wiele.
266
00:13:34,688 --> 00:13:38,317
To był najdłużej nadający program
w historii Ameryki,
267
00:13:38,400 --> 00:13:40,569
{\an8}który spopularyzował funky chicken,
268
00:13:40,653 --> 00:13:42,488
popping, taniec robota
269
00:13:42,571 --> 00:13:44,907
{\an8}i oczywiście soul train line.
270
00:13:45,825 --> 00:13:48,494
Choć te tańce napędzały sprzedaż płyt,
271
00:13:48,577 --> 00:13:51,413
same w sobie nie były tak cenne,
272
00:13:51,497 --> 00:13:54,208
bo nie mogły być chronione prawem.
273
00:13:55,584 --> 00:13:57,503
W jednej z przełomowych spraw
274
00:13:57,586 --> 00:14:00,965
ktoś chciał zastrzec sobie prawa
do książki telefonicznej.
275
00:14:01,048 --> 00:14:04,802
Urząd Praw Autorskich orzekł,
że nie jest to możliwe.
276
00:14:04,885 --> 00:14:09,098
Ale wszystko, co jest bardziej kreatywne
niż książka telefoniczna,
277
00:14:09,181 --> 00:14:11,392
powinno być chronione prawem.
278
00:14:11,475 --> 00:14:12,685
Ale tak nie jest.
279
00:14:13,352 --> 00:14:17,356
{\an8}Urząd Praw Autorskich USA stwierdza,
że taniec musi być
280
00:14:17,439 --> 00:14:19,066
{\an8}„dziełem choreograficznym”,
281
00:14:19,733 --> 00:14:23,571
{\an8}które ma jeden lub więcej
z tych elementów:
282
00:14:24,613 --> 00:14:25,906
„Rytmiczne ruchy
283
00:14:26,407 --> 00:14:29,952
{\an8}tworzące spójną i wyrazistą serię
284
00:14:30,953 --> 00:14:33,622
i układające się w historię
opowiadaną widowni
285
00:14:33,706 --> 00:14:37,418
przez wprawnych tancerzy w rytm muzyki”.
286
00:14:38,294 --> 00:14:41,088
Tak jest w każdym balecie.
287
00:14:41,171 --> 00:14:43,257
Teraz porównajmy to z charlestonem
288
00:14:43,340 --> 00:14:47,428
stworzonym w grupie przez amatorów
289
00:14:47,511 --> 00:14:48,929
dla własnej rozrywki.
290
00:14:49,430 --> 00:14:52,349
Urząd Praw Autorskich nie zgodził się
291
00:14:52,433 --> 00:14:55,811
na rejestrację tańców społecznych.
292
00:14:55,895 --> 00:14:59,565
Urząd wyraźnie stwierdza,
293
00:14:59,648 --> 00:15:01,692
że tańce społeczne i proste układy
294
00:15:01,775 --> 00:15:04,445
nie mogą być rejestrowane
jako odrębne dzieła,
295
00:15:04,528 --> 00:15:08,282
w tym tańce towarzyskie,
na cztery pary i swingi.
296
00:15:09,074 --> 00:15:13,203
Ale te wytyczne powstały przed epoką MTV.
297
00:15:13,829 --> 00:15:19,043
Teledyski jak „Beat It” Michaela Jacksona
z 1983 roku były nową formą sztuki.
298
00:15:19,543 --> 00:15:22,046
To nagranie jest pierwszym,
299
00:15:22,129 --> 00:15:26,967
które łączy piosenkę pop
z ambitnym i oryginalnym tańcem.
300
00:15:27,551 --> 00:15:31,972
Był to początek nowej ery,
w której uczono się tańca na powtórkach,
301
00:15:32,056 --> 00:15:34,016
na przykład ruchów MC Hammera.
302
00:15:35,476 --> 00:15:36,477
Czas na hammera!
303
00:15:36,560 --> 00:15:38,479
Humpty grupy Digital Underground.
304
00:15:38,562 --> 00:15:39,730
Zróbmy humpty hump
305
00:15:39,813 --> 00:15:41,231
{\an8}Dawaj humpty hump
306
00:15:41,315 --> 00:15:43,651
{\an8}Czy voguingu w wersji Madonny.
307
00:15:45,152 --> 00:15:46,904
I oczywiście macareny.
308
00:15:49,448 --> 00:15:50,616
Dzięki YouTube’owi
309
00:15:50,699 --> 00:15:53,702
taniec z łatwością przemierzał świat.
310
00:15:53,786 --> 00:15:55,788
Tańczono do „Chicken Noodle Soup”,
311
00:15:55,871 --> 00:15:57,414
skakano w stylu passinho,
312
00:15:57,498 --> 00:16:00,793
a na początku tysiąclecia
uczono się nawzajem dougie.
313
00:16:00,876 --> 00:16:04,713
Potem „Gangnam Style” rapera Psy
pokonał YouTube’a.
314
00:16:06,799 --> 00:16:10,803
Wyświetlenia przekroczyły limit odsłon
315
00:16:10,886 --> 00:16:13,931
i trzeba było zmienić
sposób ich zapisywania.
316
00:16:15,140 --> 00:16:17,810
Aż pojawiły się aplikacje społecznościowe,
317
00:16:17,893 --> 00:16:21,855
jak Dubsmash i TikTok,
gdzie tańce były jeszcze trudniejsze.
318
00:16:21,939 --> 00:16:25,025
Nazywa się je „wyzwaniami tanecznymi”.
319
00:16:25,109 --> 00:16:29,780
Największe mody
nie pochodzą już od muzyków,
320
00:16:30,364 --> 00:16:31,407
ale od fanów,
321
00:16:31,490 --> 00:16:36,537
których interpretacja piosenki
może przysporzyć im sławy i pieniędzy.
322
00:16:37,162 --> 00:16:41,208
Taki taniec jest wykonywany przed widownią
323
00:16:41,291 --> 00:16:43,293
przez dość wprawnych tancerzy.
324
00:16:43,377 --> 00:16:44,712
Ale wciąż nie wiadomo,
325
00:16:44,795 --> 00:16:48,173
czy można go zarejestrować
w Urzędzie Praw Autorskich.
326
00:16:48,257 --> 00:16:50,926
Nie ma wielu wyroków
w sprawie choreografii.
327
00:16:51,010 --> 00:16:54,304
Twórcy tańców
wykorzystanych w Fortnite złożyli pozew,
328
00:16:54,388 --> 00:16:57,850
twierdząc, że gra nieuczciwie
czerpała zyski z ich pracy.
329
00:16:57,933 --> 00:17:01,687
Był wśród nich Alfonso Ribeiro,
znany jako Carlton.
330
00:17:02,187 --> 00:17:05,065
Ale sąd w Kalifornii orzekł,
że muszą się zarejestrować
331
00:17:05,149 --> 00:17:06,608
w Urzędzie Praw Autorskich.
332
00:17:06,692 --> 00:17:08,777
W przypadku Alfonsa
333
00:17:08,861 --> 00:17:12,406
urząd stwierdził,
że to „zbyt prosty układ”.
334
00:17:12,489 --> 00:17:14,283
Więc się nie kwalifikuje.
335
00:17:14,366 --> 00:17:15,743
To czysta ironia.
336
00:17:15,826 --> 00:17:18,871
Gdybyś spróbował
wykorzystać coś z Fortnite,
337
00:17:18,954 --> 00:17:23,167
nasłaliby na ciebie prawników
grożących odebraniem ci domu.
338
00:17:23,250 --> 00:17:25,836
Nawet charleston jest na Fortnite.
339
00:17:25,919 --> 00:17:29,381
Fortnite powinien się tego wstydzić,
340
00:17:29,465 --> 00:17:30,466
ale tak nie jest.
341
00:17:30,549 --> 00:17:33,010
Fakt, że taniec nie jest chroniony prawem,
342
00:17:33,093 --> 00:17:35,971
jest też motorem kreatywności.
343
00:17:36,055 --> 00:17:39,683
Na pewno coś tracimy,
jeśli zbyt zapalczywie
344
00:17:39,767 --> 00:17:43,228
dochodzimy praw autorskich
za ruchową ekspresję.
345
00:17:43,312 --> 00:17:45,689
Gubi się gdzieś twórcza praktyka,
346
00:17:45,773 --> 00:17:49,777
nie ma tej linii interpretacji
347
00:17:49,860 --> 00:17:52,237
i dodawania czegoś od siebie.
348
00:17:52,321 --> 00:17:55,908
Przepada społeczny aspekt tańca.
349
00:17:56,492 --> 00:17:59,578
Wielu obecnych twórców niekoniecznie chce,
350
00:17:59,661 --> 00:18:03,832
żeby ci, którzy wykonują ich taniec,
musieli za to płacić.
351
00:18:03,916 --> 00:18:05,334
Chcą tylko uznania.
352
00:18:05,417 --> 00:18:08,170
Są ogromne możliwości reklamowe dla osób,
353
00:18:08,253 --> 00:18:09,797
które staną się popularne.
354
00:18:09,880 --> 00:18:14,301
Tak więc niewskazanie twórcy
jest dla niego krzywdzące.
355
00:18:14,384 --> 00:18:18,472
Latem 2021 roku
czarni tiktokerzy zaczęli strajkować.
356
00:18:18,555 --> 00:18:22,476
Nie sposób było zignorować,
jak wiele dzisiejszej kultury tanecznej
357
00:18:22,559 --> 00:18:24,561
zależy od ich kreatywności.
358
00:18:24,645 --> 00:18:28,398
Jeśli wiedzą, że nie wymyślili tańca,
niech wskażą twórcę.
359
00:18:28,482 --> 00:18:30,901
To nie jest takie trudne.
360
00:18:31,568 --> 00:18:33,028
Ale przynajmniej
361
00:18:33,112 --> 00:18:37,074
coś zaczęło się w tym temacie zmieniać.
362
00:18:37,157 --> 00:18:41,370
Jeśli jesteś znanym influencerem
i wykonasz czyjś taniec,
363
00:18:41,453 --> 00:18:44,164
oczekuje się od ciebie,
364
00:18:44,748 --> 00:18:49,336
że dopiszesz „DC” i podasz twórcę tańca.
365
00:18:49,419 --> 00:18:52,005
Nawet Fortnite zaczęło oznaczać
366
00:18:52,089 --> 00:18:54,883
twórców swoich ostatnich emotek.
367
00:18:54,967 --> 00:18:57,678
A program Jimmy’ego Fallona z Addison Rae
368
00:18:57,761 --> 00:19:00,639
wywołał natychmiastową reakcję i…
369
00:19:00,722 --> 00:19:02,307
Siedziałem w samochodzie,
370
00:19:02,391 --> 00:19:06,061
bo odbierałem babcię,
gdy dostałem wiadomość.
371
00:19:06,145 --> 00:19:08,689
Aż skakałam, tak się cieszyłam.
372
00:19:08,772 --> 00:19:11,275
Czułam się podekscytowana.
373
00:19:11,358 --> 00:19:12,651
Byłam szczęśliwa.
374
00:19:12,734 --> 00:19:13,777
To chyba sen.
375
00:19:13,861 --> 00:19:17,281
Niemożliwe, że zatańczę w telewizji
376
00:19:17,364 --> 00:19:19,575
przed takim tłumem.
377
00:19:19,658 --> 00:19:22,369
To było coś w rodzaju przeprosin,
378
00:19:22,452 --> 00:19:26,623
{\an8}a twórcy pokazali Amerykanom
swoje własne ruchy.
379
00:19:26,707 --> 00:19:28,876
{\an8}Po występie u Jimmy’ego Fallona
380
00:19:28,959 --> 00:19:32,171
{\an8}pojawiło się wiele możliwości.
381
00:19:32,254 --> 00:19:35,090
{\an8}Reklamy i więcej obserwujących.
382
00:19:35,174 --> 00:19:39,428
Dwóch sławnych raperów
zabrało mnie do Los Angeles na teledysk.
383
00:19:39,511 --> 00:19:41,305
Nad tym pracowałam.
384
00:19:41,388 --> 00:19:45,893
To na pewno wynikło
z pojawienia się w programie.
385
00:19:45,976 --> 00:19:50,063
Mam nadzieję, że zrobię coś wielkiego.
Tak się stanie.
386
00:19:50,731 --> 00:19:51,732
Czekam na to.
387
00:19:56,820 --> 00:19:59,573
Taniec to okazja do marzeń.
388
00:20:00,240 --> 00:20:02,868
A marzenia Afroamerykanów
389
00:20:02,951 --> 00:20:06,079
nie zawsze były częścią naszej historii.
390
00:20:07,456 --> 00:20:12,127
Afroamerykanom odbierano prawo
do życia towarzyskiego,
391
00:20:12,211 --> 00:20:15,047
ale taniec daje pole do działania.
392
00:20:16,131 --> 00:20:18,592
W tańcu możemy wyrazić oburzenie.
393
00:20:18,675 --> 00:20:20,510
Możemy wyrazić pragnienie.
394
00:20:21,470 --> 00:20:24,473
Albo refleksję nad przyszłością.
395
00:20:24,556 --> 00:20:27,100
Jak będzie wyglądało życie za 50 lat?
396
00:20:27,184 --> 00:20:30,938
Wiem, zrobię z tego taniec.
Zatańczę jak robot.
397
00:20:31,021 --> 00:20:34,733
Pomoże mi to wyobrazić sobie przyszłość.
398
00:20:36,985 --> 00:20:41,240
Voguing powstał w latach 80. w Harlemie,
gdy niebiałe społeczności queerowe
399
00:20:41,323 --> 00:20:43,617
wyobrażały sobie świat, w którym należą
400
00:20:43,700 --> 00:20:47,162
do środowisk modowych, królewskich
czy jakichkolwiek innych.
401
00:20:47,246 --> 00:20:50,040
Moonwalk wywodzi się
z tradycji stepowania,
402
00:20:50,123 --> 00:20:53,919
twórczej reakcji na zakaz
używania bębnów w czasach niewolnictwa.
403
00:20:54,419 --> 00:20:59,800
A twerking to podstawowy ruch
wielu tańców zachodnioafrykańskich,
404
00:20:59,883 --> 00:21:03,303
często wykonywanych
podczas obrzędów celebrujących życie.
405
00:21:04,388 --> 00:21:07,808
Gdy nie znamy twórców tańców,
łatwiej zapominamy,
406
00:21:07,891 --> 00:21:12,938
że to historyczne artefakty przekazywane
i kształtowane przez pokolenia,
407
00:21:14,147 --> 00:21:16,275
które też je definiują.
408
00:21:17,067 --> 00:21:21,321
Nasi przodkowie tańczyli synchronicznie,
żeby wydawać się silniejszymi.
409
00:21:21,405 --> 00:21:22,698
Ale badania pokazują,
410
00:21:22,781 --> 00:21:25,951
że przez taniec stajemy się
bardziej empatyczni,
411
00:21:26,034 --> 00:21:29,538
cierpliwi, hojniejsi i mniej uprzedzeni.
412
00:21:30,205 --> 00:21:34,543
Tworzy się coś,
co można nazwać „zestrojeniem”.
413
00:21:34,626 --> 00:21:38,297
Druga osoba czuje się
jak przedłużenie nas samych.
414
00:21:38,964 --> 00:21:40,382
Taniec to życie. Prawda?
415
00:21:41,216 --> 00:21:42,426
To samo życie.
416
00:21:42,509 --> 00:21:46,013
Tańczę, bo wtedy czuję się
najbardziej wolny.
417
00:21:46,096 --> 00:21:48,515
W ten sposób się porozumiewam.
418
00:21:48,598 --> 00:21:49,850
To czyni mnie człowiekiem.
419
00:21:49,933 --> 00:21:55,105
To najbardziej delikatna
forma komunikacji.
420
00:21:55,188 --> 00:21:59,026
Taniec nie polega tylko
na szukaniu partnera do związku
421
00:21:59,109 --> 00:22:02,612
czy popisywaniu się tym, co już umiemy.
422
00:22:02,696 --> 00:22:07,159
Przez taniec mamy szansę pokazać,
kim chcielibyśmy być.
423
00:22:41,109 --> 00:22:42,861
Napisy: Anna Samoń