1 00:00:07,216 --> 00:00:08,843 Her zaman neden her gece 2 00:00:08,926 --> 00:00:12,638 borsanın durumunu duymak zorunda olduğumuzu merak etmişimdir. 3 00:00:13,222 --> 00:00:15,433 Şimdiye kadar 70 rekor... 4 00:00:15,516 --> 00:00:16,768 Tavanı delip geçiyor... 5 00:00:16,851 --> 00:00:18,853 Rekor ilk halka arzlar... 6 00:00:18,936 --> 00:00:20,146 EKONOMİ 7 00:00:20,772 --> 00:00:22,398 Borsa patladığında, 8 00:00:22,482 --> 00:00:25,151 ekonominin de patladığına inandırıldık. 9 00:00:25,735 --> 00:00:30,198 Ve Amerika'da borsa yaklaşık 40 yıldır sürekli patlama yapıyor, 10 00:00:30,281 --> 00:00:32,408 Borsa giderse, Amerikan ekonomisinin 11 00:00:32,492 --> 00:00:34,327 serveti ve sağlığı da gider. 12 00:00:34,410 --> 00:00:38,206 Piyasa bize refah yolunda olduğumuzu söylüyor. 13 00:00:38,289 --> 00:00:41,834 Patlayan bir borsa ve bunun herkese yararı var... 14 00:00:41,918 --> 00:00:45,296 Seçimden beri borsa yaklaşık üç trilyon dolarlık 15 00:00:45,379 --> 00:00:46,506 değer kazandı. 16 00:00:47,048 --> 00:00:51,010 Ama ABD'de satın alınan ve satılan ürünlerle hizmetleri eklediğinizde 17 00:00:51,094 --> 00:00:56,140 ABD GSYİH BÜYÜME ORANI 18 00:00:56,224 --> 00:00:58,643 Maaşlar yıllardır çok az kımıldadı 19 00:00:58,726 --> 00:01:01,395 ve ortalama bir Amerikan ailesinin net serveti 20 00:01:01,479 --> 00:01:03,856 Büyük Buhran'dan beri pek iyileşmedi. 21 00:01:04,190 --> 00:01:07,026 Peki borsanın tam olarak ölçtüğü şey nedir? 22 00:01:09,278 --> 00:01:10,363 NETFLIX ORİJİNAL BELGESEL DİZİSİ 23 00:01:10,446 --> 00:01:12,490 Amerika'daki refahın barometresi borsadır. 24 00:01:12,573 --> 00:01:14,200 Dow'a bakın, şu anda... 25 00:01:14,283 --> 00:01:16,160 NASDAQ BEŞ BİNE ULAŞTI 26 00:01:16,244 --> 00:01:17,870 Yatırımcıların ağzı sulandı... 27 00:01:17,954 --> 00:01:19,330 Kâr payları! 28 00:01:19,413 --> 00:01:20,581 Yeni bir altına hücum dönemi... 29 00:01:22,041 --> 00:01:24,877 Bu küresel ekonomik genişlemeyi izliyoruz... 30 00:01:24,961 --> 00:01:26,504 Şu anda tarihi olarak... 31 00:01:26,587 --> 00:01:27,755 Hisse geri alımı... 32 00:01:27,839 --> 00:01:30,800 Bu çok psikopatça bir felsefe. 33 00:01:31,884 --> 00:01:37,431 BORSA, AÇIKLANDI 34 00:01:40,351 --> 00:01:43,855 Borsanın ölçtüğü şeyi anlamak için gözümüzde basit bir işi 35 00:01:43,938 --> 00:01:46,524 canlandırmak işe yarayabilir. Limonata standı gibi. 36 00:01:46,607 --> 00:01:50,278 -Jill çok başarılı. -Ama daha büyük düşünüyorum. 37 00:01:50,862 --> 00:01:53,781 Kredi almayı denedim, ama banka çok riskli olduğunu söyledi. 38 00:01:54,198 --> 00:01:56,242 Zengin yatırımcılar almıyorlardı. 39 00:01:57,034 --> 00:01:58,035 Jiil'in başka bir seçeneği var. 40 00:01:58,119 --> 00:01:59,453 LİMON STANDI ŞİRKETİ GENEL HİSSELER 41 00:01:59,537 --> 00:02:02,081 İsteyen biriyle halka açılabilir ve bu, 42 00:02:02,165 --> 00:02:04,041 işine yatırım yapılması için bir fırsattır. 43 00:02:04,125 --> 00:02:07,753 İlk halka arz ya da İHA denen bir şey vardır. 44 00:02:07,837 --> 00:02:11,090 Yatırımcılar Jill'in işinin bir hissesi ya da küçük 45 00:02:11,174 --> 00:02:12,717 bir parçası için para öderler. 46 00:02:13,342 --> 00:02:14,886 Jill bir sürü hisse satıyor. 47 00:02:15,678 --> 00:02:17,889 Ve limonata imparatorluğumu büyütüyorum! 48 00:02:17,972 --> 00:02:21,851 Evet, Jill parasını yeni limonata standları açmak için kullanabilir. 49 00:02:21,934 --> 00:02:24,145 Bu, daha fazla kâr demek. 50 00:02:24,228 --> 00:02:27,398 Jill bu kârın bir kısmını yeni geliştirilen ürünlere de yatırabilir. 51 00:02:27,481 --> 00:02:30,526 Paranın bir kısmını yatırımcılarına geri de verebilir. 52 00:02:30,860 --> 00:02:32,320 Bunlara kâr payı denir. 53 00:02:32,403 --> 00:02:36,324 Bunu yapmasına gerek yok, ama insanları şirketi konusunda 54 00:02:36,407 --> 00:02:39,702 heyecanlandırır ve daha çok hisse satabilir. 55 00:02:39,785 --> 00:02:43,664 Sam İHA gününde hastaydı, ama düşünüyor... 56 00:02:43,748 --> 00:02:46,542 Jill dünyanın en akıllı kızı 57 00:02:46,626 --> 00:02:48,878 ve bu limonata standı işi 58 00:02:48,961 --> 00:02:50,338 inanılmaz olacak. 59 00:02:50,421 --> 00:02:54,717 Orijinal yatırımcılardan birine satın aldığının iki katı fiyata 60 00:02:54,800 --> 00:02:56,552 hisse almayı teklif ediyor. 61 00:02:56,636 --> 00:02:58,512 -Düşünüyor... -Jill devam ederse 62 00:02:58,679 --> 00:03:01,224 bu hisseleri sonra daha pahalıya satabilirim. 63 00:03:01,307 --> 00:03:04,393 İşte borsa budur. İnsanların şirketlerin 64 00:03:04,477 --> 00:03:05,728 küçük parçalarını, 65 00:03:05,811 --> 00:03:09,232 ileride değer kazanıp kazanmayacaklarını düşünerek alıp satmalarıdır. 66 00:03:09,774 --> 00:03:11,025 Ama gerçek hayatta 67 00:03:11,108 --> 00:03:14,403 dünyanın her yerinde, saniyede binlerce kez gerçekleşir. 68 00:03:14,987 --> 00:03:18,157 Her yerde borsa var, ama New York Borsası 69 00:03:18,241 --> 00:03:21,786 bu işin merkezidir. 1792'den beri işlem yapmaktadır. 70 00:03:21,869 --> 00:03:25,790 24 banker en iyi kısa pantolonları ve şapkalarıyla Wall Street, 71 00:03:25,873 --> 00:03:29,377 New York'ta Buttonwook Tree'nin altında bir araya geldiler. 72 00:03:29,460 --> 00:03:32,713 Bugün IBM ya da GE gibi büyük ve köklü şirketlerin 73 00:03:32,797 --> 00:03:37,051 hisseleri burada işlenir. NASDAQ da havalı genç kardeşleri. 74 00:03:37,176 --> 00:03:40,721 1971'de doğdu ve fiziksel bir yeri yok. 75 00:03:40,805 --> 00:03:42,807 Tüm işlemler elektronik olarak yapılıyor. 76 00:03:42,890 --> 00:03:45,935 Burası Apple ve Facebook gibi teknoloji şirketlerinin bulunduğu yer. 77 00:03:46,686 --> 00:03:49,814 Amerika'da borsanın durumunu bilmek isterseniz 78 00:03:49,897 --> 00:03:52,650 bu iki işlem merkezinin durumunu bilmeniz gerekir. 79 00:03:52,733 --> 00:03:54,735 Endeksler buradan gelir. 80 00:03:54,986 --> 00:03:59,824 Bir dizi hisse fiyatı alırlar ve onları tek bir temiz sayıya dönüştürürler. 81 00:03:59,907 --> 00:04:04,537 S&P 500, iki merkezde bulunan en büyük 500 şirketi takip eder. 82 00:04:04,620 --> 00:04:08,749 Dow çok daha özeldir, sadece en önemli gördüğü 83 00:04:08,833 --> 00:04:13,296 30 şirketi takip eder. 2015'te AT&T'yi çıkartıp 84 00:04:13,379 --> 00:04:15,965 yerine Apple'ı aldı. Dow ve S&P 85 00:04:16,048 --> 00:04:19,969 büyük amerikan endeksleridir. Ama diğer ülkelerin de kendi borsalarını 86 00:04:20,052 --> 00:04:21,595 ölçen kendi endeksleri vardır. 87 00:04:21,679 --> 00:04:23,014 Alman borsa endeksi Dax... 88 00:04:23,097 --> 00:04:25,141 Londra'daki FTSE 100 endeksi... 89 00:04:25,224 --> 00:04:26,600 Nikkei endeksi... 90 00:04:26,684 --> 00:04:28,227 Şangay endeksi... 91 00:04:28,311 --> 00:04:31,772 Bugün dünyanın en büyük şirketlerinin çoğu halka arz ediliyor 92 00:04:32,064 --> 00:04:33,983 ama hep böyle değildi. 93 00:04:34,358 --> 00:04:38,904 Bir adam ve neredeyse her zaman olan bir adam tüm kararları veriyordu. 94 00:04:38,988 --> 00:04:42,158 1900'lerin büyük kuruluşları o zamanlar 95 00:04:42,241 --> 00:04:43,743 LYNN STOUT KURUMSAL HUKUK PROFESÖRÜ 96 00:04:43,826 --> 00:04:46,078 Andrew Carnegie gibi tek bir hissedara sahipti. 97 00:04:46,162 --> 00:04:48,164 ANDREW CARNEGIE ÇELİK 98 00:04:48,289 --> 00:04:49,415 Vanderbilt, 99 00:04:49,498 --> 00:04:51,709 CORNELIUS VANDERBILT TREN YOLLARI 100 00:04:52,418 --> 00:04:53,544 Rockefeller. 101 00:04:53,627 --> 00:04:56,088 JOHN D. ROCKEFELLER PETROL 102 00:04:56,172 --> 00:04:59,675 Hepsi bu işlerin üzerinde sıkı bir denetime sahipti. 103 00:04:59,759 --> 00:05:04,096 Bu durum 20. yüzyılın başında değişmeye başladı. 104 00:05:04,180 --> 00:05:08,267 General Motors, General Electric ve RCA gibi şirketlerin 105 00:05:08,351 --> 00:05:10,728 yükseldiklerini görmeye başladık. 106 00:05:10,811 --> 00:05:13,230 Şirketler Jill'in keşfettiğini keşfetmişti. 107 00:05:13,314 --> 00:05:18,027 Halkın hisse almasına izin verirseniz daha hızlı büyüyebilirdiniz. 108 00:05:18,110 --> 00:05:20,196 Hissedarlar para kazanmak ister. 109 00:05:20,279 --> 00:05:22,531 CEO gerçekten kötü bir karar verirse, 110 00:05:22,990 --> 00:05:26,369 hisselerini satmaya başlarlar. Bu da fiyatın düşmesine neden olur. 111 00:05:26,702 --> 00:05:29,914 Bunun zıddı da doğrudur. Gelecekte kâr etme ihtimali 112 00:05:30,414 --> 00:05:33,209 insanları riskli yeni fikirlere yatırım yapmaya teşvik eder. 113 00:05:33,292 --> 00:05:35,920 Borsanın iyi bir güç olarak tüm fikri budur. 114 00:05:36,003 --> 00:05:38,297 Şirketleri iyi kararlar vermeye mecbur eder. 115 00:05:38,381 --> 00:05:41,175 Böylece hissedarlarına verecek daha çok paraları olur. 116 00:05:41,258 --> 00:05:45,304 Büyümek ve istihdam sağlamak için de. Bu herkes için iyidir. 117 00:05:45,679 --> 00:05:50,684 20. yüzyılın ortalarında Amerikan Kamu Kuruluşları dünyanın 118 00:05:50,935 --> 00:05:55,189 en etkin, güçlü ve faydalı kurumlarından biri olduğunu 119 00:05:55,272 --> 00:05:58,192 kanıtlamaya başlamıştı. 120 00:05:58,275 --> 00:06:01,987 Refah artıyordu ve The Telephone Company de 121 00:06:02,071 --> 00:06:04,073 minnettar bir katılımcıydı. 122 00:06:04,156 --> 00:06:07,660 2. Dünya Savaşı'ndan sonraki yıllarda borsa, paylaşılan 123 00:06:07,743 --> 00:06:09,829 Amerikan refahının yükselişini sağladı. 124 00:06:09,912 --> 00:06:12,748 Yeni bir çağ başlamış ve sistemi daha demokratik hale getirmişti. 125 00:06:12,832 --> 00:06:15,501 İşlerin finanse edilmesi için nakit akışını arttırıyordu. 126 00:06:15,584 --> 00:06:19,922 Kurum yatırım fırsatları sağlayacak bir araç olmalıydı, 127 00:06:20,005 --> 00:06:24,385 Sadece çok büyük serveti olanlar için değil, 128 00:06:24,468 --> 00:06:29,432 ortalama Amerikalılar için. Yatırımcılar için daha iyi dönüşler oluyordu. 129 00:06:29,515 --> 00:06:31,058 Yatırım yapmamız gerektiğini düşünmüyor musun? 130 00:06:31,142 --> 00:06:34,103 Milyonlarca güvenli, maaşı iyi olan iş. 131 00:06:34,186 --> 00:06:38,649 Dünya çapında satın alınan yaratıcı ürünler üretiyor. 132 00:06:38,732 --> 00:06:43,654 Yöneticiler ve müdürler kendilerini büyük kamu enstitülerinde 133 00:06:43,904 --> 00:06:47,408 hizmet vermeleri gereken hostesler veya vekiller gibi görüyorlardı. 134 00:06:47,491 --> 00:06:50,911 Sadece hisse sahiplerine değil, tahvil sahiplerine, 135 00:06:50,995 --> 00:06:55,291 tedarikçilere, işçilere, topluma. 136 00:06:55,374 --> 00:06:59,503 Buick kovboy ve bebek bezi kokusu için yolüstü bir yer sağladı. 137 00:06:59,587 --> 00:07:02,548 Buick'in genel müdürü Ivan Wiles de uğruyor. 138 00:07:02,631 --> 00:07:03,757 Du Pont şirketi... 139 00:07:03,841 --> 00:07:07,219 Modern kimya ve modern sanayi modern Amerika'mıza 140 00:07:07,303 --> 00:07:09,972 hizmet etmek için el ele verdi. 141 00:07:10,055 --> 00:07:14,018 Bu halka açık kurumlar Amerikan orta sınıfını oluşturmaya yardımcı oldu 142 00:07:14,101 --> 00:07:15,853 ve oyunu doğru oynamayı bilip 143 00:07:16,437 --> 00:07:18,772 hisselerini kullananlar bir servet yaratabiliyorlardı. 144 00:07:19,023 --> 00:07:20,107 Bu adam gibi. 145 00:07:20,191 --> 00:07:22,693 Tren yollarında çalıştım... 146 00:07:22,776 --> 00:07:26,113 Folk müziği onun hobisi, genelde kendisi milyarder bir yatırımcı. 147 00:07:26,197 --> 00:07:27,239 Warren Buffett... 148 00:07:27,323 --> 00:07:29,325 En büyük Wall Street devi. 149 00:07:29,408 --> 00:07:30,576 Amerika'nın en meşhur yatırımcısı. 150 00:07:31,076 --> 00:07:33,078 BUFFETT'IN BÜYÜK SORUNU 151 00:07:33,162 --> 00:07:36,582 Buffett özel bir yatırım tarzıyla meşhur. 152 00:07:36,665 --> 00:07:37,917 NOBEL ÖDÜLLÜ EKONOMİST 153 00:07:38,000 --> 00:07:40,377 Değer yatırımı, bir şirketi dikkatli analiz etme, 154 00:07:40,461 --> 00:07:43,756 bilançosuna bakmak, yaptığı işe bakmak. 155 00:07:43,839 --> 00:07:47,593 EMEKLİLİK İÇİN AKILLI PARA 156 00:07:47,801 --> 00:07:52,014 Düşük maliyetli bir S&P endeks fonu alın. 157 00:07:52,806 --> 00:07:54,475 Endeks fonu paranızın birazını 158 00:07:54,558 --> 00:07:56,268 endeksteki tüm şirketlere yatırır. 159 00:07:56,352 --> 00:07:59,647 Temel olarak, borsadan yararlanıyor olursunuz. 160 00:07:59,772 --> 00:08:03,317 Diğer seçenek de, paranızı profesyonel yatırımcılara vermek. 161 00:08:03,400 --> 00:08:06,111 Bir ücret karşılığında borsayı yenmeye çalışanlara. 162 00:08:06,612 --> 00:08:10,115 Buffett bir keresinde, 10 yıl içinde serbest yatırım fonlarındansa, 163 00:08:10,199 --> 00:08:12,284 bir endeks fonunun daha çok para edeceğine dair iddiaya girmişti 164 00:08:12,368 --> 00:08:13,786 SERBEST FONLARA KARŞI BİR MİLYON DOLARLIK BAHSİ KAZANDI 165 00:08:13,869 --> 00:08:17,873 ve kazandı. Hisse seçmek zordur, ama popüler bir strateji var. 166 00:08:17,957 --> 00:08:19,959 Bu adam, John Maynard Keynes. 167 00:08:20,042 --> 00:08:22,336 Onu bıyığından hatırlayabilirsiniz. 168 00:08:22,419 --> 00:08:25,256 Bunu o yaratmıştı. Keynes bir Nobel Ödülü kazandı 169 00:08:25,339 --> 00:08:29,093 ve 20. yüzyılın en ilham verici ekonomistlerinden oldu. Gazetelerin 170 00:08:29,176 --> 00:08:30,553 bir şey yaptığını fark etmişti. 171 00:08:31,845 --> 00:08:33,847 Gazetenin bir sayfasında 172 00:08:34,682 --> 00:08:39,186 güzel yüzler olurdu ve sizden altı en güzel yüzü 173 00:08:39,270 --> 00:08:43,357 işaretleyerek gazeteye göndermeniz 174 00:08:43,440 --> 00:08:45,442 istenirdi. 175 00:08:46,026 --> 00:08:49,613 Gazete tüm yüzleri aldıkları oya göre sıraya sokardı 176 00:08:50,114 --> 00:08:53,742 ve kalabalıkların seçimiyle bir kazanan belirlenirdi. 177 00:08:53,826 --> 00:08:58,080 Bu yarışmayı bir düşünelim. Gerçekten bana en güzel görünen 178 00:08:58,163 --> 00:09:01,959 yüzleri mi seçiyorum? Hayır, başkalarının en güzel yüz olduğunu 179 00:09:02,042 --> 00:09:03,419 düşüneceği yüzü seçiyorum. 180 00:09:03,502 --> 00:09:05,588 Borsada olan aşağı yukarı budur. 181 00:09:05,671 --> 00:09:09,633 Hisse fiyatlarını belirleyen şey şirketlerin gerçek değerleri değildir. 182 00:09:09,967 --> 00:09:13,679 Bu, insanların o şirketler hakkında inandıkları popüler hikayedir. 183 00:09:14,555 --> 00:09:16,557 Bazen bu hikayeler gerçeklere dayanır. 184 00:09:17,391 --> 00:09:20,477 Chipotle hisseleri üçte bir oranından fazla düşüş yaşadı. 185 00:09:20,561 --> 00:09:22,938 Bu E. Coli, Salmonella ve Norovirus gibi 186 00:09:23,022 --> 00:09:26,191 salgın virüslerinin zincirle bağlantısı olduğu anlaşıldıktan sonra yaşandı. 187 00:09:26,275 --> 00:09:30,738 Volkswagen'daki emisyon skandalı hisselerde serbest düşüşe neden oldu. 188 00:09:30,821 --> 00:09:33,449 Ama bazen bu hikayeler tamamen yanıltıcıdır. 189 00:09:33,532 --> 00:09:37,119 İnternet şirketleri bir nesildeki en ateşli ve en çok 190 00:09:37,202 --> 00:09:38,329 kâr getiren yatırımlardır. 191 00:09:38,412 --> 00:09:41,749 Değerleri stratosfere kadar ulaştı. Lycos, 192 00:09:41,832 --> 00:09:43,292 Excite, Yahoo... 193 00:09:43,375 --> 00:09:46,128 Bu internet hisseleri inanılmaz yükselişlerine devam ediyor. 194 00:09:46,211 --> 00:09:49,590 1990'lardaki genel inanç, internet şirketlerinin 195 00:09:49,673 --> 00:09:50,799 sektörü domine edeceği yönündeydi. 196 00:09:50,883 --> 00:09:53,344 Bu şirketler kâr elde etmeye çalışmamalıydılar. 197 00:09:53,427 --> 00:09:55,429 Bu kısmen doğru olan iyi bir hikaye. 198 00:09:55,512 --> 00:09:58,223 Amazon, Google gibi şirketlerimiz var. 199 00:09:58,307 --> 00:10:02,102 Sorun, kimsenin piyasanın ne kadar yüksek olması gerektiği konusunda 200 00:10:02,186 --> 00:10:03,729 hikayeyi yönlendiremiyor oluşu. 201 00:10:03,812 --> 00:10:05,356 Bu sonu olmayan bir patlama mı? 202 00:10:05,439 --> 00:10:07,650 Ekonomi sonsuza kadar değişti mi? 203 00:10:07,733 --> 00:10:10,194 Herkes böyle bir şeyden bahsettiğinde bir sorun olduğunu 204 00:10:10,277 --> 00:10:14,114 anlarsınız. Bu bir balon, kartopu etkisi, 205 00:10:14,198 --> 00:10:17,701 gittikçe yükseliyor. Bu sonsuza kadar devam edemez. Nokta Com'un balayı dünyanın birçok yerinde sona yaklaşıyor. 206 00:10:21,372 --> 00:10:23,749 Birçok "Nokta Com", "Nokta Bom" oldu. 207 00:10:23,832 --> 00:10:26,210 300 bin teknoloji işi bitti. Bu nefes kesici olarak nitelendirilen bir şey. 208 00:10:28,754 --> 00:10:31,507 Puanlar Amerikan pazarında hiç görülmemiş şekilde düştü 209 00:10:31,590 --> 00:10:34,301 ve tüccarlarla yatırımcıları şoke etti. 210 00:10:34,385 --> 00:10:36,303 Borsa balonu patladığında sadece 211 00:10:36,387 --> 00:10:39,932 yatırımcı zarar görmüyor, ekonomi de altüst oluyor. 212 00:10:40,015 --> 00:10:42,976 Milyonlarca insan işi kaybedebilir, şirketler batabilir 213 00:10:43,060 --> 00:10:44,895 ve emekli maaşları düşebilir. 214 00:10:44,978 --> 00:10:48,774 Ama borsa yüksekken, yatırımcılar para kazanıyorken bile 215 00:10:48,857 --> 00:10:50,359 ekonomi bundan zarar görebilir. 216 00:10:50,442 --> 00:10:51,819 BAŞKAN RICHARD NIXON 1973 217 00:10:54,154 --> 00:10:55,406 yetersizliğine gidiyoruz. 218 00:10:55,489 --> 00:10:59,034 Motorcular o gün yeterli olmasını umarak güneş doğmadan yakıt 219 00:10:59,118 --> 00:11:00,244 sırasına girdi. 220 00:11:00,327 --> 00:11:02,413 Fiyatların yükselmesinden dolayı öfkeli misiniz? 221 00:11:02,496 --> 00:11:05,040 Bu konu midemi çok bulandırdı ve beni rahatsız etti. 222 00:11:05,124 --> 00:11:08,919 Amerikan ekonomisinde bir şeylerin ters gitmiş olduğuna dair 223 00:11:09,002 --> 00:11:10,587 genel bir endişe vardı. 224 00:11:10,671 --> 00:11:16,135 Ve sonunda parmaklar kamuya açık kurumların çalışma ve yönetilme 225 00:11:16,218 --> 00:11:17,845 şeklini işaret etti. 226 00:11:17,928 --> 00:11:20,472 İşte bunu yapanların başındaki adam, Milyon Friedman. 227 00:11:20,556 --> 00:11:24,017 Felsefesini açıklaması için sohbet programlarına davet edilecek 228 00:11:24,101 --> 00:11:25,894 kadar meşhur bir ekonomist. 229 00:11:25,978 --> 00:11:29,189 Hiç kapitalizm konusunda şüpheye düştüğünüz bir an oldu mu? 230 00:11:29,690 --> 00:11:32,067 Ve açgözlülüğe oynamanın iyi bir fikir olup olmadığı konusunda? 231 00:11:32,151 --> 00:11:35,696 Söylesenize, açgözlülük üzerinden yürümeyen bir toplum var mı? 232 00:11:35,779 --> 00:11:38,031 Tekeri hatırladınız mı? Friedman bunun hayranı değildi. 233 00:11:38,115 --> 00:11:41,577 Tek bir söz hakkı olması gerektiğini düşünüyordu. O da hissedarlarındı. 234 00:11:41,660 --> 00:11:43,871 1970'te çok rağbet gören bir serbest yazı yazdı. 235 00:11:46,039 --> 00:11:48,625 New York Times'ta yayınlanmış meşhur yazıda 236 00:11:48,959 --> 00:11:54,339 bunu söyledi, çünkü kurumlar hissedarlara aitti ve 237 00:11:54,631 --> 00:11:58,427 iş yapmanın getirdiği tek yükümlülük kâr elde etmekti. 238 00:11:58,635 --> 00:12:00,596 Gordon Gekko'nun Wall Street adlı filmdeki karakteri 239 00:12:00,679 --> 00:12:02,806 Friedman'ın felsefesini özetliyor. 240 00:12:02,890 --> 00:12:06,935 Şirketin sahibi sizsiniz. Bu doğru, sen hisse sahibi 241 00:12:07,019 --> 00:12:10,564 ve bu bürokratlar tarafından ciddi şekilde sömürülüyorsunuz. 242 00:12:11,106 --> 00:12:15,277 Açgözlülük, daha iyi bir kelime bulamadığımdan, iyidir. 243 00:12:16,069 --> 00:12:18,322 Şirketler de tavsiyesine uydu. 244 00:12:18,405 --> 00:12:23,994 En üst düzey yöneticinin maaşını fiyat performansını paylaşmak için dengelediler. 245 00:12:24,077 --> 00:12:27,790 Eğer CEO'nun maaşının yüzde 80'iyse, 246 00:12:27,873 --> 00:12:30,876 ertesi yılın hisse fiyatı üzerinden belirleniyordu 247 00:12:30,959 --> 00:12:35,631 ve CEO'lar da hisse fiyatlarının artması için ellerinden geleni yapıyorlardı. 248 00:12:36,298 --> 00:12:42,930 Sonuçları uzun vadede çalışanlar, müşteriler, toplum, çevre ve hatta 249 00:12:43,013 --> 00:12:46,642 kurumun kendisi için bile zararlı olacak olsa da. 250 00:12:46,725 --> 00:12:50,229 CEO'lar kısa vadede hisselerin fiyatını yükseltecek şeylere 251 00:12:50,312 --> 00:12:54,525 para yatırıyorlardı. Maliyeti düşürmek ya da kendi hisselerinden 252 00:12:54,608 --> 00:12:57,861 satın almak ve fiyatı yapay olarak arttırmak gibi. 253 00:12:57,945 --> 00:13:03,492 2007 ve 2016 yılları arasında SNP500'deki şirketler gelirlerinin yarısından 254 00:13:03,575 --> 00:13:05,828 fazlasını bu şekilde harcadı. 255 00:13:05,911 --> 00:13:09,289 Yüzde 39, kâr payı olarak hissedarlara gidince 256 00:13:09,373 --> 00:13:13,001 maaşları yükseltecek, genişleyecek ya da ürün geliştirecek, 257 00:13:13,085 --> 00:13:17,923 uzun vadede ekonomi için iyi olacak şeyler için para kalmıyordu. 258 00:13:18,006 --> 00:13:21,760 Eğer uzun vadeli düşünürseniz, 100 yıl sonra 259 00:13:21,844 --> 00:13:24,555 hâlâ bir şirket olmak istiyorum. Farklı olabilir 260 00:13:24,638 --> 00:13:27,182 ama hâlâ burada olmak istiyorum. Yatırımlar, insanlar 261 00:13:27,266 --> 00:13:32,145 ve sermaye konusundaki seçimler farklı olabilir, ama bir yatırım yapıp 262 00:13:32,229 --> 00:13:36,275 24 ay içinde geri dönüş bekliyorsanız bunu yapmanız gerekir. 263 00:13:36,358 --> 00:13:39,695 2012 yılında Wausau Kağıt şirketi baskı ve yazı kağıdı 264 00:13:39,778 --> 00:13:43,448 üretimi için yatırım yaptığı fabrikaları değiştirip 265 00:13:43,532 --> 00:13:44,992 pelür kağıt üretimine başladı. 266 00:13:45,075 --> 00:13:48,495 Ama sonra bir serbest yatırım fonu bir dizi hisse aldı ve şirketi 267 00:13:48,579 --> 00:13:50,038 masrafları kısmaya zorladı. 268 00:13:50,122 --> 00:13:52,165 Argümanları, bunu yapmak zorunda olmamamızdı. 269 00:13:52,249 --> 00:13:53,876 Kâr payının yükselmesini tercih ediyorlardı. 270 00:13:53,959 --> 00:13:55,127 MAAŞ KÂR PAYLARI YENİ ÜRÜNLER KÂR 271 00:13:55,210 --> 00:13:56,587 Yönetim olarak buna katılmıyorduk. 272 00:13:57,838 --> 00:13:59,256 Kapıları açık bırakmak için 273 00:13:59,339 --> 00:14:01,049 ödemeden bir pay teklif ettik. 274 00:14:01,133 --> 00:14:05,470 Wausau Kağıt 31 Mart'ta Brokaw İmalathanesi'ni kapatmayı planlıyor. 275 00:14:05,554 --> 00:14:07,973 Bunun sonucunda 450 kişi işsiz kalacak. 276 00:14:08,056 --> 00:14:11,393 Haberler sadece işlerini kaybedenler için değil, 277 00:14:11,476 --> 00:14:14,897 şirketin kurulduğu yer olan Brokaw için de üzücüydü. 278 00:14:14,980 --> 00:14:19,526 Pearl Harbor 7 Aralık'tı, hiç unutmam. 279 00:14:19,610 --> 00:14:22,112 Ama o babamı gömdüğüm gündü. 280 00:14:22,529 --> 00:14:24,281 Ve de işimi kaybettiğim gün. 281 00:14:24,364 --> 00:14:28,035 Ertesi gün işe geldim ve ortalık tımarhane gibiydi. 282 00:14:28,160 --> 00:14:30,662 İnsanlar ağlıyorlardı. 283 00:14:30,746 --> 00:14:31,830 "Neden?" diyorlardı. 284 00:14:35,375 --> 00:14:36,293 Herkes şoktaydı. 285 00:14:36,376 --> 00:14:41,465 Benim endişem, uzun vadede menfaat sahiplerine karşı 286 00:14:41,548 --> 00:14:43,300 sorumlulukları yerine getirmek yerine, 287 00:14:43,383 --> 00:14:48,013 kısa vadede hissedarların haklarını koruyacak şekilde gelişmemizdi. 288 00:14:48,513 --> 00:14:53,268 Bu bir süredir devam eden bir trenddi ve daha da güçlenmiş ve önemli 289 00:14:53,352 --> 00:14:55,145 hale gelmişti. 290 00:14:55,228 --> 00:15:00,776 Kurumlarımızın uzun vadeli kurumsal devamlılığını ve ekonomik büyümesini 291 00:15:00,859 --> 00:15:04,696 sağlayacak olan projelere devam etmelerini ciddi şekilde 292 00:15:04,780 --> 00:15:05,906 tehdit ediyordu. 293 00:15:06,615 --> 00:15:10,118 İşçi çıkarmak, fabrika kapatmak, maaşları düşük tutmak. 294 00:15:10,494 --> 00:15:13,205 Bunlar genel olarak ekonomi için kötü şeyler. 295 00:15:13,288 --> 00:15:16,708 Ama bir şirketin kısa vadedeki kârı için harika olabilir. 296 00:15:16,792 --> 00:15:19,419 Borsanın önemsediği şey de budur. 297 00:15:19,503 --> 00:15:21,672 Borsa etkileyici bir başlangıç yaptı... 298 00:15:21,755 --> 00:15:22,965 Bugün bir rekor daha... 299 00:15:23,048 --> 00:15:24,758 Wall Street'in rekorları arasında sayılacak... 300 00:15:24,841 --> 00:15:27,886 Amerikan ekonomisi de, Wall Street'teki... 301 00:15:27,970 --> 00:15:29,471 Bugün Wall Street'te büyük bir gündü. 302 00:15:29,554 --> 00:15:32,599 S&P 500 tüm zamanların en yüksek değerine ulaşmıştı. 303 00:15:32,683 --> 00:15:36,853 Borsa büyüdükçe, CEO'ların maaş çekleri de büyüdü. 304 00:15:38,188 --> 00:15:42,234 1973'te ortalama bir CEO, ortalama bir işçinin 305 00:15:42,317 --> 00:15:48,073 22 katı kazanıyordu. 2016'da 271 kat fazla kazanıyordu. 306 00:15:48,615 --> 00:15:53,245 Borsa büyüdükçe daha az Amerikalı bundan fayda gördü. 307 00:15:53,370 --> 00:15:57,165 Borsaya yatırım yapmış olan Amerikaların sayısı 308 00:15:57,249 --> 00:16:00,002 orta sınıfın çıkmasıyla 20 yılın en düşük seviyesine ulaştı. 309 00:16:00,502 --> 00:16:04,631 Yani Amerika'da hisse fiyatlarıyla eşitsizliğin yükselmiş olması 310 00:16:04,881 --> 00:16:08,385 şaşırtıcı değil, ama böyle olmak zorunda da değil. 311 00:16:09,553 --> 00:16:14,182 Borsa insanlara hangi şirketin başarılı, hangi fikirlerin 312 00:16:14,266 --> 00:16:16,476 risk almaya değer olduğuna dair karar verme şansı tanır. 313 00:16:16,560 --> 00:16:19,604 İnsanlara oynayacak bir şey vermek güzeldir. 314 00:16:19,688 --> 00:16:23,233 Başarılı ülkelere bakarsanız hepsinin borsası vardır 315 00:16:23,316 --> 00:16:25,652 ve zamanında onları kapatmaya çalışmış ülkeler 316 00:16:25,736 --> 00:16:28,405 şimdi onları finanse ediyorlar. 317 00:16:28,488 --> 00:16:31,950 Hissedarlar, şirketler tarafından dikkate alındıkları için 318 00:16:32,034 --> 00:16:33,618 şirketlerin davranışlarını etkileyebilirler. 319 00:16:33,702 --> 00:16:37,456 Çoğumuz uzun vadeli geleceklerimizi düşünüyoruz. 320 00:16:37,539 --> 00:16:42,169 Komşularımızı, çocuklarımızı ve torunlarımızı önemsiyoruz. 321 00:16:42,252 --> 00:16:47,591 Değerlerimiz ve ahlak anlayışlarımız var ve şirketlerimizin dünya için 322 00:16:47,674 --> 00:16:50,135 iyi şeyler yaparak para kazanmasını istiyoruz. 323 00:16:50,218 --> 00:16:53,764 İnsanlara zarar verip, dünyayı yok ederek değil. 324 00:16:53,889 --> 00:16:56,433 Hissedarların çoğunun gerçekten istediği şey bu.