1
00:00:09,427 --> 00:00:12,221
Bu gördüğünüz,
bir sperm hücresi ile döllenen
2
00:00:12,305 --> 00:00:13,556
bir insan yumurtası.
3
00:00:13,639 --> 00:00:17,268
Yeni bir şey değil,
üreme merkezlerindeki normal bir prosedür.
4
00:00:18,227 --> 00:00:20,438
Ancak burada farklı bir şey oluyor.
5
00:00:21,272 --> 00:00:26,319
İğnede aynı zamanda embriyonun DNA'sını
değiştirecek küçük bir araç var.
6
00:00:26,861 --> 00:00:28,946
Yeni bir teknoloji.
7
00:00:29,030 --> 00:00:30,073
-CRISPR.
-CRISPR.
8
00:00:30,156 --> 00:00:32,700
-CRISPR.
-Devrim niteliğinde bir teknoloji...
9
00:00:32,784 --> 00:00:36,621
...DNA'yı inanılmaz bir kesinlikle
düzenleyebiliyor.
10
00:00:37,246 --> 00:00:39,832
Bunun önemini anlamak için şunu düşünün.
11
00:00:40,333 --> 00:00:44,170
Bu gezegende
yaklaşık dört milyar yıldır hayat var.
12
00:00:46,964 --> 00:00:52,428
Bu zamanın %99,99'unda
modern insan henüz ortada yoktu.
13
00:00:54,222 --> 00:00:57,558
İnsanlık tarihinin %99,9'unda ise
14
00:00:58,059 --> 00:01:00,770
tüm canlıların hücrelerinde bulunan genetik kodlardan haberimiz yoktu.
15
00:01:05,483 --> 00:01:09,028
Yalnızca bir insan ömrüne denk gelen
son 65 yılda
16
00:01:09,487 --> 00:01:11,739
DNA'nın nasıl işlediğini çözdük.
17
00:01:12,073 --> 00:01:14,075
DNA'yı okuyan makineler yaptık
18
00:01:14,450 --> 00:01:17,036
ve değiştirebilecek aygıtlar geliştirdik.
19
00:01:17,829 --> 00:01:21,207
Yıllardır sorduğumuz bir soru
gerçeğe dönüşüyor.
20
00:01:21,958 --> 00:01:25,753
Hayatın kaynak kodunu
kontrol edebileceğimiz bir teknolojiyi
21
00:01:25,837 --> 00:01:29,465
kendi üzerimizde uygularsak ne olur?
22
00:01:29,924 --> 00:01:32,885
DNA hakkında bildiğimiz şeyleri düşünün.
23
00:01:32,969 --> 00:01:35,221
Bunu kullanmayı öğrenmemiz mümkün.
24
00:01:35,304 --> 00:01:38,224
..tasarımımızla, genetik yapımızla
oynamak için.
25
00:01:38,307 --> 00:01:40,726
Ama sınırı nerede çizeceğiz?
26
00:01:40,810 --> 00:01:43,146
İşte bu noktada işler karışıyor.
27
00:01:43,229 --> 00:01:46,399
Kanser gibi hastalıkların tedavisi için
hayati önem taşıyor.
28
00:01:46,482 --> 00:01:48,609
Pandora'nın Kutusu diyenler var.
29
00:01:48,693 --> 00:01:52,155
Bir sonraki jenerasyonu
böyle mi yetiştirmek istiyoruz?
30
00:01:52,238 --> 00:01:53,990
Bu, insanı kendi tanrısı kılar.
31
00:01:56,450 --> 00:02:01,330
GEN DÜZENLEME
32
00:02:01,414 --> 00:02:04,250
Bugün, insan hayatının kitabının
33
00:02:04,333 --> 00:02:07,545
ilk taslağının keşfini kutluyoruz.
34
00:02:08,921 --> 00:02:11,090
İlk insan genomunun dizilimi için
35
00:02:11,174 --> 00:02:14,260
yaklaşık olarak üç milyar dolar harcadık.
36
00:02:14,343 --> 00:02:16,429
Mısır'daki piramitlerin inşasına
37
00:02:16,512 --> 00:02:19,849
denk olabilecek nitelikte
bir dönüm noktası.
38
00:02:20,433 --> 00:02:22,977
Genom, gen haritamızın tamamıdır,
39
00:02:23,060 --> 00:02:26,147
neredeyse her hücremizde taşıdığımız
40
00:02:26,230 --> 00:02:28,941
üç milyar A, T, C ve G çifti.
41
00:02:29,025 --> 00:02:33,029
Haritasını çıkarmak ise
biyoloji tarihinin en büyük girişimiydi.
42
00:02:33,529 --> 00:02:35,781
İlk haritadan sonraki 15 yılda
43
00:02:35,865 --> 00:02:38,743
genom diziliminin maliyeti oldukça azaldı.
44
00:02:38,826 --> 00:02:41,537
Fiyatından çok sayıda sıfır atıldı.
45
00:02:42,121 --> 00:02:45,333
Tabloya dikkatli bakın.
Ölçeklendirme normalin dışında.
46
00:02:45,416 --> 00:02:48,085
Sayılar basamak basamak azalıyor.
47
00:02:48,669 --> 00:02:49,670
Tüm bu bilgiyle
48
00:02:49,754 --> 00:02:52,840
hastalıklara sebep olan genler
tespit edilebilir.
49
00:02:53,507 --> 00:02:55,343
Ama bu genleri değiştirmek için
50
00:02:55,426 --> 00:02:57,970
genomdaki yerini tespit etmeniz gerekiyor.
51
00:02:59,096 --> 00:03:02,099
İnsanların bunu kolayca yapma becerisi yok
52
00:03:02,600 --> 00:03:03,851
ama bakterilerin var.
53
00:03:05,811 --> 00:03:09,023
Bakteriler milyarlarca yıldır
virüslerle savaş hâlinde
54
00:03:09,106 --> 00:03:11,442
ve bir kısmı, virütik DNA segmentlerini
55
00:03:11,525 --> 00:03:15,196
kendi genomlarına kopyalayan
bir bağışıklık sistemi geliştirdi.
56
00:03:15,947 --> 00:03:17,823
Virüs yeniden saldırdığında
57
00:03:17,907 --> 00:03:20,159
bakteriler bu DNA'yı kolayca tanıyıp
58
00:03:20,243 --> 00:03:23,829
makas gibi işleyen enzimlerle
kesip atıyorlar.
59
00:03:23,913 --> 00:03:26,540
Bu da virüsün çoğalmasını engelliyor.
60
00:03:27,583 --> 00:03:30,169
Bu bağışıklık sistemine CRISPR deniyor.
61
00:03:30,253 --> 00:03:31,754
Bunun keşfi bile harikayken
62
00:03:31,837 --> 00:03:35,132
2012 yılında
Jennifer Doudna ve meslektaşları
63
00:03:35,216 --> 00:03:37,677
CRISPR sistemini yeniden programlayıp
64
00:03:37,760 --> 00:03:40,721
istedikleri geni bulup
modifiye edebileceklerini gösterince
65
00:03:40,805 --> 00:03:43,224
CRISPR ilginç bir bilgi olmaktan çıkıp
66
00:03:43,307 --> 00:03:44,976
güçlü bir araç hâline geldi.
67
00:03:45,059 --> 00:03:47,520
Tarihi bir bakteri bağışıklık sistemini
68
00:03:47,603 --> 00:03:50,273
gen değiştirme teknolojisine
dönüştürerek...
69
00:03:50,356 --> 00:03:54,110
...büyük buluş ödülünün kazananları
Emmanuelle Charpentier
70
00:03:54,193 --> 00:03:55,444
ve Jennifer Doudna.
71
00:03:56,612 --> 00:04:00,324
Ulaştığı sonuçtan
farklı bir amaçla başlamış,
72
00:04:00,825 --> 00:04:04,620
merak güdümlü bir araştırmanın sonucuydu.
73
00:04:04,704 --> 00:04:07,039
Genom mühendisliği planlarımda yoktu.
74
00:04:08,207 --> 00:04:10,376
CRISPR sisteminin kolaylığı
75
00:04:10,459 --> 00:04:14,630
bilim dünyasında
hızla yayılmasının yolunu açtı.
76
00:04:14,714 --> 00:04:17,925
Her gün CRISPR üzerine
yeni çalışmalar yayınlanıyor,
77
00:04:18,009 --> 00:04:19,844
bu teknolojiyi bitkilere,
78
00:04:19,927 --> 00:04:23,097
bakterilere, mayalara,
her canlıya uyguluyorlar.
79
00:04:23,180 --> 00:04:25,308
Çünkü tüm canlıların DNA'sı var.
80
00:04:25,808 --> 00:04:28,144
Bu teknoloji o kadar düşük maliyetli ki
81
00:04:28,227 --> 00:04:30,813
satılan kitlerle bir bakterinin DNA'sıyla
82
00:04:30,896 --> 00:04:32,773
evinizde bile oynayabilirsiniz.
83
00:04:33,274 --> 00:04:36,360
Yaklaşık 25 senedir
profesyonel bilim insanıyım
84
00:04:36,444 --> 00:04:39,155
ve hayatımda gen değiştirme kadar
85
00:04:39,572 --> 00:04:41,866
hızlı yayılan bir teknoloji görmedim.
86
00:04:43,117 --> 00:04:46,746
Bundan 40 ila 50 yıl önce
Silikon Vadisi'ni hatırlıyorum.
87
00:04:46,829 --> 00:04:50,750
Bilgisayar programlayabileceğimizi
keşfettiğimiz zamanlar.
88
00:04:50,833 --> 00:04:53,169
Tüm gelişmeleri öngörmek mümkün değildi.
89
00:04:53,252 --> 00:04:56,797
Mesela İnternet
ya da herkesin cebinde bilgisayar olması.
90
00:04:56,881 --> 00:04:59,508
Bundan 20, 30 ya da 40 yıl sonra
ne olacak?
91
00:05:02,178 --> 00:05:07,266
Yavru domuzlar ileride insanlara kalp
ve karaciğer gibi organlar sağlayabilir.
92
00:05:07,350 --> 00:05:10,686
Sıtmaya dayanıklı
sivrisinekler üretiyorlar.
93
00:05:10,770 --> 00:05:13,064
Tüylü mamutlar geri gelebilir.
94
00:05:13,147 --> 00:05:16,650
Bu size bir bilim kurgu klasiğini
hatırlatmış olabilir.
95
00:05:18,611 --> 00:05:20,738
Tehlikenin farkında değil misin?
96
00:05:20,821 --> 00:05:23,240
Genetik güç,
bu dünyadaki en inanılmaz güç
97
00:05:23,324 --> 00:05:26,118
ve sen bunu elinde oyuncak ediyorsun.
98
00:05:26,202 --> 00:05:29,121
Tüm bu deneyler
ahlaki soru işaretleri yaratıyor,
99
00:05:29,205 --> 00:05:33,334
özellikle de CRISPR'ın
insan embriyosunda kullanılması konusunda.
100
00:05:33,417 --> 00:05:36,337
Bu embriyolar
hamilelik için kullanılmıyor olsa da
101
00:05:36,420 --> 00:05:37,880
kullanıldıkları takdirde
102
00:05:37,963 --> 00:05:42,051
insanların yıllardır üzerine tartıştığı
sınırı aşmış olacağız.
103
00:05:43,886 --> 00:05:46,764
Bu tartışmada
bazı ayrımları yapmak önemli.
104
00:05:46,847 --> 00:05:50,476
İlk ayrım somatik hücre düzenlemesi
105
00:05:50,559 --> 00:05:52,228
ve germ hücresi düzenlemesi.
106
00:05:52,311 --> 00:05:54,688
Vücuttaki çoğu hücre somatik hücredir.
107
00:05:54,772 --> 00:05:59,568
Yani DNA'nın çocuklara aktarılmadığı
kan, beyin ve deri hücreleri gibi.
108
00:05:59,652 --> 00:06:02,905
Germ hücreleri ise sperm,
yumurta ve embriyonik hücrelerdir
109
00:06:02,988 --> 00:06:06,200
ve sonraki jenerasyonların
DNA'sını etkiler.
110
00:06:06,742 --> 00:06:07,993
Bu önemli bir ayrım
111
00:06:08,077 --> 00:06:11,455
çünkü germ hücresi düzenlemeleri
112
00:06:11,539 --> 00:06:15,418
nihayetinde insan nüfusunu
ve evrimini etkileyecektir.
113
00:06:16,043 --> 00:06:19,171
Tartışmanın başlangıcında
öne çıkan bir başka ayrımsa
114
00:06:19,255 --> 00:06:22,007
iyileştirme ve geliştirme arasındaydı.
115
00:06:22,091 --> 00:06:23,592
İyileştirme tedavi amaçlıyken
116
00:06:23,676 --> 00:06:27,513
geliştirme hâlihazırda
sağlıklı olan bireylere avantaj sağlıyor.
117
00:06:27,596 --> 00:06:30,599
Araştırmalar sol üst kutuya odaklanıyor,
118
00:06:30,683 --> 00:06:33,144
hasta insanların tedavisine.
119
00:06:33,227 --> 00:06:35,020
Burada asıl zorluk uygulama.
120
00:06:35,104 --> 00:06:38,065
Farklı hastalıklar
farklı hücreleri etkiler.
121
00:06:38,149 --> 00:06:42,194
Bazıları karaciğeri, bazıları kalbi,
bazıları akciğeri hedef alır.
122
00:06:42,278 --> 00:06:43,988
Kiminin tedavisi daha kolay.
123
00:06:44,572 --> 00:06:47,867
En gelecek vadeden deneyler
orak hücreli anemi,
124
00:06:47,950 --> 00:06:52,872
HIV ve kan ile kemik iliğini etkileyen
kanser türleri üzerine yapıldı.
125
00:06:52,955 --> 00:06:54,999
Bu hücreler vücuttan alınıp
126
00:06:55,082 --> 00:06:59,128
insanın içinde olmasına
gerek olmadan düzenlenip
127
00:06:59,211 --> 00:07:01,380
düzenleme onaylandıktan sonra
128
00:07:01,464 --> 00:07:02,673
hastaya konuluyor.
129
00:07:02,756 --> 00:07:06,510
Somatik gen düzenlemesi
daha az tartışmaya yol açıyor
130
00:07:06,594 --> 00:07:09,096
çünkü yapacağınız değişiklikler
131
00:07:09,180 --> 00:07:10,347
o insanla sınırlı.
132
00:07:10,431 --> 00:07:12,558
Bu tıbbi tedavi olarak geçer.
133
00:07:13,058 --> 00:07:16,687
Somatik hücre geliştime de
estetik ameliyat gibidir.
134
00:07:16,770 --> 00:07:18,814
Değişiklikler aktarılmaz.
135
00:07:18,898 --> 00:07:21,066
Henüz genetik estetik cerrahlar yok.
136
00:07:21,150 --> 00:07:23,319
Araştırmacıların odağı hastalıklar.
137
00:07:23,861 --> 00:07:27,072
Deneylerle beraber
önemli bir soru gün yüzüne çıkacak.
138
00:07:27,156 --> 00:07:29,617
Hastaları tedavi etmenin ötesine geçip
139
00:07:29,700 --> 00:07:32,995
gelecek nesillerin
hastalıklarını yok etmeli miyiz?
140
00:07:33,078 --> 00:07:34,163
Bu henüz olmadı.
141
00:07:34,622 --> 00:07:36,123
Bildiğimiz kadarıyla
142
00:07:36,207 --> 00:07:38,751
CRISPR bebeği yapmaya çalışan kimse yok.
143
00:07:38,834 --> 00:07:43,839
Bence bu fikrin cazibesi
karşı koymamız gereken cinsten.
144
00:07:43,923 --> 00:07:47,718
Henüz teknolojinin
yeterli olduğunu sanmıyorum
145
00:07:47,801 --> 00:07:49,220
ama yakınındayız.
146
00:07:49,970 --> 00:07:54,767
Genetiğiyle oynanmış bir bebek yaratmak
hâlihazırda en az 25 ülkede yasa dışı.
147
00:07:54,850 --> 00:07:57,311
Avrupa'nın genelinde yıllardır yasak.
148
00:07:57,770 --> 00:07:59,563
Bu kararı alan ülkelerin
149
00:07:59,647 --> 00:08:03,651
kararlarındaki farklılığı açıklayabilecek
ana etkenlerden biri
150
00:08:03,734 --> 00:08:06,111
Nazi deneyimini yaşamış olmaları.
151
00:08:06,195 --> 00:08:07,446
Burada gördüğümüz şey
152
00:08:07,530 --> 00:08:12,284
insanlığın geliştirileceği fikrine karşı
oldukça şüpheci bir yaklaşım.
153
00:08:13,035 --> 00:08:16,539
CRISPR araştırmasının güç merkezleri olan
Çin ve Amerika'da
154
00:08:16,622 --> 00:08:20,626
germ hücresi düzenlemesinde
sınırlamalar olsa da yasalaşmış değil.
155
00:08:21,168 --> 00:08:24,838
2015 yılında BM
dünya çapında bir yasak talebiyle
156
00:08:24,922 --> 00:08:26,924
germ hücre düzenlemelerinin
157
00:08:27,007 --> 00:08:30,261
tüm insanlığın adına leke sürebileceğini
158
00:08:30,344 --> 00:08:35,140
çünkü aşılan bir sınırı
bir diğerinin takip edebileceğini söyledi.
159
00:08:35,641 --> 00:08:40,187
İyileştirme ve geliştirme arasındaki çizgi
zamanla daha da silikleşti.
160
00:08:40,729 --> 00:08:44,858
Örneğin hangi genetik durumların
tedavi edileceği bir tartışma konusu.
161
00:08:44,942 --> 00:08:46,944
Sağırlık bir hastalık mıdır?
162
00:08:47,027 --> 00:08:49,405
Çoğu sağır insan buna hayır diyecektir.
163
00:08:49,488 --> 00:08:51,991
Cücelik hastalık mıdır? Çoğu hayır diyor.
164
00:08:52,491 --> 00:08:54,076
Hepimizin hasta olduğu,
165
00:08:54,159 --> 00:08:57,037
mağdur olduğumuz,
cücelik mağduru olduğum fikri...
166
00:08:57,121 --> 00:09:00,082
Ben 39 yıldır cüceyim, bununla yaşıyorum.
167
00:09:00,666 --> 00:09:04,336
İkinci jenerasyon bir cüce olarak
üçüncüyü yetiştirmekten
168
00:09:04,420 --> 00:09:05,921
gurur duyuyorum.
169
00:09:06,422 --> 00:09:09,049
Cücelik mağduru değilim,
toplum mağduruyum.
170
00:09:09,633 --> 00:09:12,803
Ama hemfikir olduğumuz hastalıklarda da
sınır belirsiz.
171
00:09:13,304 --> 00:09:15,973
Hangi varyantına sahip olduğunuza
bağlı olarak
172
00:09:16,056 --> 00:09:20,644
APOE geni Alzheimer riskini azaltabilir,
artırabilir ya da etkilemeyebilir.
173
00:09:21,145 --> 00:09:25,274
Diyelim ki çocuğunuzun DNA'sında
Alzheimer riskini azalttınız.
174
00:09:25,357 --> 00:09:27,901
Bu iyileştirme midir geliştirme mi?
175
00:09:28,736 --> 00:09:32,239
Bazı genlerin kalp hastalıkları
ve diyabet riskini azalttığı,
176
00:09:32,323 --> 00:09:35,576
güçlü kemik ve kas yapısı,
daha az ter kokusu
177
00:09:35,659 --> 00:09:38,871
ve daha az uykuyla yetinebilmeyle
bağlantıları olduğu bulundu.
178
00:09:39,496 --> 00:09:41,081
Sınırı nerede çizeceğiz?
179
00:09:41,665 --> 00:09:46,003
Doksanların filmi Gattaca'da
toplum genetik sınıflara ayrılmış durumda.
180
00:09:46,086 --> 00:09:49,715
Sebebiyse üreme merkezlerinin
genetik geliştirme satması.
181
00:09:49,798 --> 00:09:53,510
Hastalığı olsun istemeyiz tabii ama...
182
00:09:53,594 --> 00:09:55,804
Acaba birkaç şeyi şansa bırakmak
183
00:09:55,888 --> 00:09:58,223
mümkün mü, merak ediyoruz.
184
00:09:58,307 --> 00:10:01,226
Çocuğunuz hayata avantajla başlamalı.
185
00:10:01,810 --> 00:10:04,271
Emin olun,
zaten yeteri kadar kusurumuz var.
186
00:10:04,855 --> 00:10:07,358
Filmi ilk izlediğimde bilim kurguydu.
187
00:10:07,441 --> 00:10:11,737
Şimdiyse gerçekleşmenin
eşiğinde olması inanılmaz.
188
00:10:11,820 --> 00:10:15,574
Bu, genetik alanındaki
en büyük ahlaki tehditlerden biri.
189
00:10:15,658 --> 00:10:18,494
Namıdiğer tasarım bebekler.
190
00:10:18,577 --> 00:10:20,621
-Tasarım bebekler.
-Tasarım bebekler.
191
00:10:20,704 --> 00:10:23,582
Göz rengi, zekâsı
ve boyu seçilen bebekler.
192
00:10:23,666 --> 00:10:27,586
NBA'de oynayabilecek bebekler
seçebildiğimi düşün.
193
00:10:27,670 --> 00:10:30,005
Bu konuda biraz çabuk gaza geliyoruz.
194
00:10:30,089 --> 00:10:33,550
Göz rengi, çil
ve hatta kulak kirinizin yapışkanlığı gibi
195
00:10:33,634 --> 00:10:36,970
bazı özellikler
göreceli olarak daha basit.
196
00:10:37,054 --> 00:10:41,225
Ama zekâ, boy ve atletik kabiliyet
kompleks özelliklerdir.
197
00:10:41,308 --> 00:10:43,394
Hem yaratılış hem yetiştirme etkilidir
198
00:10:43,477 --> 00:10:45,562
ve yaratılışla bağlantılı kısmı
199
00:10:45,646 --> 00:10:50,651
genomdaki yüzlerce, binlerce noktanın
kavrayamadığımız etkileşimleri sonucudur.
200
00:10:51,235 --> 00:10:54,154
Bu nedenle
CRISPR'ın odak noktası olmaları zordur.
201
00:10:55,489 --> 00:10:58,200
Germ hücresi düzenlemesine
izin verilse bile
202
00:10:58,283 --> 00:11:02,413
ilk hedef tek bir genin sebep olduğu
hastalıklar olacaktır.
203
00:11:03,080 --> 00:11:07,668
Ancak bu genleri taşıyan insanların çoğu
zaten bunu yapabiliyor.
204
00:11:07,751 --> 00:11:09,962
DNA düzenlemeye gerek olmaksızın.
205
00:11:10,045 --> 00:11:13,882
Bu yüzden tasarım bebeklere giden yol
gen düzenlemeden değil,
206
00:11:14,550 --> 00:11:16,552
gen seleksiyonundan geçiyor.
207
00:11:16,635 --> 00:11:20,472
Genetik bir hastalığın
taşıyıcısı olduğunu bilen insanlar preimplantaston genetik tanı seçeneğine
uzun süredir sahipler.
208
00:11:24,476 --> 00:11:27,312
Söylemesi biraz zor olduğundan
PGD deniyor.
209
00:11:27,396 --> 00:11:30,941
Bunu anlattığımda çoğu kişi
bilim kurgu olduğunu düşünüyor
210
00:11:31,024 --> 00:11:33,902
ama aslında 27 senedir uygulanıyor.
211
00:11:34,486 --> 00:11:39,450
PGD ile tüpte döllenen embriyodan
hücre alınarak
212
00:11:39,533 --> 00:11:42,161
genetik hastalıklara karşı test ediliyor.
213
00:11:43,162 --> 00:11:45,622
Hastalığı taşımayan embriyolar seçilerek
214
00:11:45,706 --> 00:11:47,207
kadına transfer ediliyor.
215
00:11:48,167 --> 00:11:50,878
Ama bu teknoloji
hastalığın riskini artıran
216
00:11:50,961 --> 00:11:53,881
ama kesinleştirmeyen genlerin
tespitinin yanı sıra
217
00:11:53,964 --> 00:11:55,591
embriyonun cinsiyeti
218
00:11:55,674 --> 00:11:58,886
ve göz rengi tespiti gibi
amaçlar için de kullanıldı.
219
00:11:59,720 --> 00:12:01,180
Teknoloji geliştikçe
220
00:12:01,263 --> 00:12:05,601
embriyolarınız için de
genetik raporlar almak mümkün olacak.
221
00:12:05,684 --> 00:12:09,646
Genetik laboratuvarlarına
tükürük gönderdiğinizde aldıklarınız gibi.
222
00:12:10,189 --> 00:12:13,859
Zekâ, boy ya da diyabet gibi
kompleks özellikleriyse
223
00:12:13,942 --> 00:12:16,236
direkt düzenlememiz mümkün olmayabilir
224
00:12:16,320 --> 00:12:18,322
ama bunları öngörebiliriz.
225
00:12:18,822 --> 00:12:20,199
En azından bir kısmını.
226
00:12:20,616 --> 00:12:23,076
Açıkçası ben hiçbir zaman bir embriyonun
227
00:12:23,160 --> 00:12:27,331
üniversite sınavında derece yapacağını
öngörebileceğimizi sanmıyorum.
228
00:12:28,248 --> 00:12:32,336
Ama örneğin %50'ye girme şansı %60,
229
00:12:32,836 --> 00:12:35,130
%10'a girme şansı %13 diyebileceğiz.
230
00:12:35,547 --> 00:12:38,050
Bu öngörülere poligenik puan deniyor.
231
00:12:38,467 --> 00:12:41,678
Genomdaki
istatistiki korelasyonlara dayanıyorlar.
232
00:12:42,137 --> 00:12:46,308
Birçoğu kesin olmadığı için
akademik araştırma seviyesinde kaldı.
233
00:12:46,850 --> 00:12:48,685
Ama veri arttıkça gelişiyorlar.
234
00:12:49,269 --> 00:12:51,396
Genomic Prediction adlı bir şirket
235
00:12:51,480 --> 00:12:54,441
üreme merkezlerine
poligenik test hizmeti veren
236
00:12:54,525 --> 00:12:56,068
ilk şirket olma yolunda.
237
00:12:57,069 --> 00:13:00,447
Şirketin CEO'su Gattaca filminden
ilham aldığını söyledi.
238
00:13:02,032 --> 00:13:03,534
Mevcut ABD yasaları
239
00:13:03,617 --> 00:13:06,912
üreme merkezlerinin
genetik tahmin yapmasını engellemiyor.
240
00:13:07,496 --> 00:13:08,831
Bu gerçekleşirse
241
00:13:08,914 --> 00:13:12,251
ve insanlar başkalarına
yanlış gelen sebeplerden
242
00:13:12,334 --> 00:13:15,879
bebeklerinin özelliklerini
seçmeye başlarsa,
243
00:13:15,963 --> 00:13:18,924
bu tanık olması ilginç
bir siyasi tartışma olacak.
244
00:13:19,925 --> 00:13:22,219
Ama hâlâ az sayıda insan söz konusu
245
00:13:22,302 --> 00:13:24,513
çünkü tüp bebek yapmak zor.
246
00:13:25,264 --> 00:13:29,434
Tüpte döllenmenin esas zorluğunun
%90'ı maliyeti,
247
00:13:29,518 --> 00:13:33,355
%99'u ise yumurta toplanmasının riski
ve verdiği rahatsızlık.
248
00:13:33,438 --> 00:13:35,649
Ama er ya da geç deri hücreleriyle
249
00:13:35,732 --> 00:13:38,527
laboratuvarda insan yumurtası üretip
250
00:13:38,610 --> 00:13:41,488
düzinelerce embriyo
yaratabileceğimizi söylüyor.
251
00:13:41,572 --> 00:13:43,657
Kulağa bilim kurgu gibi geliyor.
252
00:13:43,740 --> 00:13:46,451
Eğer bir insansanız öyle.
Ama fareyseniz değil.
253
00:13:46,535 --> 00:13:48,912
Farelerde uygulandı,
hem yumurta hem sperm
254
00:13:48,996 --> 00:13:51,081
ve sağlıklı küçük fareler doğdu.
255
00:13:51,164 --> 00:13:54,251
İhtimal düşük olsa da
bu insanlara uygulanabilirse
256
00:13:54,334 --> 00:13:59,172
tüp bebek yapmak kolaylaşacak
ve gen seleksiyonu güçlenecek.
257
00:13:59,673 --> 00:14:01,758
Buna bir de gen düzenlemeyi ekleyin
258
00:14:01,842 --> 00:14:06,889
ve üreme sektörünün insan evrimini
nasıl yönlendirebileceğini görebilirsiniz.
259
00:14:09,224 --> 00:14:11,643
Genom devriminin etkilerini görmek için
260
00:14:11,727 --> 00:14:14,563
uzak geleceğe bakmaya gerek yok.
261
00:14:15,314 --> 00:14:19,276
1994 yılında Dr. John Wasmuth
akondroplazi için bir gen tespit etti.
262
00:14:19,693 --> 00:14:22,321
Birçok cüce aile çok tedirgin oldu.
263
00:14:23,196 --> 00:14:24,990
Çünkü aklımızdan ilk geçen,
264
00:14:25,073 --> 00:14:28,201
hatta aklımızdan hiç çıkmayan ihtimal bunun cüceliği yok etmenin
ilk adımı olduğuydu.
265
00:14:32,080 --> 00:14:35,834
Genetik teknolojiler
insan farklılıklarını aza indirgeyebilir.
266
00:14:37,127 --> 00:14:40,339
Doğum öncesi testleri konusunda
bireysel seçimlerin
267
00:14:40,422 --> 00:14:42,674
tüm nüfusu etkileyebileceğini gördük.
268
00:14:42,758 --> 00:14:44,927
Ülkede her bin erkek çocuğa karşı
269
00:14:45,010 --> 00:14:47,888
yalnızca 918 kız çocuğu var.
270
00:14:47,971 --> 00:14:51,058
İzlanda'da Down sendromu yok edilmek üzere
271
00:14:51,141 --> 00:14:54,519
ve sebebi geniş ölçüde
genetik testlerin yoğun kullanımı.
272
00:14:54,603 --> 00:14:57,397
Gerçekten bize bu dünyada...
273
00:14:58,106 --> 00:15:01,526
...hiç yer yok mu?
274
00:15:02,611 --> 00:15:05,364
Bu zor bir konu.
Ben kürtaj hakkı yanlısıyım
275
00:15:05,739 --> 00:15:08,283
ve bunu kabullenmem gerek,
276
00:15:09,368 --> 00:15:12,579
kürtaj yanlısı ve engelli bir kadın olarak
277
00:15:13,622 --> 00:15:16,500
kabul etmem gerek ki
engelli olmayan bir kadın
278
00:15:17,834 --> 00:15:20,379
benim gibi bir fetüsü tercih etmeyebilir.
279
00:15:21,380 --> 00:15:25,175
Sağlık hizmetlerine erişimin
eşit olmadığını göz önünde bulundurursak
280
00:15:25,258 --> 00:15:28,470
zenginlere genetik avantaj verme
riskini alıyoruz.
281
00:15:28,971 --> 00:15:31,848
Buna dünyadaki herkesin
erişimi olamayacak.
282
00:15:31,932 --> 00:15:35,227
Buna erişebilecek insanlar
yalnızca zenginler olacaktır.
283
00:15:35,310 --> 00:15:38,438
Zengin çocuklar fakirlerden
zaten %10-15 daha sağlıklı.
284
00:15:38,522 --> 00:15:40,399
Çok büyük bir fark değil
285
00:15:40,482 --> 00:15:43,443
ama buna bir %10-15 daha
eklemek istemezdim.
286
00:15:44,027 --> 00:15:49,116
Bilimsel söylemlerin ardına saklandığında
karmaşık sorunlara basit cevaplar vermeye
287
00:15:49,199 --> 00:15:51,910
ne kadar meyilli olduğumuzu zaten gördük.
288
00:15:51,994 --> 00:15:54,997
1920'lerdeki Amerikan Göç Kanunu
289
00:15:55,372 --> 00:15:59,918
Kuzey ülkelerinin genetiğinin
diğerlerinden üstün olduğunu söyleyen
290
00:16:00,002 --> 00:16:04,006
tamamen hatalı bir
bilimsel önermeye dayanıyordu.
291
00:16:04,089 --> 00:16:06,174
Gerçek olmasına bile gerek yok.
292
00:16:06,258 --> 00:16:10,846
Sosyal bir etki yaratabilmesi için
gen düzenlemesinin işlemesi önemli değil.
293
00:16:11,471 --> 00:16:15,600
Ama gen düzenlemesi bize
sorunlarımızı azaltma şansı veriyor.
294
00:16:16,560 --> 00:16:18,270
Bu yüzden risk büyük.
295
00:16:19,229 --> 00:16:22,190
Açıkçası en büyük korkum
296
00:16:22,274 --> 00:16:26,111
gen düzenlemesinin kullanımının
kendi kendini baltalaması.
297
00:16:26,194 --> 00:16:30,574
Yani demek istediğim,
toplumu olumlu yönde etkileyebilecek
298
00:16:30,657 --> 00:16:34,369
ve pozitif bir gelişme olma
potansiyeli olan bir teknolojinin
299
00:16:34,453 --> 00:16:37,956
yanlış kullanım sonucu
zarara sebebiyet vererek
300
00:16:38,040 --> 00:16:40,083
ters etki yaratma ihtimali.
301
00:16:42,002 --> 00:16:45,630
Nükleer savaş çıkmadığı
ve dünya sona ermediği sürece
302
00:16:45,714 --> 00:16:49,551
insan üremesinde genetiği
giderek daha çok kullanacağız
303
00:16:49,634 --> 00:16:51,470
ve bunun sonuçları olacak.
304
00:16:51,553 --> 00:16:55,140
Ama bu işi yaparken umuyorum ki
bunları düşünürsek,
305
00:16:55,223 --> 00:16:58,101
bu konuda endişelenir
ve önceden tartışırsak
306
00:16:58,185 --> 00:17:00,395
berbat etme ihtimalimiz azalabilir.