1
00:00:07,133 --> 00:00:08,134
İnsanlar gıda için
2
00:00:08,217 --> 00:00:11,345
her 10 saniyede
yaklaşık 24 bin hayvan öldürüyor.
3
00:00:12,680 --> 00:00:15,099
Bu her yıl 75 milyar hayvan demek.
4
00:00:16,225 --> 00:00:19,812
Daha önce hayal edilemeyen bir hız
ve etkinlikle gerçekleştiriliyor.
5
00:00:20,396 --> 00:00:23,900
Dünya nüfusu son 50 yılda
iki kattan fazla artarken,
6
00:00:24,233 --> 00:00:27,070
ürettiğimiz et miktarı
dört kattan fazla arttı.
7
00:00:27,361 --> 00:00:30,031
Şu an gezegenimizde
yaklaşık bir milyar domuz,
8
00:00:30,198 --> 00:00:31,324
bir milyar koyun,
9
00:00:31,407 --> 00:00:33,117
1,5 milyar sığır
10
00:00:33,701 --> 00:00:36,412
ve 23 milyar tavuk var.
11
00:00:37,997 --> 00:00:41,292
Bu kadar hayvan yetiştirmek
modern teknolojinin mucizesi
12
00:00:41,959 --> 00:00:43,920
ama kırılma noktasına yaklaşıyor.
13
00:00:44,170 --> 00:00:48,341
Et üretimindeki arazi, su
ve sera gazı salınımları
14
00:00:48,424 --> 00:00:50,384
sürdürülemez hâle geliyor.
15
00:00:50,718 --> 00:00:52,553
20. asır ortalarında başlayan
16
00:00:52,637 --> 00:00:56,224
ve 21. asrın çoğunda sürdürülemeyecek olan
et yeme şeklimiz
17
00:00:56,682 --> 00:00:59,435
tarihî bir anormallik olarak gerileyecek.
18
00:01:00,603 --> 00:01:02,605
Ama ete talep azalmıyor.
19
00:01:03,064 --> 00:01:05,024
Aslında 2050 yılında
20
00:01:05,108 --> 00:01:08,528
455 milyon tona ulaşması bekleniyor.
21
00:01:09,237 --> 00:01:10,071
Peki,
22
00:01:10,404 --> 00:01:13,866
gelecek nesiller et arzularını
nasıl tatmin edecek?
23
00:01:18,955 --> 00:01:19,831
NETFLIX ORİJİNAL BELGESEL DİZİSİ
24
00:01:19,914 --> 00:01:22,917
Hayvanların ilk kullanım alanlarından biri
muhtemelen gıdadır.
25
00:01:23,000 --> 00:01:26,587
Hastalıksızdır ve bulaşma korkusu olmadan
yenilebilir.
26
00:01:26,671 --> 00:01:28,756
Derileri yüzme makinesine atılıyor.
27
00:01:29,423 --> 00:01:31,008
Fazla et tüketimi
28
00:01:31,134 --> 00:01:33,553
gezegen için durumu sürdürülemez kılıyor.
29
00:01:33,636 --> 00:01:35,721
Ne yapacaklar? Eti mi yasaklayacaklar?
30
00:01:35,847 --> 00:01:38,599
Bitki yemek için yaratıldık.
Hayvanlar sadece aracı.
31
00:01:38,933 --> 00:01:42,854
Temiz, güvenli, sıhhatli
ve gerçekten bandrollü.
32
00:01:43,020 --> 00:01:44,522
Güzel bir etli güveç.
33
00:01:44,605 --> 00:01:48,609
ETİN GELECEĞİ
34
00:01:50,278 --> 00:01:54,907
Etin neden bu kadar lezzetli olduğunu
tanımlamak et yiyenler için zor olabilir.
35
00:01:54,991 --> 00:01:57,201
Tadı tatmin edici.
36
00:01:57,535 --> 00:02:02,081
Doymuş hissetmemi sağlıyor.
37
00:02:02,165 --> 00:02:03,833
Gerçekten sulu
38
00:02:03,958 --> 00:02:05,334
ve leziz
39
00:02:05,418 --> 00:02:08,004
çünkü gerçekten sulu.
40
00:02:08,504 --> 00:02:13,009
Hiçbir şeyle kıyaslanamaz
çünkü hiçbir şeyle aynı değil.
41
00:02:14,468 --> 00:02:17,763
Et yemekten aldığımız tarif edilemez his
42
00:02:18,055 --> 00:02:19,223
eskiye dayanıyor.
43
00:02:21,058 --> 00:02:25,521
Bu, Etiyopya'da bulunan
3,4 milyon yıllık bir hayvan kemiği.
44
00:02:26,981 --> 00:02:27,815
Zamanında
45
00:02:27,982 --> 00:02:29,984
Australopithecus afarensis
46
00:02:30,067 --> 00:02:31,861
Doğu Afrika ovalarında dolaşırdı.
47
00:02:32,778 --> 00:02:37,533
Bu erken insanların meyve, çekirdek
ve yapraktan oluşan beslenme düzenine uyan
48
00:02:37,617 --> 00:02:39,160
iri, düz dişleri vardı.
49
00:02:39,911 --> 00:02:43,497
Ama bu kesik izleri
yeni bir davranışın ilk kanıtları:
50
00:02:43,873 --> 00:02:44,707
Kesmenin.
51
00:02:46,250 --> 00:02:48,419
İnsanlar et yemeye başlamıştı.
52
00:02:49,795 --> 00:02:53,966
Dünyanın üç büyük hepçili insanlar,
sıçanlar ve hamam böcekleridir
53
00:02:54,383 --> 00:02:58,346
çünkü her yerdeyiz. Her zaman
yiyecek bir şey bulabiliriz.
54
00:02:58,679 --> 00:03:03,309
Et kalori, protein, yağ, mineral
ve vitamin açısından zengindir.
55
00:03:03,392 --> 00:03:04,435
Bu vitaminlere
56
00:03:04,518 --> 00:03:08,564
doğada hayvansal ürünler dışında
bulunması zor olan B12 de dâhildir.
57
00:03:08,981 --> 00:03:13,236
Ayrıca alyuvarlarımızın sağlığı için
önemli olan bolca demir içerir.
58
00:03:13,361 --> 00:03:15,029
Bitkilerde demir bulunsa da
59
00:03:15,112 --> 00:03:18,616
çoğu vücuda iyi emilmeyen
farklı bir türdür.
60
00:03:18,699 --> 00:03:20,409
Etteki demir özeldir
61
00:03:20,952 --> 00:03:23,788
çünkü "hem" adlı bir bileşenle bağlıdır
62
00:03:24,163 --> 00:03:28,501
ve tek büyük hem demiri kaynağı
hayvan kanı ve kasıdır.
63
00:03:29,252 --> 00:03:31,462
Böylesi protein ve besin girişi
64
00:03:31,587 --> 00:03:33,839
vücutlarımızın değişme sebebi olabilir.
65
00:03:33,923 --> 00:03:37,009
Daha küçük mideler, daha kısa bağırsaklar
ve daha büyük beyinler.
66
00:03:37,093 --> 00:03:39,762
Et avcılığının atalarımızı
önce alet yapmaya,
67
00:03:39,845 --> 00:03:43,975
sonra karmaşık dil ve sosyal yapı
geliştirmeye ittiğini düşünenler var.
68
00:03:44,058 --> 00:03:47,144
Et yemek muhtemelen bizi insan yapan şey.
69
00:03:47,270 --> 00:03:50,273
İnsanların eti sevmesi doğal diyebilirim.
70
00:03:50,564 --> 00:03:52,149
Biyolojimizin bir parçası.
71
00:03:52,233 --> 00:03:55,903
İnsanlar her zaman alabileceklerinden
fazla et istedi.
72
00:03:56,404 --> 00:03:58,990
Ama 10 bin yıl önce büyük bir şey oldu.
73
00:03:59,365 --> 00:04:02,034
Gıda için hayvanları evcilleştirmeyi
öğrendik.
74
00:04:02,827 --> 00:04:04,704
Yabani öküzleri sığır,
75
00:04:04,787 --> 00:04:06,163
yaban domuzlarını domuz
76
00:04:06,414 --> 00:04:08,541
ve kırmızı orman tavuklarını tavuk yaptık.
77
00:04:08,624 --> 00:04:10,876
Bitkilerin ve hayvanların
evcilleştirilmesi
78
00:04:10,960 --> 00:04:13,004
insanlık tarihindeki
en önemli şeylerdendir.
79
00:04:13,087 --> 00:04:14,255
Dünyayı değiştirmiştir.
80
00:04:14,797 --> 00:04:16,632
Çiftçilik, insan yerleşimlerini doğurdu.
81
00:04:16,799 --> 00:04:18,426
Nüfusumuz artmaya başladı
82
00:04:18,801 --> 00:04:20,094
ve seçici besicilikle
83
00:04:20,177 --> 00:04:24,265
hayvanları daha çok et arzumuza
uyacak şekilde dönüştürmeyi sürdürdük.
84
00:04:24,765 --> 00:04:26,767
Ve bir asır önce
85
00:04:27,226 --> 00:04:31,564
modern bilim bu hayvanları hiç olmadığı
kadar dönüştürebilmemizi sağladı.
86
00:04:31,731 --> 00:04:34,358
Çiftlik araştırmaları hastalık kontrolünü,
87
00:04:34,442 --> 00:04:37,236
türlerin iyileştirilmesini,
üretimin artırılmasını doğurdu.
88
00:04:37,445 --> 00:04:38,696
Büyük işletmeler gibi
89
00:04:38,779 --> 00:04:41,407
ürünü geliştirmek için
ciddi bir çaba vardır.
90
00:04:41,490 --> 00:04:44,577
Neye benzediğini anlamak için
tavuğu düşünün.
91
00:04:44,952 --> 00:04:47,079
İkisi de aynı yaşta
92
00:04:47,163 --> 00:04:50,374
ve bu, antibiyotik içeren
bir beslenme düzeniyle beslendi.
93
00:04:50,499 --> 00:04:52,376
Boyut farkına dikkat edin.
Çok daha büyük.
94
00:04:52,501 --> 00:04:55,880
Buradaki daha küçük tavuk
normal beslenme düzeniyle beslendi.
95
00:04:56,005 --> 00:04:57,298
1957'deki bir tavuğun
96
00:04:57,381 --> 00:05:00,301
2005'teki bir tavukla kıyaslandığını
görüyorsunuz.
97
00:05:00,843 --> 00:05:03,262
Bu canavarda kocaman tavuk göğsü var
98
00:05:03,346 --> 00:05:08,559
ve güvercine benzeyen,
1957'deki bu tavukla aynı yaşta.
99
00:05:08,809 --> 00:05:11,103
Büyüme artıcı antibiyotikler, vitaminler
100
00:05:11,437 --> 00:05:15,566
ve seçici besicilik sayesinde
günümüzün tavukları 4-5 kat daha büyük.
101
00:05:15,649 --> 00:05:16,859
Şu tavuğa bakınca
102
00:05:16,942 --> 00:05:20,321
beş haftalıkken kesilmesi gerektiğini
anlıyorsunuz
103
00:05:20,404 --> 00:05:25,076
çünkü bacakları vücut kitlesini
taşıyamıyor artık.
104
00:05:25,493 --> 00:05:29,997
Hayvanlarla yapabileceğimiz işlerde
biyolojik sınırlara ulaştık.
105
00:05:30,998 --> 00:05:35,211
Aynı zamanda dünyaya sığabilecek
çiftlik hayvanı sınırına da ulaşıyoruz.
106
00:05:35,378 --> 00:05:39,757
Tüm dünya en çok et tüketen ülkeler kadar
et yeseydi
107
00:05:40,007 --> 00:05:43,010
insanları doyurmak için
yaşanabilir arazinin her metrekaresinin
108
00:05:43,094 --> 00:05:44,470
kullanılması gerekirdi.
109
00:05:46,013 --> 00:05:48,099
Ancak yine de yeterli alan olmazdı.
110
00:05:48,599 --> 00:05:52,228
Üstelik hayvanların çoğunu
olabildiğince sıkışık tutuyoruz.
111
00:05:53,062 --> 00:05:54,939
Tavuk endüstrisi bilgilerine göre
112
00:05:55,398 --> 00:05:57,149
her şey bu kadın sayesinde:
113
00:05:57,483 --> 00:05:58,734
Cecile Steele.
114
00:05:59,777 --> 00:06:00,778
1923'te
115
00:06:00,861 --> 00:06:03,948
50 tane yumurtadan yeni çıkmış civciv
sipariş etti.
116
00:06:04,281 --> 00:06:07,410
Sipariş formuna kazara
fazladan sıfır yazılması sonucu
117
00:06:08,077 --> 00:06:10,246
500 civciv aldı.
118
00:06:10,621 --> 00:06:12,748
Civcivleri tutmaya karar verdi.
119
00:06:12,832 --> 00:06:16,752
Onları barakalara doldurdu ve hepsini
tek seferde yetiştirmeyi denedi.
120
00:06:17,420 --> 00:06:21,632
O zamanlar insanlar tavuk yemiyordu.
Sadece yumurtası için besleniyordu.
121
00:06:21,799 --> 00:06:23,592
Bu ölçek ekonomisi sayesinde
122
00:06:23,759 --> 00:06:26,303
Steele tavuklarını daha ucuza satabildi.
123
00:06:26,720 --> 00:06:30,641
Ertesi yıl 1000'den 10 bine çıktı.
124
00:06:30,766 --> 00:06:32,977
Pazar yemeği için
özel bir şey mi istiyorsunuz?
125
00:06:33,060 --> 00:06:36,439
Muayeneli ve sınıflandırılmış tavuk
artık her gün hesaplı.
126
00:06:36,772 --> 00:06:38,399
Evet, bu ülkenin insanları
127
00:06:38,482 --> 00:06:41,819
bir nesilde kümes hayvanı
tüketimini iki katına çıkardı.
128
00:06:42,361 --> 00:06:43,946
Fabrika çiftçiliği patlama yaptı,
129
00:06:44,572 --> 00:06:46,574
keza tavuğa ve diğer et türlerine karşı
130
00:06:47,032 --> 00:06:48,659
iştahımız da.
131
00:06:49,410 --> 00:06:51,454
Eti yemenin yeni yollarını bulduk.
132
00:06:51,745 --> 00:06:54,540
1930'lar bize tenekedeki Spam etini sundu.
133
00:06:55,374 --> 00:06:59,670
1940'larda kesimevinin artıklarından
yapılan hamburger yükselişe geçti.
134
00:07:00,212 --> 00:07:03,215
1980'lerde tavuk nugget'ın yükselişi
görüldü.
135
00:07:04,592 --> 00:07:08,721
Hayvan yemek artık hayvana benzeyen
bir şey görmeyi gerektirmiyordu.
136
00:07:10,723 --> 00:07:16,312
Hayvan işletmeleri hayvan yerken
neyi yediğimiz gerçeğinden uzaklaşmamızı
137
00:07:16,687 --> 00:07:19,231
oldukça kolaylaştırıyor.
138
00:07:19,523 --> 00:07:23,819
Çoğu insan
hayvanı andıran et yemekten rahatsız olur.
139
00:07:23,903 --> 00:07:26,655
Günümüzde çiftlik hayvanlarının çoğu
gözden uzakta,
140
00:07:26,739 --> 00:07:28,991
bunun gibi konsantre alanlarda
yetiştiriliyor.
141
00:07:29,325 --> 00:07:31,952
Hayvanların tıka basa
doldurulmaktan dolayı
142
00:07:32,036 --> 00:07:35,414
hastalanmamalarının tek sebebi
antibiyotikle beslenmeleri.
143
00:07:35,498 --> 00:07:39,210
Ancak yıllardan beri gelen haberler
bunun hep öyle olmadığını gösteriyor.
144
00:07:40,002 --> 00:07:43,547
Her yıl tahminen iki milyon Amerikalı
Salmonella zehirlenmesi yaşıyor.
145
00:07:43,714 --> 00:07:45,132
Bu tekrar olabilir.
146
00:07:45,257 --> 00:07:48,552
Yine bozuk et kaynaklı
gıda zehirlenmesi salgını olabilir.
147
00:07:48,636 --> 00:07:50,429
Daha temiz et alamazlar mı?
148
00:07:50,513 --> 00:07:55,017
Amaç bu
ama et bir yere kadar temiz olabilir.
149
00:07:55,100 --> 00:07:57,228
Et almaya gittim ve almaktan korktum.
150
00:07:57,311 --> 00:07:59,939
Eti kokladım bile. Kokusu güzel değildi.
151
00:08:00,231 --> 00:08:02,399
Üstelik antibiyotikler
virüslere işlemiyor.
152
00:08:02,566 --> 00:08:03,901
Bazen
153
00:08:03,984 --> 00:08:07,112
bu virüsler çiftlik hayvanlarından
insanlara geçiyor.
154
00:08:07,321 --> 00:08:08,572
Deli dana hastalığı,
155
00:08:09,031 --> 00:08:10,032
domuz gribi
156
00:08:10,324 --> 00:08:11,408
ve kuş gribi gibi.
157
00:08:12,034 --> 00:08:15,621
Hayvanların doğadaki hayatımıza
çok zarar verdiği fikrini
158
00:08:16,288 --> 00:08:21,877
insanların artık görmesi gerekiyor.
159
00:08:21,961 --> 00:08:25,923
Gelecek 30 yıl içinde
tüm insanlık tarihinde yetiştirdiğimizden
160
00:08:26,674 --> 00:08:29,426
çok daha fazla gıda yetiştirmemizi
gerektirecek
161
00:08:29,510 --> 00:08:32,304
10 milyar insan nüfuslu
bir dünya olacağız.
162
00:08:33,180 --> 00:08:36,308
Et tüketimi en zengin ülkelerde
artık sabitken
163
00:08:36,559 --> 00:08:38,769
büyüyen ekonomilerde patlama yaşıyor.
164
00:08:38,894 --> 00:08:41,814
Dünyanın yüksek oranda et yiyen
yüzde 20'lik kısmı
165
00:08:41,897 --> 00:08:47,152
et yemelerinin etkisi konusunda gitgide
daha çok endişe duymaya başlıyor.
166
00:08:47,236 --> 00:08:52,283
Ancak sadece yeterli, iyi beslenmeyi
umursayan yüzde 80'lik kısımda ise
167
00:08:52,366 --> 00:08:53,993
artış söz konusu.
168
00:08:54,159 --> 00:08:57,997
Ülkeler zenginleştikçe ki Çin ve Hindistan
bunun en bariz örnekleri,
169
00:08:58,122 --> 00:09:00,124
orta sınıf bizim gibi yiyor.
170
00:09:00,249 --> 00:09:03,002
Etli yemekler, bolca protein istiyorlar.
171
00:09:03,085 --> 00:09:06,338
Ancak et, insanları beslemenin
en az verimli yollarından biri.
172
00:09:06,672 --> 00:09:09,717
Bir sığıra verilen
her 100 gramlık bitki proteini
173
00:09:09,800 --> 00:09:13,345
elde edilen ette sadece dört gram protein
olarak ortaya çıkıyor.
174
00:09:13,470 --> 00:09:15,472
Kalori bağlamında oran daha düşük.
175
00:09:15,681 --> 00:09:17,850
Orta Batı'da, Brezilya'da, Çin'de
176
00:09:18,309 --> 00:09:23,939
sadece hayvan beslemeye yönelik
devasa araziler var
177
00:09:24,440 --> 00:09:27,484
ve bu araziler bizi beslemeye yönelik olsa
iyi olurdu.
178
00:09:28,193 --> 00:09:32,573
Elbette sorun eti sevmemiz
ve bitkilerin tadının et gibi olmaması.
179
00:09:33,157 --> 00:09:34,450
Peki ya bu mümkünse?
180
00:09:34,867 --> 00:09:38,454
Et severler eti bir hayvanın kadavrasından
geldiği için değil
181
00:09:38,537 --> 00:09:41,498
bir hayvan kadavrasından
gelmesine rağmen seviyor.
182
00:09:44,460 --> 00:09:45,961
Bu Impossible Burger.
183
00:09:46,295 --> 00:09:47,796
Bu da Beyond Burger.
184
00:09:48,797 --> 00:09:51,842
İkisi de etle rekabet etmeye çalışan
bitki kaynaklı köfte.
185
00:09:52,760 --> 00:09:54,345
İşin anahtarı çok basit.
186
00:09:54,887 --> 00:09:56,305
Ödün vermeyecek şekilde leziz,
187
00:09:56,930 --> 00:09:59,308
insanların ette sevdiği protein, demir
188
00:09:59,642 --> 00:10:04,021
ve diğer besinleri en az et kadar
veya daha fazla sunan,
189
00:10:04,146 --> 00:10:05,606
mutfakta işlenen
190
00:10:05,773 --> 00:10:09,943
ve erişilebilir, hesaplı olan bir et
yaratmalısınız.
191
00:10:10,527 --> 00:10:13,489
Bunları yapabilirseniz oyun biter.
192
00:10:13,822 --> 00:10:15,240
Bitki bazlı et alternatifleri
193
00:10:15,491 --> 00:10:19,912
1980'lerden beri eti taklit için
soya ve buğday glüteni kullanmakta.
194
00:10:20,037 --> 00:10:22,414
Quorn'un bu reklamı gibi reklamlar
195
00:10:22,498 --> 00:10:24,833
etin yerini alabileceğini öne sürdü
196
00:10:24,917 --> 00:10:28,212
ama hiçbir zaman tadının
etle aynı olduğunu iddia etmedi.
197
00:10:28,337 --> 00:10:30,798
Quorn hamburgerleri
ete leziz bir alternatiftir
198
00:10:30,923 --> 00:10:31,965
ve çok sağlıklıdır.
199
00:10:32,174 --> 00:10:35,511
Diğer hamburgerler gibi
istediğiniz şekilde yiyebilirsiniz.
200
00:10:35,636 --> 00:10:39,056
Ürünleri satanlar bile tadının reklamını
nasıl yapacağını bilmiyordu.
201
00:10:39,515 --> 00:10:40,432
Hindiye benziyor.
202
00:10:40,516 --> 00:10:42,810
-Hindiye benziyor...
-Tadı hindi gibi mi?
203
00:10:42,893 --> 00:10:44,770
Tadı hindi gibi olmalı.
204
00:10:44,853 --> 00:10:47,064
Şöyle bir psikolojik engel var:
205
00:10:47,231 --> 00:10:50,609
Çoğu et sever etin yerini alacak
bitki bazlı her türlü ürünün tadının
206
00:10:50,693 --> 00:10:52,361
çok kötü olmasını bekliyor.
207
00:10:52,569 --> 00:10:55,197
Bu şirketler için en büyük zorluk hâlâ bu:
208
00:10:55,364 --> 00:10:59,618
Tadı, kokusu ve hissi et gibi olan
bir şey yapmak.
209
00:10:59,702 --> 00:11:05,040
Şu an dünyadaki
en önemli bilimsel soru şu:
210
00:11:05,290 --> 00:11:06,667
Eti lezzetli yapan ne?
211
00:11:07,418 --> 00:11:09,169
Bu, sandığınızdan zor olabilir.
212
00:11:09,253 --> 00:11:13,674
Tek bir et lezzet aroması molekülü yok.
213
00:11:13,841 --> 00:11:17,094
Gıda bilimcileri tarifi anlamak için
et parçalarını ısıttı,
214
00:11:17,177 --> 00:11:19,930
pişerken üstünde oluşan havanın
numunelerini aldı.
215
00:11:20,013 --> 00:11:23,475
Bu tüpün diğer ucunda
bir insan burnunun yer aldığı
216
00:11:23,684 --> 00:11:25,978
bir ağızlık var.
217
00:11:26,145 --> 00:11:30,858
Bu insan 45 dakika boyunca
orada oturup kokluyor.
218
00:11:33,026 --> 00:11:36,780
Kokladıkları şey
eti etsi yapan bileşenler.
219
00:11:36,864 --> 00:11:38,532
Ondan çıkan moleküllerin kokusu
220
00:11:38,824 --> 00:11:40,743
akçaağaç şurubu, yanık kauçuk,
221
00:11:40,826 --> 00:11:42,244
yeni yakılmış kibrit,
222
00:11:42,369 --> 00:11:43,495
kirli bebek bezi,
223
00:11:43,579 --> 00:11:45,247
nane, leylak,
224
00:11:45,330 --> 00:11:47,124
ter ve kükürde benziyor.
225
00:11:47,207 --> 00:11:50,461
Peki ete belirgin tadını veren
ana şeylerden biri ne mi?
226
00:11:50,669 --> 00:11:54,673
Hayvanlarda bulunan özel bir bileşen olan
hem demiri.
227
00:11:55,299 --> 00:11:58,969
Impossible Foods 2015'te hem demirini
laboratuvarda sentezlemenin
228
00:11:59,052 --> 00:12:01,054
patentini aldı.
229
00:12:01,263 --> 00:12:04,600
Sonuç tadı, hissi ete benzeyen
ve et gibi sıvı akıtan
230
00:12:04,725 --> 00:12:08,729
yeni nesil bitki bazlı alternatif oldu.
231
00:12:09,396 --> 00:12:12,775
İçindekiler sıhhatli görünse
ve sıfır kolesterol içerse de
232
00:12:13,358 --> 00:12:16,904
baharatsız et köftesiyle
aynı miktarda kaloriye,
233
00:12:17,070 --> 00:12:19,072
benzer miktarda doymuş yağa
234
00:12:19,573 --> 00:12:22,159
ve beş kattan fazla sodyuma sahip.
235
00:12:22,493 --> 00:12:24,077
Bunlar sağlıklı gıdalar değil.
236
00:12:24,286 --> 00:12:25,287
Hamburgerler.
237
00:12:25,704 --> 00:12:27,623
Bill Gates ve Richard Branson'dan
238
00:12:27,706 --> 00:12:29,792
Jay-Z ve Katy Perry'ye kadar yatırımcılar
239
00:12:29,875 --> 00:12:33,212
bu işe büyük yatırım yapıyor.
Hatta Ketty Perry Met Gala partisi için
240
00:12:33,295 --> 00:12:35,714
Impossible Burger şeklinde giyindi.
241
00:12:35,798 --> 00:12:37,925
Mayıs 2019'da Beyond Meat şirketi
242
00:12:38,008 --> 00:12:41,428
halka açılan ilk et alternatifi şirket
olmasını kutladı.
243
00:12:41,512 --> 00:12:46,350
O günün sonunda
hisse fiyatı yüzde 163 arttı.
244
00:12:46,475 --> 00:12:49,561
Bu, internet şirketlerinin çıkışından beri
olmamış bir şeydi.
245
00:12:49,645 --> 00:12:51,063
Bitki bazlı et akımı
246
00:12:51,146 --> 00:12:55,025
sizden ödün vermenizi istemeyen
bir avantaja sahip.
247
00:12:55,108 --> 00:12:57,027
Aynı deneyimi yaşatabiliyor
248
00:12:57,110 --> 00:12:59,363
ve ahlaki hedeflerinizi
yerine getirebiliyorsunuz.
249
00:12:59,446 --> 00:13:01,406
Yapabilirseniz
250
00:13:02,074 --> 00:13:03,242
bu iyi bir anlaşma.
251
00:13:04,284 --> 00:13:07,204
Gelecek nesillerin yediği et bu olabilirse
252
00:13:07,913 --> 00:13:09,039
hoşlarına gider mi?
253
00:13:09,915 --> 00:13:11,375
Vejetaryen burger seviyor musun?
254
00:13:12,084 --> 00:13:12,918
Fena değil.
255
00:13:13,377 --> 00:13:14,837
Hiç yemedim.
256
00:13:15,337 --> 00:13:16,922
Sebze sevmiyorum.
257
00:13:22,094 --> 00:13:24,888
Bu çerez gibi. Bunu sevdim gibi.
258
00:13:26,640 --> 00:13:28,392
ET BURGER
259
00:13:28,475 --> 00:13:29,393
Bunu mu sevdin?
260
00:13:31,061 --> 00:13:32,104
Bunu sevdim.
261
00:13:32,980 --> 00:13:34,356
Tadı güzel.
262
00:13:34,940 --> 00:13:37,609
En beğendiğim sanırım bu.
263
00:13:42,197 --> 00:13:45,409
Bana göre bunun tadı et gibi.
264
00:13:45,492 --> 00:13:48,370
Vejetaryen hamburger olduğunu
hiç tahmin etmezdim
265
00:13:48,453 --> 00:13:50,873
çünkü tadı gerçek hamburgere benziyor.
266
00:13:51,373 --> 00:13:53,208
Tadı hamburgere benzemiyor.
267
00:13:55,168 --> 00:13:56,378
Tadı neye benziyor?
268
00:13:58,630 --> 00:13:59,464
Havuca.
269
00:13:59,673 --> 00:14:02,384
Sıradan hamburgere yemeye alışkınım.
270
00:14:02,467 --> 00:14:05,470
Vejetaryen hamburgere alışmak zor olacak.
271
00:14:06,179 --> 00:14:10,809
Ortadaki en beğendiğin hamburgerin
tamamen bitkilerden yapıldığını söylesem
272
00:14:11,476 --> 00:14:13,520
ne dersin?
273
00:14:16,607 --> 00:14:19,109
Bu şeyi hayatımda bir daha asla yemem.
274
00:14:20,986 --> 00:14:22,654
Davranış değiştirmek zordur.
275
00:14:22,738 --> 00:14:25,908
Birçok insan etten o kadar kolay
vazgeçmeyecektir.
276
00:14:26,074 --> 00:14:30,913
Hayvansal gıdaları yemeye
o kadar alışkınız ki
277
00:14:30,996 --> 00:14:35,792
bu birçok insan için
sadece o arzuyu kaybetmek değil
278
00:14:35,876 --> 00:14:40,631
zira kendimize gelip bu gıdaların
sorunlu olduğunu kabul ediyoruz.
279
00:14:41,089 --> 00:14:43,759
Bazı şirketler
farklı bir yaklaşım sergiliyor:
280
00:14:43,884 --> 00:14:46,720
Hayvanı öldürmeden hayvan eti üretmek.
281
00:14:49,932 --> 00:14:52,142
Şu an tavuk hücrelerine bakıyorsunuz.
282
00:14:52,726 --> 00:14:53,894
Birkaç hafta sonra
283
00:14:53,977 --> 00:14:57,147
ekmeğe bulanıp bunun gibi
nugget yapılacaklar
284
00:14:57,773 --> 00:15:00,651
ama bu hücreler
bir tavuğun içinde büyümüyor.
285
00:15:00,734 --> 00:15:02,736
Kültür eti 10 binlerce yıldır yediğimiz
286
00:15:02,861 --> 00:15:06,657
geleneksel etten hiç de farklı değil.
287
00:15:06,990 --> 00:15:08,659
Hayvandan üretiliyor.
288
00:15:08,742 --> 00:15:11,078
Tek fark, hayvan öldürmenin gerekmemesi.
289
00:15:11,161 --> 00:15:13,622
Tarif oldukça basit: Et.
290
00:15:13,830 --> 00:15:16,041
Aslında tarif oldukça zor.
291
00:15:16,583 --> 00:15:18,585
Dört ana bileşen söz konusu.
292
00:15:19,378 --> 00:15:20,963
İlki bir kültür hücresi.
293
00:15:21,046 --> 00:15:24,174
Yani canlı bir hayvanın bedeninden alınan
küçük bir doku örneği.
294
00:15:25,092 --> 00:15:26,593
Ardından iskele.
295
00:15:26,677 --> 00:15:30,097
Bu, tekrarlayan kas hücrelerinin
yapıştığı yüzeydir.
296
00:15:30,472 --> 00:15:33,558
Hücrelerin büyümek için de
bir büyüme ortamına ihtiyacı vardır:
297
00:15:33,850 --> 00:15:37,729
Büyüyüp bölünürken hücreleri besleyen
ve protein, vitamin, şeker
298
00:15:37,813 --> 00:15:39,731
ve hormonları sağlayan çorbaya.
299
00:15:40,399 --> 00:15:42,234
Ve son olarak bir biyoreaktör:
300
00:15:42,359 --> 00:15:47,572
Taze besinleri alıp atığı atan
sıcaklık kontrollü ortam.
301
00:15:47,781 --> 00:15:51,159
Bunu etin büyüyeceği yapay bir beden
olarak düşünebilirsiniz.
302
00:15:51,535 --> 00:15:52,577
Dokuz hafta sonra
303
00:15:52,661 --> 00:15:57,040
bu minik hücre grubu
yenilebilir bir et parçasına dönüşüyor.
304
00:15:58,000 --> 00:15:59,418
İlk araştırmalara göre
305
00:15:59,543 --> 00:16:02,629
bu işlem sığır eti üretimindeki
enerjinin yarısını,
306
00:16:02,713 --> 00:16:04,673
arazi ve suyun az bir kısmını kullanıyor
307
00:16:04,756 --> 00:16:07,384
ve sera gazı salınımlarını
oldukça azaltıyor.
308
00:16:07,551 --> 00:16:08,969
Ama asıl soru şu:
309
00:16:09,553 --> 00:16:10,637
Tadı güzel mi?
310
00:16:11,805 --> 00:16:15,934
Dünya 2013'te
laboratuvarda üretilen etin BBC'de
311
00:16:16,018 --> 00:16:18,395
ilk kez tadım testine şahit oldu.
312
00:16:18,520 --> 00:16:21,440
Tadının biraz ete benzediğini söylediler.
313
00:16:21,815 --> 00:16:23,817
Oldukça yoğun bir tat var.
314
00:16:23,900 --> 00:16:25,986
Ete yakın.
315
00:16:26,069 --> 00:16:27,738
O kadar sulu değil.
316
00:16:28,238 --> 00:16:30,741
Bir diğer fark da bu hamburgeri üretmenin
317
00:16:30,907 --> 00:16:33,910
330 bin dolara mal olması.
318
00:16:34,119 --> 00:16:35,495
Mucidi de bu adam,
319
00:16:35,620 --> 00:16:37,831
Hollandalı farmakolog Mark Post.
320
00:16:38,040 --> 00:16:43,086
Sadece altı yıl sonra Post'un et şirketi
Mosameat üretim maliyetlerini
321
00:16:43,170 --> 00:16:48,925
yüzde 99,997 düşürerek köfte başına
10 dolara indirdiğini açıkladı.
322
00:16:49,301 --> 00:16:51,595
Şu an Hollanda'dan İsrail'e
ve Singapur'a kadar
323
00:16:51,678 --> 00:16:56,099
piyasaya ilk giren olmak için yarışan
düzinelerce hücre bazlı et şirketi var
324
00:16:56,516 --> 00:16:59,478
ama hiçbiri şimdilik
tarifi mükemmelleştiremedi.
325
00:17:00,312 --> 00:17:02,898
İlk sorun büyüme ortamını tedarik etmek.
326
00:17:03,065 --> 00:17:06,276
Şimdilik kullanılan sıvı
büyükbaş cenini serumu.
327
00:17:06,485 --> 00:17:08,028
Bu, doğmamış bir sığırı
328
00:17:08,111 --> 00:17:11,823
anında öldürerek kalbinden sıvı almanın
kibarca söylenişi.
329
00:17:12,574 --> 00:17:16,536
Hücre bazlı et şirketleri
bitki bazlı bir değişim için çalışıyor
330
00:17:16,661 --> 00:17:20,165
ama uzmanlar bunun zamanını
veya olup olmayacağını bilmiyor.
331
00:17:20,665 --> 00:17:22,417
Diğer bir sorun da yapı.
332
00:17:22,501 --> 00:17:26,421
Çekilmiş et hamburgerdir,
çekilmiş tavuk nugget'tır
333
00:17:26,505 --> 00:17:31,468
ama yapılandırılmış et biftektir,
güzel, yağlı bir orkinoz parçasıdır.
334
00:17:31,676 --> 00:17:34,638
Çekilmiş et daha kolaydır.
Yapılandırılmış et daha zordur.
335
00:17:34,971 --> 00:17:38,058
Bu, kan damarlarının
hayvan bedenindeki işlevi gibi
336
00:17:38,141 --> 00:17:41,812
etin merkezindeki hücrelere
besinlerin iletilmesini gerektirir.
337
00:17:41,895 --> 00:17:45,398
Araştırmacılar bunu yapmak için
farklı teknikler deniyorlar.
338
00:17:45,482 --> 00:17:48,443
Ispanak yaprağının damar yapısını
kullanmak buna örnek
339
00:17:48,527 --> 00:17:52,239
ama uzmanlar iri, sulu bir bifteğe
benzeyen bir şey yapmamıza
340
00:17:52,322 --> 00:17:54,324
en az 10 yıl olduğunu söylüyor.
341
00:17:55,283 --> 00:17:57,536
Bir de tiksinme faktörü var.
342
00:17:58,495 --> 00:18:00,413
2016'daki bir ankete göre
343
00:18:00,497 --> 00:18:02,916
birçok Amerikalı
laboratuvarda üretilmiş eti
344
00:18:02,999 --> 00:18:05,252
düzenli olarak yemeyeceğini belirtti.
345
00:18:06,002 --> 00:18:07,879
Bazıları denemeyeceğini bile söyledi.
346
00:18:07,963 --> 00:18:11,341
Laboratuvarda üretilmiş et fikri
hâlâ hoşunuza gidiyor mu?
347
00:18:12,467 --> 00:18:14,261
Neredeyse kusasım geliyor.
348
00:18:14,344 --> 00:18:16,972
-Yeni bir deneyim denesenize?
-Hayır.
349
00:18:17,055 --> 00:18:19,307
-200 avro versem?
-Hayır, para versen de olmaz.
350
00:18:19,391 --> 00:18:20,851
-1000 avro?
-Olmaz.
351
00:18:20,934 --> 00:18:25,814
İnsan yapımı laboratuvar hamburgeri
hiç çekici gelmiyor, hayır.
352
00:18:25,939 --> 00:18:29,317
Birçok insan hücre bazlı et fikrini
iğrenç buluyor
353
00:18:29,734 --> 00:18:32,737
ama birçok insan da farklı etleri
iğrenç buluyor.
354
00:18:32,863 --> 00:18:35,073
İğrenme çok kültürseldir, doğuştan gelmez.
355
00:18:35,157 --> 00:18:38,160
Her kültür yiyeceği hayvan ürünlerini
seçmiştir.
356
00:18:38,243 --> 00:18:41,621
Neyin iğrenç olduğu konusunda
birçok kültürel fark vardır.
357
00:18:42,247 --> 00:18:45,876
Birçok dilde farklı etleri
tarif etmek için kullanılan isimler
358
00:18:45,959 --> 00:18:48,044
bu hayvanların yenilmesini
kolaylaştırabilir.
359
00:18:48,503 --> 00:18:52,716
Dil bizi bir gerçeğe yaklaştırabilir
veya o gerçekten koparabilir.
360
00:18:52,883 --> 00:18:57,512
Örneğin et konusunda kullandığımız dile
bakarsak çok ilginç bir durum mevcut.
361
00:18:57,596 --> 00:19:02,309
Etin gerçek kaynağını maskeliyoruz.
362
00:19:02,475 --> 00:19:04,311
Sığır demiyoruz,
363
00:19:04,394 --> 00:19:05,687
kırmızı et yiyoruz diyoruz.
364
00:19:05,812 --> 00:19:08,440
Domuz yiyoruz demiyoruz,
et yiyoruz diyoruz.
365
00:19:08,523 --> 00:19:11,526
Domuz eti yerken bir domuzu
düşünmeye başladığınızda
366
00:19:11,610 --> 00:19:13,361
vejetaryen olma yolundasınızdır.
367
00:19:13,737 --> 00:19:16,448
Hücre bazlı etin de
bir adlandırma sorunu olabilir.
368
00:19:16,740 --> 00:19:20,827
Laboratuvarda üretilmiş, test ve deney
aşamasındaki şey çekici gelmiyor.
369
00:19:20,911 --> 00:19:25,290
Bu yüzden bu şirketler kültür eti,
temiz veya hücre bazlı et gibi
370
00:19:25,415 --> 00:19:27,125
isimler için mücadele ediyor
371
00:19:27,876 --> 00:19:29,920
ama bazıları karşı koyuyor.
372
00:19:30,462 --> 00:19:33,924
Missouri 2018 yılında
kesilmiş hayvandan gelmiyorsa
373
00:19:34,007 --> 00:19:37,093
ürünlerin et adı altında
satılmasını yasaklayan
374
00:19:37,427 --> 00:19:42,140
ve bir yıla kadar hapis cezası getiren
ilk Amerikan eyaleti oldu.
375
00:19:42,766 --> 00:19:43,850
Aynı yıl
376
00:19:43,934 --> 00:19:47,771
Avrupa Birliği et alternatiflerinin
biftek, sosis
377
00:19:47,854 --> 00:19:51,816
veya hamburger gibi adlarla
reklam yapmasını yasakladı.
378
00:19:52,317 --> 00:19:55,028
Çiftlik hayvanı yetiştirme işini yapan
birçok insan
379
00:19:55,111 --> 00:19:58,448
hücre bazlı etin aynı şey
olmadığı konusunda kararlı.
380
00:19:58,865 --> 00:20:01,618
Seyahatlerimde tüketiciler bana sürekli
381
00:20:01,785 --> 00:20:05,038
marketten ürün aldıklarında
aile olarak ne yaptıklarını
382
00:20:05,121 --> 00:20:06,790
düşündüklerini söylüyor.
383
00:20:07,123 --> 00:20:09,042
Arazide araziyle ilgileniyorlar,
384
00:20:09,209 --> 00:20:11,086
her gün sığırlarla ilgileniyorlar.
385
00:20:11,253 --> 00:20:12,963
Bir avuç insanın
386
00:20:13,380 --> 00:20:17,384
hücreleri bir araya getirip
yeni ürün yetiştirmelerini düşünmüyorlar.
387
00:20:17,759 --> 00:20:18,843
Bu et değil.
388
00:20:19,344 --> 00:20:23,431
Ama günümüzde gıdalarımızın çoğu
topraktan doğruca masaya gelmiyor.
389
00:20:24,015 --> 00:20:27,310
Aslında yediklerimizin çoğu
laboratuvarda başladı.
390
00:20:27,978 --> 00:20:29,062
Neredeyse her şey.
391
00:20:29,479 --> 00:20:31,106
Yoğurt, gevrek.
392
00:20:31,398 --> 00:20:32,232
Gatorade.
393
00:20:32,774 --> 00:20:33,775
Elma püresi.
394
00:20:34,234 --> 00:20:37,529
Ticari amaçlı tüm bu ürünler
bir laboratuvarda başladı.
395
00:20:38,196 --> 00:20:40,365
Bir şeyin başladığı yer
bittiği yer değildir.
396
00:20:40,448 --> 00:20:43,368
Laboratuvarda üretilmeyecek,
üretim tesisinde üretilecek.
397
00:20:43,451 --> 00:20:46,830
Yediğimiz hayvanlar bin yıl boyunca
seçici besicilik, yapay dölleme,
398
00:20:46,913 --> 00:20:50,583
büyüme hormonları,
24 saat iklim kontrollü depolar,
399
00:20:50,667 --> 00:20:52,794
takviyeli gıdalar ve ilaçlar yoluyla
400
00:20:53,003 --> 00:20:55,505
mühendislik işlemine uğramış durumda.
401
00:20:56,381 --> 00:21:00,552
Amerika'da her yıl satılan
antibiyotiklerin yüzde 70'ten fazlası
402
00:21:00,802 --> 00:21:02,512
çiftlik hayvanlarına gidiyor.
403
00:21:03,263 --> 00:21:07,350
İnsanlar mısırı veya sığır etini
doğal sanıyor.
404
00:21:07,434 --> 00:21:11,146
Elbette doğal değiller.
Oldukça evcilleştirilmiş ürünler.
405
00:21:11,271 --> 00:21:14,441
Devasa miktarda
bir insan işlemi söz konusu.
406
00:21:15,191 --> 00:21:18,486
Teknoloji hayvanları günümüzdeki gibi
yememizi sağladı
407
00:21:18,987 --> 00:21:22,574
ama gelecekte et arzumuzu tatmin etmeye
yardım edecek tek şey
408
00:21:22,657 --> 00:21:24,367
yeni bir teknoloji olabilir.
409
00:21:26,995 --> 00:21:30,707
Bugün burada olmamızın sebebi
hayvansal ürünlerin harika olması.
410
00:21:30,832 --> 00:21:33,460
Ancak dünyamızın yüzeyini değiştiriyorlar.
411
00:21:33,960 --> 00:21:35,962
Epidemik virüsler yaratıyor.
412
00:21:36,046 --> 00:21:38,590
Antibiyotiklerin faydasını tehdit ediyor.
413
00:21:38,673 --> 00:21:41,384
Piyasayı değiştirecek şey
her zamanki şeydir:
414
00:21:41,468 --> 00:21:43,928
Yani para ve insanların sevdiği bir ürün.
415
00:21:44,637 --> 00:21:46,181
Bu bir teknoloji hikâyesi.
416
00:21:46,264 --> 00:21:49,809
İnsanların gıdayı teknoloji olarak görmeyi
sevmediğini biliyorum ama öyle.
417
00:21:50,101 --> 00:21:52,729
Et fikri, akıllı telefon fikrine kıyasla
418
00:21:53,313 --> 00:21:57,442
duygusal olarak daha endişe verici.
419
00:21:58,151 --> 00:22:00,487
Et, bir hayvanın tadından daha fazlası.
420
00:22:01,321 --> 00:22:04,949
Et bir kimlik, kültür,
kendimizi anlattığımız hikâyeler demek.
421
00:22:05,325 --> 00:22:06,326
Yıllardır
422
00:22:06,493 --> 00:22:09,746
hayvanlar olmadan et elde edebileceğimiz
bir geleceği hayal ediyoruz.
423
00:22:09,913 --> 00:22:12,707
Başı yok, kanadı yok.
424
00:22:12,791 --> 00:22:14,793
Hepsi et!
425
00:22:19,172 --> 00:22:21,508
Artık gıda amacıyla
hayvanları esir etmiyoruz.
426
00:22:21,716 --> 00:22:24,677
Et kadar taze ve leziz bir şey gördünüz
427
00:22:24,761 --> 00:22:26,388
ama inorganik olarak,
428
00:22:26,471 --> 00:22:28,890
ışınlayıcılarımızın kullandığı
kalıplardan üretildi.
429
00:22:29,474 --> 00:22:33,228
1932'de Winston Churchill bile
tahmin etmişti:
430
00:22:33,645 --> 00:22:36,731
"Uygun bir ortamda
ayrı bir şekilde üretmek suretiyle
431
00:22:36,815 --> 00:22:38,441
göğüs veya kanat yemek için
432
00:22:38,817 --> 00:22:41,945
tüm bir tavuk yetiştirme saçmalığından
kurtulacağız."
433
00:22:42,362 --> 00:22:44,280
Modern dünyayı bir düşünün.
434
00:22:44,364 --> 00:22:47,492
Su arıtmada
sorunları nasıl alt ettiğimizi düşünün.
435
00:22:47,867 --> 00:22:49,619
Uydularımız var.
436
00:22:49,869 --> 00:22:53,415
Bunu niye yapamayalım?
Muhtemelen de yapabileceğiz.
437
00:23:20,316 --> 00:23:22,318
Alt yazı çevirmeni: Mustafa Üneşi