1
00:00:06,591 --> 00:00:09,719
Hãy thử tưởng tượng mọi trường hợp
dẫn đến tận thế.
2
00:00:11,471 --> 00:00:13,389
Có thể là thứ gì từ phía trên.
3
00:00:13,931 --> 00:00:15,433
Hay thứ gì từ bên dưới.
4
00:00:18,811 --> 00:00:20,938
Hoặc là điều chúng ta tự gây ra.
5
00:00:21,397 --> 00:00:23,191
Nhưng có một thứ được xếp hạng
6
00:00:23,274 --> 00:00:25,902
một trong những thứ lớn nhất
dẫn đến tận thế...
7
00:00:26,611 --> 00:00:29,739
Nếu bạn nghĩ về thứ liên quan
đến việc gây thiệt mạng
8
00:00:29,822 --> 00:00:31,407
hàng triệu người,
9
00:00:31,491 --> 00:00:33,826
thì đại dịch là nguy cơ lớn nhất.
10
00:00:34,202 --> 00:00:38,873
Một đại dịch là dịch bệnh vượt khỏi
tầm kiểm soát, lan ra khắp thế giới,
11
00:00:38,956 --> 00:00:41,918
thiệt mạng hàng triệu người
và biến động các nền văn minh.
12
00:00:42,460 --> 00:00:44,712
Chúng ta biết vì đã từng chứng kiến...
13
00:00:44,796 --> 00:00:45,671
một vài lần.
14
00:00:46,130 --> 00:00:50,176
Vào thế kỷ thứ 6, một đại dịch đã giết hại
nửa dân số thế giới.
15
00:00:50,593 --> 00:00:53,179
Thế kỷ 14, đại dịch khác xóa sổ
nửa Châu Âu.
16
00:00:53,554 --> 00:00:57,975
Và vào thế kỷ thứ 20, một đại dịch
đã giết hại gần 5% dân số thế giới
17
00:00:58,059 --> 00:00:59,185
chỉ trong hai năm.
18
00:01:00,686 --> 00:01:02,522
Đó là chuyện trăm năm trước.
19
00:01:02,605 --> 00:01:06,609
Ta đã học được từ đại dịch trước đây
và có những tiến bộ kinh ngạc.
20
00:01:06,984 --> 00:01:11,489
Phản ứng tiến bộ, đào tạo tiến bộ,
nhân công tiến bộ...
21
00:01:11,572 --> 00:01:15,076
Chúng ta đã có những hệ thống giám sát,
liên lạc cải tiến.
22
00:01:15,159 --> 00:01:18,621
Chúng ta có những tổ chức
như Tổ chức Y tế Thế giới, CDC...
23
00:01:18,704 --> 00:01:23,835
Chúng ta có thiết bị y tế, thuốc,
phương pháp, vaccine phát triển.
24
00:01:24,335 --> 00:01:27,547
Vậy mà nguy cơ tái diễn chưa bao giờ
cao đến như vậy.
25
00:01:27,964 --> 00:01:29,215
Chúng tôi đã dự đoán.
26
00:01:29,298 --> 00:01:32,593
Chúng tôi đã ước tính có khoảng
năm dịch bệnh mới diễn ra
27
00:01:32,677 --> 00:01:34,053
ở đâu đó mỗi năm,
28
00:01:34,137 --> 00:01:35,638
và tỷ lệ ngày càng tăng.
29
00:01:35,721 --> 00:01:38,182
Trở thành đại dịch là khó tránh khỏi.
30
00:01:38,266 --> 00:01:40,434
Mẹ Thiên nhiên là khủng bố sinh học.
31
00:01:41,018 --> 00:01:43,813
Ta đang ở trong một cuộc đua,
và rủi ro rất lớn.
32
00:01:44,689 --> 00:01:49,110
Sự mô phỏng này ước tính nếu đại dịch
xảy ra hôm nay sẽ giết chết 33 triệu người
33
00:01:49,193 --> 00:01:50,695
chỉ trong sáu tháng.
34
00:01:51,362 --> 00:01:57,410
Một đại dịch sẽ gây thiệt mạng không kém
các cuộc chiến tranh khổng lồ trước đây.
35
00:01:57,535 --> 00:01:59,245
Nền kinh tế sẽ sụp đổ.
36
00:01:59,328 --> 00:02:04,458
Cái giá phải trả sẽ không thể tưởng được
và không quốc gia nào tránh khỏi
37
00:02:04,542 --> 00:02:06,627
hậu quả mà nó gây ra.
38
00:02:06,711 --> 00:02:09,463
Câu hỏi không phải là
đại dịch sắp đến chưa...?
39
00:02:09,630 --> 00:02:12,717
Chỉ có ba thứ trên đời
là không thể tránh khỏi.
40
00:02:12,800 --> 00:02:14,302
Chết, thuế, và đại dịch cúm.
41
00:02:14,385 --> 00:02:16,679
...hay khi nào thì đại dịch xuất hiện?
42
00:02:16,762 --> 00:02:19,724
Chúng tôi ước tính có
một triệu rưỡi các loại virus
43
00:02:19,807 --> 00:02:21,934
ngoài hoang dã mà ta chưa biết đến.
44
00:02:22,018 --> 00:02:25,605
Một trong số đó có thể đã tràn vào
dân số con người rồi.
45
00:02:25,688 --> 00:02:26,898
Câu hỏi phải là...
46
00:02:27,398 --> 00:02:28,941
chúng ta đã sẵn sàng chưa?
47
00:02:29,567 --> 00:02:32,904
Đại dịch cúm phải được
giải quyết triệt để.
48
00:02:32,987 --> 00:02:36,115
Thế giới đang chống lại dịch Ebola
lớn nhất lịch sử.
49
00:02:36,365 --> 00:02:37,700
Nguy cơ là rất lớn.
50
00:02:37,783 --> 00:02:40,870
Một virus có thể nguy hiểm
ngang với bom hay tên lửa.
51
00:02:40,995 --> 00:02:43,831
Tác nhân gây bệnh là vô hạn.
52
00:02:43,915 --> 00:02:47,835
Cư dân tin rằng thị trấn của họ
là nguồn gốc dịch cúm lợn.
53
00:02:47,960 --> 00:02:50,671
Tất cả loài động vật
đều có thể là mầm bệnh.
54
00:02:50,922 --> 00:02:54,050
Người bệnh có thể được chữa lành,
nhưng trong lúc đó,
55
00:02:54,133 --> 00:02:55,384
anh ta truyền bệnh.
56
00:02:55,468 --> 00:02:58,429
Chiến dịch chống bệnh truyền nhiễm
có thể thành công,
57
00:02:58,512 --> 00:03:00,014
nếu mọi người đồng lòng.
58
00:03:00,097 --> 00:03:03,726
Chúng ta không biết tương lai sẽ thế nào.
59
00:03:05,770 --> 00:03:08,981
Đại dịch bắt nguồn từ thế giới
vô hình với mắt thường.
60
00:03:10,233 --> 00:03:12,985
Vi sinh vật là dạng sống
đầu tiên trên trái đất.
61
00:03:13,277 --> 00:03:15,196
Nhiều loài không thể tự tái tạo,
62
00:03:15,279 --> 00:03:17,531
nên chúng chiếm các tế bào sống khác.
63
00:03:17,615 --> 00:03:19,408
Và ngày nay chúng ở khắp nơi.
64
00:03:19,909 --> 00:03:20,993
Ở trên người.
65
00:03:21,744 --> 00:03:22,662
Và ở bên trong.
66
00:03:23,829 --> 00:03:27,959
Có vi khuẩn lợi, nhưng loài khác
gây tổn hại hoặc giết chết các tế bào.
67
00:03:28,751 --> 00:03:30,920
Sốt, ho, hắt hơi, tiêu chảy...
68
00:03:31,003 --> 00:03:33,130
đó là khi cơ thể ta phản ứng lại.
69
00:03:34,507 --> 00:03:38,135
Nhưng có những loài rất mạnh,
chúng lấn át hệ miễn dịch...
70
00:03:38,261 --> 00:03:39,220
và gây tử vong.
71
00:03:40,554 --> 00:03:43,307
Đại dịch thường do
hai loại vi khuẩn gây ra:
72
00:03:43,391 --> 00:03:44,934
vi khuẩn và virus.
73
00:03:45,101 --> 00:03:50,106
Điều thú vị về virus là chúng thích nghi
rất nhanh để truyền từ
74
00:03:50,189 --> 00:03:51,691
sinh vật sang loài khác.
75
00:03:51,816 --> 00:03:55,194
Chúng là vi sinh vật có khả năng
cao nhất trở thành đại dịch.
76
00:03:55,778 --> 00:03:59,532
Như có thể dự đoán, virus gây cúm gia cầm
bắt nguồn từ gia cầm.
77
00:04:00,199 --> 00:04:01,826
Cúm lợn bắt nguồn từ lợn.
78
00:04:02,326 --> 00:04:04,370
HIV bắt nguồn từ tinh tinh.
79
00:04:04,662 --> 00:04:06,622
Ebola có thể bắt nguồn từ dơi.
80
00:04:07,290 --> 00:04:09,709
Và vài dịch bệnh khác xuất phát từ muỗi.
81
00:04:10,668 --> 00:04:15,172
Khi chúng truyền sang người, virus mới
được gọi là virus lây nhiễm từ động vật
82
00:04:15,256 --> 00:04:16,924
và chúng vô cùng nguy hiểm.
83
00:04:17,341 --> 00:04:22,221
Đây là những virus tiến hóa rất nhanh
và có thể thay đổi bề mặt
84
00:04:22,305 --> 00:04:24,056
và xâm nhập rất nhanh chóng.
85
00:04:24,140 --> 00:04:28,060
Chúng có thể biến đổi thành virus mới
khi xâm nhập vào con người.
86
00:04:28,269 --> 00:04:30,229
Không phải lúc nào cũng vậy.
87
00:04:30,313 --> 00:04:31,397
Rất ít khi xảy ra.
88
00:04:31,480 --> 00:04:34,692
Nhưng khi chúng xảy ra,
hậu quả rất tàn khốc.
89
00:04:35,067 --> 00:04:38,571
Hãy nhìn lại một trang trại ở Kansas
một thế kỷ trước.
90
00:04:39,113 --> 00:04:43,284
Các chuyên gia cho rằng đại dịch cúm
năm 1918 có thể xuất phát
91
00:04:43,367 --> 00:04:45,995
khi một con gia cầm
và một người nhiễm bệnh
92
00:04:46,078 --> 00:04:47,079
tiếp xúc con lợn.
93
00:04:47,705 --> 00:04:51,125
Con gà bị cúm gia cầm, một loại virus cúm
94
00:04:51,208 --> 00:04:54,837
lây truyền sang gà, ngỗng và vịt
ít nhất trong một trăm năm.
95
00:04:55,171 --> 00:04:58,883
Trong khi người có giống cúm khác,
cúm theo mùa
96
00:04:58,966 --> 00:05:02,094
gây ra triệu chứng mệt mỏi và sốt
đến hàng thế kỷ nay.
97
00:05:02,470 --> 00:05:05,556
Hai loại virus này không thể
lây nhiễm cho nhau,
98
00:05:05,639 --> 00:05:07,516
nhưng có thể lây sang lợn.
99
00:05:07,600 --> 00:05:10,895
Và trong tế bào của lợn,
hai virus đã kết hợp với nhau,
100
00:05:11,103 --> 00:05:14,398
tạo thành virus sinh vật mới: H1N1.
101
00:05:14,774 --> 00:05:18,444
Phần này từ virus con người
cho nó khả năng truyền sang người,
102
00:05:18,611 --> 00:05:21,864
nhưng phần này từ virus gia cầm
ngăn cản hệ miễn dịch
103
00:05:21,947 --> 00:05:24,617
nhận biết và chống trả lại.
104
00:05:25,659 --> 00:05:26,994
Sự kết hợp chết người.
105
00:05:27,787 --> 00:05:32,166
Nó đã gây thiệt mạng từ 50
đến 100 triệu người trên toàn thế giới.
106
00:05:32,291 --> 00:05:35,419
Chưa từng có thứ gì như vậy trong lịch sử.
107
00:05:36,587 --> 00:05:38,714
Có thể hiểu bệnh dịch có hai cấp độ:
108
00:05:38,798 --> 00:05:41,217
nó dễ lây như thế nào
và nguy hiểm ra sao.
109
00:05:41,759 --> 00:05:43,844
Đây là bệnh cúm theo mùa ở người
110
00:05:44,011 --> 00:05:45,554
và đây là cúm gia cầm.
111
00:05:46,097 --> 00:05:48,599
Và đây là sự kết hợp năm 1918.
112
00:05:49,183 --> 00:05:51,519
Nó rất dễ lây vì nó ở trong không khí,
113
00:05:51,602 --> 00:05:55,731
nghĩa là virus lơ lửng trên không,
lây nhiễm bất kỳ ai hít phải nó.
114
00:05:55,856 --> 00:06:00,444
Và virus 1918, cứ ba người thì một người
bị nhiễm trên Trái Đất.
115
00:06:00,861 --> 00:06:04,115
Và nó đã gây thiệt mạng gần 5%
dân số thế giới.
116
00:06:04,532 --> 00:06:06,951
Thành phần còn lại là công nghệ.
117
00:06:07,368 --> 00:06:10,621
Dịch cúm này xuất hiện vào giữa
Thế Chiến thứ nhất.
118
00:06:11,288 --> 00:06:14,959
Chúng ta cử người xuyên suốt từ
Hoa Kỳ đến Châu Âu tham chiến
119
00:06:15,042 --> 00:06:18,921
và khi đưa họ trở về. Con virus tận dụng
120
00:06:19,004 --> 00:06:22,591
các loại hình vận chuyển và lan ra
thế giới nhanh chóng
121
00:06:22,675 --> 00:06:23,884
và hiệu quả.
122
00:06:23,968 --> 00:06:28,848
Thực chất, trong mỗi đại dịch,
công nghệ con người là nguyên nhân
123
00:06:29,223 --> 00:06:31,308
đưa dịch bệnh ra khắp thế giới.
124
00:06:33,018 --> 00:06:37,189
Đại dịch Cái chết Đen qua các con tàu
đến Châu Âu vào thế kỷ 14.
125
00:06:37,773 --> 00:06:39,859
Nó là hai dịch bệnh khác nhau:
126
00:06:39,942 --> 00:06:44,280
Dịch hạch Bubonic, gây thiệt mạng 60%
số người mắc bệnh.
127
00:06:44,572 --> 00:06:48,409
Và dịch hạch phổi, gây thiệt mạng hầu hết
những người mắc phải.
128
00:06:49,785 --> 00:06:51,203
Rồi có cả bệnh đậu mùa.
129
00:06:51,620 --> 00:06:54,165
Nó ít nguy hiểm hơn Cái chết Đen,
130
00:06:54,457 --> 00:06:58,627
gây thiệt mạng 30% số người mắc phải,
nhưng dễ lây nhiễm hơn.
131
00:06:59,253 --> 00:07:01,172
Con người rải nó khắp thế giới.
132
00:07:01,297 --> 00:07:05,509
Riêng trong thế kỷ thứ 20, nó đã giết hại
khoảng 400 triệu người.
133
00:07:06,010 --> 00:07:09,013
Những bệnh dịch khác cũng trở thành
những đại dịch.
134
00:07:10,473 --> 00:07:14,727
Nhưng sau cùng, chúng ta cũng phát triển
công nghệ để tự bảo vệ mình.
135
00:07:16,020 --> 00:07:20,232
Việc tách riêng du khách một thời gian
để kiểm tra họ có bệnh không,
136
00:07:20,357 --> 00:07:21,859
được gọi là cách ly,
137
00:07:21,942 --> 00:07:24,028
áp dụng lần đầu trong Cái chết Đen.
138
00:07:24,528 --> 00:07:28,073
Rồi ta sáng chế ra kính hiển vi,
giúp ta nhìn được kẻ thù
139
00:07:28,157 --> 00:07:29,241
lần đầu tiên.
140
00:07:30,201 --> 00:07:32,203
Tiếp theo, chúng ta có kháng sinh.
141
00:07:32,536 --> 00:07:36,499
Nó khiến các dịch bệnh lây lan
bởi vi khuẩn bớt nguy hiểm hơn nhiều.
142
00:07:36,749 --> 00:07:40,669
Và bệnh đậu mùa dẫn đến sự phát triển
vaccine lần đầu tiên
143
00:07:40,794 --> 00:07:43,214
để bảo vệ chúng ta khỏi các loại virus.
144
00:07:44,340 --> 00:07:49,136
Cơ chế hoạt động của vaccine
là chúng ta được tiêm protein của virus
145
00:07:49,261 --> 00:07:53,098
và ta tự tạo ra các kháng thể.
Đây là những phân tử nhỏ gắn vào
146
00:07:53,182 --> 00:07:56,352
những protein đó và vô hiệu hóa con virus
147
00:07:56,435 --> 00:07:59,104
và lan ra khắp cơ thể.
148
00:07:59,188 --> 00:08:03,984
Vậy là khi chúng ta nhiễm virus thật,
chúng ta nhanh chóng phản ứng miễn dịch,
149
00:08:04,068 --> 00:08:06,362
phát ra kháng thể, tiêu diệt virus.
150
00:08:06,946 --> 00:08:11,033
Nếu có đủ số người trong tập thể
được tiêm vaccine, sẽ ngăn chặn được
151
00:08:11,116 --> 00:08:12,576
bệnh dịch lan ra.
152
00:08:13,077 --> 00:08:16,830
Nên bệnh đậu mùa đã được tuyên bố
xóa bỏ hoàn toàn vào năm 1980.
153
00:08:17,122 --> 00:08:20,626
Và các dịch bệnh không gây thiệt hại
nhiều như trước nữa.
154
00:08:21,210 --> 00:08:26,924
Và các loại thuốc kháng virus khiến virus
như HIV ít nguy hiểm và lây lan hơn nhiều.
155
00:08:27,675 --> 00:08:31,929
Sau cùng, mạng Internet giúp chúng ta
phát hiện và ngăn chặn từ sớm.
156
00:08:32,471 --> 00:08:36,934
Đó là tại sao nghiên cứu chỉ ra
ngày càng ít người mắc bệnh truyền nhiễm.
157
00:08:37,685 --> 00:08:41,355
Nhưng đồng thời, số lượng
bùng phát dịch bệnh lại tăng lên
158
00:08:41,438 --> 00:08:45,317
và đa phần nguyên nhân là sự xuất hiện
các virus lây từ động vật.
159
00:08:45,526 --> 00:08:50,531
Trong khoảng 1,6 triệu virus hoang dã
được ước tính,
160
00:08:50,656 --> 00:08:53,826
chúng ta mới chỉ biết đến khoảng 3.000.
161
00:08:53,909 --> 00:08:56,579
Còn ít hơn cả 0,01%.
162
00:08:56,996 --> 00:09:01,125
Nghĩa là đại dịch tiếp theo có thể
là loài virus mà ta chưa chuẩn bị.
163
00:09:01,208 --> 00:09:04,295
Ta đã biết loài nguy hiểm,
nhưng có những loài khác
164
00:09:04,420 --> 00:09:07,298
nguy hiểm hơn, và lây lan nhanh hơn
165
00:09:07,381 --> 00:09:10,718
ở vùng không có thuốc và vaccine.
Đó là nguy cơ rất lớn.
166
00:09:11,260 --> 00:09:13,304
Đây được gọi là Dịch bệnh X.
167
00:09:13,887 --> 00:09:16,348
Và chúng ta biết ta chưa sẵn sàng
168
00:09:16,724 --> 00:09:18,309
vì chúng ta đã từng thấy.
169
00:09:23,731 --> 00:09:26,150
Đây là chợ tươi ở Lianghua, Trung Quốc.
170
00:09:27,985 --> 00:09:31,780
Khác với chợ ở Phương Tây,
nơi động vật đều đã chết khi mang đến,
171
00:09:31,864 --> 00:09:34,617
chợ tươi bán các loại thịt rất tươi.
172
00:09:35,242 --> 00:09:36,577
Được giết mổ tại chỗ.
173
00:09:37,119 --> 00:09:39,455
Nó trở thành nhà máy Dịch bệnh X.
174
00:09:40,205 --> 00:09:43,292
Nhiều loài động vật bị nhốt
chồng chéo lên nhau,
175
00:09:43,375 --> 00:09:46,962
máu và thịt trộn lẫn
khi bán cho người khác.
176
00:09:48,088 --> 00:09:52,426
Trong lúc này, các loại virus gặp nhau
và tiến hóa, gia tăng khả năng
177
00:09:52,509 --> 00:09:53,969
truyền bệnh sang người.
178
00:09:55,179 --> 00:09:59,141
Đó có thể là những gì đã xảy ra
ở phía Nam Trung Quốc năm 2002.
179
00:09:59,808 --> 00:10:03,520
Hồi đó, vài khu chợ tươi sống
bán động vật hoang dã như rắn,
180
00:10:03,604 --> 00:10:05,189
chồn hương và dơi,
181
00:10:05,898 --> 00:10:07,733
và nhu cầu thị trường rất cao.
182
00:10:08,317 --> 00:10:12,821
Ngày 16 tháng 11, một người ở Phật Sơn,
Trung Quốc bị ốm sau khi nấu ăn
183
00:10:12,905 --> 00:10:14,531
với món gà, mèo và rắn.
184
00:10:14,615 --> 00:10:16,075
Ông ấy có triệu chứng viêm phổi.
185
00:10:16,659 --> 00:10:18,494
Sốt, ho và khó thở.
186
00:10:18,827 --> 00:10:21,080
Khi điều trị viêm phổi không hiệu quả,
187
00:10:21,163 --> 00:10:24,625
Chính phủ kết luận đơn giản
là "viêm phổi không điển hình".
188
00:10:25,209 --> 00:10:26,627
Nhưng nó bắt đầu lan ra.
189
00:10:26,960 --> 00:10:28,295
Và mọi người chết dần.
190
00:10:28,962 --> 00:10:33,342
Có những báo cáo về nhiễm khuẩn hô hấp
191
00:10:33,425 --> 00:10:35,260
ở các bệnh viện Trung Quốc.
192
00:10:35,344 --> 00:10:36,303
Nhưng ta quen rồi.
193
00:10:36,387 --> 00:10:41,767
Có những giống virus cúm gây ra bệnh cúm
ở Châu Á nhiều lần.
194
00:10:42,267 --> 00:10:45,354
Chúng tôi luôn lưu ý và cảnh giác,
195
00:10:45,437 --> 00:10:48,649
nhưng chúng không hẳn đáng sợ.
196
00:10:48,732 --> 00:10:51,318
Nhưng người từ CDC
và Tổ chức Y tế Thế giới
197
00:10:51,402 --> 00:10:55,114
để ý đến những lời đồn về căn bệnh này
198
00:10:55,197 --> 00:11:00,327
và họ đến gặp chính phủ Trung Quốc
và hỏi, "Chuyện gì thế?"
199
00:11:00,411 --> 00:11:04,498
Và cách mà cả thế giới biết về chuyện này
là khi một người
200
00:11:04,581 --> 00:11:08,502
từ một trong những vùng đó đến Hồng Kông.
201
00:11:14,758 --> 00:11:17,886
Hồng Kông là nơi tệ nhất
để chuyện này diễn ra.
202
00:11:18,387 --> 00:11:22,433
Năm 2003, có khoảng bảy triệu người
sinh sống ở Hồng Kông.
203
00:11:23,267 --> 00:11:26,145
Hơn 16 triệu khách du lịch mỗi năm,
204
00:11:26,270 --> 00:11:30,399
và hơn 500 chuyến bay quốc tế
cất cánh và đáp xuống mỗi ngày.
205
00:11:30,733 --> 00:11:33,318
Ngày 21 tháng 2, một người đến đó.
206
00:11:33,402 --> 00:11:34,820
Anh ta cảm thấy bị ốm.
207
00:11:36,363 --> 00:11:39,324
Anh ấy đến khách sạn Metropole
và lên phòng mình
208
00:11:39,408 --> 00:11:40,492
trên tầng 9.
209
00:11:40,576 --> 00:11:44,663
Rồi anh ta ho và nôn, rải khắp thang máy
210
00:11:44,747 --> 00:11:45,748
và hành lang.
211
00:11:46,081 --> 00:11:50,085
Và từ đó lây nhiễm sang 16 người khác
rồi họ lại lây truyền dịch bệnh
212
00:11:50,169 --> 00:11:51,211
ra khắp thế giới.
213
00:11:51,628 --> 00:11:54,173
Người ở phòng này
đi chuyến bay vào hôm sau,
214
00:11:54,256 --> 00:11:58,093
đến Hà Nội, Việt Nam,
và đến bệnh viện để khám
215
00:11:58,510 --> 00:12:00,637
rồi lây sang các bác sĩ và y tá.
216
00:12:01,180 --> 00:12:03,932
Một trong các bác sĩ
mang bệnh đến Bangkok.
217
00:12:04,767 --> 00:12:08,729
Đó là lúc Tổ chức Y tế Thế giới tuyên bố
tình trạng khẩn cấp quốc tế
218
00:12:08,854 --> 00:12:11,273
và chính thức đặt tên cho căn bệnh này.
219
00:12:11,565 --> 00:12:13,776
Hội chứng suy hô hấp cấp tính nặng.
220
00:12:13,859 --> 00:12:15,277
Hay gọi tắt là SARS.
221
00:12:15,652 --> 00:12:17,905
Vài hôm sau, các nhà khoa học tìm ra:
222
00:12:17,988 --> 00:12:20,365
một loại virus mà họ chưa từng thấy.
223
00:12:21,700 --> 00:12:23,619
Quay lại Metropole, một phụ nữ
224
00:12:23,702 --> 00:12:25,746
bay về Toronto và tử vong.
225
00:12:25,829 --> 00:12:28,040
Con trai cô đến bệnh viện khám.
226
00:12:28,123 --> 00:12:29,875
Tôi nhớ lúc mình ngồi đây,
227
00:12:29,958 --> 00:12:33,629
và tôi đang xem tin tức
và đột nhiên tôi thấy
228
00:12:34,087 --> 00:12:37,549
hình ảnh bệnh viện của tôi,
Mount Sinai, trên bản tin.
229
00:12:37,633 --> 00:12:42,137
Đó là lần đầu tiên rõ ràng
rằng đây sẽ là một vấn đề.
230
00:12:42,221 --> 00:12:47,935
Khoảng một tuần sau,
khi chúng tôi phát hiện
231
00:12:48,018 --> 00:12:52,105
có rất nhiều nhân viên ở bệnh viện
232
00:12:52,272 --> 00:12:53,649
bị nhiễm bệnh SARS.
233
00:12:53,732 --> 00:12:56,777
Ai sẽ trực vào Thứ Ba? Phải có ai đó trực.
234
00:12:56,860 --> 00:12:58,987
Công việc của họ? Ai sẽ làm thay?
235
00:12:59,071 --> 00:13:02,783
Đôi khi chỉ thiếu mất
một người kinh nghiệm trong phòng ban
236
00:13:02,866 --> 00:13:04,576
là cả phòng ban hỗn loạn.
237
00:13:04,660 --> 00:13:07,955
Tôi thấy vẫn khỏe khi về nhà,
nhưng khi thức dậy giữa đêm
238
00:13:08,038 --> 00:13:10,457
thì thấy không khỏe và bị sốt và...
239
00:13:10,582 --> 00:13:12,668
có thể là tôi đã nhiễm bệnh
240
00:13:12,751 --> 00:13:17,339
Cuối Tháng Ba, 47 nhân viên bệnh viện
bị ốm ở Toronto và hàng trăm người nữa
241
00:13:17,422 --> 00:13:18,423
bị cách ly,
242
00:13:18,507 --> 00:13:19,633
bao gồm cả Allison.
243
00:13:20,050 --> 00:13:22,719
Đây là một điều đáng sợ nhất về SARS.
244
00:13:22,803 --> 00:13:25,889
Các triệu chứng ban đầu rất khó phát hiện,
245
00:13:25,973 --> 00:13:28,433
bùng phát ở cả những bệnh viện tân tiến.
246
00:13:29,268 --> 00:13:31,770
Trở lại Hồng Kông, ác mộng đã diễn ra.
247
00:13:31,854 --> 00:13:33,981
Dịch SARS lan nhanh hơn bao giờ hết.
248
00:13:34,606 --> 00:13:37,484
Một người bị bệnh SARS
ở một căn hộ trên tòa nhà.
249
00:13:37,860 --> 00:13:41,822
Anh ta bị tiêu chảy và khi sử dụng
nhà vệ sinh, SARS lây truyền
250
00:13:41,905 --> 00:13:45,367
qua ống cống xuống bên dưới
và quạt gió thổi virus
251
00:13:45,450 --> 00:13:49,580
vào hệ thống thông gió của tòa nhà
và các căn hộ phía trên.
252
00:13:50,038 --> 00:13:53,166
Rồi gió lại thổi virus
sang các tòa nhà bên cạnh,
253
00:13:53,250 --> 00:13:55,335
và nó càng trở nên khó kiểm soát.
254
00:13:55,419 --> 00:13:57,129
Đây thực sự là một ác mộng.
255
00:13:57,212 --> 00:14:00,799
Bạn không tiếp xúc trực tiếp
với người biết là đã nhiễm bệnh.
256
00:14:00,883 --> 00:14:03,760
Nên rất khó theo dõi bởi ta không thế biết
257
00:14:03,844 --> 00:14:06,096
mầm bệnh bắt đầu từ đâu.
258
00:14:06,638 --> 00:14:10,684
Tổng cộng có 329 người nhiễm bệnh
trong khu thương mại này
259
00:14:10,851 --> 00:14:12,644
và hàng trăm người bị cách ly.
260
00:14:13,896 --> 00:14:15,522
Thế giới đang hoảng loạn.
261
00:14:16,565 --> 00:14:21,320
Sợ rằng chó và mèo có thể truyền bệnh
SARS nên nhiều cư dân ở Bắc Kinh
262
00:14:21,403 --> 00:14:23,280
đã bỏ rơi thú cưng của mình.
263
00:14:23,363 --> 00:14:27,576
Các nhà chức trách đã thiết lập
trạm kiểm soát kiểm tra nhiệt độ tài xế,
264
00:14:27,659 --> 00:14:29,453
một triệu chứng của SARS.
265
00:14:29,578 --> 00:14:32,539
Một phần, nhờ cộng đồng là chính chúng ta
266
00:14:32,664 --> 00:14:34,458
tin tưởng vào các chính quyền.
267
00:14:34,541 --> 00:14:38,378
Liệu có chắc chắn rằng
điều này không phải là thứ gì đó
268
00:14:38,462 --> 00:14:42,799
gây ra bởi tác nhân khủng bố
hay tương tự như thế không?
269
00:14:42,883 --> 00:14:46,261
Tôi nghĩ, từ tháng Ba năm 2003,
ta không loại trừ điều gì.
270
00:14:46,345 --> 00:14:50,557
Có 1755 người nhiễm bệnh ở Hồng Kông
và 300 người thiệt mạng.
271
00:14:50,682 --> 00:14:54,519
Ở Toronto, có 251 người nhiễm bệnh
và 41 người chết.
272
00:14:54,770 --> 00:14:57,606
Và ít nhất 26 quốc gia khác nữa.
273
00:14:58,148 --> 00:15:03,153
Về cơ bản, SARS gây thiệt mạng 774 người,
khoảng 10% số người nhiễm bệnh.
274
00:15:03,362 --> 00:15:06,615
Nhưng rồi dịch SARS
lại diễn biến không ngờ...
275
00:15:06,865 --> 00:15:10,077
Điều kỳ lạ là trong một thời gian
thì nó tự biến mất.
276
00:15:10,160 --> 00:15:12,579
SARS không hẳn là một dịch bệnh virus.
277
00:15:12,663 --> 00:15:15,874
Ta không biết nó bắt đầu khi nào
nhưng ta biết hậu quả.
278
00:15:15,958 --> 00:15:18,710
Tôi không nghĩ đó là một thắng lợi.
279
00:15:18,794 --> 00:15:20,170
Đa phần chỉ là may mắn.
280
00:15:20,671 --> 00:15:22,673
Vì đã có rất nhiều sai lầm.
281
00:15:23,090 --> 00:15:27,177
Quan chức y tế Trung Quốc chỉ thừa nhận
dịch bệnh sau khi 18 người
282
00:15:27,260 --> 00:15:29,972
đã chết, và hàng trăm người nhiễm bệnh.
283
00:15:30,472 --> 00:15:33,475
Chúng tôi sẽ cố gắng hết sức
để khắc phục điểm yếu
284
00:15:33,558 --> 00:15:35,227
và thiếu sót trong công tác.
285
00:15:35,310 --> 00:15:38,438
Sau dịch bệnh SARS, Tổ chức Y tế Thế giới
286
00:15:38,522 --> 00:15:42,609
đã họp 196 nước với nhau, và tất cả
đều cam kết phát triển
287
00:15:42,693 --> 00:15:48,240
khả năng "nhận biết, đánh giá, thông báo,
và báo cáo sức khỏe cộng đồng,"
288
00:15:48,699 --> 00:15:50,117
bao gồm cả sự bùng phát.
289
00:15:50,283 --> 00:15:54,913
Vào năm 2014,
chỉ một phần ba số quốc gia tuân thủ.
290
00:15:55,789 --> 00:16:01,628
Vấn đề lớn với đại dịch là chúng ta
không biết khi nào nó xuất hiện.
291
00:16:01,712 --> 00:16:04,381
Và vì thế chúng ta rất dễ lơ đãng.
292
00:16:04,464 --> 00:16:07,926
Cần có một ý chí chính trị táo bạo
để có thể nói,
293
00:16:08,010 --> 00:16:11,596
"Phải, bây giờ tình hình không đến nỗi tệ,
294
00:16:11,680 --> 00:16:13,932
nhưng chúng tôi vẫn sẽ tài trợ
sức khỏe cộng đồng
295
00:16:14,016 --> 00:16:16,893
vì chúng tôi biết ngày nào đó
hậu quả sẽ rất tệ".
296
00:16:16,977 --> 00:16:22,399
SARS đã cho thấy virus có thể lan nhanh
và xa đến thế nào trong thế giới hiện đại.
297
00:16:22,733 --> 00:16:25,235
SARS lan khắp thế giới chỉ trong vài tuần.
298
00:16:25,569 --> 00:16:29,322
Thì dịch bệnh kế tiếp có thể
lan ra thế giới chỉ trong vài ngày.
299
00:16:29,406 --> 00:16:31,491
Nhanh hơn nhiều phản ứng của ta.
300
00:16:31,908 --> 00:16:34,828
Nghĩa là nếu muốn ngăn chặn
đại dịch kế tiếp,
301
00:16:34,911 --> 00:16:37,414
cơ hội tốt nhất là ngăn chặn
từ nguồn bệnh.
302
00:16:41,043 --> 00:16:45,297
SARS là loài virus sống im lặng
trong một loài động vật hoang dã.
303
00:16:45,714 --> 00:16:49,426
Chuyên gia cho rằng mầm bệnh
là từ loài dơi phía Nam Trung Quốc.
304
00:16:49,843 --> 00:16:53,221
Các nhà khoa học đã đến các hang động
kể từ đợt bùng phát,
305
00:16:53,597 --> 00:16:57,309
bắt những con dơi và tìm
loài virus tương tự như SARS.
306
00:16:59,561 --> 00:17:01,646
Và họ tìm thấy rất nhiều, giúp họ
307
00:17:01,730 --> 00:17:04,107
tạo ra hệ thống phát hiện dịch bệnh sớm.
308
00:17:04,483 --> 00:17:08,361
Và khi phát hiện, chúng tôi sẽ
cảnh báo chính phủ Trung Quốc
309
00:17:08,487 --> 00:17:12,199
và họ cố gắng giảm thiểu
sự phơi nhiễm của dân số với virus.
310
00:17:12,324 --> 00:17:15,744
Trung Quốc không chỉ là nơi duy nhất
có những virus này.
311
00:17:15,869 --> 00:17:19,873
Bản đồ này là những nơi có nguy cơ
lớn nhất xuất hiện loài virus mới.
312
00:17:20,207 --> 00:17:25,712
Mầm bệnh xuất hiện ở những nơi
như cuối đường đô thị
313
00:17:25,796 --> 00:17:28,173
trong một khu rừng nhiệt đới,
mới có thêm
314
00:17:28,256 --> 00:17:31,093
giấy phép khai thác. Con người chuyển đến.
315
00:17:31,176 --> 00:17:33,845
Vì không có lương thực nên họ phải đi săn.
316
00:17:34,179 --> 00:17:38,433
Hoặc là một trang trại ở Đông Nam Á
mới được mở rộng và phát triển
317
00:17:38,975 --> 00:17:42,896
mà có những con dơi ở gần đó lây truyền
virus sang những con lợn.
318
00:17:43,480 --> 00:17:48,026
Đây là một phương pháp cách mạng để
bảo vệ chúng ta khỏi những đại dịch tới,
319
00:17:48,318 --> 00:17:50,779
nhưng nó không thể kiểm soát được tất cả.
320
00:17:50,862 --> 00:17:53,740
Vì thế, ta cần cải thiện các loại vaccine.
321
00:17:54,324 --> 00:17:57,702
Nếu một căn bệnh xuất hiện
mà trước đây ta chưa từng thấy,
322
00:17:57,786 --> 00:18:01,540
thường sẽ mất bốn hoặc năm năm
để tìm ra loại vaccine
323
00:18:01,623 --> 00:18:02,707
chống lại bệnh đó.
324
00:18:02,791 --> 00:18:06,586
Và những công nghệ mới
có thể rút ngắn thời gian.
325
00:18:06,920 --> 00:18:10,048
Đó là lý do tổ chức có tên CEPI
được thành lập.
326
00:18:10,173 --> 00:18:13,260
Và họ đã phát triển một loại vaccine
cho Dịch bệnh X.
327
00:18:13,677 --> 00:18:16,847
Vaccine truyền thống đưa
phân tử protein từ virus,
328
00:18:16,930 --> 00:18:20,600
và sản xuất các protein
tốn rất nhiều thời gian và tiền bạc.
329
00:18:20,684 --> 00:18:23,228
Nhưng loại vaccine mới không dùng protein.
330
00:18:23,436 --> 00:18:28,733
Nó đưa vật liệu di truyền để cơ thể
tự sản sinh ra các protein đó.
331
00:18:28,817 --> 00:18:33,363
Cơ thể bạn trở thành nơi sản xuất,
tự tạo ra các phân tử protein
332
00:18:33,446 --> 00:18:35,115
và các kháng thể cho chúng.
333
00:18:35,407 --> 00:18:38,743
Nhà khoa học có thể thay đổi
vật liệu di truyền để cơ thể
334
00:18:38,827 --> 00:18:41,955
sản sinh phân tử protein của
hầu hết các loài virus.
335
00:18:42,122 --> 00:18:45,876
Khi họ tìm ra cách đưa thứ này
vào cơ thể, có thể giảm thời gian
336
00:18:45,959 --> 00:18:51,256
của việc phát triển vaccine mới
từ vài năm...xuống còn 16 tuần.
337
00:18:52,299 --> 00:18:57,262
Đồng thời, các nhà khoa học cũng đang
phát triển một loại vaccine tổng hợp,
338
00:18:57,345 --> 00:19:02,184
một lần tiêm là có thể khiến chúng ta
miễn dịch với tất cả loại cúm suốt đời.
339
00:19:02,475 --> 00:19:05,770
Chưa có loại vaccine cúm tổng hợp nào,
340
00:19:05,854 --> 00:19:09,107
như tên gọi, được nghiên cứu hoàn chỉnh,
341
00:19:09,232 --> 00:19:12,360
nhưng chính phủ Hoa Kỳ
và các chính phủ Châu Âu
342
00:19:12,444 --> 00:19:15,780
đã cùng hỗ trợ nghiên cứu đó
với tinh thần chưa từng thấy
343
00:19:16,198 --> 00:19:19,242
từ vài thập kỷ trước, vì họ hiểu
344
00:19:19,326 --> 00:19:23,663
rằng dịch cúm là mối nguy hại
bất diệt và rất nghiêm trọng.
345
00:19:24,164 --> 00:19:28,960
Sự thực là công nghệ con người khiến cho
đại dịch kế tiếp là không thể tránh khỏi.
346
00:19:29,336 --> 00:19:32,714
Sự phá rừng đã đưa
nhiều động vật hoang dã đến tiếp xúc
347
00:19:32,797 --> 00:19:34,007
với nhiều người hơn.
348
00:19:34,382 --> 00:19:39,054
Và trang trại công nghiệp tập trung
các loài động vật với nhau, khiến virus
349
00:19:39,137 --> 00:19:42,682
có nhiều cơ hội kết hợp thành loài mới
lây nhiễm sang người.
350
00:19:43,183 --> 00:19:45,810
Rồi ta lại càng tạo cơ hội
cho chúng lây lan.
351
00:19:45,894 --> 00:19:48,939
Nhưng công nghệ cũng đã từng
ngăn chặn các đại dịch,
352
00:19:49,022 --> 00:19:51,191
và nó là cơ hội duy nhất.
353
00:19:51,274 --> 00:19:55,946
Chúng ta biết, vì chúng ta đã ở trong
cuộc đua này từ khi sự sống bắt đầu.
354
00:19:56,321 --> 00:20:01,117
Khi một đại dịch xuất hiện ở bất cứ
quy mô nào, ta luôn nhìn lại và ước rằng
355
00:20:01,201 --> 00:20:02,535
đáng lẽ nên đầu tư nhiều hơn.
356
00:20:06,206 --> 00:20:09,125
Chúng ta còn thiếu sót rất nhiều.
357
00:20:37,237 --> 00:20:39,239
Biên dịch: Ngoc-Van Vu