1 00:00:08,217 --> 00:00:12,430 JEROZOLIMA 11 KWIETNIA 1961 R. 2 00:00:20,021 --> 00:00:25,109 PROCES NAZISTY ADOLFA EICHMANNA 3 00:00:28,613 --> 00:00:31,699 Gdy skazano Adolfa Eichmanna za udział w Holocauście, 4 00:00:31,783 --> 00:00:36,120 zgodnie z uzasadnieniem wyroku sądu Eichmann był praktycznie rzecz biorąc 5 00:00:36,746 --> 00:00:37,580 piratem. 6 00:00:37,830 --> 00:00:43,336 Adwokat zwracał uwagę na piractwo i handel niewolnikami. 7 00:00:44,670 --> 00:00:48,257 Prokurator generalny uważa, że w przypadku Eichmanna 8 00:00:48,341 --> 00:00:50,593 powinno to stanowić zasadę przewodnią. 9 00:00:51,469 --> 00:00:54,680 Zasadę, że wrogów ludzkości można pojmać 10 00:00:54,764 --> 00:00:57,350 i osądzić wszędzie bez względu na narodowość 11 00:00:57,433 --> 00:00:59,644 wpisano do konwencji o piractwie. 12 00:01:00,311 --> 00:01:03,523 Pozwoliło to schwytać Adolfa Eichmanna w Argentynie 13 00:01:03,606 --> 00:01:06,442 i osądzić w Izraelu za jego zbrodnie w Europie. 14 00:01:06,526 --> 00:01:10,029 Wrogów ludzkości należy skazać, 15 00:01:10,113 --> 00:01:12,448 aby nikogo więcej nie skrzywdzili. 16 00:01:13,116 --> 00:01:16,661 Powieszono go 31 maja 1962 roku. 17 00:01:20,665 --> 00:01:23,709 Dzisiaj nie uważamy piratów za wrogów ludzkości. 18 00:01:25,378 --> 00:01:28,673 To kiczowaci złoczyńcy, jak Kapitan Hook czy Piotruś Pan, 19 00:01:30,466 --> 00:01:33,845 rock'n'rollowcy jak Jack Sparrow z Piratów z Karaibów 20 00:01:35,012 --> 00:01:38,182 lub smakosze rumu reklamowani przez Captain Morgan. 21 00:01:38,266 --> 00:01:40,226 - Kapitanie? - Kapitanie! 22 00:01:41,060 --> 00:01:44,313 Dlaczego więc piraci byli kiedyś wrogami ludzkości? 23 00:01:45,731 --> 00:01:48,025 I czemu tak ich nie zapamiętaliśmy? 24 00:01:50,444 --> 00:01:51,863 Zniszczmy piratów... 25 00:01:51,946 --> 00:01:54,323 NETFLIX — ORYGINALNY SERIAL DOKUMENTALNY 26 00:01:54,407 --> 00:01:56,909 ...siejących w świecie bezprawie. 27 00:01:56,993 --> 00:01:59,662 Piraci wykorzystali kwitnący w Ameryce handel. 28 00:01:59,912 --> 00:02:04,041 Rum to główne pożywienie piratów, którzy niegdyś terroryzowali Karaiby. 29 00:02:04,125 --> 00:02:07,128 Niektórzy bezrobotni rybacy zajęli się piractwem, 30 00:02:07,211 --> 00:02:09,630 czasem uciekając się do zabijania. 31 00:02:09,922 --> 00:02:11,716 Ich biznes wciąż rośnie 32 00:02:11,799 --> 00:02:14,302 i jest wart około 50 milionów funtów. 33 00:02:14,385 --> 00:02:17,722 Cały świat musi wspólnie zwalczyć plagę piractwa. 34 00:02:17,805 --> 00:02:21,017 Miliony ludzi na świecie uwielbiają filmy o piratach. 35 00:02:21,726 --> 00:02:25,813 Nikt nie wie, kiedy piraci zaatakują. 36 00:02:25,897 --> 00:02:27,607 PIRACI 37 00:02:33,988 --> 00:02:35,239 DNI PIRACTWA 38 00:02:35,364 --> 00:02:41,996 Pirat to ktoś, kto pływa po morzu w poszukiwaniu skarbów. 39 00:02:42,079 --> 00:02:44,624 Niektórzy mają opaski na oczach. 40 00:02:44,790 --> 00:02:47,710 Inni mają drewniane nogi albo miecze. 41 00:02:48,044 --> 00:02:50,588 Jedni są dobrzy, a inni źli. 42 00:02:50,671 --> 00:02:54,967 Zły pirat zabiera innym, 43 00:02:55,051 --> 00:02:58,054 a dobry pirat chroni rzeczy. 44 00:02:58,554 --> 00:03:02,808 Piraci lubią zbierać łupy, czyli skarby. 45 00:03:02,892 --> 00:03:08,856 Czasem mężczyźni potrzebują pomocy, więc biorą do pomocy piratki. 46 00:03:12,777 --> 00:03:15,363 Przyciąga nas wizerunek ludzi... 47 00:03:15,446 --> 00:03:16,280 HISTORYK 48 00:03:16,364 --> 00:03:17,907 ...działających poza prawem. 49 00:03:17,990 --> 00:03:20,201 To jest moim zdaniem powód 50 00:03:20,284 --> 00:03:24,789 ciągłego idealizowania pirackiego życia. 51 00:03:24,914 --> 00:03:28,334 Szkoda tylko, że to nieprawda. 52 00:03:32,797 --> 00:03:36,467 Królowa Elżbieta I pasuje na rycerza Francisa Drake’a w 1581 r. 53 00:03:36,550 --> 00:03:40,721 za opłynięcie globu i zdobycie skarbów z piractwa. 54 00:03:41,722 --> 00:03:45,101 I znów ona z Walterem Raleighem, innym pirackim rycerzem, 55 00:03:45,226 --> 00:03:49,397 który założył kolonię i nazwał ją Virginia na cześć swojej królowej. 56 00:03:49,981 --> 00:03:52,483 W jakim celu? Jako piracką bazę. 57 00:03:53,359 --> 00:03:56,320 Elżbieta miała nawet przydomek „piracka królowa”. 58 00:03:56,404 --> 00:03:59,490 Otaczała piratów czcią i nazywała „wilkami morskimi” 59 00:03:59,573 --> 00:04:02,326 za poszerzanie imperium i osłabianie wrogów 60 00:04:02,952 --> 00:04:04,620 przez grabienie ich statków. 61 00:04:05,788 --> 00:04:08,874 Państwa europejskie były w stanie wiecznej wojny. 62 00:04:10,084 --> 00:04:12,461 Ich imperia rosły i zmieniały granice. 63 00:04:13,796 --> 00:04:17,383 Wszystkie zatrudniały piratów, by kradli i łupili ich wrogów. 64 00:04:18,384 --> 00:04:22,305 W Europie, gdy na morzu trwała grabież, 65 00:04:22,388 --> 00:04:24,849 jednym ze sposób zalegalizowania piractwa 66 00:04:24,932 --> 00:04:27,852 było pisanie listów kaperskich. 67 00:04:28,144 --> 00:04:29,979 Piraci cenili sobie te listy. 68 00:04:30,521 --> 00:04:34,025 Dzięki nim mogli rabować statki z błogosławieństwem państwa. 69 00:04:34,150 --> 00:04:36,861 Po morzu nigdy nie pływało więcej statków. 70 00:04:37,069 --> 00:04:39,363 To były początki globalnej gospodarki. 71 00:04:39,864 --> 00:04:44,577 Opierała się na transporcie morskim, co przyczyniło się do konfliktów. 72 00:04:44,994 --> 00:04:49,332 Europejskie potęgi walczyły o większy udział w światowym handlu, 73 00:04:49,498 --> 00:04:53,127 domagając się towarów takich jak przyprawy z Indonezji, 74 00:04:53,210 --> 00:04:56,172 bawełna z Indii, cukier z Karaibów 75 00:04:56,255 --> 00:04:59,091 czy niewolnicy z Afryki. 76 00:05:00,009 --> 00:05:03,554 Dno oceanów jest dziś pełne statków z tej epoki. 77 00:05:04,096 --> 00:05:09,602 W 1996 roku przy Karolinie Północnej znaleziono wyjątkowo cenny wrak. 78 00:05:09,727 --> 00:05:12,480 Reporterzy śledzili jego wydobycie przez lata. 79 00:05:12,605 --> 00:05:15,691 Okręt Queen Anne’s Revenge pod banderą Czarnobrodego 80 00:05:15,775 --> 00:05:18,861 został wyciągnięty z dna w pobliżu naszego wybrzeża. 81 00:05:19,111 --> 00:05:21,906 Statek zatonął w pobliżu Karoliny Północnej. 82 00:05:21,989 --> 00:05:24,700 Beaufort był znany jako Czarnobrody, 83 00:05:24,784 --> 00:05:27,411 a wrak jego okrętu leży tuż za nami. 84 00:05:27,745 --> 00:05:31,290 Nie wspomniano jednak, że na okręcie „La Concorde” 85 00:05:31,374 --> 00:05:33,000 transportowano niewolników. 86 00:05:33,417 --> 00:05:35,920 Kiedy Czarnobrody zdobył go w 1717 roku, 87 00:05:36,003 --> 00:05:39,632 na pokładzie znajdowało się 455 niewolników z Afryki. 88 00:05:40,257 --> 00:05:44,720 Niemal wszystkich sprzedano, a Czarnobrody kontynuował swoje grabieże. 89 00:05:45,096 --> 00:05:47,932 Nie mówiono, że transportowano nim niewolników. 90 00:05:48,015 --> 00:05:48,849 ANTROPOLOG 91 00:05:49,266 --> 00:05:53,687 Nie sposób zrozumieć ówczesnego handlu bez zrozumienia handlu niewolnikami. 92 00:05:53,854 --> 00:05:55,064 Za pracą niewolników 93 00:05:55,147 --> 00:05:58,776 kryły się niemal wszystkie towary wysyłane przez Atlantyk. 94 00:05:58,901 --> 00:06:02,988 Ludzie powinni zweryfikować wiedzę na temat handlu niewolnikami. 95 00:06:03,072 --> 00:06:06,325 W wielu przypadkach każdy statek przewoził niewolników. 96 00:06:06,409 --> 00:06:09,578 Sami piraci też handlowali niewolnikami. 97 00:06:10,871 --> 00:06:15,584 Gdy piraci przejmowali statek z niewolnikami na pokładzie, 98 00:06:15,876 --> 00:06:20,589 zwykle zabierali ich na wyspę, na której mieli znajomości 99 00:06:20,965 --> 00:06:23,342 i sprzedawali ich lokalnym handlarzom. 100 00:06:23,759 --> 00:06:27,930 Stąd niewolnicy byli sprzedawani na lokalnych rynkach i plantacjach, 101 00:06:28,013 --> 00:06:30,975 więc niektórzy piraci też handlowali niewolnikami, 102 00:06:31,058 --> 00:06:33,477 mimo iż zwykle tak ich nie nazywamy. 103 00:06:33,978 --> 00:06:35,646 Pamiętacie Francisa Drake’a? 104 00:06:35,896 --> 00:06:37,690 Nim został piratem i rycerzem, 105 00:06:37,773 --> 00:06:40,401 był prekursorem handlu niewolnikami w Anglii. 106 00:06:40,651 --> 00:06:43,195 Piratów interesował jak największy zysk. 107 00:06:43,279 --> 00:06:44,113 EKONOMISTA 108 00:06:44,363 --> 00:06:46,115 A robili to po to, 109 00:06:46,198 --> 00:06:50,536 by móc potem użyć tych zysków do zdobycia statusu społecznego. 110 00:06:50,995 --> 00:06:53,873 Jak jeden ze słynniejszych piratów w popkulturze. 111 00:06:54,081 --> 00:06:57,209 Wiele osób zna popularny rum marki Captain Morgan, 112 00:06:57,293 --> 00:07:00,296 ale kapitan Morgan był nie tylko piratem. 113 00:07:00,379 --> 00:07:02,715 Handlował niewolnikami, miał plantację. 114 00:07:03,007 --> 00:07:06,385 Morgan dorobił się fortuny jako najęty przez Anglię pirat. 115 00:07:06,802 --> 00:07:10,764 Powiększył swój majątek zakładając plantacje na Jamajce. 116 00:07:10,848 --> 00:07:14,310 Posiadał ponad stu niewolników z Afryki. 117 00:07:14,393 --> 00:07:17,354 Podobną liczbę posiadał amerykański prezydent 118 00:07:17,438 --> 00:07:19,023 Thomas Jefferson. 119 00:07:19,231 --> 00:07:22,193 Stał się ważną osobą na Jamajce, 120 00:07:22,359 --> 00:07:25,362 w wyniku czego mianowano go wicegubernatorem 121 00:07:25,446 --> 00:07:28,324 i miał bliskie więzi z wieloma arystokratami. 122 00:07:28,407 --> 00:07:31,619 W 1674 roku król Karol II pasował go na rycerza. 123 00:07:32,161 --> 00:07:36,373 Jest on przykładem na to, że piraci nie zawsze 124 00:07:36,916 --> 00:07:41,045 byli wyrzutkami i łobuzami z marginesu społecznego. 125 00:07:41,128 --> 00:07:44,507 Tak naprawdę chcieli być częścią społeczeństwa 126 00:07:45,049 --> 00:07:48,219 i dołączyć do elity. 127 00:07:49,136 --> 00:07:52,681 Szkot William Kidd to kolejny zatrudniony przez Anglię pirat, 128 00:07:53,098 --> 00:07:55,643 który otrzymał swoją misję w 1696 r. 129 00:07:56,477 --> 00:07:59,021 Wręczono mu oficjalne dokumenty, przepustkę... 130 00:07:59,104 --> 00:08:00,648 EKSPERT DS. PRZESTĘPCZOŚCI 131 00:08:00,731 --> 00:08:03,567 ...oraz zlecenie od Anglii, by pracował dla korony. 132 00:08:04,068 --> 00:08:07,530 Zadaniem kapitana Kidda było ściganie piratów. 133 00:08:08,072 --> 00:08:11,575 Z Nowego Jorku popłynął wzdłuż południa Afryki i Madagaskaru 134 00:08:11,659 --> 00:08:15,204 aż do Oceanu Indyjskiego, gdzie piraci grabili statki 135 00:08:15,287 --> 00:08:17,706 Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. 136 00:08:18,791 --> 00:08:22,211 Kidd uznał jednak, że zarobi więcej jako pirat 137 00:08:22,628 --> 00:08:25,631 i zaatakował okręt, który miał mu przynieść fortunę. 138 00:08:27,049 --> 00:08:30,594 Okręt ten był zarejestrowany na imperium Wielkich Mogołów, 139 00:08:30,678 --> 00:08:32,388 czyli dzisiejsze Indie, 140 00:08:32,555 --> 00:08:36,433 ówczesnego partnera handlowego i potężnego sojusznika Anglików. 141 00:08:37,309 --> 00:08:41,939 Kidd ukradł ze statku jedwab, bawełnę, cukier, opium i żelazo, 142 00:08:42,022 --> 00:08:44,942 które dziś byłyby warte ponad 10 milionów dolarów. 143 00:08:45,025 --> 00:08:46,986 Całkiem nieźle jak na jeden skok. 144 00:08:47,319 --> 00:08:50,948 Wielcy Mogołowie byli bardzo źli na Anglików, 145 00:08:51,031 --> 00:08:53,576 gdyż mieli już dość ich piratów. 146 00:08:53,659 --> 00:08:57,037 Chcieli zmian i podjęcia konkretnych kroków 147 00:08:57,121 --> 00:08:58,622 w sprawie kapitana Kidda. 148 00:08:58,706 --> 00:09:01,709 Anglicy pojmali więc Kidda w kolonii Massachusetts 149 00:09:02,668 --> 00:09:05,588 i wytoczyli proces o piractwo w Londynie. 150 00:09:06,171 --> 00:09:09,842 „...narastające problemy, zajścia i szkody w świecie handlu....” 151 00:09:10,009 --> 00:09:13,304 Chcieli podkreślić, że zbrodnia była bardzo poważna 152 00:09:13,387 --> 00:09:15,347 i każdy kraj postąpiłby podobnie, 153 00:09:15,431 --> 00:09:19,101 bo była to ohydna zbrodnia przeciwko ludzkości. 154 00:09:19,393 --> 00:09:20,769 Uznano go winnym, 155 00:09:21,687 --> 00:09:23,606 a w 1701 roku sędzia skazał go 156 00:09:23,689 --> 00:09:26,442 na „powieszenie za szyję aż wyzionie ducha”. 157 00:09:27,359 --> 00:09:28,902 Tak też się stało. 158 00:09:29,987 --> 00:09:33,032 Od tego czasu można zauważyć wielką zmianę na morzu. 159 00:09:33,115 --> 00:09:34,742 Przed tą sprawą piraci 160 00:09:35,534 --> 00:09:39,288 nie byli w ten sposób potępiani. Pozwalano im działać, 161 00:09:39,371 --> 00:09:41,498 ponieważ byli potrzebni innym. 162 00:09:41,582 --> 00:09:46,420 Hostis humani generis to po łacinie „wrogowie całej ludzkości”. 163 00:09:46,837 --> 00:09:50,090 I tak właśnie rządy państw 164 00:09:50,174 --> 00:09:53,844 z początku XVIII wieku nazywały piratów z Karaibów. 165 00:09:53,927 --> 00:09:56,639 To bezsporny obszar prawa międzynarodowego. 166 00:09:56,722 --> 00:09:59,683 Żaden kraj nie pozbawia drugiego kraju prawa 167 00:09:59,933 --> 00:10:03,520 do ścigania i karania piratów schwytanych na pełnym morzu. 168 00:10:03,854 --> 00:10:06,982 Dlatego postać Williama Kidda odegrała tak ważną rolę 169 00:10:07,066 --> 00:10:10,527 przy powstawaniu zasady represji wszechświatowej. 170 00:10:10,611 --> 00:10:13,030 Zgodnie z nią kraj może sądzić daną osobę 171 00:10:13,113 --> 00:10:15,032 „bez względu na miejsce zbrodni, 172 00:10:15,115 --> 00:10:17,660 narodowość podejrzanego lub skazanego 173 00:10:17,785 --> 00:10:19,411 oraz narodowość ofiary”. 174 00:10:19,662 --> 00:10:23,582 Przez stulecia zasada dotyczyła tylko pierwszych wrogów ludzkości: 175 00:10:23,666 --> 00:10:24,500 piratów. 176 00:10:25,042 --> 00:10:27,961 To dlatego zastosowano prawo do walki z piractwem, 177 00:10:28,045 --> 00:10:31,215 by schwytać, osądzić i skazać Adolfa Eichmanna. 178 00:10:31,382 --> 00:10:36,303 Popełnił zbrodnię przeciwko całej ludzkości. 179 00:10:36,387 --> 00:10:39,306 Kapitan Kidd nie był jednak jedynym skazanym. 180 00:10:39,807 --> 00:10:43,936 W ciągu kilku dekad podobny los spotkał całe rzesze piratów, 181 00:10:44,561 --> 00:10:48,399 ponieważ w 1713 roku kraje Europy zawarły na krótko pokój, 182 00:10:48,691 --> 00:10:51,944 a rządy przestały zatrudniać piratów do okradania wroga. 183 00:10:52,027 --> 00:10:53,737 Wielu żeglarzy na Atlantyku 184 00:10:53,821 --> 00:10:58,158 pozbawiono możliwości kontynuowania legalnej grabieży, 185 00:10:58,242 --> 00:11:00,828 więc niektórzy robili to dalej nielegalnie. 186 00:11:00,911 --> 00:11:04,915 Wielu marynarzy floty handlowej również zajęło się piractwem, 187 00:11:05,082 --> 00:11:06,375 z prostego powodu. 188 00:11:07,167 --> 00:11:08,794 Po pierwsze, łupy. 189 00:11:10,254 --> 00:11:14,508 Zwykły marynarz zarabiał przeciętnie około 25 funtów rocznie. 190 00:11:14,591 --> 00:11:18,762 Podczas jednego ataku piraci mogli zarobić 40 razy tyle. 191 00:11:18,846 --> 00:11:20,931 A czasami nawet więcej. 192 00:11:21,014 --> 00:11:23,559 Była też kwestia kultury w miejscu pracy. 193 00:11:24,017 --> 00:11:28,021 Statki handlowe słynęły z tego, że praca na nich nie była przyjemna. 194 00:11:28,605 --> 00:11:33,694 Ich kapitanowie sprawowali autokratyczną władzę nad swoją załogą 195 00:11:33,777 --> 00:11:37,156 i, jak się można spodziewać, czasami jej nadużywali. 196 00:11:37,239 --> 00:11:40,242 Piraci wybierali przywódców i spisywali konstytucje, 197 00:11:40,325 --> 00:11:42,119 zapewniając ochronę załodze. 198 00:11:43,245 --> 00:11:46,331 Pewien statek obiecał, że w przypadku utraty kończyny 199 00:11:46,415 --> 00:11:49,084 poszkodowany otrzyma 800 dolarów rekompensaty. 200 00:11:49,918 --> 00:11:52,588 Nielegalne piractwo kwitło przez dekadę. 201 00:11:53,338 --> 00:11:55,966 Było to apogeum „złotego wieku piractwa”. 202 00:11:56,216 --> 00:11:58,635 Ale rządy państw nie były zachwycone. 203 00:11:58,844 --> 00:12:03,182 Piraci zagrażali handlowi, jaki prowadziły państwa Europy. 204 00:12:03,265 --> 00:12:05,017 Pozbawione możliwości handlu, 205 00:12:05,100 --> 00:12:09,271 nie przetrwałyby w formie, w jakiej znamy je dziś. 206 00:12:09,354 --> 00:12:12,649 Dlatego rządy tych państw dobrały się piratom do skóry, 207 00:12:12,775 --> 00:12:15,194 zaostrzając prawo i siejąc propagandę. 208 00:12:16,069 --> 00:12:18,864 W 1717 r. brytyjska gazeta opublikowała 209 00:12:18,947 --> 00:12:22,576 „proklamację walki z piractwem przez króla”, 210 00:12:23,076 --> 00:12:27,873 Wojsko miało pojmać piratów, którzy „sami się nie poddadzą”. 211 00:12:28,165 --> 00:12:31,919 Wszystko to zwiększyło tylko zainteresowanie piratami. 212 00:12:32,294 --> 00:12:34,421 Gdy w 1724 r. ukazała się książka 213 00:12:34,505 --> 00:12:38,258 Historia najsłynniejszych piratów, od razu stała się hitem. 214 00:12:38,425 --> 00:12:41,220 Mimo iż reklamowano ją jako książkę historyczną, 215 00:12:41,345 --> 00:12:43,055 spora część była zmyślona. 216 00:12:43,305 --> 00:12:46,141 Opowiada historię Czarnobrodego u kresu życia 217 00:12:46,225 --> 00:12:50,103 i rozstrzyga, czy jego żona wiedziała, gdzie ukrył skarby. 218 00:12:50,354 --> 00:12:54,525 Stwierdził, że „nikt oprócz niego samego i diabła tego nie wiedział”. 219 00:12:55,234 --> 00:12:58,070 Ale piraci prawie nigdy nie zakopywali pieniędzy. 220 00:12:58,278 --> 00:12:59,863 Po co mieliby to robić? 221 00:13:00,489 --> 00:13:04,868 Wydawali je w portowych barach i burdelach. 222 00:13:05,369 --> 00:13:06,829 A 160 lat później 223 00:13:07,037 --> 00:13:09,790 historie te zainspirowały autora Wyspy skarbów. 224 00:13:10,541 --> 00:13:13,669 Robert Louis Stevenson dodał do niej własne ozdobniki, 225 00:13:14,336 --> 00:13:17,464 takie jak piosenka piracka: „Ho ho, butelka rumu”, 226 00:13:18,173 --> 00:13:20,133 zrzucanie ludzi z deski do morza, 227 00:13:21,176 --> 00:13:22,302 czy mapy skarbów. 228 00:13:23,262 --> 00:13:25,264 Książka była tak popularna, 229 00:13:25,347 --> 00:13:27,933 że w 1950 r. Disney nakręcił jej adaptację, 230 00:13:28,016 --> 00:13:29,893 reklamując ją jako przełomową. 231 00:13:30,769 --> 00:13:32,896 Walt Disney ogłasza przełom 232 00:13:32,980 --> 00:13:35,941 swoim pierwszym filmem nagrywanym na żywo: 233 00:13:36,191 --> 00:13:37,067 Wyspą skarbów. 234 00:13:37,150 --> 00:13:39,111 Aktor Robert Newton postanowił 235 00:13:39,194 --> 00:13:41,822 przekoloryzować wymowę pewnej litery... 236 00:13:44,449 --> 00:13:49,162 Nagrywano kolejne filmy inspirowane Wyspą skarbów. 237 00:13:51,373 --> 00:13:52,875 Całe lata na to czekałem. 238 00:13:56,295 --> 00:13:58,755 Disney idealizuje postacie piratów, 239 00:13:58,839 --> 00:14:02,259 jak choćby postać Kapitana Hooka 240 00:14:02,718 --> 00:14:07,681 i Piotrusia Pana, którzy mimo iż są źli, to jednak zwykle nie zabijają, 241 00:14:07,764 --> 00:14:10,309 nie krzywdzą ani nie torturują innych. 242 00:14:10,642 --> 00:14:13,061 A źródło tych wszystkich informacji 243 00:14:13,145 --> 00:14:15,939 obejmuje tylko tzw. „złoty wiek piractwa”. 244 00:14:16,690 --> 00:14:20,903 To właśnie wtedy ugruntowały się nasze wyobrażenia o piratach, 245 00:14:21,069 --> 00:14:24,990 mimo iż piraci istnieją od kiedy po morzu pływają statki: 246 00:14:25,157 --> 00:14:27,534 starożytni piraci na Morzu Śródziemnym, 247 00:14:27,701 --> 00:14:28,952 piraci Wikingowie, 248 00:14:29,036 --> 00:14:30,370 piraci barbarzyńcy, 249 00:14:31,079 --> 00:14:33,749 i najpotężniejsza piratka na świecie, 250 00:14:34,082 --> 00:14:35,459 Cheng I Sao. 251 00:14:35,584 --> 00:14:38,670 Surowo przestrzegała własnej konstytucji pirackiej: 252 00:14:38,837 --> 00:14:42,132 za gwałt na więźniu płci żeńskiej karą będzie śmierć. 253 00:14:42,466 --> 00:14:45,052 Przez 15 lat u progu XIX wieku 254 00:14:45,135 --> 00:14:47,387 piraci zdominowali Południowe Chiny. 255 00:14:47,471 --> 00:14:51,058 A Cheng I Sao dowodziła największą flotą piracką w historii. 256 00:14:51,475 --> 00:14:54,728 Ponad 1200 statków i około 70 tysięcy ludzi. 257 00:14:55,604 --> 00:14:58,065 Kontrolowała większość handlu solą Chin. 258 00:14:58,148 --> 00:15:01,610 Niszczyła rządowe statki, które próbowały ją powstrzymać, 259 00:15:01,985 --> 00:15:06,073 paraliżując chińską marynarkę i uniemożliwiając Chinom handel. 260 00:15:06,490 --> 00:15:08,700 Nie ma wyraźnego podziału 261 00:15:08,784 --> 00:15:12,162 na drobnych piratów okradających inne statki, 262 00:15:12,287 --> 00:15:14,790 jak banda złodziejów na otwartym morzu, 263 00:15:14,957 --> 00:15:18,919 i piratów kontrolujących całe imperia i ogromne armie. 264 00:15:19,086 --> 00:15:22,297 Trudno określić granicę między piratami 265 00:15:22,464 --> 00:15:26,426 a zorganizowaną społecznością polityczną. 266 00:15:26,677 --> 00:15:29,137 Kiedy Cheng I Sao postanowiła się poddać, 267 00:15:29,221 --> 00:15:32,057 rząd chiński traktował ją jako naród. 268 00:15:33,183 --> 00:15:35,769 Zawarli umowę, która pozwoliła jej piratom 269 00:15:35,852 --> 00:15:39,189 zostać oficerami wojskowymi albo zamieszkać na lądzie. 270 00:15:39,940 --> 00:15:42,901 A sama Cheng I Sao nie została ukarana. 271 00:15:43,527 --> 00:15:47,155 Dzisiaj takie traktowanie piratów nie mieściłoby się w głowie. 272 00:15:48,907 --> 00:15:51,243 Świat zmienił się od tamtej pory. 273 00:15:52,119 --> 00:15:55,205 Granice są w miarę stałe, a porządku międzynarodowego 274 00:15:55,288 --> 00:15:57,416 strzegą prawa, traktaty oraz handel. 275 00:15:57,958 --> 00:16:01,044 Transport morski jest filarem globalnej gospodarki. 276 00:16:01,128 --> 00:16:04,464 Aż 90% handlu międzynarodowego transportuje się wodą. 277 00:16:04,840 --> 00:16:08,760 Łączna wartość tych towarów jest ponad 2000 razy wyższa 278 00:16:08,844 --> 00:16:10,554 niż w czasach Cheng I Sao. 279 00:16:10,929 --> 00:16:14,224 Towary nie są przewożone w kadłubie drewnianych statków, 280 00:16:14,307 --> 00:16:17,060 tylko w kontenerach na ogromnych towarowcach, 281 00:16:17,644 --> 00:16:20,022 które o wiele trudniej porwać. 282 00:16:20,856 --> 00:16:24,484 Najcenniejszy łup stanowią nie złoto, srebro czy przyprawy, 283 00:16:24,985 --> 00:16:25,861 lecz ropa, 284 00:16:26,403 --> 00:16:28,447 jeśli jej cena jest dość wysoka. 285 00:16:29,197 --> 00:16:33,118 W 2013 r. piraci uprowadzili w Zachodniej Afryce 13 statków z ropą. 286 00:16:33,493 --> 00:16:35,871 Jednak gdy rok później cena ropy spadła, 287 00:16:35,954 --> 00:16:37,581 piraci zmienili strategię. 288 00:16:38,081 --> 00:16:41,334 Zamiast kraść ładunek na statku, porywali załogę. 289 00:16:41,877 --> 00:16:46,381 Traktujemy porwania dla okupu poważnie ze względu na czynnik ludzki. 290 00:16:46,798 --> 00:16:50,552 Tak jak dawni piraci, ci również mają swoje ofiary. 291 00:16:50,677 --> 00:16:54,222 Z tym że dzisiaj możemy poznać ich historie z pierwszej ręki. 292 00:16:54,598 --> 00:16:59,352 Prosimy was z całego serca, pomóżcie nam, potrzebujemy was. 293 00:16:59,686 --> 00:17:02,022 Myśleli, że pochodzę z bogatej rodziny. 294 00:17:02,105 --> 00:17:03,148 Pobili nas... 295 00:17:03,231 --> 00:17:05,192 3 LATA 7 MIESIĘCY NIEWOLI 296 00:17:05,275 --> 00:17:07,069 ...związali mi z tyłu ręce. 297 00:17:07,152 --> 00:17:08,278 To, co przeszliśmy... 298 00:17:08,361 --> 00:17:09,446 2 MIESIĄCE NIEWOLI 299 00:17:09,529 --> 00:17:11,031 ...jest niewyobrażalne. 300 00:17:11,448 --> 00:17:14,076 Tak wygląda dziś mapa piractwa na świecie. 301 00:17:14,826 --> 00:17:16,536 Wybucha zwykle tam, 302 00:17:16,620 --> 00:17:19,414 gdzie upada porządek krajowy lub międzynarodowy. 303 00:17:19,873 --> 00:17:22,334 Tak jak w Somalii, kraju objętym anarchią, 304 00:17:22,417 --> 00:17:25,295 gdzie piractwo nasiliło się w latach 2007–2012. 305 00:17:25,629 --> 00:17:28,423 Albo w Wenezueli, gdzie piractwo nasiliło się 306 00:17:28,507 --> 00:17:31,343 po upadku gospodarki w 2014 r. 307 00:17:31,593 --> 00:17:36,306 Państwo takie ma mniej środków, by rządzić przestrzenią na morzu, 308 00:17:36,389 --> 00:17:40,393 gdyż skupia się na kryzysie na lądzie. 309 00:17:40,644 --> 00:17:42,729 Piraci nie biorą się znikąd. 310 00:17:42,813 --> 00:17:46,858 Niektóre struktury zachęcają, 311 00:17:47,234 --> 00:17:52,572 a wręcz zmuszają jednostki do działania poza istniejącymi strukturami 312 00:17:52,656 --> 00:17:54,658 i nielegalnej działalności. 313 00:17:55,117 --> 00:17:56,952 Tak jak piraci wieki temu, 314 00:17:57,035 --> 00:17:59,704 ludzie wybierają piractwo z prostych przyczyn. 315 00:18:00,372 --> 00:18:04,626 Brak alternatyw gospodarczych dla ewentualnych piratów. 316 00:18:04,709 --> 00:18:07,796 Dostęp do statków, które można zaatakować. 317 00:18:08,380 --> 00:18:12,509 Współczesnych piratów nie przestawia się tak idyllicznie. 318 00:18:13,927 --> 00:18:18,265 To zdesperowani przestępcy, jak w tym nominowanym do Oscara filmie 319 00:18:18,974 --> 00:18:21,226 opartym na historii piratów z Somalii, 320 00:18:21,309 --> 00:18:24,896 którzy w 2009 r. uprowadzili kapitana amerykańskiego statku. 321 00:18:26,398 --> 00:18:29,818 Piraci nie obracają się już w wyższych sferach społecznych. 322 00:18:30,527 --> 00:18:35,365 Znajdują się oni w tej sytuacji, bo stanęli po złej stronie historii. 323 00:18:35,699 --> 00:18:37,951 Cywilizowane kraje 324 00:18:38,034 --> 00:18:40,912 wyszły dzisiaj obronną ręką. 325 00:18:41,037 --> 00:18:45,125 Głównie dlatego, że krajom tym udało się dokonać czegoś strasznego: 326 00:18:45,876 --> 00:18:47,127 handlu niewolnikami. 327 00:18:48,128 --> 00:18:50,755 Do XVIII wieku piraci nie mieli szans, 328 00:18:50,839 --> 00:18:53,341 bo handel prowadzono na skalę przemysłową, 329 00:18:53,425 --> 00:18:56,720 transportując miliony Afrykańczyków do kolonii w Ameryce, 330 00:18:56,803 --> 00:18:58,930 gdzie ich praca generowała bogactwa. 331 00:18:59,389 --> 00:19:02,684 Umacniało to prym państw europejskich, a potem także 332 00:19:03,226 --> 00:19:04,477 Stanów Zjednoczonych. 333 00:19:05,854 --> 00:19:08,523 Handel ludźmi w Stanach zniesiono w XIX wieku 334 00:19:08,607 --> 00:19:11,443 poprzez prawo, że każdy „handlarz ludźmi 335 00:19:11,526 --> 00:19:14,446 zostanie uznany za pirata” i „skazany na śmierć”. 336 00:19:15,697 --> 00:19:18,617 Mimo to skazano tylko jednego handlarza. 337 00:19:19,451 --> 00:19:23,538 Nathaniel Gordon został skazany za piractwo w 1862 roku. 338 00:19:24,539 --> 00:19:27,542 Piractwo to etykietka, którą w historii 339 00:19:27,626 --> 00:19:31,296 przyklejano rywalom i wrogom, 340 00:19:31,504 --> 00:19:35,425 żeby podkreślić, że ich działania był niezgodne z prawem, 341 00:19:35,550 --> 00:19:38,595 w przeciwieństwie do działań osoby skazującej. 342 00:19:39,429 --> 00:19:41,723 Piraci byli ważną częścią historii, 343 00:19:41,973 --> 00:19:45,310 ale nie tej samej historii, o której my często myślimy.