1
00:00:09,510 --> 00:00:10,762
Cấp cứu 911 xin nghe?
2
00:00:11,679 --> 00:00:13,389
Tổng đài 911 xin nghe?
3
00:00:13,473 --> 00:00:14,932
Tổng đài 911 xin nghe?
4
00:00:15,058 --> 00:00:16,392
Tổng đài 911...
5
00:00:19,854 --> 00:00:24,400
Vào ngày 9 tháng Tư năm 2014,
tổng đài 911 đột nhiên ngừng hoạt động
6
00:00:24,484 --> 00:00:27,111
trước hàng triệu người khắp nước Mỹ.
7
00:00:27,779 --> 00:00:30,031
Nó ngừng hoạt động hơn sáu tiếng.
8
00:00:30,364 --> 00:00:33,367
Hơn 6.000 cuộc khẩn cấp
không thể gọi được.
9
00:00:33,910 --> 00:00:35,912
Nguyên nhân bắt nguồn từ máy tính
10
00:00:35,995 --> 00:00:38,706
ở một cơ sở định tuyến
tại Englewood, Colorado.
11
00:00:39,082 --> 00:00:41,209
Đó là một lỗi mã hóa đơn giản.
12
00:00:41,918 --> 00:00:43,961
Những người phụ trách lập trình nó
13
00:00:44,045 --> 00:00:47,507
đã ép nó làm việc quá tải
so với số cuộc gọi nó có thể ghi,
14
00:00:47,840 --> 00:00:51,344
mức giới hạn lập trình viên
cho rằng không bao giờ đạt tới.
15
00:00:51,427 --> 00:00:54,222
Nhưng vào đêm 2014 đó, nó đã xảy ra.
16
00:00:54,680 --> 00:00:56,933
Máy tính làm việc theo đúng quy trình.
17
00:00:57,016 --> 00:00:59,310
Nó đạt giới hạn và ngừng định tuyến.
18
00:01:00,061 --> 00:01:01,979
Vấn đề không phải là máy tính,
19
00:01:02,105 --> 00:01:03,940
không phải lỗi trong đoạn mã.
20
00:01:04,482 --> 00:01:06,067
Đó là do lập trình,
21
00:01:06,275 --> 00:01:09,362
quy trình thực thi
viết bởi những người giao tiếp
22
00:01:09,445 --> 00:01:10,488
với máy tính.
23
00:01:10,571 --> 00:01:14,659
Năng lực này cần có
trách nhiệm đạo đức cao.
24
00:01:14,742 --> 00:01:15,910
Không gì sánh được.
25
00:01:15,993 --> 00:01:18,204
Không gì thay thế được nó.
26
00:01:18,329 --> 00:01:19,747
Cũng giống như cách
27
00:01:19,831 --> 00:01:20,915
mà các nhà quy hoạch
28
00:01:21,374 --> 00:01:23,751
xác định cuộc sống thành phố
sẽ như thế nào,
29
00:01:23,835 --> 00:01:28,840
Mã máy tính kiểm soát cuộc sống
trực tuyến, cũng là cuộc sống thường ngày.
30
00:01:29,465 --> 00:01:31,300
Không chỉ là việc lên Internet,
31
00:01:31,384 --> 00:01:33,594
mà còn là những lúc gọi khẩn cấp...
32
00:01:34,554 --> 00:01:35,638
hay khám bác sĩ...
33
00:01:36,180 --> 00:01:37,598
hay lên xe.
34
00:01:37,890 --> 00:01:40,643
Tất cả chúng ta đều sống
với mã hóa hàng ngày.
35
00:01:41,602 --> 00:01:47,024
Nhưng chỉ khoảng một phần ba của
một phần trăm trong chúng ta biết viết nó.
36
00:01:47,233 --> 00:01:49,986
Với phần lớn mọi người,
nó là chiếc hộp đen.
37
00:01:50,361 --> 00:01:51,988
Nhưng không nhất thiết phải vậy.
38
00:01:52,446 --> 00:01:55,199
Vậy mã hóa hoạt động thế nào?
39
00:01:55,658 --> 00:01:58,286
Và chúng ta xây dựng thế giới gì với nó?
40
00:01:59,287 --> 00:02:01,122
LOẠT PHIM TÀI LIỆU CỦA NETFLIX
41
00:02:01,205 --> 00:02:02,540
Máy tính.
42
00:02:03,082 --> 00:02:05,835
Hàng loạt các thiết bị điện tử tinh xảo
43
00:02:05,918 --> 00:02:07,879
đều được tạo ra bởi con người.
44
00:02:08,087 --> 00:02:11,382
Không phải ta không đủ máy móc
để giải quyết vấn đề,
45
00:02:11,465 --> 00:02:14,177
mà là thiếu miêu tả
về cách giải quyết vấn đề.
46
00:02:14,260 --> 00:02:17,972
Nhắc đến lập trình,
ai cũng nghĩ nó rất khó.
47
00:02:18,556 --> 00:02:22,685
Điều quan trọng là phải nhớ rằng
mọi thứ bạn dùng trên máy tính
48
00:02:22,768 --> 00:02:25,271
đều được tạo ra bởi con người.
49
00:02:26,230 --> 00:02:27,648
VIẾT MÃ
50
00:02:31,903 --> 00:02:34,947
Giả sử người ngoài hành tinh đến hỏi,
"Mã hóa có vai trò gì?
51
00:02:35,031 --> 00:02:35,907
Nó là cái gì?"
52
00:02:35,990 --> 00:02:37,283
Tôi sẽ trả lời, "Ừm,
53
00:02:37,533 --> 00:02:41,412
ta sống trên trái đất vật chất,
và khoảng 50 năm trước,
54
00:02:41,495 --> 00:02:44,582
một nhóm người bắt đầu
tạo ra hành tinh khác.
55
00:02:44,665 --> 00:02:46,918
Nhưng nó không phải vật chất.
Một hành tinh ảo.
56
00:02:47,001 --> 00:02:50,213
Nhìn ra đường, bạn có thấy mọi người
đi trên đường
57
00:02:50,296 --> 00:02:52,548
đều cắm đầu xuống điện thoại của họ?
58
00:02:52,632 --> 00:02:54,091
Họ đang ở thế giới khác.
59
00:02:54,383 --> 00:02:56,093
Vậy mã hóa là như thế.
60
00:02:56,219 --> 00:02:58,054
Nó là những dãy nhà của thế giới đó.
61
00:03:00,014 --> 00:03:03,476
Khung dệt này là tổ tiên
của máy tính và điện thoại
62
00:03:03,559 --> 00:03:04,393
trên thế giới.
63
00:03:04,852 --> 00:03:06,854
Nó được phát minh vào năm 1804,
64
00:03:06,938 --> 00:03:09,232
và bước tiến lớn là những thẻ này.
65
00:03:10,107 --> 00:03:13,527
Các lỗ trên tấm thẻ
chỉ cho những cây kim nhất định đi qua.
66
00:03:14,237 --> 00:03:16,405
Với hàng ngàn lỗ trên hàng trăm tấm,
67
00:03:16,489 --> 00:03:19,492
thợ dệt có thể làm
nhiều họa tiết phức tạp hơn.
68
00:03:20,243 --> 00:03:22,870
Khăn choàng họa tiết
thịnh hành khắp Châu Âu.
69
00:03:23,037 --> 00:03:26,666
Và thợ dệt có thể làm chi tiết đến mức
như tranh thật,
70
00:03:26,916 --> 00:03:29,168
như bức nhà phát minh máy dệt này.
71
00:03:30,169 --> 00:03:33,422
Trước khi có khung dệt, từng dây bện
phải chọn bằng tay
72
00:03:33,547 --> 00:03:34,757
bởi "người rút sợi."
73
00:03:34,882 --> 00:03:36,801
Toán học cũng phải làm bằng tay,
74
00:03:36,884 --> 00:03:38,886
bởi những "người tính toán."
75
00:03:39,095 --> 00:03:41,305
Máy tính đầu tiên chính là con người.
76
00:03:41,681 --> 00:03:43,557
Và những cỗ máy tốt nhất hỗ trợ
77
00:03:43,641 --> 00:03:45,559
chỉ làm được một loại phép tính,
78
00:03:46,227 --> 00:03:48,229
như bàn tính để cộng và trừ.
79
00:03:49,272 --> 00:03:51,857
Nhà toán học Anh
Charles Babbage muốn cỗ máy
80
00:03:51,941 --> 00:03:54,610
có thể giải bất kỳ bài toán nào,
81
00:03:54,777 --> 00:03:57,154
hay đúng hơn, là lập trình nó giải toán.
82
00:03:57,780 --> 00:04:00,908
Ông ta đưa ra cỗ máy
mà ông gọi là "Máy Phân Tích."
83
00:04:01,242 --> 00:04:04,662
Ý tưởng của Babbage khiến ông
được vinh danh vào lịch sử.
84
00:04:05,037 --> 00:04:10,167
Máy tính được phát minh
lần đầu bởi Babbage,
85
00:04:10,710 --> 00:04:13,879
một nhà phát minh người Anh rất lập dị.
86
00:04:14,046 --> 00:04:16,590
Babbage có cảm hứng
tìm cách nó hoạt động.
87
00:04:16,966 --> 00:04:19,593
Ông ấy treo ảnh
của bức tranh này trong nhà.
88
00:04:20,219 --> 00:04:23,347
Máy Phân Tích của Babbage,
như máy dệt Jacquard,
89
00:04:23,431 --> 00:04:25,391
có phần vật chất: "phần cứng."
90
00:04:25,599 --> 00:04:27,101
Và cũng như máy dệt,
91
00:04:27,184 --> 00:04:31,272
bạn có thể hướng dẫn cho phần cứng
dưới dạng các thẻ giấy đục lỗ.
92
00:04:31,689 --> 00:04:33,065
Các lỗ cho kim đi qua,
93
00:04:33,149 --> 00:04:36,193
và chỗ nào không có lỗ, thì kim rút lại,
94
00:04:36,652 --> 00:04:38,988
tạo ra một chuỗi phân tích cơ khí.
95
00:04:39,864 --> 00:04:41,490
Những thẻ đục lỗ khác nhau,
96
00:04:41,615 --> 00:04:42,825
chính là phần mềm.
97
00:04:43,701 --> 00:04:46,495
Babbage vẫn chưa hoàn thiện Máy Phân tích,
98
00:04:46,579 --> 00:04:50,583
nhưng một phụ nữ làm cùng ông
thấy tiềm năng thay đổi thế giới của nó
99
00:04:50,666 --> 00:04:52,126
vượt xa so với toán học.
100
00:04:52,668 --> 00:04:55,671
Ada Byron, Nữ bá tước xứ Lovelace đã viết,
101
00:04:56,005 --> 00:04:59,675
"số học đã vượt xa giới hạn
kể từ thời điểm mà ý tưởng
102
00:04:59,759 --> 00:05:02,011
áp dụng thẻ giấy được phát minh..."
103
00:05:02,261 --> 00:05:04,221
Cô ấy thấy thứ Jacquard thấy:
104
00:05:04,347 --> 00:05:06,891
lỗ thủng đóng vai trò lớn hơn
là các con số.
105
00:05:07,058 --> 00:05:08,267
Có thể là họa tiết,
106
00:05:08,392 --> 00:05:09,310
âm nhạc…
107
00:05:10,644 --> 00:05:12,271
hoặc câu nói hoàn chỉnh.
108
00:05:12,772 --> 00:05:14,982
Bạn có thể hiểu nó như là mã Morse.
109
00:05:15,274 --> 00:05:19,987
Mỗi chữ cái trong mã Morse được diễn tả
chỉ với hai loại tín hiệu:
110
00:05:20,071 --> 00:05:21,739
...hoặc...
111
00:05:21,906 --> 00:05:22,865
Đó là nhị phân.
112
00:05:23,324 --> 00:05:26,452
Chỉ với những tiếng bíp,
ta có thể nói bất cứ cái gì,
113
00:05:26,952 --> 00:05:30,790
giống như cuộc gọi cầu cứu
gửi từ tàu Titanic năm 1912.
114
00:05:31,457 --> 00:05:34,502
"SOS" không viết tắt cho từ gì cả.
115
00:05:34,710 --> 00:05:37,880
Nó chỉ là mã Morse
siêu đơn giản để gửi đi.
116
00:05:38,089 --> 00:05:42,885
Bạn có thể hiểu rằng mỗi chữ cái
có thể được biểu diễn bằng sự kết hợp
117
00:05:42,968 --> 00:05:44,512
giữa số không và số một.
118
00:05:44,637 --> 00:05:45,930
Nhìn quen không?
119
00:05:46,138 --> 00:05:47,640
Đây là mã nhị phân.
120
00:05:47,848 --> 00:05:51,769
Và đó là cầu nối giữa ngôn ngữ
của máy móc với con người.
121
00:05:51,894 --> 00:05:55,773
Mỗi số một hoặc số không là số nhị phân,
hoặc gọi là "bit".
122
00:05:55,940 --> 00:05:58,359
Đây là những nguyên tử của máy tính.
123
00:05:58,484 --> 00:06:00,236
Có thể bạn từng nghe qua:
124
00:06:00,653 --> 00:06:02,613
tám bit bằng một byte.
125
00:06:03,239 --> 00:06:07,576
Bạn thấy bức ảnh trên máy tính
nặng 1,1 megabyte không?
126
00:06:08,160 --> 00:06:11,956
Đó nghĩa là tám triệu, tám trăm nghìn
con số một và số không.
127
00:06:12,373 --> 00:06:16,919
Như dấu chấm và dấu gạch trong mã Morse
là cách biểu thị...và...
128
00:06:17,002 --> 00:06:20,297
Số không và một trong mã nhị phân
là cách chúng ta viết
129
00:06:20,423 --> 00:06:22,508
những gì diễn ra trong máy tính:
130
00:06:23,217 --> 00:06:24,802
Có điện hay không có điện.
131
00:06:25,511 --> 00:06:27,346
Đây là một mạch điện đơn giản.
132
00:06:27,763 --> 00:06:30,599
Hãy tưởng tượng hàng triệu thứ này
kết hợp lại.
133
00:06:31,016 --> 00:06:32,476
Đó chính là máy tính.
134
00:06:33,018 --> 00:06:35,271
Trên mạch điện, đây là một bit.
135
00:06:35,604 --> 00:06:37,857
Bóng đèn tắt chưa? Số không.
136
00:06:38,107 --> 00:06:39,567
Bật lên? Số một.
137
00:06:40,067 --> 00:06:42,069
Máy tính chỉ hiểu được dòng điện
138
00:06:42,278 --> 00:06:44,947
nên mọi thứ lập trình viên
làm với máy tính,
139
00:06:45,489 --> 00:06:46,323
sau cùng,
140
00:06:46,449 --> 00:06:49,368
chỉ là một chuỗi bật-tắt dòng điện.
141
00:06:49,702 --> 00:06:53,205
Nó làm việc vì mọi thứ được xâu chuỗi
theo đúng cách,
142
00:06:53,414 --> 00:06:56,041
những dòng điện biểu thị sự logic.
143
00:06:56,625 --> 00:07:00,754
Về cơ bản, logic là một chuỗi sự kiện
có thể dự đoán được,
144
00:07:01,255 --> 00:07:03,048
chẳng hạn như đóng công tắc...
145
00:07:04,467 --> 00:07:07,052
và cái này để rung chuông.
146
00:07:09,054 --> 00:07:12,516
Người lập trình máy tính
gọi đây là "Logic và Mạch."
147
00:07:13,476 --> 00:07:15,644
Hoặc là, "cổng" logic.
148
00:07:15,769 --> 00:07:18,439
Để xem tôi có đốt cháy cái bàn này không.
149
00:07:18,522 --> 00:07:21,567
Trong cổng AND, cả hai mạch đều phải đóng
150
00:07:21,650 --> 00:07:22,818
để đèn sáng.
151
00:07:23,235 --> 00:07:24,695
Và có các cổng OR,
152
00:07:24,778 --> 00:07:28,199
đèn chỉ bật sáng nếu một trong
các mạch điện được đóng lại.
153
00:07:28,365 --> 00:07:29,700
Có thể hiểu cách khác.
154
00:07:29,909 --> 00:07:34,371
Nếu một trong các mạch này đóng,
thì đèn bật sáng.
155
00:07:34,497 --> 00:07:36,916
Đó là câu điều kiện "nếu thì",
156
00:07:36,999 --> 00:07:38,209
đó là thuật toán.
157
00:07:38,292 --> 00:07:42,505
Trong văn hóa đại chúng ngày nay,
từ "thuật toán" rất khó hiểu.
158
00:07:42,755 --> 00:07:45,925
Điều này đã từng xảy ra,
thuật toán bị lỗi!
159
00:07:46,008 --> 00:07:49,094
Cách thuật toán hoạt động
là bí ẩn với nhiều người.
160
00:07:49,178 --> 00:07:51,847
Thuật toán là cái gì vậy?
161
00:07:51,972 --> 00:07:54,892
Nhưng thuật toán chỉ là
một chuỗi các hướng dẫn.
162
00:07:55,184 --> 00:07:56,560
Giả sử đi đến cửa hàng.
163
00:07:56,894 --> 00:07:59,522
Bạn có thể rẽ trái, rồi rẽ phải.
164
00:07:59,647 --> 00:08:02,525
Hoặc rẽ phải, rồi rẽ trái.
165
00:08:02,900 --> 00:08:04,985
Hoặc cũng có thể rẽ trái bốn lần,
166
00:08:05,069 --> 00:08:06,111
vòng qua công viên,
167
00:08:06,195 --> 00:08:07,029
sang đường,
168
00:08:07,112 --> 00:08:09,031
rồi lại rẽ trái bốn lần nữa.
169
00:08:09,365 --> 00:08:12,076
Như những đường đi khác nhau
đến cùng địa điểm,
170
00:08:12,159 --> 00:08:14,578
trong lập trình, có nhiều thuật toán
171
00:08:14,662 --> 00:08:15,996
cho một vấn đề.
172
00:08:16,372 --> 00:08:20,042
Mục đích là tìm ra thuật toán
đơn giản, hiệu quả nhất.
173
00:08:20,459 --> 00:08:22,795
Mã đẹp không lặp đi lặp lại.
174
00:08:22,920 --> 00:08:24,922
Nó rất ngắn gọn. Nó rất hiệu quả.
175
00:08:25,631 --> 00:08:28,926
Máy tính chạy thuật toán chỉ làm gì
chúng ta bảo nó làm,
176
00:08:29,134 --> 00:08:30,844
nhưng nhanh hơn nhiều,
177
00:08:31,136 --> 00:08:33,764
khiến con người ngày càng quyền lực.
178
00:08:34,223 --> 00:08:37,601
Khi các nhà khoa học bắt đầu phát triển
bom nhiệt hạch,
179
00:08:38,018 --> 00:08:40,437
họ chủ yếu sử dụng máy tính con người.
180
00:08:40,896 --> 00:08:42,815
Rồi họ quay sang phương án này:
181
00:08:43,315 --> 00:08:47,152
máy tính ENIAC chạy các bài toán
nhiệt hạch trong sáu tuần.
182
00:08:47,903 --> 00:08:50,197
Kết quả đạt được là điều này,
183
00:08:51,323 --> 00:08:53,659
cuộc thử nghiệm thành công năm 1952
184
00:08:54,076 --> 00:08:57,580
của một quả bom mạnh gấp trăm lần
so với bom nguyên tử
185
00:08:57,663 --> 00:09:00,958
thả xuống Hiroshima và Nagasaki
trong Thế Chiến thứ hai.
186
00:09:01,500 --> 00:09:04,920
Sức mạnh mã hóa khuếch đại
khả năng của con người
187
00:09:05,421 --> 00:09:06,755
làm bất cứ gì họ muốn.
188
00:09:07,590 --> 00:09:11,218
Nhưng...vào những năm 1940,
vẫn còn nhiều thứ phải nghiên cứu.
189
00:09:11,468 --> 00:09:16,056
Lập trình với số không và một
rõ ràng không thể phát triển.
190
00:09:16,223 --> 00:09:19,059
Mọi người muốn khai thác
sự mã hóa nhiều hơn nữa.
191
00:09:19,310 --> 00:09:21,520
Nhưng họ muốn cách đơn giản hơn.
192
00:09:22,438 --> 00:09:27,776
Việc lập trình từ đó trở thành câu chuyện
làm cho việc mã hóa gần hơn
193
00:09:27,860 --> 00:09:29,194
với ngôn ngữ con người
194
00:09:29,403 --> 00:09:32,990
bằng cách phát minh ra thứ mà
các lập trình viên sử dụng:
195
00:09:33,115 --> 00:09:34,617
ngôn ngữ lập trình.
196
00:09:35,200 --> 00:09:38,996
So với số không và một,
những ngôn ngữ này khá trừu tượng.
197
00:09:39,580 --> 00:09:41,457
Trừu tượng là từ ngữ khó hiểu.
198
00:09:42,249 --> 00:09:45,669
Nhiều ngôn ngữ trừu tượng
cơ bản là các số không và một,
199
00:09:45,794 --> 00:09:48,213
chúng tôi đã tìm ra cách sắp xếp chúng.
200
00:09:48,881 --> 00:09:50,966
Bạn có thể nghĩ về mặt sinh học.
201
00:09:51,508 --> 00:09:53,135
Con người vô cùng phức tạp,
202
00:09:53,218 --> 00:09:56,972
nhưng 99% cơ thể chúng ta
cấu tạo từ sáu nguyên tố.
203
00:09:57,348 --> 00:10:00,184
Và bạn có thể phát triển
thành các phân tử lớn.
204
00:10:00,267 --> 00:10:02,811
Giữa tầng lớp cấu tạo và
205
00:10:02,895 --> 00:10:04,730
tầng lớp sự sống đơn giản nhất
206
00:10:04,813 --> 00:10:06,023
là một bước nhảy.
207
00:10:06,357 --> 00:10:07,608
Con người có bộ não,
208
00:10:07,691 --> 00:10:09,568
làm những việc phức tạp,
209
00:10:09,652 --> 00:10:12,655
thật khó tin rằng chúng đều được cấu tạo
từ một thứ.
210
00:10:12,946 --> 00:10:16,784
Máy tính thực ra cũng giống thế,
nhưng đơn giản hơn nhiều.
211
00:10:17,951 --> 00:10:18,952
Đó là tin tốt.
212
00:10:19,578 --> 00:10:22,915
Câu chuyện viết mã là việc
di chuyển cái hộp này lên,
213
00:10:23,165 --> 00:10:25,250
xa hơn khỏi nhị phân để tạo ra
214
00:10:25,334 --> 00:10:28,837
những cách mã hóa đơn giản hơn, nhanh hơn,
215
00:10:29,088 --> 00:10:32,383
mà không cần phải giải quyết,
hay thậm chí không cần hiểu
216
00:10:32,466 --> 00:10:34,718
cổng nhị phân và cổng logic bên dưới.
217
00:10:35,344 --> 00:10:38,889
Điều đó giúp lập trình viên tạo ra
những sản phẩm quen thuộc.
218
00:10:39,306 --> 00:10:41,308
Bước đầu tiên là...
219
00:10:41,850 --> 00:10:45,813
"Ngôn ngữ lắp ráp,"
dễ đọc và dễ viết hơn rất nhiều,
220
00:10:46,188 --> 00:10:49,608
thay vì viết 0-1-0-0-0-1-1-1,
221
00:10:49,858 --> 00:10:51,318
thì ta viết "add,"
222
00:10:51,694 --> 00:10:58,200
và sau đó có một chương trình
gọi là chương trình hợp ngữ dịch chữ cái
223
00:10:58,283 --> 00:11:03,455
A-D-D sang chuỗi số
không và một tương ứng.
224
00:11:03,580 --> 00:11:07,292
Ở mức này, hệ nhị phân được sắp xếp lại
thành chữ cái và số,
225
00:11:07,626 --> 00:11:10,379
giống như nguyên tử được cấu tạo
thành phân tử.
226
00:11:10,921 --> 00:11:15,217
Nhưng mã hóa trong ngôn ngữ lắp ráp
không thực sự dễ dàng
227
00:11:15,843 --> 00:11:19,513
vì các máy tính sử dụng
các ngôn ngữ lắp ráp khác nhau.
228
00:11:20,097 --> 00:11:24,810
Chương trình cho máy tính này
không thể chạy trên máy tính khác.
229
00:11:25,102 --> 00:11:27,187
Con người nhanh chóng tìm hiểu,
230
00:11:27,271 --> 00:11:29,440
những gì ta muốn đưa vào máy tính
231
00:11:29,523 --> 00:11:32,818
là những thứ chúng ta sử dụng hàng ngày.
232
00:11:33,193 --> 00:11:35,863
Ta có các ngôn ngữ lập trình
233
00:11:35,946 --> 00:11:39,825
tạo ra từ ngôn ngữ lắp ráp
234
00:11:39,950 --> 00:11:42,911
và từ đó, ta tạo ra
các ngôn ngữ lập trình khác.
235
00:11:43,370 --> 00:11:44,955
Có thể bạn đã nghe qua.
236
00:11:45,038 --> 00:11:45,914
- LISP...
- BASIC...
237
00:11:45,998 --> 00:11:47,207
- Java...
- C++...
238
00:11:47,291 --> 00:11:49,042
- Python 3...
- HTML 5...
239
00:11:49,126 --> 00:11:51,044
PEARL, PHP, kết hợp C...
240
00:11:51,128 --> 00:11:53,756
Cũng giống các ngôn ngữ nói
là cách khác nhau
241
00:11:53,839 --> 00:11:56,717
để diễn đạt cùng một ý cho người khác,
242
00:11:57,050 --> 00:12:00,012
ngôn ngữ lập trình
là những cách diễn đạt khác nhau
243
00:12:00,137 --> 00:12:01,972
của một ý tưởng cho máy tính.
244
00:12:02,347 --> 00:12:05,058
Chúng ta có nhiều hơn một ngôn ngữ cấp cao
245
00:12:05,142 --> 00:12:07,936
vì trước tiên, ngôn ngữ khác nhau
246
00:12:08,020 --> 00:12:10,105
biểu thị các nhu cầu khác nhau.
247
00:12:10,731 --> 00:12:12,024
Nhìn hai cái này.
248
00:12:12,191 --> 00:12:15,944
Cái này, COBOL, được phát minh
vào cuối những năm 1950
249
00:12:16,028 --> 00:12:18,906
để các doanh nghiệp sử dụng mã hóa
dễ dàng hơn.
250
00:12:19,239 --> 00:12:23,410
Trông rất giống tiếng Anh,
ngoại trừ các câu lệnh
251
00:12:23,494 --> 00:12:25,579
đều kết thúc bằng "DỪNG CHẠY."
252
00:12:26,497 --> 00:12:32,753
Cái này, CPL, được phát triển vào
những năm 1960 với nhiều yếu tố khoa học.
253
00:12:33,212 --> 00:12:35,297
Giống như tiến hóa sinh học.
254
00:12:35,631 --> 00:12:38,425
Sinh vật tiến hóa hơn,
chúng phát triển đặc tính
255
00:12:38,509 --> 00:12:41,720
giúp chúng thích nghi tốt hơn
với các loại môi trường.
256
00:12:42,012 --> 00:12:45,933
Và cũng là vấn đề sở thích.
257
00:12:46,558 --> 00:12:50,521
Mọi người thích những công cụ khác nhau
để thể hiện bản thân.
258
00:12:50,604 --> 00:12:53,774
Ví dụ, ngôn ngữ C ++...
259
00:12:53,857 --> 00:12:56,068
Elon Musk không thích cái này.
260
00:12:56,360 --> 00:12:57,945
Bạn có thể tự tạo ngôn ngữ.
261
00:12:58,028 --> 00:13:02,533
Đây là một ngôn ngữ cấp cao
chỉ toàn chữ "moo."
262
00:13:02,950 --> 00:13:04,910
Thật đấy. Tên nó là COW.
263
00:13:05,285 --> 00:13:08,956
Còn cái này lấy từ thoại
trong phim của Arnold Schwarzenegger.
264
00:13:09,164 --> 00:13:13,252
Mỗi lần tôi nghĩ rằng,
"Đến đây là được rồi,"
265
00:13:13,335 --> 00:13:20,050
thì lại có người khác nghĩ ra ngôn ngữ mới
và phát triển nó.
266
00:13:20,175 --> 00:13:24,888
Nên tôi không thấy có dấu hiệu dừng lại
với việc phát minh ngôn ngữ mới.
267
00:13:25,472 --> 00:13:29,017
Và tất cả các ngôn ngữ đều dựa trên logic.
268
00:13:29,393 --> 00:13:32,312
Ví dụ, một lập trình viên
ở Netflix có thể viết
269
00:13:32,396 --> 00:13:35,899
"Nếu bạn đã xem phim lâu hơn hai tiếng,
270
00:13:36,024 --> 00:13:37,359
thì hiển thị cái này."
271
00:13:37,609 --> 00:13:40,195
Nhưng để mã hóa tác động
đến mọi người,
272
00:13:40,279 --> 00:13:42,656
thì mọi người đều phải dùng được máy tính.
273
00:13:42,739 --> 00:13:44,658
Máy tính phải dễ dàng hơn,
274
00:13:44,783 --> 00:13:46,076
thân thiện hơn
275
00:13:46,159 --> 00:13:48,370
và cần một bước đột phá nữa.
276
00:13:48,912 --> 00:13:50,497
Bắt đầu từ đây,
277
00:13:50,747 --> 00:13:54,334
trong bản thử nghiệm
của Doug Englebart năm 1968.
278
00:13:54,459 --> 00:13:56,587
Trong giây lát, ta sẽ thấy màn hình
279
00:13:56,712 --> 00:13:58,547
và cách mà con trỏ chuyển động
280
00:13:58,630 --> 00:14:01,425
trùng với chuyển động của con chuột đó.
281
00:14:02,050 --> 00:14:06,346
Ngày nay mọi người không lập trình
bằng cách viết miêu tả
282
00:14:06,430 --> 00:14:10,309
lên tờ giấy và gửi cho người
283
00:14:10,392 --> 00:14:11,476
gõ vào máy tính.
284
00:14:11,560 --> 00:14:15,105
Bạn chỉ cần ngồi trước màn hình,
bạn có giao diện người dùng.
285
00:14:15,355 --> 00:14:17,566
Ngày nay, ta gọi chúng là GUI.
286
00:14:18,025 --> 00:14:21,111
Với GUI, ai cũng có thể lập trình
không cần gõ phím.
287
00:14:22,487 --> 00:14:24,907
Hoặc họ có thể viết mã hóa đơn giản hơn.
288
00:14:25,240 --> 00:14:29,661
Bạn đang làm việc
trong môi trường lập trình
289
00:14:30,287 --> 00:14:34,958
mà Alan và đồng nghiệp của ông
290
00:14:35,042 --> 00:14:36,501
đã phát triển nó rất tốt
291
00:14:36,585 --> 00:14:40,464
tại Trung tâm Nghiên cứu Xerox Palo Alto
vào những năm 70.
292
00:14:40,714 --> 00:14:41,548
"Alan."
293
00:14:41,715 --> 00:14:42,633
Alan này đây.
294
00:14:42,883 --> 00:14:46,053
Tôi nghĩ về ông ấy là cha đẻ
của máy tính cá nhân
295
00:14:46,136 --> 00:14:50,265
vì ông ấy là người đầu tiên
thể hiện được tầm nhìn đó.
296
00:14:50,515 --> 00:14:54,353
Và tôi phải thú nhận, lúc đó,
tôi nghĩ nó là khoa học viễn tưởng.
297
00:14:54,436 --> 00:14:56,772
Khi những khám phá lớn được hoàn thiện,
298
00:14:58,106 --> 00:14:59,733
thường có cả một cộng đồng.
299
00:14:59,816 --> 00:15:02,110
Và Park là người xuất chúng.
300
00:15:02,653 --> 00:15:04,196
Giống như pháp thuật vậy.
301
00:15:04,780 --> 00:15:08,450
Giao diện đồ họa cho người dùng
giúp hàng triệu người
302
00:15:08,533 --> 00:15:12,871
sử dụng máy tính một cách dễ dàng.
303
00:15:13,580 --> 00:15:16,750
Khi Xerox giới thiệu
GUI lần đầu vào năm 1979,
304
00:15:16,833 --> 00:15:20,170
họ đã chỉ ra mã hóa thay đổi
cuộc sống hàng ngày thế nào.
305
00:15:20,462 --> 00:15:22,923
Bạn vào văn phòng, và một máy Xerox
306
00:15:23,006 --> 00:15:25,008
hiển thị câu chào lên màn hình.
307
00:15:25,092 --> 00:15:27,344
Sớm thôi, hệ thống Xerox như thế này
308
00:15:27,427 --> 00:15:29,721
sẽ giúp bạn quản lý tài nguyên
quý giá nhất:
309
00:15:30,472 --> 00:15:31,431
thông tin.
310
00:15:31,848 --> 00:15:34,893
Có nhiều người như tôi
và rất nhiều người khác
311
00:15:34,977 --> 00:15:36,603
trong cộng đồng nghiên cứu
312
00:15:36,687 --> 00:15:38,105
muốn thế giới tốt đẹp hơn.
313
00:15:38,188 --> 00:15:41,733
Họ nảy ra ý tưởng rất sát
314
00:15:41,858 --> 00:15:43,068
với cấy ghép lên người.
315
00:15:43,610 --> 00:15:46,196
Một thứ tương tác với chúng ta,
316
00:15:46,697 --> 00:15:47,864
với công chúng,
317
00:15:48,198 --> 00:15:50,784
người bình thường, và giúp ta có khả năng
318
00:15:50,867 --> 00:15:53,245
làm được nhiều hơn trước đây.
319
00:15:53,662 --> 00:15:56,039
Nó khiến chúng ta có thể làm nhiều hơn.
320
00:15:56,331 --> 00:15:58,875
GUI là một bước tiến quan trọng.
321
00:15:59,501 --> 00:16:03,630
Và rồi đến sự đột phá
chấn động thế giới tiếp theo.
322
00:16:05,382 --> 00:16:07,467
Một cách mới để sắp xếp mọi thứ
323
00:16:07,551 --> 00:16:09,177
ta có thể với việc mã hóa.
324
00:16:10,137 --> 00:16:12,848
Trên TV, mọi người bắt đầu dự đoán
sự đột phá
325
00:16:12,931 --> 00:16:14,433
với mã hóa có ý nghĩa gì.
326
00:16:14,808 --> 00:16:17,519
Thử tưởng tượng, bạn ngồi uống cà phê,
327
00:16:17,602 --> 00:16:20,439
bật máy tính ở nhà để đọc báo hôm nay.
328
00:16:20,522 --> 00:16:24,985
Hãy tưởng tượng một thế giới
mà mọi từ ngữ, hình ảnh một bức họa,
329
00:16:25,068 --> 00:16:28,697
mọi bộ phim được quay,
đều có thể xem ngay lập tức tại nhà.
330
00:16:28,780 --> 00:16:33,744
Tôi nghĩ chúng ta đang ở đỉnh
của thứ gì đó phấn khởi và đáng sợ.
331
00:16:33,827 --> 00:16:35,287
Chỉ là công cụ thôi mà?
332
00:16:35,370 --> 00:16:36,204
Không đâu.
333
00:16:36,288 --> 00:16:40,667
Những sản phẩm phần mềm có sức ảnh hưởng
nhất tận dụng những cải tiến này.
334
00:16:40,751 --> 00:16:44,671
Một sinh viên đại học sử dụng
một ngôn ngữ cấp cao, PHP,
335
00:16:44,755 --> 00:16:47,632
để tạo ra một thứ
được chia sẻ trên Internet,
336
00:16:47,716 --> 00:16:49,760
được sử dụng trên máy tính có GUI.
337
00:16:50,093 --> 00:16:53,680
Anh ta đã miêu tả trong
buổi phỏng vấn TV lần đầu năm 2004.
338
00:16:53,930 --> 00:16:56,433
Nó là thư mục trực tuyến kết nối mọi người
339
00:16:56,516 --> 00:16:57,976
trên đại học và cao đẳng
340
00:16:58,060 --> 00:16:59,478
qua mạng xã hội ở đó.
341
00:16:59,561 --> 00:17:02,731
Đã lên đến 100.000 người
nên không biết sẽ đi đến đâu.
342
00:17:02,814 --> 00:17:07,027
Đi đến đâu là lên tới hơn hai tỷ người
343
00:17:07,152 --> 00:17:08,612
trên Facebook mỗi tháng.
344
00:17:08,695 --> 00:17:11,823
Ngày nay, lập trình viên định hình
cuộc sống hàng tỷ người.
345
00:17:11,907 --> 00:17:15,869
Họ làm việc, mua sắm, ăn uống,
hẹn hò và giải trí như thế nào.
346
00:17:16,203 --> 00:17:17,537
Giờ bạn đang làm gì?
347
00:17:17,621 --> 00:17:21,208
Bạn đang xem tôi trên trình duyệt Netflix.
348
00:17:23,376 --> 00:17:27,255
Vậy bản thân Netflix là mã hóa
đang được chạy trên trình duyệt
349
00:17:27,339 --> 00:17:28,215
gọi là mã hóa,
350
00:17:28,507 --> 00:17:33,804
nghĩa là chạy trên một máy tính
được thiết kế để sử dụng mã hóa.
351
00:17:34,054 --> 00:17:35,680
Nó không bao giờ kết thúc.
352
00:17:37,599 --> 00:17:40,519
Mã hóa tốt giống như
kiến trúc sư của một bảo tàng
353
00:17:41,311 --> 00:17:43,355
mà hàng triệu người biết đến,
354
00:17:43,480 --> 00:17:45,857
và sử dụng hàng ngày.
355
00:17:46,191 --> 00:17:49,569
Không gì sánh được lập trình,
nó là sự sáng tạo thuần túy.
356
00:17:49,653 --> 00:17:52,239
Bạn có ý tưởng về cách làm một việc gì đó
357
00:17:52,364 --> 00:17:56,201
và bạn ngồi xuống trước máy tính
358
00:17:56,284 --> 00:17:58,078
rồi biến nó thành hiện thực.
359
00:17:58,161 --> 00:18:01,039
Tôi nghĩ có rất nhiều trách nhiệm
cho vai trò đó.
360
00:18:01,164 --> 00:18:04,000
Bạn có giới hạn tốc độ.
361
00:18:04,167 --> 00:18:05,669
Không quá 100km một giờ.
362
00:18:06,545 --> 00:18:07,420
Được thôi.
363
00:18:07,712 --> 00:18:11,299
Nhưng nếu bạn có một chiếc xe,
và máy tính báo rằng,
364
00:18:12,092 --> 00:18:15,053
"Xe này không được đi quá 100km một giờ"?
365
00:18:15,846 --> 00:18:17,973
Đó là cách để kiểm soát hành vi.
366
00:18:18,056 --> 00:18:23,395
Bằng cách kiểm soát lựa chọn của ta,
mã hóa thực thi
367
00:18:23,478 --> 00:18:27,941
luật lệ một cách hiệu quả hơn
so với những gì luật pháp hy vọng ở người.
368
00:18:28,525 --> 00:18:30,819
Và đó có thể là một điều tuyệt vời.
369
00:18:30,944 --> 00:18:35,198
Có khoảng sáu triệu tai nạn xe hơi
ở Mỹ mỗi năm,
370
00:18:35,282 --> 00:18:39,494
và một nghiên cứu chỉ ra 94% tai nạn
là do người lái.
371
00:18:40,370 --> 00:18:43,582
Tiến bộ trong lập trình
có thể cứu hàng triệu người.
372
00:18:43,665 --> 00:18:46,960
Nhưng cũng có thể đe dọa tính mạng
theo cách khác.
373
00:18:47,460 --> 00:18:50,922
Tôi bị bệnh gọi là phình mạch máu tim,
374
00:18:51,006 --> 00:18:56,219
đó là thuật ngữ y học
cho việc tôi có trái tim lớn.
375
00:18:56,386 --> 00:18:58,096
Đúng nghĩa là nó phình to.
376
00:18:58,180 --> 00:19:00,932
Nó to gấp ba lần so với
tim người bình thường.
377
00:19:01,016 --> 00:19:05,937
Tôi phát hiện ra khi tôi khoảng 30 tuổi,
và nguy cơ đột tử của tôi khi lên 40 tuổi
378
00:19:06,021 --> 00:19:07,147
rất lớn.
379
00:19:07,439 --> 00:19:10,025
Bác sĩ điện sinh học nói,
"Cái này không lo
380
00:19:10,108 --> 00:19:12,485
vì cô có thể dùng máy điều hòa tim."
381
00:19:13,028 --> 00:19:15,030
Thiết bị này chạy bằng mã hóa.
382
00:19:15,697 --> 00:19:20,243
Vài năm trước khi tôi mang thai,
tim tôi đập mạnh.
383
00:19:20,744 --> 00:19:24,748
Khoảng một phần tư phụ nữ đều như thế,
hoàn toàn bình thường.
384
00:19:25,207 --> 00:19:28,418
Nhưng thiết bị của tôi nhận định
tôi đang nguy kịch,
385
00:19:28,501 --> 00:19:29,586
và nó giật điện.
386
00:19:29,669 --> 00:19:34,132
Các nhà sản xuất thiết bị không quan tâm
đến phụ nữ mang thai bị giật điện.
387
00:19:34,216 --> 00:19:36,426
Đó là thứ cuối cùng họ ngờ tới.
388
00:19:36,635 --> 00:19:39,262
Họ vẫn chưa cân nhắc việc đó.
389
00:19:39,346 --> 00:19:42,474
Có rất nhiều chuỗi phân tích khổng lồ
390
00:19:43,141 --> 00:19:47,395
và những người lập trình sẽ viết ra chúng.
391
00:19:48,188 --> 00:19:50,690
Và không thể tránh được,
392
00:19:51,066 --> 00:19:53,735
sẽ có những tình huống
393
00:19:53,818 --> 00:19:55,904
mà họ không lường trước được.
394
00:19:56,238 --> 00:19:58,198
Nên điều chúng tôi dạy
395
00:19:58,281 --> 00:20:00,450
khi chúng tôi dạy nghề
396
00:20:00,533 --> 00:20:01,910
lập trình
397
00:20:02,244 --> 00:20:04,496
là cách bạn nghĩ về
398
00:20:04,621 --> 00:20:07,540
tất cả những điều kiện khác nhau.
399
00:20:07,832 --> 00:20:10,168
Cách suy nghĩ thấu đáo
400
00:20:10,293 --> 00:20:14,673
mà không bị quá tải bởi những thứ
401
00:20:14,756 --> 00:20:16,091
mà bạn phải cân nhắc.
402
00:20:16,174 --> 00:20:20,011
Và càng ngày càng đúng,
vì chúng ta bắt đầu lập trình
403
00:20:20,136 --> 00:20:21,721
theo cách hoàn toàn mới.
404
00:20:22,305 --> 00:20:25,517
Trong mã hóa truyền thống,
bạn hướng dẫn cho máy tính.
405
00:20:26,059 --> 00:20:28,895
Nhưng giờ ta có thể đưa vào máy
một đống đầu vào
406
00:20:28,979 --> 00:20:30,230
và một đống đầu ra,
407
00:20:30,313 --> 00:20:33,525
rồi để nó tự viết hướng dẫn cho nó.
408
00:20:33,817 --> 00:20:37,404
Việc bạn làm là đưa vào máy tính
409
00:20:38,280 --> 00:20:39,739
thật nhiều ví dụ
410
00:20:40,073 --> 00:20:43,660
và nói, "Đây là một bữa tiệc."
411
00:20:43,785 --> 00:20:45,328
Và bạn có những ảnh khác.
412
00:20:45,412 --> 00:20:47,163
Khám răng: không phải tiệc.
413
00:20:47,330 --> 00:20:48,957
Phòng học: không phải tiệc.
414
00:20:49,374 --> 00:20:53,169
Rồi máy tính nhìn hình ảnh và tạo ra
415
00:20:53,253 --> 00:20:55,005
một hệ thống phân loại.
416
00:20:55,255 --> 00:20:57,173
Đây gọi là học máy.
417
00:20:57,257 --> 00:20:59,968
Ngày nay, nhắc đến trí tuệ nhân tạo,
418
00:21:00,343 --> 00:21:01,553
nó đúng như tên gọi.
419
00:21:01,636 --> 00:21:05,390
Đó là một kiểu trừu tượng khác
420
00:21:05,473 --> 00:21:06,641
và cách làm khác
421
00:21:06,725 --> 00:21:11,438
vì nó không thực sự phù hợp
với cách ta sắp xếp.
422
00:21:11,646 --> 00:21:15,442
Ta gọi chúng là thuật toán học máy
vì máy tính tự tạo ra
423
00:21:15,525 --> 00:21:17,736
hướng dẫn của nó để thực hiện.
424
00:21:18,069 --> 00:21:21,990
Nhưng tất nhiên, sau cùng,
chúng cũng được dịch
425
00:21:22,073 --> 00:21:24,451
thành những chỉ dẫn vô cùng nhỏ.
426
00:21:25,201 --> 00:21:27,912
Google Dịch từng có
hơn một triệu dòng mã hóa.
427
00:21:28,538 --> 00:21:32,751
Nghĩa là con người viết hàng triệu
những chỉ dẫn nhỏ.
428
00:21:32,876 --> 00:21:38,256
Hiện tại, Google Dịch chỉ khoảng
năm trăm dòng mã hóa
429
00:21:38,465 --> 00:21:40,008
theo thuật toán học máy.
430
00:21:40,091 --> 00:21:44,304
Giả sử, vì bỏ sót, không có ảnh nào
về bữa tiệc bạn đưa vào
431
00:21:44,387 --> 00:21:46,639
có người da đen hoặc gốc Tây Ban Nha.
432
00:21:46,973 --> 00:21:49,434
Máy tính nhận định quy tắc của bữa tiệc
433
00:21:49,517 --> 00:21:52,562
là chỉ có người da trắng và người Châu Á
được mời.
434
00:21:52,812 --> 00:21:55,982
Có rất nhiều người da trắng
và Châu Á biết lập trình.
435
00:21:56,733 --> 00:22:01,321
Chúng ta nên mở rộng phạm vi
những người được thiết kế nó
436
00:22:01,404 --> 00:22:02,447
vì cả triệu lý do.
437
00:22:02,530 --> 00:22:05,325
Họ hỏi nhiều câu tốt hơn
nếu kinh nghiệm sống lâu hơn.
438
00:22:05,408 --> 00:22:09,037
Nhưng, sau cùng, nếu bạn đang đưa vào
hệ thống dữ liệu học máy
439
00:22:09,120 --> 00:22:13,208
hệ thống pháp luật hình sự có
phân biệt chủng tộc trong dữ liệu đó,
440
00:22:13,291 --> 00:22:15,668
và giả sử người lập trình học máy
441
00:22:15,752 --> 00:22:17,170
nhìn như Benetton ad...
442
00:22:17,253 --> 00:22:22,384
chủng tộc, khuôn mặt,
tầng lớp xã hội khác nhau...
443
00:22:22,634 --> 00:22:25,303
hệ thống học máy đó vẫn sẽ học từ dữ liệu.
444
00:22:25,387 --> 00:22:28,139
Nếu không có người sửa chữa việc đó,
445
00:22:28,223 --> 00:22:31,726
dữ liệu lịch sử sẽ khiến ta
lặp lại sai lầm của quá khứ.
446
00:22:31,810 --> 00:22:33,686
AI BẮT NGƯỜI VÀO TÙ
VÀ NHẬN ĐỊNH SAI
447
00:22:33,812 --> 00:22:36,481
Chuyện mã hóa là một tham vọng
448
00:22:36,564 --> 00:22:38,358
và sáng tạo của con người.
449
00:22:38,566 --> 00:22:41,528
Cất cánh tên lửa Falcon 9.
450
00:22:41,611 --> 00:22:44,030
Ta đã thấy những gì không thể nhìn thấy.
451
00:22:44,697 --> 00:22:45,740
Một lỗ đen.
452
00:22:46,366 --> 00:22:47,951
Ta xây dựng thế giới mới
453
00:22:48,284 --> 00:22:50,120
với công cụ ngày càng trực quan
454
00:22:50,286 --> 00:22:52,122
và ngày càng dễ sử dụng
455
00:22:52,664 --> 00:22:55,750
để đảm bảo thế giới tốt đẹp hơn.
456
00:22:56,126 --> 00:22:59,546
Ta đang trên hành trình làm máy tính
dễ sử dụng hơn
457
00:22:59,629 --> 00:23:02,382
với con người
và ngày càng nhiều người hơn.
458
00:23:02,507 --> 00:23:07,053
Chúng ta đang chứng kiến thành quả
của cuộc cách mạng từ 50 năm trước.
459
00:23:07,262 --> 00:23:09,139
Sống tới ngày nay thật thú vị.
460
00:23:09,973 --> 00:23:13,935
Điều quan trọng là phải nhớ
mọi thứ bạn sử dụng trên máy tính
461
00:23:14,227 --> 00:23:16,146
đều được tạo ra bởi con người.
462
00:23:17,021 --> 00:23:19,816
Bạn có thể là một trong số đó,
và quan trọng là
463
00:23:19,899 --> 00:23:21,317
bạn trở thành như thế.
464
00:23:21,401 --> 00:23:24,154
Bạn có thể thay đổi thế giới
một cách đơn giản.
465
00:23:24,571 --> 00:23:28,616
Sẽ có một thế giới vận hành dựa trên
thuật toán học máy,
466
00:23:28,741 --> 00:23:32,162
và dữ liệu và mã hóa truyền thống
ngày càng phát triển.
467
00:23:32,662 --> 00:23:35,123
Và điều mà xã hội chúng ta phải làm là,
468
00:23:35,206 --> 00:23:37,584
"Được rồi! Ta có công nghệ mới hữu ích
469
00:23:38,251 --> 00:23:43,089
và nó có thể tuyệt vời nhưng nó không thể
tự nó trở nên tuyệt vời được."
470
00:24:08,990 --> 00:24:10,992
Biên dịch: Ngoc-Van Vu