1
00:00:07,675 --> 00:00:08,968
<i>Aynadaki kim?</i>

2
00:00:11,012 --> 00:00:13,848
<i>Aynada kendini tanıma testi</i>
<i>olarak bilinir bu.</i>

3
00:00:15,391 --> 00:00:18,352
<i>Bazılarında kırmızı leke kullanılır,</i>
<i>kendi yüzün olduğunu </i>

4
00:00:18,436 --> 00:00:19,812
<i>anlarsan geçersin.</i>

5
00:00:20,938 --> 00:00:23,441
<i>Çocuklar 18 ay civarında</i>
<i>testi geçmeye başlar</i>

6
00:00:23,566 --> 00:00:26,486
<i>ve bu gelişimlerinde</i>
<i>büyük bir dönüm noktasını işaret eder.</i>

7
00:00:27,278 --> 00:00:28,112
Selam.

8
00:00:28,279 --> 00:00:32,158
Bu ayna çalışmaları çok ilginçtir,
çok sezgisel bir düzeyde

9
00:00:32,241 --> 00:00:33,910
aynayla ilişki kurarız.

10
00:00:33,993 --> 00:00:36,079
Aynaya bakıp kendinizi tanımanın

11
00:00:36,162 --> 00:00:37,789
öz farkındalıkla ilgisi vardır.

12
00:00:38,331 --> 00:00:41,417
<i>Kendini tanıyabilen tek canlı</i>
<i>insan değildir.</i>

13
00:00:41,709 --> 00:00:44,087
<i>Ayna testini ilk geçenler şempanzelerdi.</i>

14
00:00:44,170 --> 00:00:45,755
<i>Diğerleri de onları takip etti.</i>

15
00:00:45,838 --> 00:00:46,798
<i>Yunuslar,</i>

16
00:00:47,507 --> 00:00:48,424
<i>filler,</i>

17
00:00:49,258 --> 00:00:50,343
<i>hatta saksağanlar.</i>

18
00:00:50,760 --> 00:00:53,221
Yakın zamanda balık araştırması yapıldı.

19
00:00:53,387 --> 00:00:55,681
<i>Bu araştırmayı %100 desteklemiyorum.</i>

20
00:00:56,224 --> 00:00:57,934
<i>Balığın testi geçmesi</i>

21
00:00:58,017 --> 00:00:59,060
<i>tartışmalıydı.</i>

22
00:00:59,685 --> 00:01:02,438
<i>Testin başka şaşırtıcı sonuçları da var.</i>

23
00:01:02,605 --> 00:01:05,942
<i>Akıllı hayvanlar olarak bilinmelerine</i>
<i>rağmen bazı maymunlar</i>

24
00:01:06,025 --> 00:01:07,193
<i>testi geçemiyorlar.</i>

25
00:01:07,276 --> 00:01:09,821
<i>Köpek sahibiyseniz, köpeğinizin</i>
<i>kendi yansımasına</i>

26
00:01:09,904 --> 00:01:11,781
<i>tepki verdiğini fark etmişsinizdir.</i>

27
00:01:13,741 --> 00:01:16,828
<i>Hayvan zekâsıyla ilgili</i>
<i>son 20-30 yılda yapılan araştırmalar</i>

28
00:01:16,911 --> 00:01:18,871
<i>bazen kafa karıştırıcı oldu.</i>

29
00:01:18,955 --> 00:01:24,335
<i>Fakat dünyadaki yerimizle ilgili</i>
<i>bize derin bir anlayış kazandırdı.</i>

30
00:01:24,460 --> 00:01:27,880
İnsan aklıyla ilgili anlayışımızı
nereden geldiğimizle

31
00:01:27,964 --> 00:01:31,717
ve soyumuzla daha iyi
bağlantılandırmak için

32
00:01:32,009 --> 00:01:33,553
hayvanları daha iyi tanımalıyız.

33
00:01:34,387 --> 00:01:36,264
<i>Diğer hayvanlar nasıl düşünüyor peki?</i>

34
00:01:37,390 --> 00:01:39,725
<i>Hayvan zihnini araştırmak,</i>

35
00:01:39,809 --> 00:01:42,895
<i>insan olmanın ne demek olduğunu</i>
<i>anlamada nasıl fayda sağlıyor?</i>

36
00:01:43,896 --> 00:01:46,607
NETFLIX ORİJİNAL BELGESEL DİZİSİ

37
00:01:46,691 --> 00:01:48,276
<i>Papağan çok akıllı bir kuştur.</i>

38
00:01:48,359 --> 00:01:50,153
<i>Kelimeleri telaffuz edebilir.</i>

39
00:01:50,486 --> 00:01:52,822
<i>Tabii kelimelerin anlamını bilemez.</i>

40
00:01:53,072 --> 00:01:54,866
<i>Ben bir atım, deney faresi değilim.</i>

41
00:01:56,075 --> 00:01:58,452
<i>Neredeyse herkes</i>
<i>hayvanları izlemeyi sever,</i>

42
00:01:58,536 --> 00:02:01,205
<i>içgüdüleri ve zekâları</i>
<i>çok şaşırtıcı olabilir.</i>

43
00:02:01,289 --> 00:02:04,000
<i>Tüm insanlığın ömrü,</i>
<i>dünyamızın uzun tarihinde</i>

44
00:02:04,083 --> 00:02:06,085
<i>sadece kısacık bir andır.</i>

45
00:02:06,210 --> 00:02:08,838
<i>Pek çok önemli değişkeni</i>
<i>kontrol edebilmenin yanı sıra</i>

46
00:02:09,088 --> 00:02:11,799
<i>deneklerimiz, ihtiyacımız olan her anda</i>
<i>bizim için hazırdır.</i>

47
00:02:11,966 --> 00:02:13,968
HAYVAN ZEKÂSI

48
00:02:17,180 --> 00:02:19,390
O küçük aklından neler geçtiğini
düşünüyorum.

49
00:02:19,891 --> 00:02:20,975
Hep etrafa bakıyor.

50
00:02:21,392 --> 00:02:23,019
Sürekli düşünüyor.

51
00:02:23,269 --> 00:02:24,729
Çok zekidir.

52
00:02:25,021 --> 00:02:29,567
Bir düzine kelime veya ifadeyi
öğrendi bile.

53
00:02:29,650 --> 00:02:32,612
Bir sürü fikri var
ve ne istediğini biliyor.

54
00:02:32,987 --> 00:02:35,740
Elliot'un egosunu zedelemek çok kolaydır.

55
00:02:35,823 --> 00:02:38,159
Ne zaman başka tavşanlarla karşılaşsa,
"Aman Tanrım,

56
00:02:38,242 --> 00:02:40,161
kendini hepsinden üstün görüyor." deriz.

57
00:02:40,661 --> 00:02:43,497
Bunu söylemek istemezdim
ama çok aksi olabiliyor.

58
00:02:43,581 --> 00:02:46,792
Kedi, köpek veya başka hayvanları olanlar
sıklıkla şöyle düşünmüştür:

59
00:02:46,876 --> 00:02:49,420
"Ne düşünüyorlar? Beni seviyor mu acaba?

60
00:02:49,503 --> 00:02:50,963
Bunu anlamış mıdır?"

61
00:02:51,047 --> 00:02:55,134
Başka bir hayvanın aklından geçenleri
merak etmek çok insani bir şey.

62
00:02:56,260 --> 00:02:58,012
<i>Onlara soramıyoruz.</i>

63
00:02:58,221 --> 00:03:01,140
<i>Hayvanların birbiriyle</i>
<i>iletişim yöntemleri olduğu çok açık.</i>

64
00:03:01,224 --> 00:03:02,892
<i>Arılar dans ederek iletişim kuruyor.</i>

65
00:03:02,975 --> 00:03:04,143
<i>Balinalar şarkı söylüyor.</i>

66
00:03:05,061 --> 00:03:07,647
<i>Şempanzeler el kol hareketi yapıyor</i>
<i>ve çığlık atıyor.</i>

67
00:03:07,730 --> 00:03:11,442
<i>Ancak insanların kullanabileceği</i>
<i>binlerce kelime var</i>

68
00:03:11,525 --> 00:03:15,780
<i>ve bunlar yan yana geldiklerinde</i>
<i>sonsuz sayıda fikri aktarabiliyorlar.</i>

69
00:03:16,864 --> 00:03:20,826
<i>Hayvanların insan diliyle</i>
<i>iletişim kurup kuramayacağına bakmak,</i>

70
00:03:20,910 --> 00:03:24,121
<i>hayvan zekâsı araştırmalarının</i>
<i>ilk çabalarından biriydi.</i>

71
00:03:24,413 --> 00:03:27,750
<i>Bu, 40'ların sonunda Viki adında</i>
<i>bir şempanzeyle yapılan</i>

72
00:03:27,833 --> 00:03:29,543
<i>ilk deneylerden biriydi.</i>

73
00:03:30,127 --> 00:03:31,295
<i>Kimim ben?</i>

74
00:03:32,380 --> 00:03:33,381
<i>Baba mı?</i>

75
00:03:33,923 --> 00:03:34,757
<i>Baba mı?</i>

76
00:03:35,132 --> 00:03:37,218
<i>Pek iyi gitmediğini görüyorsunuz.</i>

77
00:03:37,301 --> 00:03:40,888
<i>Şempanzelerin ses tellerinin</i>
<i>konuşmaya uygun olmadığı ortaya çıktı.</i>

78
00:03:41,472 --> 00:03:44,850
<i>Fakat 1966'da bir psikolog çift</i>
<i>başka bir fikir ortaya attı.</i>

79
00:03:45,518 --> 00:03:49,063
<i>Washoe adında, yabanda doğmuş</i>
<i>bir şempanzeyi evlerine götürdüler.</i>

80
00:03:49,146 --> 00:03:52,984
<i>İnsan gibi yetiştirdiler ve Amerikan</i>
<i>işaret dilini öğretmeye çalıştılar.</i>

81
00:03:53,401 --> 00:03:58,155
<i>Sonuçta Washoe 150 işareti öğrendi.</i>
<i>Kelimelerden bazıları şunlardı.</i>

82
00:03:58,614 --> 00:03:59,490
<i>Diş fırçası.</i>

83
00:03:59,573 --> 00:04:00,533
<i>Sarılmak.</i>

84
00:04:00,908 --> 00:04:01,784
<i>Aç.</i>

85
00:04:02,243 --> 00:04:03,077
<i>Dışarı.</i>

86
00:04:03,160 --> 00:04:06,372
Dilbilimciler, dili
sembolik iletişim olarak tanımlamıştır.

87
00:04:06,455 --> 00:04:10,293
Sonra Washoe geldi ve o da
sembolik iletişim kuruyordu.

88
00:04:10,376 --> 00:04:13,212
Belirli şeyleri ifade etmek için
el hareketleri kullanıyordu.

89
00:04:13,296 --> 00:04:16,173
<i>Kamuoyunda ses getiren</i>
<i>başka maymun araştırmaları da yapıldı.</i>

90
00:04:16,257 --> 00:04:21,804
<i>İnsan aklının ve iletişim becerimizin</i>
<i>o kadar da eşsiz olmadığı ortaya çıktı.</i>

91
00:04:22,388 --> 00:04:26,976
<i>Soru şuydu: bu maymunlar</i>
<i>gerçekten dili mi kullanıyordu?</i>

92
00:04:29,395 --> 00:04:30,813
<i>Esaslı bir soruydu bu.</i>

93
00:04:31,522 --> 00:04:35,609
<i>19. yüzyılın sonlarına kadar,</i>
<i>çoğu Batı kültüründe insan aklının</i>

94
00:04:35,693 --> 00:04:38,696
<i>hayvanlarla hiçbir ilgisi olmadığı</i>
<i>düşünülürdü.</i>

95
00:04:39,280 --> 00:04:42,616
<i>Budizm gibi bazı Doğu dinlerinde ise</i>
<i>durum farklıydı.</i>

96
00:04:42,950 --> 00:04:45,119
<i>Orada evrenin tasavvuru şuna benziyordu.</i>

97
00:04:45,453 --> 00:04:48,205
<i>İnsanlar ve hayvanlar,</i>
<i>aynı yaradılışı paylaşıyordu.</i>

98
00:04:48,289 --> 00:04:50,374
<i>Yeniden doğumla ilişkileniyorlardı.</i>

99
00:04:50,708 --> 00:04:53,502
<i>Fakat Hristiyan dünya görüşü</i>
<i>şuna benziyordu.</i>

100
00:04:53,878 --> 00:04:56,922
<i>İnsanların ruhu olduğu için</i>
<i>daha üstün nitelikliydiler.</i>

101
00:04:57,006 --> 00:04:59,383
<i>Hayvanlarsa alt kademedeydi.</i>

102
00:04:59,467 --> 00:05:03,721
<i>Memeliler var ve sonra solucanlara,</i>
<i>yumuşakçalara doğru inerek devam ediyor.</i>

103
00:05:03,846 --> 00:05:06,265
<i>Ve elbette Tanrı'ya</i>
<i>en yakın olanlar insanlardı.</i>

104
00:05:06,349 --> 00:05:09,018
<i>İnsanların hemen üzerinde</i>
<i>melekler ve Tanrı vardı.</i>

105
00:05:09,268 --> 00:05:12,772
<i>Fakat Charles Darwin, defterindeki</i>
<i>ilk hayat ağacı çiziminde</i>

106
00:05:12,855 --> 00:05:14,273
<i>bu görüşü tümden değiştirdi.</i>

107
00:05:14,398 --> 00:05:19,278
<i>Ufak görünebilir ama evrim teorisiyle</i>
<i>tüm o dünya görüşünü alt üst etti.</i>

108
00:05:19,570 --> 00:05:24,492
<i>Türlerin Kökeni'nde</i> Darwin'in
çok iyi başardığı şeylerden biri de

109
00:05:24,575 --> 00:05:30,873
basamak değil de ağaç şeklinde,
alternatif bir resim sunmasıdır.

110
00:05:30,998 --> 00:05:33,876
<i>Tüm hayvanlar, daha ilkel yaşam</i>
<i>biçimlerinden evrilmiştir</i>

111
00:05:33,959 --> 00:05:37,004
<i>ve tüm canlılar uzaktan da olsa,</i>
<i>birbiriyle ilişkilidir.</i>

112
00:05:37,421 --> 00:05:39,215
<i>Homo sapiens de buradadır.</i>

113
00:05:39,507 --> 00:05:40,341
<i>İşte biz.</i>

114
00:05:40,841 --> 00:05:45,179
<i>Darwin, zekânın da bu ağaçta</i>
<i>yer alması gerektiğini söyledi.</i>

115
00:05:45,388 --> 00:05:49,016
<i>"İnsan ve ileri düzeydeki hayvanların</i>
<i>zekâsı arasındaki fark</i>

116
00:05:49,100 --> 00:05:52,269
<i>her ne kadar büyük olsa da,</i>
<i>nitel değil nicel bir farktır."</i>

117
00:05:54,980 --> 00:05:57,650
<i>Fakat zekâ, bilimsel açıdan</i>
<i>araştırılması zor bir konudur.</i>

118
00:05:57,733 --> 00:06:00,694
<i>20. yüzyılın büyük bir kısmında</i>
<i>ana akım psikoloji yaklaşımları,</i>

119
00:06:00,778 --> 00:06:02,738
<i>davranışları ölçmüştür.</i>

120
00:06:03,197 --> 00:06:06,117
<i>Bu düşünce ekolüne</i>
<i>davranışçılık deniyordu.</i>

121
00:06:06,325 --> 00:06:08,869
Davranışçılık bir tür din haline geldi.

122
00:06:08,994 --> 00:06:11,914
İlk başlarda amaçları gayet güzeldi.

123
00:06:12,123 --> 00:06:16,127
Duygular, düşünceler gibi
içsel durumlardan uzaklaşalım

124
00:06:16,210 --> 00:06:17,920
ve davranışa bakalım dediler.

125
00:06:18,003 --> 00:06:20,423
<i>Fakat davranışçılık daha da ileri gidip</i>

126
00:06:20,506 --> 00:06:22,883
<i>zekânın bir önemi olmadığını iddia etti.</i>

127
00:06:22,967 --> 00:06:26,303
<i>Her türlü zekâ belirtisi,</i>
<i>ödül ve ceza sisteminden</i>

128
00:06:26,387 --> 00:06:28,222
<i>geçerek öğreniliyordu.</i>

129
00:06:28,347 --> 00:06:31,559
<i>Maymunların dili öğrenmesini açıklayan</i>
<i>yaklaşımlardan biri buydu.</i>

130
00:06:32,268 --> 00:06:36,063
<i>Psikolog B.F. Skinner</i>
<i>davranışçılığın önde gelen isimlerindendi.</i>

131
00:06:36,147 --> 00:06:38,816
<i>Çalışmalarına hem alkış tutuldu,</i>
<i>hem de saldırıldı</i>

132
00:06:38,899 --> 00:06:43,195
<i>çünkü başkalarının davranışlarını</i>
<i>şekillendirip kontrol etmeyi ele alıyordu.</i>

133
00:06:43,279 --> 00:06:46,449
<i>Skinner, hayvanların dürtüsel tepki</i>
<i>veren makineler olduğunu düşündü.</i>

134
00:06:46,574 --> 00:06:50,453
<i>Doğru ödül ve cezalarla</i>
<i>her şeyin öğretilebileceğine inandı.</i>

135
00:06:50,536 --> 00:06:52,663
<i>Güvercinlere okuma öğretmek gibi.</i>

136
00:06:52,788 --> 00:06:56,876
<i>Yiyecekle ödüllendirilerek, her bir harfe</i>
<i>farklı tepki vermeyi öğrendi.</i>

137
00:06:57,042 --> 00:06:58,794
<i>Veya pinpon oynamayı.</i>

138
00:06:58,919 --> 00:07:05,050
<i>Veya II. Dünya Savaşı füzesi atmayı.</i>
<i>İşe yaramıştı ama hiç kullanılmadı.</i>

139
00:07:05,301 --> 00:07:07,094
<i>Skinner, daha gelişmiş olmamıza rağmen</i>

140
00:07:07,178 --> 00:07:09,722
<i>insanlar da bu şekilde öğreniyor,</i>
<i>diye düşündü.</i>

141
00:07:09,805 --> 00:07:12,725
<i>1977'deki bir röportajında,</i>
<i>insan ve hayvan zekâsının</i>

142
00:07:12,808 --> 00:07:15,311
<i>yalnızca koşullandırmadan ibaret</i>
<i>olduğunu söyledi.</i>

143
00:07:15,853 --> 00:07:18,105
<i>Elbette insan davranışı</i>
<i>hayvan davranışından</i>

144
00:07:18,189 --> 00:07:21,358
<i>fevkalade farklı ve çok daha karmaşık</i>

145
00:07:21,442 --> 00:07:23,569
<i>ama temel prensipler açısından</i>
<i>pek fark yok.</i>

146
00:07:25,029 --> 00:07:27,781
<i>Fakat dilbilimci Noam Chomsky</i>
<i>Skinner'a katılmıyordu.</i>

147
00:07:28,032 --> 00:07:31,452
<i>Aynı yıl yaptığı bir röportajda, Chomsky</i>
<i>insanların dil kazanımı için</i>

148
00:07:31,535 --> 00:07:34,497
<i>şartlanmaya gereksinim duymadığını</i>
<i>iddia etti.</i>

149
00:07:34,580 --> 00:07:37,750
<i>Konuşmak için yaratılmışız</i>
<i>ve bu, küçük yaştan itibaren görülebilir.</i>

150
00:07:37,833 --> 00:07:41,795
<i>Çoğu ebeveyn, çocuklarına</i>
<i>hiçbir sistematik eğitim uygulamaz</i>

151
00:07:41,879 --> 00:07:43,589
<i>ama çocuklar yine de öğrenir.</i>

152
00:07:43,672 --> 00:07:46,884
<i>Bir bakıma, dilin öğrenilen bir şey</i>
<i>olmadığını bile söylememiz mümkün.</i>

153
00:07:46,967 --> 00:07:49,762
<i>Hayvanların da farklı şeyler için</i>
<i>yaratıldığını düşünüyordu.</i>

154
00:07:49,845 --> 00:07:54,183
<i>Washoe gibi maymunlar nasıl dil öğrendi</i>
<i>diye sorulduğunda,</i>

155
00:07:54,266 --> 00:07:57,728
<i>"İnsanlar yaklaşık dokuz metre uçabiliyor.</i>
<i>Olimpiyatlarda yapıyorlar.</i>

156
00:07:57,811 --> 00:07:58,979
<i>Buna uçmak denir mi?</i>

157
00:07:59,438 --> 00:08:01,190
<i>Soru çok anlamsız." demişti.</i>

158
00:08:02,274 --> 00:08:06,028
<i>Washoe'dan sonra, araştırmacılar</i>
<i>başka bir şempanzeye işaret dili öğretti.</i>

159
00:08:06,111 --> 00:08:07,279
<i>Nim Chimpsky'ye.</i>

160
00:08:08,072 --> 00:08:11,367
<i>Daha önceki maymun dil araştırmalarının</i>
<i>kayıtlarını incelediler</i>

161
00:08:11,492 --> 00:08:15,246
<i>ve şempanzelerin kelimeleri tek tek</i>
<i>taklit edebildiği sonucuna vardılar.</i>

162
00:08:15,329 --> 00:08:18,624
<i>Ancak insanlar gibi doğaçlama</i>
<i>cümlelerle konuşamıyor</i>

163
00:08:18,707 --> 00:08:20,793
<i>veya gramer kullanamıyorlardı.</i>

164
00:08:21,126 --> 00:08:25,756
<i>Sonuçta Nim Chimpsky'nin</i>
<i>en uzun cümlesi şu 16 kelimeydi:</i>

165
00:08:25,839 --> 00:08:31,637
<i>"Bana portakal ver ver yemek portakal</i>
<i>ben portakal yemek sen bana ver</i>

166
00:08:31,720 --> 00:08:33,764
<i>sen bana portakal ver."</i>

167
00:08:34,932 --> 00:08:37,059
<i>Davranışçılık popülaritesini yitirdi.</i>

168
00:08:38,352 --> 00:08:41,730
Bir dili olduklarına
artık o kadar da inanmasak da

169
00:08:41,814 --> 00:08:44,733
maymunların düşündüğümüzden
fazlasını yapabileceğini göstererek

170
00:08:44,817 --> 00:08:47,403
hayvanlardaki bilişe dair
yepyeni bir alan açtılar.

171
00:08:49,280 --> 00:08:53,409
<i>Bugün, Darwin sayesinde bilim insanları</i>
<i>insan zekâsının erken primatlardan</i>

172
00:08:53,492 --> 00:08:57,621
<i>bugüne kadarki süreçte ilk sıçrayışını</i>
<i>yedi milyon yıl önce</i>

173
00:08:57,705 --> 00:09:00,332
<i>ve diğerini de 200 bin yıl önce</i>
<i>yaptığına inanıyor.</i>

174
00:09:00,416 --> 00:09:02,376
<i>İşte homo sapiens o noktada</i>
<i>ortaya çıkıyor.</i>

175
00:09:02,960 --> 00:09:06,171
<i>Evrimsel açıdan</i>
<i>göz açıp kapayacak kadar bir sürede,</i>

176
00:09:06,255 --> 00:09:10,092
<i>insanların beyni büyüdü;</i>
<i>karmaşık diller, kültürler, teknolojiler</i>

177
00:09:10,175 --> 00:09:13,887
<i>ve medeniyetler geliştirdiler;</i>
<i>dünyanın her tarafına yayıldılar.</i>

178
00:09:15,055 --> 00:09:18,350
<i>İnsan beyninin sıra dışı olmasına dair</i>
<i>teorilerden biri,</i>

179
00:09:18,434 --> 00:09:20,144
<i>daha çok nöronu olmasıdır.</i>

180
00:09:20,477 --> 00:09:24,523
<i>İnsan beyninde kabaca</i>
<i>100 milyar nöron vardır.</i>

181
00:09:24,607 --> 00:09:27,443
<i>Şempanzelerden üç kat,</i>

182
00:09:27,568 --> 00:09:29,945
<i>farelerden ise bin kat daha fazla</i>
<i>demektir bu.</i>

183
00:09:30,029 --> 00:09:32,573
<i>Fakat yakın zamanda</i>
<i>yapılan bir araştırmada</i>

184
00:09:32,656 --> 00:09:36,160
<i>fillerin neredeyse 260 milyar nörona</i>
<i>sahip olduğu ortaya çıktı.</i>

185
00:09:36,243 --> 00:09:38,329
<i>Yani bizden neredeyse üç kat fazla.</i>

186
00:09:38,829 --> 00:09:43,292
<i>Bilim insanları bizdeki nöron tipinin</i>
<i>özel olup olmadığını da anlamaya çalıştı.</i>

187
00:09:44,084 --> 00:09:45,336
<i>Özel görünmüyorlar.</i>

188
00:09:45,586 --> 00:09:49,715
Öyle ki, eğer insan beyni slaytına
veya fare beyni slaytına baksanız

189
00:09:49,798 --> 00:09:54,219
ve bir nörobilimciye
o slayttan bir nöron gösterseniz

190
00:09:54,386 --> 00:09:58,766
insan beyninden mi,
yoksa fare beyninden mi alındığını

191
00:09:58,849 --> 00:10:00,267
söylemekte çok zorlanır.

192
00:10:00,601 --> 00:10:03,103
<i>Fakat tüm nöronların işlevi aynı değildir.</i>

193
00:10:03,520 --> 00:10:07,066
<i>İnsan beyninde bazı özel nöronlar</i>
<i>başkalarının davranışlarından </i>

194
00:10:07,149 --> 00:10:08,901
<i>öğrendiklerimizle etkin hâle gelir.</i>

195
00:10:09,193 --> 00:10:11,904
<i>Bunlara "ayna nöronlar" diyoruz.</i>

196
00:10:11,987 --> 00:10:16,116
<i>Bilim insanları, diğer primatlarda da</i>
<i>benzer nöronlar olduğunu buldu.</i>

197
00:10:16,200 --> 00:10:20,245
<i>Bir araştırma, bataklık serçesinde de</i>
<i>ayna nöron olduğunu ortaya koydu.</i>

198
00:10:20,579 --> 00:10:24,333
<i>Diğer kuşların şarkılarını</i>
<i>taklit ettiklerinde aktif hâle geliyordu.</i>

199
00:10:24,625 --> 00:10:27,670
Yani özel insan nöronunu henüz bulamadık.

200
00:10:27,753 --> 00:10:31,882
100 milyar nöron olduğu için
araştırılacak çok şey var.

201
00:10:32,341 --> 00:10:33,592
HAYVAN BEYİN GÖVDE ORANLARI

202
00:10:33,634 --> 00:10:35,928
<i>Beyin ve gövde oranlarının</i>
<i>standart hesaplamasında</i>

203
00:10:36,011 --> 00:10:37,805
<i>insanlar en tepede yer alıyor.</i>

204
00:10:38,180 --> 00:10:41,725
<i>Zeki olarak algıladığımız</i>
<i>diğer hayvanlar da üst sıralarda.</i>

205
00:10:42,059 --> 00:10:45,771
<i>Büyük beyinli hayvanların yaşam süreleri</i>
<i>daha uzun olmaya meyilli.</i>

206
00:10:45,854 --> 00:10:48,524
Dolayısıyla diğer hayvanların zekâsını
düşünürken

207
00:10:48,607 --> 00:10:51,026
insanlarda çok gurur duyduğumuz
bilişsel kapasitelere

208
00:10:51,110 --> 00:10:52,528
odaklanmaya meyilliyiz.

209
00:10:53,195 --> 00:10:57,157
<i>Örneğin sosyal açıdan zeki olmak.</i>
<i>Çünkü karmaşık sosyal yapılarda</i>

210
00:10:57,241 --> 00:10:59,410
yaşama becerisini geliştirdik.

211
00:10:59,535 --> 00:11:02,788
<i>Fakat şempanzeler de bunu</i>
<i>daha küçük ölçekte başarıyor </i>

212
00:11:02,871 --> 00:11:04,707
<i>ve bu, başkalarının duygularıyla ilgili</i>

213
00:11:04,790 --> 00:11:07,501
<i>dikkatli yargılara varacak bir zekâ</i>
<i>gerektiriyor.</i>

214
00:11:07,584 --> 00:11:09,837
<i>Bir başkasının davranışını</i>
<i>tahmin edebilir miyim?</i>

215
00:11:09,920 --> 00:11:13,424
<i>Bu bireye meydan okuyabilir miyim?</i>
<i>Yaparsam destek görür müyüm?</i>

216
00:11:13,674 --> 00:11:17,219
<i>Kavgalardan sonra nasıl</i>
<i>ve kiminle uzlaşırım?</i>

217
00:11:17,302 --> 00:11:19,722
<i>Sıklıkla karmaşık kararlar</i>
<i>almaları gerekiyor.</i>

218
00:11:20,723 --> 00:11:23,350
<i>Araştırmacılar, şempanzelerde</i>
<i>esneme bulaşıcı olduğu için</i>

219
00:11:23,434 --> 00:11:25,102
<i>empati kurabildiklerini düşünüyor.</i>

220
00:11:25,185 --> 00:11:28,522
<i>2009'da yapılan bir araştırma,</i>
<i>çizgi filmdeki bir şempanze esnediğinde</i>

221
00:11:28,605 --> 00:11:30,774
<i>şempanzelerin de esnediğini ortaya koydu.</i>

222
00:11:31,358 --> 00:11:35,612
<i>Problem çözmede araç kullandığımız için</i>
<i>eşsiz olduğumuza inanıyorduk.</i>

223
00:11:35,738 --> 00:11:38,991
Önümüze çıkacağını tahmin etmediğimiz
sorunlarla karşılaşıyoruzz.

224
00:11:39,074 --> 00:11:42,161
Çünkü kâinat biraz rastlantısaldır,
kestirilmesi zordur.

225
00:11:42,244 --> 00:11:44,621
Bence zekâ tanımlarından biri de,
bir hayvanın

226
00:11:44,747 --> 00:11:48,625
önüne çıkan bir sorunu,
istediği hedefe ulaşmak için

227
00:11:48,709 --> 00:11:51,044
çözüp çözemeyeceği.

228
00:11:51,295 --> 00:11:55,340
<i>Fakat 60'larda Jane Goodall,</i>
<i>şempanzelerde araç kullanımının</i>

229
00:11:55,424 --> 00:11:57,134
<i>yaygın olduğunu keşfetti.</i>

230
00:11:57,259 --> 00:11:59,595
<i>Sonra araştırmacılar</i>
<i>ilginç bir şey keşfettiler.</i>

231
00:12:00,304 --> 00:12:01,930
<i>Kuşlar da bunu yapabiliyordu.</i>

232
00:12:02,014 --> 00:12:05,684
<i>Mesela Yeni Kaledonya kargaları</i>
<i>araç kullanmada çok iyidirler.</i>

233
00:12:05,768 --> 00:12:06,894
<i>Artık bunu biliyoruz.</i>

234
00:12:06,977 --> 00:12:11,231
<i>Araç bile yapabiliyorlar, düzeltiyorlar,</i>
<i>bir dizi araç yapma becerisine sahipler.</i>

235
00:12:11,774 --> 00:12:15,486
<i>Diğer hayvanlar sorunlarla karşılaştıkça</i>
<i>çözüm üretiyor olabilirler</i>

236
00:12:15,569 --> 00:12:17,780
<i>ama biz insanlar,</i>
<i>hatıralarımızdan ders alıp </i>

237
00:12:17,863 --> 00:12:21,241
<i>geleceğe yönelik plan yapabildiğimiz için</i>
<i>özel olduğumuzu düşünüyoruz.</i>

238
00:12:21,325 --> 00:12:24,453
<i>Hayvanların anda mahkûm olduklarını</i>
<i>sanırdık.</i>

239
00:12:24,536 --> 00:12:27,664
<i>Biz insanlar farklıyız</i>
<i>çünkü belirli olaylarla ilgili</i>

240
00:12:27,748 --> 00:12:29,249
<i>geçmişe dönük düşünebiliyoruz.</i>

241
00:12:29,374 --> 00:12:33,921
İleriyi düşünebiliyoruz, ertesi güne
veya çok daha sonraya plan yapabiliyoruz.

242
00:12:34,463 --> 00:12:35,881
Bu da bizi farklı kılıyor.

243
00:12:36,381 --> 00:12:40,385
<i>Karga ailesinin başka bir üyesi olan</i>
<i>Amerikan göknarkargası üzerinde</i>

244
00:12:40,469 --> 00:12:46,850
<i>yapılan araştırma, sonbaharda</i>
<i>6 bin noktaya 30 bin tohum sakladıklarını </i>

245
00:12:47,267 --> 00:12:50,979
<i>ve aylar sonra, bahar geldiğinde</i>
<i>tekrar bulduklarını ortaya koydu.</i>

246
00:12:51,271 --> 00:12:53,649
Arabamı nereye
park ettiğimi bile bilmiyorum.

247
00:12:53,732 --> 00:12:56,944
Yani bu kuşların yaptıkları
bence çok etkileyici.

248
00:12:57,027 --> 00:12:59,863
<i>Ama insanlar sadece kendi geleceği için</i>
<i>plan yapmıyor.</i>

249
00:13:00,072 --> 00:13:02,366
<i>Kendi türümüzün geleceği için de</i>
<i>plan yapıyoruz.</i>

250
00:13:02,449 --> 00:13:05,619
<i>Okullar, kütüphaneler, müzeler kuruyoruz.</i>

251
00:13:05,702 --> 00:13:06,662
<i>Kültürümüz var.</i>

252
00:13:06,745 --> 00:13:11,041
<i>Kültür, çocuklarımız için</i>
<i>ortaklaşa sorumluluk fikridir.</i>

253
00:13:11,124 --> 00:13:15,587
<i>Bence bu model, hayvanların</i>
<i>çocuklarına bakma biçimlerinde</i>

254
00:13:15,671 --> 00:13:17,422
<i>temel bir seviyede görülebilir.</i>

255
00:13:18,048 --> 00:13:22,302
<i>Fildişi Sahili'nde genetik olarak ilişkili</i>
<i>üç şempanze grubuyla ilgili bir araştırma,</i>

256
00:13:22,386 --> 00:13:25,013
<i>her bir grubun</i>
<i>aynı Afrika cevizini açmak için</i>

257
00:13:25,097 --> 00:13:27,599
<i>farklı bir araç kullandığını ortaya koydu.</i>

258
00:13:27,891 --> 00:13:31,103
<i>Her bir grubun, çocuklarına</i>
<i>farklı şekillerde öğrettiğinin kanıtı.</i>

259
00:13:31,186 --> 00:13:33,146
<i>Balinaların da kültürü vardır.</i>

260
00:13:37,025 --> 00:13:40,153
<i>Bu, kambur balinalar arasında</i>
<i>popüler olan bir şarkı.</i>

261
00:13:40,696 --> 00:13:44,241
<i>2009'da sadece bu balina grubu</i>
<i>bu şarkıyı söylüyordu.</i>

262
00:13:45,033 --> 00:13:49,830
<i>2010'da müşterek bir beslenme noktasında</i>
<i>başka bir balina grubuna rastladılar</i>

263
00:13:49,913 --> 00:13:52,791
<i>ve diğer gruplardan biri,</i>
<i>kendi şarkılarını bıraktı</i>

264
00:13:52,875 --> 00:13:55,711
<i>ve bu yeni şarkıyı söyleyerek</i>
<i>evlerine döndüler.</i>

265
00:13:55,794 --> 00:13:58,297
<i>Buna kültürel devrim diyorlar.</i>

266
00:14:00,591 --> 00:14:03,135
<i>Bu tür keşifler,</i>
<i>zekânın nasıl geliştiğine dair</i>

267
00:14:03,218 --> 00:14:04,720
<i>anlayışımızı bozdu.</i>

268
00:14:05,220 --> 00:14:09,266
<i>Kuşlar ve balinalar, insanlara</i>
<i>diğer primatlar kadar yakın türler değil.</i>

269
00:14:10,142 --> 00:14:12,352
<i>İkisi de memeli olan balinalarla</i>
<i>insanlar, </i>

270
00:14:12,436 --> 00:14:15,480
<i>yaklaşık 100 milyon yıl önce</i>
<i>ortak bir ataya sahiplerdi.</i>

271
00:14:15,564 --> 00:14:18,317
<i>Karga familyasıyla son ortak atamız ise</i>

272
00:14:18,650 --> 00:14:22,195
<i>300 milyon yıl önceye, dinozorlardan</i>
<i>önceki zamana dayanıyor.</i>

273
00:14:23,488 --> 00:14:25,657
<i>Aynı yetenekler noktasında</i>
<i>birleşmemizin nedeni</i>

274
00:14:25,741 --> 00:14:27,326
<i>yakın akraba olmamız değil,</i>

275
00:14:27,409 --> 00:14:29,578
benzer sorunlarla karşılaşmamız

276
00:14:29,661 --> 00:14:31,830
ve benzer bilişsel yapılar geliştirmemiz.

277
00:14:31,914 --> 00:14:35,250
<i>Hayvanlar aleminde,</i>
<i>fiziksel özelliklerde de böyle oldu.</i>

278
00:14:35,375 --> 00:14:37,711
<i>İlgisi olmayan türler,</i>
<i>birbirinden bağımsız olarak </i>

279
00:14:37,794 --> 00:14:39,880
<i>ihtiyaçlarına uygun</i>
<i>özellikler geliştirdiler:</i>

280
00:14:39,963 --> 00:14:42,841
<i>kanatlar, sırt yüzgeçleri</i>
<i>ve zehir salgılama gibi.</i>

281
00:14:43,008 --> 00:14:45,719
<i>Zihinde de aynı şey gerçekleşti.</i>

282
00:14:47,137 --> 00:14:50,307
<i>Bu yüzden, evrim ağacının her noktasındaki</i>
<i>tüm hayvanların</i>

283
00:14:50,682 --> 00:14:53,060
<i>öz farkındalığa sahip olma ihtimali var.</i>

284
00:14:53,936 --> 00:14:56,271
<i>Ancak balıkların var mı, söylemesi zor.</i>

285
00:14:56,563 --> 00:14:59,316
<i>Kırmızı lekeyi</i>
<i>kazımaya çalışmasının nedeni</i>

286
00:14:59,399 --> 00:15:03,445
<i>araştırmacıların pullarına mürekkep</i>
<i>değdirdiğini hissetmesi olabilir,</i>

287
00:15:03,528 --> 00:15:05,197
<i>kendini tanıması değil.</i>

288
00:15:06,657 --> 00:15:09,326
<i>Ayna testinin başka sınırlamaları da var.</i>

289
00:15:09,576 --> 00:15:15,165
Sorunun bir parçası, size sunduğum testin
gayet görsel bir test olması

290
00:15:15,248 --> 00:15:19,670
ve çoğu hayvan görme becerisini,
insanların başka bir hisseden insanı

291
00:15:19,753 --> 00:15:22,673
tanımak üzere kullandığı gibi
kullanmıyor olabilir.

292
00:15:22,756 --> 00:15:27,260
<i>Hayvanların zihnini araştırırken</i>
<i>yaptığımız temel bir hatayı vurguluyor bu.</i>

293
00:15:27,344 --> 00:15:30,639
<i>Bir bakıma, testlerimizin çoğu</i>
<i>bir ayna gibiydi.</i>

294
00:15:30,889 --> 00:15:34,309
<i>İnsanın dünya algısına dayanarak,</i>
<i>insana özgü ölçütler kullanıyor</i>

295
00:15:34,393 --> 00:15:36,937
<i>ve insani nitelikler arıyorduk.</i>

296
00:15:38,146 --> 00:15:41,233
<i>Burada, bir insana kıyasla</i>
<i>bir köpeğin görme biçimi görülüyor.</i>

297
00:15:41,692 --> 00:15:44,403
<i>Köpekler kırmızı-yeşil renk körüdür</i>

298
00:15:44,486 --> 00:15:48,365
<i>ve görme becerileri insana kıyasla</i>
<i>dört ila sekiz kat daha az keskindir.</i>

299
00:15:48,699 --> 00:15:52,119
<i>Fakat onlar kendi dünyalarında</i>
<i>koku duyularıyla yön bulurlar,</i>

300
00:15:52,202 --> 00:15:55,372
<i>ve bu duyuları insana kıyasla</i>
<i>10.000 kat daha güçlüdür.</i>

301
00:15:55,956 --> 00:15:59,543
<i>Bir araştırmacı, köpeklerin</i>
<i>kendi kokularını karışık kokulardan</i>

302
00:15:59,626 --> 00:16:03,422
<i>ayırt edip edemeyeceğini görmek üzere</i>
<i>idrar dolu tenekelerle bir test hazırladı.</i>

303
00:16:03,922 --> 00:16:06,591
<i>Karışık kokuların olduğu tenekelerde</i>
<i>daha çok oyalandılar</i>

304
00:16:06,717 --> 00:16:10,512
<i>ve böylece köpeklerde öz farkındalık</i>
<i>olabileceği fakat görüş yerine kokuyu </i>

305
00:16:10,595 --> 00:16:12,180
<i>kullandıkları ortaya konmuş oldu.</i>

306
00:16:12,597 --> 00:16:15,767
<i>Bu da, 2011'de araştırmacıların</i>
<i>yaptığı bir testte</i>

307
00:16:15,851 --> 00:16:19,062
<i>pek çok açıdan</i>
<i>zeki bir hayvan olan fillerin</i>

308
00:16:19,146 --> 00:16:23,608
<i>ulaşamadıkları bir yiyeceğe</i>
<i>bir çubuk yardımıyla ulaşmaya çalışırken</i>

309
00:16:23,692 --> 00:16:26,111
<i>neden başarısız olduğunu açıklayabilir.</i>

310
00:16:26,194 --> 00:16:27,404
Fili anlamak için,<i> </i>

311
00:16:27,487 --> 00:16:32,409
fillerin köpeklerden 100 kat daha iyi
koku alabildiğini anlamak lazım mesela.

312
00:16:32,784 --> 00:16:35,328
<i>Fakat sonra araştırmacılar</i>
<i>testi değiştirdi.</i>

313
00:16:35,787 --> 00:16:39,332
<i>Çubuk koymak yerine,</i>
<i>bir kutu ve bir tekerlek bıraktılar.</i>

314
00:16:39,416 --> 00:16:42,419
<i>Fillerin yiyeceğe ulaşmak için</i>
<i>bunların üzerine çıkıp çıkmayacağını</i>

315
00:16:42,502 --> 00:16:45,464
<i>görmek istediler. Filler testi geçti.</i>

316
00:16:45,964 --> 00:16:48,967
Sanıyoruz ki bunun nedeni şu:
Filler için

317
00:16:49,051 --> 00:16:50,052
bir çubuğu almak

318
00:16:50,761 --> 00:16:52,304
koku alma organını kapatmak demek.

319
00:16:52,637 --> 00:16:55,640
<i>O yüzden hem fili anlamak,</i>
<i>hem de hortumunun</i>

320
00:16:55,724 --> 00:16:59,269
<i>eller gibi işlev görmediğini</i>
<i>anlamak gerek. Farklı fonksiyonları var.</i>

321
00:17:00,020 --> 00:17:02,689
Her hayvan dünyaya farklı bakıyor

322
00:17:03,065 --> 00:17:05,442
ve hepsinin algısal kapasitesi farklı.

323
00:17:05,525 --> 00:17:09,446
Bazı hayvanlar bizim görmediğimiz
şeyleri görüyor, duymadıklarımızı duyuyor.

324
00:17:10,864 --> 00:17:15,702
<i>Örneğin, yarasalar çevresindekileri</i>
<i>ekolokasyon yoluyla hissetme becerisi</i>

325
00:17:15,786 --> 00:17:17,245
<i>geliştirmiş bir tür.</i>

326
00:17:17,496 --> 00:17:22,334
<i>Yani insan kulağıyla çoğunlukla</i>
<i>duyulamayacak tizlikteki seslerinin</i>

327
00:17:22,417 --> 00:17:25,712
<i>yakındaki nesnelere çarpıp yansımasıyla</i>
<i>yön buluyorlar.</i>

328
00:17:25,879 --> 00:17:29,424
<i>Somonlarsa, dünyanın manyetik alanını</i>
<i>bir pusula gibi kullanıp</i>

329
00:17:29,508 --> 00:17:32,427
<i>okyanuslarda kilometrelerce yol alıyor</i>

330
00:17:32,511 --> 00:17:34,179
<i>ve üreme alanlarına dönüyorlar.</i>

331
00:17:34,513 --> 00:17:37,808
<i>Bunları yapamamamız bizleri</i>
<i>bir yarasadan veya somondan</i>

332
00:17:37,891 --> 00:17:39,810
<i>daha aptal gösterebilir.</i>

333
00:17:40,060 --> 00:17:45,482
Hayvanların ustaca ve zekice yaptığı
pek çok şeyi kaçırıyoruz

334
00:17:45,565 --> 00:17:48,693
çünkü insan zekâsını
standart kabul ediyoruz.

335
00:17:48,777 --> 00:17:53,490
<i>Zekâ kavramına</i>
<i>ne kadar çok hayvanı dahil edersek</i>

336
00:17:53,824 --> 00:17:55,492
<i>onları o kadar çok koruyabiliriz.</i>

337
00:17:55,575 --> 00:18:01,623
<i>İspanya parlamentosu, büyük maymunları</i>
<i>esaret ve deneylerden korumak için</i>

338
00:18:01,706 --> 00:18:03,500
<i>bir yasa tasarısı çıkardı.</i>

339
00:18:03,708 --> 00:18:07,796
<i>Aynada kendini tanıma testini</i>
<i>geçen ilk filin yasal hakları için</i>

340
00:18:07,879 --> 00:18:10,715
<i>Amerika'da da benzer bir dava açıldı.</i>

341
00:18:11,466 --> 00:18:14,302
<i>Hindistan hükûmeti de</i>
<i>yunus gösterilerini yasakladı.</i>

342
00:18:14,427 --> 00:18:17,931
<i>Nedeni de yunusların</i>
<i>"oldukça zeki" bir tür olduğuna dair </i>

343
00:18:18,014 --> 00:18:19,391
<i>sağlam kanıtlar olması.</i>

344
00:18:20,058 --> 00:18:23,937
Tabiri caizse varlığımızı doğayla
bağlantılandırmalıyız.

345
00:18:24,104 --> 00:18:27,774
Kendimizi ayrı tutmaya meyilliyiz.
Ayrı olduğumuzu söylüyoruz.

346
00:18:27,858 --> 00:18:30,569
Ama değiliz.
Tamamen iç içe geçmiş haldeyiz.

347
00:18:30,777 --> 00:18:34,739
Doğaya istediğimiz gibi davranamayız,
dikkatli olmalıyız.

348
00:18:34,823 --> 00:18:37,701
<i>Yakın zamana kadar, çoğu araştırma</i>

349
00:18:37,784 --> 00:18:39,953
<i>bizi andıran hayvanlara odaklandı.</i>

350
00:18:42,372 --> 00:18:45,125
<i>Onların ötesine bakmaya henüz başladık.</i>

351
00:18:47,169 --> 00:18:52,674
<i>Ahtapot her açıdan insana</i>
<i>gezegendeki diğer tüm hayvanlar kadar</i>

352
00:18:52,757 --> 00:18:55,218
<i>yabancıymış gibi gelecektir.</i>

353
00:18:55,385 --> 00:19:00,849
<i>Ahtapot veya ahtapotgiller,</i>
<i>kafadanbacaklı sınıfındandır</i>

354
00:19:00,932 --> 00:19:03,185
<i>ve bazı tipik zekâ belirtileri</i>
<i>gösterirler.</i>

355
00:19:03,268 --> 00:19:07,689
<i>İnsanlar, diğer primatlar ve kuşlar gibi</i>
<i>araçlar kullanırlar.</i>

356
00:19:07,772 --> 00:19:10,025
<i>Korunmak için bu kabuğu kullanmaları gibi.</i>

357
00:19:10,108 --> 00:19:14,529
<i>Daha sonra kullanmak için araç taşırlar.</i>
<i>Yani Amerikan göknarkargası gibi</i>

358
00:19:14,696 --> 00:19:16,239
<i>plan yaparlar.</i>

359
00:19:16,656 --> 00:19:19,117
<i>Bazı kişileri tanırlar</i>

360
00:19:19,201 --> 00:19:23,079
<i>ve bu kamera gibi yeni şeylere</i>
<i>ilgi gösterirler.</i>

361
00:19:23,163 --> 00:19:27,292
Çoğu vahşi hayvana
tanımadığı bir nesne yaklaştırırsanız,

362
00:19:27,375 --> 00:19:30,003
ya korkarlar ya da hiç ilgi göstermezler.

363
00:19:30,086 --> 00:19:35,592
<i>Oysa ahtapotlar bir parça plastiği</i>
<i>veya parlak renkli bir objeyi</i>

364
00:19:35,717 --> 00:19:37,010
<i>çok ilginç bulur.</i>

365
00:19:38,345 --> 00:19:43,391
<i>Ahtapotlar ve kafadabacaklı akrabaları</i>
<i>mürekkep balıkları, milisaniyeler içinde</i>

366
00:19:43,516 --> 00:19:45,936
<i>renklerini değiştirebilirler.</i>

367
00:19:46,019 --> 00:19:50,232
<i>Bilim insanları şimdiye kadar bunu</i>
<i>bir zekâ belirtisi olarak görmediler.</i>

368
00:19:50,315 --> 00:19:52,567
<i>Belki de insanlar yapamadığı içindir.</i>

369
00:19:52,651 --> 00:19:54,319
<i>Dünyayı ele geçirecekleri kesin.</i>

370
00:19:54,402 --> 00:19:56,613
Sekiz kolları var ve renk değiştiriyorlar.

371
00:19:56,696 --> 00:20:01,451
Bir noktada ahtapotlarla aramızda
korkunç bir şey olacağı çok belli.

372
00:20:03,578 --> 00:20:07,415
<i>Fakat ahtapotlar zekâyla ilişkilendirilen</i>
<i>klasik tanımlara meydan okuyor.</i>

373
00:20:07,582 --> 00:20:10,460
<i>Hayatları kısa.</i>
<i>Yaklaşık iki yıl yaşıyorlar.</i>

374
00:20:10,543 --> 00:20:13,546
<i>Tek yaşamaya eğilimliler,</i>
<i>sosyal gruplar halinde değiller.</i>

375
00:20:13,964 --> 00:20:17,384
<i>Beyin gövde oranını belirlemek de zor</i>

376
00:20:17,467 --> 00:20:20,553
<i>çünkü beyinleriyle gövdelerini</i>
<i>ayırt etmek zor.</i>

377
00:20:20,637 --> 00:20:25,934
<i>Yaklaşık 500 milyon nöronun üçte ikisi</i>
<i>dokunaçlarına yayılmış durumda.</i>

378
00:20:26,017 --> 00:20:29,604
<i>Evrim ağacında insana olan uzaklıkları</i>
<i>diğer primatlardan,</i>

379
00:20:29,688 --> 00:20:33,358
<i>diğer memelilerden, hatta kuşlardan bile</i>
<i>fazla olduğu için olabilir.</i>

380
00:20:33,483 --> 00:20:35,986
<i>En yakın atamız hiç zeki değildi.</i>

381
00:20:36,194 --> 00:20:40,156
<i>700 milyon yıl önce yaşamış</i>
<i>solucana benzer bir varlıktı.</i>

382
00:20:40,240 --> 00:20:42,575
<i>Hayvanların evrimleştiği dönemin</i>
<i>büyük kısmında</i>

383
00:20:42,659 --> 00:20:44,869
<i>onlardan farklı bir yol izledik.</i>

384
00:20:44,953 --> 00:20:46,496
<i>Bağımsız bir rota üzerindeydik.</i>

385
00:20:46,705 --> 00:20:50,375
<i>Fakat bilim insanları, ahtapotların</i>
<i>tanıyabileceğimiz bir zekâya</i>

386
00:20:50,458 --> 00:20:51,876
<i>ulaştıklarına inanıyor.</i>

387
00:20:51,960 --> 00:20:55,547
<i>Dünyayı paylaştığımız</i>
<i>milyonlarca tür içinde</i>

388
00:20:55,630 --> 00:21:00,343
<i>düşünebilen ve hissedebilen hayvanlar</i>
<i>her yerde olabilir demektir bu.</i>

389
00:21:00,427 --> 00:21:04,389
<i>Kâinatın nasıl bir yer olduğunu</i>
<i>anlamak istiyoruz.</i>

390
00:21:04,556 --> 00:21:09,269
Bu sorunun çok önemli bir kısmı da,
kâinatta başka nerelerde

391
00:21:09,352 --> 00:21:12,605
deneyimlerin, düşüncelerin
ve aklın olduğu sorusudur.

392
00:21:13,273 --> 00:21:14,399
Sadece bizde mi var?

393
00:21:15,066 --> 00:21:16,234
<i>Her şeyde mi var?</i>

394
00:21:16,318 --> 00:21:17,694
<i>Yoksa bazı hayvanlarda mı?</i>

395
00:21:18,111 --> 00:21:21,239
<i>Nasıl bir dünyada yaşadığımızı</i>
<i>anlamak istiyorsak</i>

396
00:21:21,323 --> 00:21:24,743
<i>böyle bir soru, doğal olarak</i>
<i>büyük önem taşıyor.</i>

397
00:21:57,233 --> 00:21:59,569
Alt yazı çevirmeni: İrem Başaran Gülmez