1 00:00:06,549 --> 00:00:09,052 Bir milyarder için para kavramı farklıdır. 2 00:00:09,510 --> 00:00:12,013 Ortalama bir Amerikalıyla kıyaslandığında 3 00:00:12,180 --> 00:00:16,392 bir milyarder için özel jet seyahati New York metrosunda gitmek gibidir. 4 00:00:16,976 --> 00:00:19,896 Bir Lamborghini oyuncak araba gibidir. 5 00:00:20,396 --> 00:00:23,858 Özel bir ada almak da ev peşinatı gibidir. 6 00:00:24,567 --> 00:00:26,444 Milyarderler yüzde 1 değildir. 7 00:00:26,778 --> 00:00:30,490 Daha ziyade on binde 1'dedir. 8 00:00:31,199 --> 00:00:33,284 Milyarder olmanın en kötü yanı ne mi? 9 00:00:33,993 --> 00:00:34,869 Hiç yok. 10 00:00:35,328 --> 00:00:36,496 Hem de hiç. 11 00:00:36,746 --> 00:00:39,749 Bir telefon açıp bir dünya lideriyle buluşabilirler. 12 00:00:40,083 --> 00:00:42,710 Milyarderlerin en az birkaçı da dünya lideri. 13 00:00:43,002 --> 00:00:44,629 ...güzel günler geliyor. 14 00:00:46,798 --> 00:00:50,093 Çin parlamentosunda yaklaşık 100 milyarder var. 15 00:00:50,927 --> 00:00:52,470 Milyarderler çoğalıyor. 16 00:00:52,678 --> 00:00:56,390 1987'de tahminen 140 milyarder vardı. 17 00:00:56,808 --> 00:01:00,895 2019'a gelindiğinde bunun 15 katı milyarder 18 00:01:01,229 --> 00:01:03,523 ve toplamı dokuz trilyon dolara ulaşan 19 00:01:03,981 --> 00:01:06,359 neredeyse 30 kat fazla servet var. 20 00:01:06,859 --> 00:01:09,278 Günümüzün milyarderleri bir ülke kursaydı 21 00:01:09,362 --> 00:01:11,864 dünyanın en zengin sekizinci ülkesi olurdu. 22 00:01:11,948 --> 00:01:15,493 Bu insanlar muazzam bir serveti elinde bulunduruyor 23 00:01:15,576 --> 00:01:19,205 ve dünyanın birçok noktasına etki ediyorlar. 24 00:01:20,081 --> 00:01:24,252 Bu etki onları eşitsizliğin, hileli sistemin sembolleri yaptı 25 00:01:24,418 --> 00:01:27,672 ve tüm dünyada protestolara ve siyasi akımlara yol açtı. 26 00:01:28,256 --> 00:01:31,884 İnsanlar birkaç kişinin çok şeye ve birçok insanın çok az şeye 27 00:01:31,968 --> 00:01:34,887 sahip olduğu bir ulus ve dünyada yaşamaktan bıktı. 28 00:01:35,805 --> 00:01:37,431 Ama bu milyarderlerin çoğu 29 00:01:37,515 --> 00:01:40,935 servetlerini hayatları değiştiren şeyler icat ederek kazandı. 30 00:01:41,185 --> 00:01:43,312 Bazılarının etkisi daha büyük oldu. 31 00:01:43,980 --> 00:01:46,774 Peki niye hiç olmadığı kadar çok milyarder var? 32 00:01:46,858 --> 00:01:49,193 Milyarderler dünya için iyi mi kötü mü? 33 00:01:50,486 --> 00:01:52,488 NETFLIX ORİJİNAL BELGESEL DİZİSİ 34 00:01:53,406 --> 00:01:56,409 Zenginler rahat bir yaşam ve zarafetin keyfini çıkarır. 35 00:01:56,492 --> 00:01:57,618 Para çok kıymetli. 36 00:01:57,910 --> 00:01:58,744 Satıldı! 37 00:02:00,246 --> 00:02:04,500 Aşırı zenginler ve orta sınıf arasındaki makas çok açılıyor. 38 00:02:04,584 --> 00:02:06,878 Gelecek yeni milyarımı bekliyorum. 39 00:02:06,961 --> 00:02:08,963 Bu fazla parayla ne yapacaksınız? 40 00:02:09,046 --> 00:02:12,341 Şirketler kuruyorum ve sosyal ağlardan roket gemilere dek 41 00:02:12,425 --> 00:02:14,844 yeni şeyler icat edenleri destekliyorum. 42 00:02:14,927 --> 00:02:16,762 Yiyebileceğinizin bir sınırı var. 43 00:02:16,846 --> 00:02:19,432 Alabileceğiniz evin büyüklüğünün bir sınırı var. 44 00:02:19,557 --> 00:02:22,518 Bu ülkenin ihtiyacı olan şey daha fazla Altın Kural 45 00:02:22,643 --> 00:02:24,979 ve altın sahiplerinin daha az yönetimi. 46 00:02:25,062 --> 00:02:28,733 MİLYARDERLER 47 00:02:29,984 --> 00:02:34,030 Zenginleri bunca zamandır haber yaptığımı kabul etmekten utanıyorum. 48 00:02:34,280 --> 00:02:38,576 Luisa Kroll dünyadaki en popüler milyarder listelerinden birini yapıyor. 49 00:02:38,659 --> 00:02:41,704 1981'de bu liste yapılmaya başlandığında 50 00:02:41,787 --> 00:02:45,082 ülkede serveti aramak için bakılacak bariz yerler vardı. 51 00:02:45,166 --> 00:02:48,669 Teksas gibi yerlerde devasa petrol zenginlikleri vardı. 52 00:02:48,794 --> 00:02:52,298 Bir de teknolojinin çıkışa geçtiği Silikon Vadisi vardı. 53 00:02:52,465 --> 00:02:53,925 New York'ta 54 00:02:54,008 --> 00:02:58,888 şehri gezip şunun sahibi kim, bunun sahibi kim öğrenmeye çalışıyorlardı. 55 00:02:59,013 --> 00:03:01,849 Servetin izini sürmenin çok zor olduğu anlaşıldı. 56 00:03:02,350 --> 00:03:05,394 Çok az kişi bunu başarabileceklerini düşünüyordu 57 00:03:05,519 --> 00:03:11,192 ama nihayetinde 1982 Eylül'ünde ilk Forbes 400'ü yayınladılar. 58 00:03:12,360 --> 00:03:16,697 Bu ilk servet sıralamasında John D. Rockefeller'ın 11 mirasçısı vardı. 59 00:03:18,449 --> 00:03:23,371 1800'lerin sonlarında Amerika'da, Yaldızlı Çağ denilen dönemde yaşamıştı. 60 00:03:23,704 --> 00:03:26,916 Kendi çabalarıyla milyarder olanlar ilk bu dönemde çıkmıştı. 61 00:03:28,209 --> 00:03:30,836 Günümüzün parasıyla Rockefeller ve Carnegie 62 00:03:30,920 --> 00:03:33,547 tahminen bugün dünyanın en zengin kişisinden 63 00:03:33,631 --> 00:03:34,966 iki kat daha zengindi. 64 00:03:35,049 --> 00:03:38,469 Bu çağın özelliği sadece bu hayret verici servet değildi, 65 00:03:38,552 --> 00:03:40,554 aynı zamanda büyük yolsuzluklardı. 66 00:03:41,097 --> 00:03:43,557 Yaldızlı Çağ sözünü Mark Twain türetti 67 00:03:43,641 --> 00:03:47,728 çünkü servet yüzeyde parlarken altında kokuşmuşluk vardı. 68 00:03:48,354 --> 00:03:52,233 Carnegie, Vanderbilt ve Rockefeller siyasi bağlantılarıyla zengin oldu, 69 00:03:52,775 --> 00:03:54,944 sanayileri tröste dönüştürdü, 70 00:03:55,027 --> 00:03:57,989 işçileri sömürdü ve çok az vergi ödedi. 71 00:03:58,656 --> 00:04:01,284 Bu dönemden önce zenginliği kıyaslamak zordur 72 00:04:01,492 --> 00:04:04,954 ama çok zenginseniz muhtemelen imparatorsunuzdur. 73 00:04:05,204 --> 00:04:07,290 Roma imparatoru Augustus Caesar, 74 00:04:07,581 --> 00:04:09,208 Çin imparatoriçesi Wu 75 00:04:09,292 --> 00:04:12,420 veya en büyük altın kaynaklarından birini kontrol eden 76 00:04:12,503 --> 00:04:15,631 Mali İmparatorluğu hükümdarı Mansa Musa buna örnektir. 77 00:04:15,756 --> 00:04:17,425 Serveti öyle efsaneviydi ki 78 00:04:17,508 --> 00:04:20,720 en önemli Orta Çağ haritalarından birine resmi basıldı. 79 00:04:21,220 --> 00:04:24,140 Ancak Yaldızlı Çağ devleri paralarını farklı bir yolla kazandı: 80 00:04:24,223 --> 00:04:25,891 Başarılı şirketler kurdular. 81 00:04:27,476 --> 00:04:31,814 O dönem devasa servet artışına sebep olan şey 82 00:04:31,897 --> 00:04:37,069 Amerika'da ilk kez kıtasal ölçekte bir ekonominin oluşturulması 83 00:04:37,153 --> 00:04:40,156 ve büyük şirketlerin yükselişiydi. 84 00:04:40,990 --> 00:04:45,036 Kıtayı ilk kez birbirine bağlayan 321 bin kilometrelik yeni rayların 85 00:04:45,119 --> 00:04:48,956 bir kısmını inşa eden ve ABD'yi ekonomik süper güç yapan 86 00:04:49,081 --> 00:04:51,625 Vanderbilt'ın demir yolları buna örnektir. 87 00:04:53,002 --> 00:04:57,840 Giderek büyüyen küresel ölçekteki ekonomi sayesinde günümüzde milyarderler artıyor. 88 00:04:57,923 --> 00:05:00,343 Bu tüm dünyayı zenginleştirdi. 89 00:05:00,426 --> 00:05:04,638 Küresel düzeyde eşitsizlik azalıyor. 90 00:05:04,764 --> 00:05:07,933 Bunun ana sebebi 91 00:05:08,017 --> 00:05:11,103 bazı fakir ülkelerin hızla büyümesi. 92 00:05:11,896 --> 00:05:15,149 Son yıllarda Çin kadar büyüyen başka bir ülke yok. 93 00:05:16,233 --> 00:05:19,278 Çin 40 veya 50 yıl önce 94 00:05:19,362 --> 00:05:23,407 halkın ezici çoğunluğunun büyük fakirlik içinde olduğu bir ülkeydi. 95 00:05:24,158 --> 00:05:27,453 Komünist hükûmet sosyalist modernleşmenin peşinde. 96 00:05:27,661 --> 00:05:30,748 Çin'deki aşırı yoksulluk neredeyse bitti. 97 00:05:30,831 --> 00:05:34,251 1978'den önce Çinli milyarderler yoktu. 98 00:05:35,086 --> 00:05:38,881 2017'ye gelindiğinde Çin her hafta iki yeni milyarder çıkarıyordu 99 00:05:39,090 --> 00:05:43,010 ve ABD'nin ardından dünyadaki en yüksek milyarder sayısına sahipti. 100 00:05:43,260 --> 00:05:47,681 Girişimcilerin çok zengin olup hızlıca servet edindiğini görmek 101 00:05:48,182 --> 00:05:50,184 hiç de şaşırtıcı değil. 102 00:05:50,393 --> 00:05:52,228 Hindistan'daki durum da benzer. 103 00:05:52,395 --> 00:05:56,440 Gelişen ekonomileri on milyonlarca insanı fakirlikten çıkardı 104 00:05:56,524 --> 00:05:58,734 ve 100'ün üzerinde milyarder yarattı. 105 00:06:01,821 --> 00:06:05,574 Günümüzün milyarderleri bunlar. Onlarda bile büyük bir servet uçurumu var. 106 00:06:05,658 --> 00:06:09,870 Yüzde 94'lük büyük çoğunluğun serveti 10 milyar dolar veya daha az. 107 00:06:10,413 --> 00:06:13,916 Yüzde beşinin serveti 10 ila 30 milyar dolar arasında 108 00:06:14,166 --> 00:06:16,627 ve listenin yüzde biri mega milyarder. 109 00:06:16,710 --> 00:06:18,712 Servetleri 30 milyardan fazla. 110 00:06:18,963 --> 00:06:20,589 Evet, insanlar şöyle diyor: 111 00:06:20,673 --> 00:06:22,675 "Benden acayip fazla parası var." 112 00:06:22,758 --> 00:06:25,511 "Kes sesini aptal." demek için kendime engel oluyorum. 113 00:06:26,887 --> 00:06:30,266 Toplamda en çok milyarderler teknoloji alanında değil 114 00:06:30,349 --> 00:06:32,435 ama en çok mega milyarder oradan çıktı. 115 00:06:32,560 --> 00:06:34,979 "Kazanan her şeyi alır" diye bir şey var. 116 00:06:35,104 --> 00:06:39,150 Site veya uygulama gibi dijital ürünler yapmak için çok insan gücü gerekmiyor 117 00:06:39,233 --> 00:06:41,485 ve anında küresel pazara ulaşabiliyor. 118 00:06:41,694 --> 00:06:44,989 Arama deyince akla Google'ın gelmesinin bir sebebi var. 119 00:06:45,197 --> 00:06:48,033 Tüm aramaların yüzde 90'dan fazlası orada oluyor 120 00:06:48,742 --> 00:06:53,497 ve Google kurucuları 2019'da dünyanın en zengin 10. ve 14. kişisi durumunda. 121 00:06:53,956 --> 00:06:56,459 Kendine ait platformlar çıkarıldığında bile 122 00:06:56,542 --> 00:06:59,128 en çok sosyal medya kullanıcısı Facebook'ta 123 00:06:59,211 --> 00:07:02,006 ve kurucusu dünyanın en zengin sekizinci kişisi. 124 00:07:02,798 --> 00:07:06,927 ABD'de internet alışverişlerinin yaklaşık yüzde 50'si Amazon'da oluyor. 125 00:07:07,011 --> 00:07:11,390 Amazon'un kurucusu Jeff Bezos 2019'da dünyanın en zengin adamıydı. 126 00:07:12,641 --> 00:07:16,187 Oprah, Kylie Jenner ve Michael Jordan gibi ünlü milyarderler 127 00:07:16,270 --> 00:07:18,772 milyarderler sıralamasının alt sıralarında 128 00:07:18,898 --> 00:07:22,151 ve hiçbiri onları ünlü yapan iş sayesinde listede değil. 129 00:07:22,318 --> 00:07:25,404 Michael Jordan basketboldan 90 milyon dolar kazandı. 130 00:07:25,821 --> 00:07:28,699 Ama şirket ortaklıkları bir milyar dolar civarıydı. 131 00:07:28,782 --> 00:07:31,494 Keza sahip olduğu basketbol takımı da. 132 00:07:32,203 --> 00:07:34,371 Emeğiyle milyoner oldu 133 00:07:34,455 --> 00:07:36,957 ama sermaye sahibi olarak milyarder oldu. 134 00:07:37,541 --> 00:07:40,586 Sermaye size para kazandıran, size ait her şeydir. 135 00:07:41,587 --> 00:07:43,255 Bir ev sermaye olabilir. 136 00:07:43,756 --> 00:07:45,382 Hisseler sermayedir. 137 00:07:45,508 --> 00:07:48,677 Michael Jordan'sanız resminiz sermaye olabilir. 138 00:07:49,386 --> 00:07:52,848 İlaç veya teknoloji patentleri gibi patentler sermaye olabilir. 139 00:07:52,932 --> 00:07:55,392 Mickey Mouse'un telif hakları da. 140 00:07:55,559 --> 00:07:59,355 Ben Disney'le ve onunla birlikte gelen şeylerle büyüdüm. 141 00:08:00,981 --> 00:08:04,485 Düzenli gelir elde edip bunun için düzenli gelir vergisi ödeyerek 142 00:08:04,568 --> 00:08:06,904 milyar dolar kazanamazsınız. İmkânı yok. 143 00:08:07,321 --> 00:08:09,532 Serveti yaratan mülkiyettir. 144 00:08:09,782 --> 00:08:13,410 Çoğu zengin insan, parasını diğer herkes gibi emeğiyle kazanır. 145 00:08:13,869 --> 00:08:16,747 Ama zenginleştikçe emekle gelen geliriniz azalır, 146 00:08:16,830 --> 00:08:18,582 sermayeden gelen gelir artar. 147 00:08:19,166 --> 00:08:23,212 On binde 1 bu konuda çok iyi bir örnektir. 148 00:08:24,088 --> 00:08:29,134 Geniş manada konuşursak ekonomide, üretilen gelir 149 00:08:29,218 --> 00:08:31,303 emekten sermayeye kayıyor. 150 00:08:31,387 --> 00:08:34,139 En basit temel bu. 151 00:08:34,932 --> 00:08:38,602 Bunun sebebi küresel markaların sadece küresel pazara değil, 152 00:08:38,852 --> 00:08:40,980 küresel iş gücüne de sahip olması 153 00:08:41,105 --> 00:08:44,108 ve iş gücüne ücret ödeme ihtiyacının giderek azalmasıdır. 154 00:08:44,441 --> 00:08:45,859 Örneğin tekstil sektörü. 155 00:08:46,402 --> 00:08:49,572 Son 200 yılda bir dizi yenilik sektörü çok değiştirdi. 156 00:08:50,114 --> 00:08:52,700 Her biri verimliliği ve kârı artırdı. 157 00:08:53,242 --> 00:08:57,580 Günümüzde kıyafet işçilerinin büyük kısmı işçiliğin ucuz olduğu gelişen ülkelerde. 158 00:08:58,163 --> 00:09:01,500 Artık makineler insanların yerini hepten almaya başlıyor. 159 00:09:01,792 --> 00:09:03,377 Bunun adı Sewbot. 160 00:09:04,003 --> 00:09:06,797 Eskiden el hüneri isteyen şeyi otomatik yapıyor 161 00:09:06,922 --> 00:09:10,759 ve saatte 17 fabrika işçisi kadar gömlek dikebiliyor. 162 00:09:11,260 --> 00:09:13,095 Bu, tüketiciler için maliyeti düşürüyor 163 00:09:13,178 --> 00:09:15,639 ve sermaye sahiplerine daha çok kâr getiriyor. 164 00:09:15,848 --> 00:09:17,141 Sermaye sahipliği, 165 00:09:17,224 --> 00:09:20,644 bilhassa da şirketlerde hisse sahipliği, 166 00:09:20,728 --> 00:09:22,938 oldukça yoğunlaşmış durumda. 167 00:09:23,689 --> 00:09:28,193 Küresel markalar H&M, Zara ve Walmart'ın milyarder sahipleri gibi. 168 00:09:29,194 --> 00:09:32,531 İnsanın böyle bir sermayesi olunca sürekli büyüyor. 169 00:09:33,657 --> 00:09:36,702 Para parayı çekiyor. Parayı bir odaya kapattığınızda 170 00:09:36,785 --> 00:09:38,954 üreyerek yeni paralar doğuruyor sanki. 171 00:09:39,038 --> 00:09:40,748 Buna benzer şekilde işliyor. 172 00:09:41,332 --> 00:09:45,085 Seagram'ın varisi Edgar Bronfman Sr.'ın da dediği gibi: 173 00:09:45,628 --> 00:09:49,256 "100 doları 110 dolar yapmak iştir. 174 00:09:49,798 --> 00:09:54,928 100 milyon doları 110 milyon dolar yapmaksa kaçınılmazdır." 175 00:09:56,805 --> 00:09:59,850 Zira 100 dolar birikiminiz varsa 176 00:10:00,059 --> 00:10:02,811 harcamamak ve yatırım yapmak zordur. 177 00:10:03,354 --> 00:10:07,441 Ancak parmağınızı bile oynatmadan, ortalama bir yıl borsada tutarsanız 178 00:10:07,608 --> 00:10:11,737 100 milyon dolarınız 110 milyon dolar olur. 179 00:10:11,945 --> 00:10:14,073 Çabucak, birkaç nesil içinde 180 00:10:14,156 --> 00:10:18,035 kendinizi bir ya da birçok hanedanın içinde bulursunuz. 181 00:10:18,118 --> 00:10:21,121 Paranın siyaseti kontrol etme gücünü düşündüğümüzde 182 00:10:21,205 --> 00:10:23,624 bu görmek isteyeceğimiz bir şey değildir. 183 00:10:24,958 --> 00:10:29,171 Bir tahmine göre milyarderlerin yüzde 13'ü milyarlarını mirasla edindi 184 00:10:29,338 --> 00:10:31,298 ve yüzde 56'sı kendi kazandı. 185 00:10:31,799 --> 00:10:34,134 Ama aralarında net bir çizgi çekmek güç 186 00:10:34,301 --> 00:10:37,221 çünkü miras edinen çoğu insan parayı artırmak için çalışıyor. 187 00:10:37,304 --> 00:10:40,724 Bu da milyarderlerin diğer yüzde 30'luk kısmını tanımlıyor. 188 00:10:40,891 --> 00:10:45,396 2014'te kendi kazanma ölçeği diye bir şey bulduk. 189 00:10:45,479 --> 00:10:50,067 Ölçek birden, yani miras edindiğiniz, hiçbir şey yapmadan oturup 190 00:10:50,150 --> 00:10:54,822 şekerleme filan yediğiniz versiyondan başlıyor. 191 00:10:54,905 --> 00:10:57,741 Ölçekte 10 numaraysa sıfırdan zengin olmak demek. 192 00:10:57,866 --> 00:11:00,869 Oprah Winfrey gibi biri bu kategoriye girer. 193 00:11:00,994 --> 00:11:04,415 Bu yıl oldukça tartışmalı bir isim olan Kylie Jenner vardı. 194 00:11:04,498 --> 00:11:10,129 Instagram takipçilerini ve ailesinin adını paraya dönüştürmenin bir yolunu buldu. 195 00:11:10,212 --> 00:11:13,173 Kendi çabalarıyla zengin olmuş, yeni bir en genç milyarder var. 196 00:11:13,257 --> 00:11:16,719 Ancak bazıları Kylie'nin unvanına şüpheyle yaklaşıyor. 197 00:11:16,802 --> 00:11:20,681 Başka birinden edinmediyseniz kendiniz kazanmışsınızdır. 198 00:11:20,764 --> 00:11:25,436 Kalenin dibinde dururken gol atıyorsanız kendiniz yapmış sayılmazsınız. 199 00:11:25,519 --> 00:11:27,062 ROMAN ABRAMOVICH 12,4 MİLYAR DOLAR 200 00:11:27,271 --> 00:11:30,190 Kendi kendine kazanılan diğer servet türleri de tartışmalı. 201 00:11:31,150 --> 00:11:35,279 Rus milyarderleri, oligarkları listeye eklemeye başlayınca 202 00:11:35,362 --> 00:11:38,157 bu insanlara ne ad vereceğimizi bilemedik. 203 00:11:38,240 --> 00:11:40,325 Onlara kleptokratlar diyenler var. 204 00:11:40,784 --> 00:11:45,414 Bu Yunanca hırsız anlamındaki "kleptes" ve güç anlamındaki "kratos"tan geliyor. 205 00:11:45,664 --> 00:11:49,334 Bu, siyasi bağlantıları sayesinde ülkenin doğal kaynaklarından 206 00:11:49,418 --> 00:11:50,878 zengin olanlar demek. 207 00:11:50,961 --> 00:11:54,131 Sovyetler Birliği 1991'de dağılınca böyle oldu. 208 00:11:54,506 --> 00:11:58,719 Rusya'nın sözde kendi kendine kazanmış yaklaşık 100 milyarderi var. 209 00:11:58,969 --> 00:12:02,431 Çalarak veya hükûmetle anlaşarak 210 00:12:02,514 --> 00:12:06,935 bu varlıkları ucuza almaları konusunda yardım gören kişiler için 211 00:12:07,019 --> 00:12:08,812 bir kategori yoktu. 212 00:12:09,062 --> 00:12:12,441 Servetinizi nasıl elde ettiğinizin 213 00:12:12,524 --> 00:12:14,943 iyilik ve kötülükle bir ilgisi var. 214 00:12:15,027 --> 00:12:19,448 Servetinizi herkesin pahasına mı elde ediyorsunuz? 215 00:12:19,573 --> 00:12:23,202 Yoksa toplumun geri kalanı için harika ürünler yaparak mı 216 00:12:23,285 --> 00:12:24,787 ek servet yaratıyorsunuz? 217 00:12:24,870 --> 00:12:27,664 Servet yaratmanın çok farklı iki yolu mevcut. 218 00:12:29,249 --> 00:12:33,337 Yaldızlı Çağ'da Andrew Carnegie gibi milyarderler servetlerinin çoğunu 219 00:12:33,545 --> 00:12:34,713 topluma geri verdi. 220 00:12:36,089 --> 00:12:38,383 O zaman halk şöyle düşünür: 221 00:12:39,426 --> 00:12:42,596 Böyle zengin ölen bir adam 222 00:12:43,764 --> 00:12:45,474 rezil hâlde ölür. 223 00:12:45,557 --> 00:12:49,645 Zengin birinin servetiyle ölmesinin ayıp olduğunu söyledi. 224 00:12:49,728 --> 00:12:53,732 Bu sebeple her yerde Carnegie enstitüleri, kütüphaneleri, 225 00:12:53,899 --> 00:12:57,694 Carnegie Konser Salonu ve Carnegie Mellon Üniversitesi var. 226 00:12:57,778 --> 00:13:02,616 Bir parayı geri verme mirası görüyorsunuz. 227 00:13:02,741 --> 00:13:04,618 Bu gelenek hâlâ devam ediyor. 228 00:13:04,785 --> 00:13:08,121 En az 200 milyarder Bağış Vaadi'ni imzaladı. 229 00:13:08,539 --> 00:13:10,999 Servetlerinin en az yarısını verecekler. 230 00:13:11,708 --> 00:13:16,505 Genelde devletin yaptığı işler yapıyorlar: Bulaşıcı hastalıklarla mücadele, 231 00:13:17,005 --> 00:13:19,299 birçok Rus milyarderin 2014'teki 232 00:13:19,591 --> 00:13:23,387 Soçi Kış Oyunlarında yaptığı gibi olimpik tesis inşa etme 233 00:13:23,679 --> 00:13:25,681 ve üniversite bursu sağlamak gibi. 234 00:13:26,974 --> 00:13:30,602 Ailem öğrenci borçlarını silmek için bağışta bulunuyor. 235 00:13:32,604 --> 00:13:34,857 Ya da önemli altyapıları onarmak gibi. 236 00:13:35,399 --> 00:13:38,569 Michigan eyaleti ve Flint şehri darda kaldığında 237 00:13:38,694 --> 00:13:40,028 milyarder Elon Musk... 238 00:13:40,112 --> 00:13:41,655 ...su krizini çözme... 239 00:13:41,738 --> 00:13:45,534 ...şehirdeki her eve temiz su getirme sözü verdi. Bravo ona. 240 00:13:45,701 --> 00:13:49,329 Zenginlerden 55 milyon dolar toplama ve Flint'in su sorununu 241 00:13:49,413 --> 00:13:51,498 çözme konusu çok konuşuldu. 242 00:13:51,582 --> 00:13:54,209 Buna çok karşıydım. 243 00:13:54,293 --> 00:13:57,254 Elbette birçok hayır ve yardım işi oldu. 244 00:13:57,337 --> 00:13:58,380 Bu harika 245 00:13:58,463 --> 00:14:01,717 ama buradaki sorun yapısal bir sorun. 246 00:14:01,842 --> 00:14:05,304 Vatandaşlarımızın altyapı, hükûmet, 247 00:14:05,470 --> 00:14:11,143 ve temel insan haklarına dair sorunlarını çözme veya çözmeme ihtimali olan 248 00:14:11,435 --> 00:14:15,397 özel, sorumsuz bireylerin insafına kalmasını istemeyiz. 249 00:14:15,814 --> 00:14:19,234 Devletler vergi yoluyla bu kamu hizmetleri için para toplar 250 00:14:19,359 --> 00:14:20,903 ama çoğu varlıklı ülkede 251 00:14:20,986 --> 00:14:24,948 kişilerin gelir vergisi sermaye gelirinden daha çok vergilendirilir. 252 00:14:26,116 --> 00:14:29,286 Vergi sistemi halihazırda 253 00:14:29,369 --> 00:14:34,374 çalışmayı mülkiyetten daha yüksek oranda vergilendirmeye karar vermiş durumda. 254 00:14:34,458 --> 00:14:37,085 Daha çok para vermeye itirazım yok. 255 00:14:37,169 --> 00:14:38,003 Gerçekten yok. 256 00:14:38,086 --> 00:14:40,881 Yüzde 90 vergi vermem gerektiğini söylemeyeceğim 257 00:14:41,214 --> 00:14:43,592 çünkü o zaman bu, 258 00:14:43,926 --> 00:14:45,761 girişimcilere, genç şirketlere 259 00:14:45,844 --> 00:14:49,640 ve hayır işlerine yaptığım yatırımları değiştirecektir. 260 00:14:50,223 --> 00:14:53,101 Bir ülke zenginlere koyduğu vergiyi artırsa bile 261 00:14:53,435 --> 00:14:56,063 küresel bir dünyada bunu uygulamak zordur. 262 00:14:56,897 --> 00:15:00,817 Denizaşırı finans sisteminin en güzel benzetimi şu olur: 263 00:15:00,901 --> 00:15:02,861 Bir ekosistem gibidir. 264 00:15:02,986 --> 00:15:07,157 Birçok ufak ülkeden, bazen de büyük ülkelerden oluşur 265 00:15:07,240 --> 00:15:09,910 ve her biri ufak bir hukuk krallığı oluşturur. 266 00:15:10,535 --> 00:15:12,329 Gelir vergisinden kaçmak gibi. 267 00:15:12,412 --> 00:15:14,456 Bu Cayman Adaları'na has bir şey. 268 00:15:14,748 --> 00:15:17,334 Cayman Adaları'nda bir bina var. 269 00:15:17,584 --> 00:15:18,669 Tek bir bina 270 00:15:19,044 --> 00:15:23,674 ve 20 bin şirkete ev sahipliği yapıyor. 271 00:15:23,757 --> 00:15:27,594 Cayman Adaları'nın vergi avantajlarından yararlanmalarını sağlayan 272 00:15:27,678 --> 00:15:28,720 bir posta adresi. 273 00:15:29,304 --> 00:15:31,932 Kurumlar vergisinden kaçmak için Lüksemburg'a 274 00:15:32,015 --> 00:15:33,934 veya Delaware eyaletine gidebilirsiniz. 275 00:15:34,768 --> 00:15:36,645 Veraset vergisinden kaçmak için 276 00:15:36,728 --> 00:15:40,691 en gözde yerlerden biri Avrupa adası Jersey'dir. 277 00:15:41,149 --> 00:15:44,277 Bazen "Üçkâğıt Adaları" olarak bilinen Cook Adaları 278 00:15:44,444 --> 00:15:48,657 varlıkları alacaklılardan saklamaya yardım etme konusunda uzmandır 279 00:15:48,782 --> 00:15:50,200 ve tek yaptıkları budur. 280 00:15:51,076 --> 00:15:53,745 Dünya 2016'da bu sistemi bir an için gördü. 281 00:15:54,246 --> 00:15:57,332 Zengin ve güçlülerin parayı nasıl sakladığına dair yeni bulgular 282 00:15:57,416 --> 00:15:58,417 dünyayı sallıyor. 283 00:15:58,500 --> 00:16:00,669 Bunlara Panama Belgeleri deniyor. 284 00:16:00,752 --> 00:16:03,630 Tam olarak 11 milyon Panama Belgesi var. 285 00:16:03,714 --> 00:16:06,758 Mossack Fonseca adlı Panamalı hukuk firmasından sızdı. 286 00:16:06,842 --> 00:16:08,844 Paradise Belgeleri de... 287 00:16:08,927 --> 00:16:12,264 ...gösteriyor ki, dünyanın en zengin ve güçlüleri paralarını... 288 00:16:12,347 --> 00:16:14,307 ...deniz aşırı hesaplarda saklıyor. 289 00:16:14,391 --> 00:16:17,769 En büyük ders bu sayede ortaya çıkan 290 00:16:17,853 --> 00:16:19,521 hilekâr yüzler oldu. 291 00:16:19,646 --> 00:16:21,982 Çeşit çeşit insan vardı. 292 00:16:22,315 --> 00:16:24,526 Lionel Messi gibi spor yıldızları, 293 00:16:24,985 --> 00:16:26,820 Jackie Chan gibi sanatçılar 294 00:16:26,903 --> 00:16:30,282 ve Kraliçe Elizabeth'le Lortlar Kamarası'nın bazı üyeleri. 295 00:16:30,365 --> 00:16:33,577 Ama asıl şok, rakamlar açıklandığında gerçekleşti. 296 00:16:33,869 --> 00:16:37,330 İskandinav ülkelerine dair yapılan bir analize göre 297 00:16:37,414 --> 00:16:40,709 çoğu insan ortalama yüzde 5 veya daha az vergi kaçırıyor. 298 00:16:41,376 --> 00:16:45,756 Yüzde 0,01'lik en zenginlerse yaklaşık yüzde 25 vergi kaçırıyor. 299 00:16:46,214 --> 00:16:51,219 Toplamda dünya GSYH'nın yüzde 10'u denizaşırı banka hesaplarında yatıyor. 300 00:16:51,511 --> 00:16:53,555 Bu, trilyonlarca dolar demek. 301 00:16:53,930 --> 00:16:55,766 Rusya en kötü örneklerden biri. 302 00:16:55,891 --> 00:17:00,687 Yüzde 0,01'lik grup, servetlerinin yarıdan fazlasını denizaşırı hesaplarda tutuyor. 303 00:17:01,063 --> 00:17:04,232 Bu kamu hizmetleri veya olimpiyat tesisleri gibi şeyler için 304 00:17:04,816 --> 00:17:06,902 oldukça fazla vergi kaybı demek. 305 00:17:07,944 --> 00:17:11,364 Bu sızıntılarda ortaya çıkan herkes muhtemelen yardım aldı. 306 00:17:12,032 --> 00:17:17,370 Yatlarında oturup Cayman Adaları vergi mevzuatını çalışmıyorlar. 307 00:17:17,496 --> 00:17:19,748 Zenginler bu iş için adam tutuyorlar. 308 00:17:19,831 --> 00:17:23,710 Evlerini temizletmek, yemek yaptırmak veya çocuk baktırmak için 309 00:17:23,794 --> 00:17:25,087 adam tuttukları gibi. 310 00:17:25,212 --> 00:17:28,465 Milyarderler dünyanın en zengin sekizinci ulusu olabilir 311 00:17:28,590 --> 00:17:31,760 ama aynı zamanda birçok açıdan ulusu olmayan insanlar. 312 00:17:32,969 --> 00:17:37,099 Uzman yardımıyla istedikleri ülkenin yasalarını seçebilirler. 313 00:17:37,641 --> 00:17:43,355 Küreselleşme parayı saklamak için pek çok adres göstermekte. 314 00:17:43,647 --> 00:17:45,649 Burası Milyarderler Sırası diye biliniyor. 315 00:17:45,774 --> 00:17:50,070 Dünyada en çok milyarderin olduğu New York'ta, Central Park'ın güneyinde 316 00:17:50,362 --> 00:17:52,781 lüks, çok katlı bir gökdelenler bölgesi. 317 00:17:53,281 --> 00:17:56,535 Bu milyarderler New York'ta bu lüks yerleri alıyor. 318 00:17:56,618 --> 00:17:57,869 Lüks sözü hafif kalır. 319 00:17:57,953 --> 00:18:00,831 Bu daireler onlarca milyon dolar değerinde. 320 00:18:02,874 --> 00:18:06,545 Ortalama satışımız 18 milyon doların üzerinde 321 00:18:06,628 --> 00:18:09,214 ve ortalama müşterimizin serveti 322 00:18:09,297 --> 00:18:12,968 yüzlerce milyon dolarla milyarlarca dolar arasında. 323 00:18:13,051 --> 00:18:15,554 New York emlak sektörü 324 00:18:15,637 --> 00:18:19,057 hukuktan para saklamanın, para aklamanın 325 00:18:19,141 --> 00:18:24,312 ve yasallığa teğet geçen her türlü şeyin gerçekleştiği küresel bir ekosistem. 326 00:18:24,604 --> 00:18:26,356 Bir tasarruf aracı isteyenler 327 00:18:26,439 --> 00:18:28,608 belki gökdelende bir kasa istiyordur 328 00:18:28,692 --> 00:18:33,071 ve paralarını, vergi veya el konma durumu yaşayabilecekleri ülkelerinden, 329 00:18:33,363 --> 00:18:37,659 yarın ne olacağını bilmedikleri yerden uzakta tutmak için 330 00:18:37,742 --> 00:18:39,494 emlak alıyordur. 331 00:18:39,661 --> 00:18:40,996 2018 başında 332 00:18:41,413 --> 00:18:44,958 fiyatı 10 milyon dolardan fazla olan dairelerin yüzde 72'si 333 00:18:45,333 --> 00:18:49,546 alıcının genelde görünmez olduğu limitet şirketler, yani LŞ yoluyla alındı. 334 00:18:49,671 --> 00:18:51,923 Sadece bir LŞ veya tröst kurmak 335 00:18:52,007 --> 00:18:55,802 veya tröstün sahip olduğu başka bir LŞ'ye ait LŞ kurmak yeterli. 336 00:18:55,969 --> 00:19:00,098 Nihai sahibin kim olduğunu bulmak neredeyse imkânsız olur. 337 00:19:00,473 --> 00:19:04,603 Milyarderlerin yerlerini ve sayılarını, kaç milyarları olduğunu 338 00:19:05,020 --> 00:19:08,523 öğrenmenin zor olmasının sebeplerinden biri de bu. 339 00:19:08,648 --> 00:19:11,568 Devletler küresel ölçekte servetin izini sürmüyor. 340 00:19:11,776 --> 00:19:14,613 Forbes gibi sıralamalar eldeki en iyi kaynaklar 341 00:19:14,779 --> 00:19:16,114 ve güvenilir değiller. 342 00:19:16,907 --> 00:19:19,075 Bence Forbes 400 listesi 343 00:19:19,201 --> 00:19:22,829 veya yayınlanan herhangi bir zengin listesi oldukça yanıltıcı. 344 00:19:22,913 --> 00:19:25,790 Halka açık bilgileri baz alıyorlar. 345 00:19:25,874 --> 00:19:28,543 Bireyin ana gelir kaynağı 346 00:19:28,919 --> 00:19:33,006 halka açık şirketteki hisselerse sahip olduğu hisse adedine bakarsınız 347 00:19:33,089 --> 00:19:37,052 ve bunu fiyatla çarparsınız. Çıkan rakam milyarın üstündeyse bingo! 348 00:19:37,427 --> 00:19:41,723 Ama dünyadaki birçok insan başka kaynaklar sayesinde zengin. 349 00:19:42,349 --> 00:19:45,518 Çoğu milyarderin servetinin üçte ikisi özeldir. 350 00:19:45,602 --> 00:19:48,188 Ne kadar paraları olduğunu milyarderler bile bilmeyebilir. 351 00:19:48,521 --> 00:19:52,609 Petrol devi Nelson Bunker Hunt'ın ABD Kongresi'ne açıkladığı gibi. 352 00:19:52,817 --> 00:19:54,903 Servetinizin miktarını biliyor musunuz? 353 00:19:54,986 --> 00:19:57,989 Miktarı bilenlerin serveti genelde pek çok değildir. 354 00:19:58,073 --> 00:19:59,616 Kesinlikle haklısınız. 355 00:19:59,699 --> 00:20:02,953 Halka açık olmayan bir varlığı alınca 356 00:20:03,578 --> 00:20:05,997 ona istediğiniz kıymeti biçebilirsiniz. 357 00:20:06,122 --> 00:20:08,541 Siyasi arenada bunu yapanlar var. 358 00:20:08,625 --> 00:20:13,380 Donald Trump ve babası ilk Forbes 400 listesindeydi. 359 00:20:13,672 --> 00:20:17,634 Bu ilk listede bile şöyle bir not vardı: 360 00:20:17,717 --> 00:20:20,428 "Servetimiz 500 milyon dolar, diyorlar." 361 00:20:20,512 --> 00:20:23,348 Girişimciler Forbes'da kapak olmak isteyebilir. 362 00:20:23,431 --> 00:20:26,059 Zengin olarak bilinmekle kazanacakları bir şey vardır 363 00:20:26,184 --> 00:20:27,852 ama çoğu milyarderin yoktur. 364 00:20:27,978 --> 00:20:32,232 Forbes bile dünyadaki servetin miktarını düşük tahmin ettiğini kabul ediyor. 365 00:20:32,315 --> 00:20:35,443 Ne kadar serveti gözden kaçırdığımızı hep merak ediyoruz. 366 00:20:35,527 --> 00:20:39,447 Açıkçası bazen geceleri bu yüzden uyuyamıyorum. 367 00:20:40,657 --> 00:20:44,494 Yaldızlı Çağ'da ilk milyarderler paralarını öylece vermedi. 368 00:20:44,577 --> 00:20:45,912 Devlet devreye girdi. 369 00:20:46,079 --> 00:20:47,998 İlerici Dönem 370 00:20:48,081 --> 00:20:51,418 yeni bir düzenleme şekli başlatarak 371 00:20:51,501 --> 00:20:56,089 Standard Oil gibi büyük tröstleri dağıttı. 372 00:20:56,172 --> 00:21:01,094 Teddy Roosevelt bu sebeple "tröst avcısı" olarak ünlendi. 373 00:21:02,554 --> 00:21:05,765 Küresel bir dünyada serveti idare etmek biraz farklı. 374 00:21:06,182 --> 00:21:09,436 Avrupa Birliği vergi cennetlerini kara listeye aldı. 375 00:21:10,145 --> 00:21:13,523 Sonuçları göreceğiz. Amerikalı solcu siyasetçiler ise 376 00:21:13,606 --> 00:21:17,277 zenginlere daha yüksek vergi gelmesi için bastırmaya başladı. 377 00:21:17,485 --> 00:21:19,487 Amerikalıların çoğunluğu da bunda hemfikir. 378 00:21:19,738 --> 00:21:21,531 Hatta bazı milyarderler de. 379 00:21:21,656 --> 00:21:23,325 Daha çok vergi ödemeliyim. 380 00:21:23,491 --> 00:21:25,535 Sizler için vergi artırılmalı mı? 381 00:21:25,618 --> 00:21:26,536 Elbette. 382 00:21:26,619 --> 00:21:29,956 Vergi sistemi orta sınıftan uzaklaşıp 383 00:21:30,040 --> 00:21:32,917 zenginlere doğru kaydı. Bunun çözülmesi lazım. 384 00:21:33,001 --> 00:21:35,003 Serveti büyütme şekliniz 385 00:21:35,462 --> 00:21:39,132 kamu düzenini ilgilendiren bir konudur. 386 00:21:39,549 --> 00:21:40,759 Ahlak ise 387 00:21:41,551 --> 00:21:42,927 onları bağlar. 388 00:21:43,011 --> 00:21:45,472 Kendileri ve rahipleri arasındadır. 389 00:21:45,972 --> 00:21:48,141 Milyarderlerle ilişkimiz karmaşık. 390 00:21:48,725 --> 00:21:51,478 Hâlihazırda değillerse de onları biz ünlü yaptık. 391 00:21:51,561 --> 00:21:52,812 Onları güçlü yaptık. 392 00:21:53,104 --> 00:21:55,690 Paralarıyla inanılmaz şeyler de yapıyorlar. 393 00:21:55,774 --> 00:21:57,817 Bazen devletlerden daha etkili bir şekilde. 394 00:21:57,901 --> 00:21:59,903 Bireyler beni endişelendirmiyor. 395 00:21:59,986 --> 00:22:05,533 Bu dev gelire ve servet eşitsizliğine yol açan bir sistem söz konusu. 396 00:22:06,451 --> 00:22:10,121 Milyarderler ulusu yakında dünyanın en zengin ulusu olabilir. 397 00:22:10,330 --> 00:22:12,916 Paraları tek bir ülkede yaşamıyor olsa da 398 00:22:13,666 --> 00:22:15,585 biz onların ülkesinde yaşayacağız. 399 00:22:40,735 --> 00:22:42,737 Alt yazı çevirmeni: Mustafa Üneşi