1
00:00:06,549 --> 00:00:09,052
Bir milyarder için para kavramı farklıdır.
2
00:00:09,510 --> 00:00:12,013
Ortalama bir Amerikalıyla kıyaslandığında
3
00:00:12,180 --> 00:00:16,392
bir milyarder için özel jet seyahati
New York metrosunda gitmek gibidir.
4
00:00:16,976 --> 00:00:19,896
Bir Lamborghini oyuncak araba gibidir.
5
00:00:20,396 --> 00:00:23,858
Özel bir ada almak da ev peşinatı gibidir.
6
00:00:24,567 --> 00:00:26,444
Milyarderler yüzde 1 değildir.
7
00:00:26,778 --> 00:00:30,490
Daha ziyade on binde 1'dedir.
8
00:00:31,199 --> 00:00:33,284
Milyarder olmanın en kötü yanı ne mi?
9
00:00:33,993 --> 00:00:34,869
Hiç yok.
10
00:00:35,328 --> 00:00:36,496
Hem de hiç.
11
00:00:36,746 --> 00:00:39,749
Bir telefon açıp
bir dünya lideriyle buluşabilirler.
12
00:00:40,083 --> 00:00:42,710
Milyarderlerin en az birkaçı da
dünya lideri.
13
00:00:43,002 --> 00:00:44,629
...güzel günler geliyor.
14
00:00:46,798 --> 00:00:50,093
Çin parlamentosunda
yaklaşık 100 milyarder var.
15
00:00:50,927 --> 00:00:52,470
Milyarderler çoğalıyor.
16
00:00:52,678 --> 00:00:56,390
1987'de tahminen 140 milyarder vardı.
17
00:00:56,808 --> 00:01:00,895
2019'a gelindiğinde
bunun 15 katı milyarder
18
00:01:01,229 --> 00:01:03,523
ve toplamı dokuz trilyon dolara ulaşan
19
00:01:03,981 --> 00:01:06,359
neredeyse 30 kat fazla servet var.
20
00:01:06,859 --> 00:01:09,278
Günümüzün milyarderleri bir ülke kursaydı
21
00:01:09,362 --> 00:01:11,864
dünyanın en zengin sekizinci ülkesi
olurdu.
22
00:01:11,948 --> 00:01:15,493
Bu insanlar muazzam bir serveti
elinde bulunduruyor
23
00:01:15,576 --> 00:01:19,205
ve dünyanın birçok noktasına
etki ediyorlar.
24
00:01:20,081 --> 00:01:24,252
Bu etki onları eşitsizliğin,
hileli sistemin sembolleri yaptı
25
00:01:24,418 --> 00:01:27,672
ve tüm dünyada protestolara
ve siyasi akımlara yol açtı.
26
00:01:28,256 --> 00:01:31,884
İnsanlar birkaç kişinin çok şeye
ve birçok insanın çok az şeye
27
00:01:31,968 --> 00:01:34,887
sahip olduğu bir ulus ve dünyada
yaşamaktan bıktı.
28
00:01:35,805 --> 00:01:37,431
Ama bu milyarderlerin çoğu
29
00:01:37,515 --> 00:01:40,935
servetlerini hayatları değiştiren şeyler
icat ederek kazandı.
30
00:01:41,185 --> 00:01:43,312
Bazılarının etkisi daha büyük oldu.
31
00:01:43,980 --> 00:01:46,774
Peki niye hiç olmadığı kadar çok
milyarder var?
32
00:01:46,858 --> 00:01:49,193
Milyarderler dünya için iyi mi kötü mü?
33
00:01:50,486 --> 00:01:52,488
NETFLIX ORİJİNAL BELGESEL DİZİSİ
34
00:01:53,406 --> 00:01:56,409
Zenginler rahat bir yaşam ve zarafetin
keyfini çıkarır.
35
00:01:56,492 --> 00:01:57,618
Para çok kıymetli.
36
00:01:57,910 --> 00:01:58,744
Satıldı!
37
00:02:00,246 --> 00:02:04,500
Aşırı zenginler ve orta sınıf arasındaki
makas çok açılıyor.
38
00:02:04,584 --> 00:02:06,878
Gelecek yeni milyarımı bekliyorum.
39
00:02:06,961 --> 00:02:08,963
Bu fazla parayla ne yapacaksınız?
40
00:02:09,046 --> 00:02:12,341
Şirketler kuruyorum ve sosyal ağlardan
roket gemilere dek
41
00:02:12,425 --> 00:02:14,844
yeni şeyler icat edenleri destekliyorum.
42
00:02:14,927 --> 00:02:16,762
Yiyebileceğinizin bir sınırı var.
43
00:02:16,846 --> 00:02:19,432
Alabileceğiniz evin büyüklüğünün
bir sınırı var.
44
00:02:19,557 --> 00:02:22,518
Bu ülkenin ihtiyacı olan şey
daha fazla Altın Kural
45
00:02:22,643 --> 00:02:24,979
ve altın sahiplerinin daha az yönetimi.
46
00:02:25,062 --> 00:02:28,733
MİLYARDERLER
47
00:02:29,984 --> 00:02:34,030
Zenginleri bunca zamandır
haber yaptığımı kabul etmekten utanıyorum.
48
00:02:34,280 --> 00:02:38,576
Luisa Kroll dünyadaki en popüler milyarder
listelerinden birini yapıyor.
49
00:02:38,659 --> 00:02:41,704
1981'de bu liste yapılmaya başlandığında
50
00:02:41,787 --> 00:02:45,082
ülkede serveti aramak için
bakılacak bariz yerler vardı.
51
00:02:45,166 --> 00:02:48,669
Teksas gibi yerlerde
devasa petrol zenginlikleri vardı.
52
00:02:48,794 --> 00:02:52,298
Bir de teknolojinin çıkışa geçtiği
Silikon Vadisi vardı.
53
00:02:52,465 --> 00:02:53,925
New York'ta
54
00:02:54,008 --> 00:02:58,888
şehri gezip şunun sahibi kim,
bunun sahibi kim öğrenmeye çalışıyorlardı.
55
00:02:59,013 --> 00:03:01,849
Servetin izini sürmenin
çok zor olduğu anlaşıldı.
56
00:03:02,350 --> 00:03:05,394
Çok az kişi bunu başarabileceklerini
düşünüyordu
57
00:03:05,519 --> 00:03:11,192
ama nihayetinde 1982 Eylül'ünde
ilk Forbes 400'ü yayınladılar.
58
00:03:12,360 --> 00:03:16,697
Bu ilk servet sıralamasında
John D. Rockefeller'ın 11 mirasçısı vardı.
59
00:03:18,449 --> 00:03:23,371
1800'lerin sonlarında Amerika'da,
Yaldızlı Çağ denilen dönemde yaşamıştı.
60
00:03:23,704 --> 00:03:26,916
Kendi çabalarıyla milyarder olanlar
ilk bu dönemde çıkmıştı.
61
00:03:28,209 --> 00:03:30,836
Günümüzün parasıyla
Rockefeller ve Carnegie
62
00:03:30,920 --> 00:03:33,547
tahminen bugün dünyanın
en zengin kişisinden
63
00:03:33,631 --> 00:03:34,966
iki kat daha zengindi.
64
00:03:35,049 --> 00:03:38,469
Bu çağın özelliği
sadece bu hayret verici servet değildi,
65
00:03:38,552 --> 00:03:40,554
aynı zamanda büyük yolsuzluklardı.
66
00:03:41,097 --> 00:03:43,557
Yaldızlı Çağ sözünü Mark Twain türetti
67
00:03:43,641 --> 00:03:47,728
çünkü servet yüzeyde parlarken
altında kokuşmuşluk vardı.
68
00:03:48,354 --> 00:03:52,233
Carnegie, Vanderbilt ve Rockefeller
siyasi bağlantılarıyla zengin oldu,
69
00:03:52,775 --> 00:03:54,944
sanayileri tröste dönüştürdü,
70
00:03:55,027 --> 00:03:57,989
işçileri sömürdü ve çok az vergi ödedi.
71
00:03:58,656 --> 00:04:01,284
Bu dönemden önce
zenginliği kıyaslamak zordur
72
00:04:01,492 --> 00:04:04,954
ama çok zenginseniz
muhtemelen imparatorsunuzdur.
73
00:04:05,204 --> 00:04:07,290
Roma imparatoru Augustus Caesar,
74
00:04:07,581 --> 00:04:09,208
Çin imparatoriçesi Wu
75
00:04:09,292 --> 00:04:12,420
veya en büyük altın kaynaklarından
birini kontrol eden
76
00:04:12,503 --> 00:04:15,631
Mali İmparatorluğu hükümdarı Mansa Musa
buna örnektir.
77
00:04:15,756 --> 00:04:17,425
Serveti öyle efsaneviydi ki
78
00:04:17,508 --> 00:04:20,720
en önemli Orta Çağ haritalarından birine
resmi basıldı.
79
00:04:21,220 --> 00:04:24,140
Ancak Yaldızlı Çağ devleri
paralarını farklı bir yolla kazandı:
80
00:04:24,223 --> 00:04:25,891
Başarılı şirketler kurdular.
81
00:04:27,476 --> 00:04:31,814
O dönem devasa servet artışına
sebep olan şey
82
00:04:31,897 --> 00:04:37,069
Amerika'da ilk kez kıtasal ölçekte
bir ekonominin oluşturulması
83
00:04:37,153 --> 00:04:40,156
ve büyük şirketlerin yükselişiydi.
84
00:04:40,990 --> 00:04:45,036
Kıtayı ilk kez birbirine bağlayan
321 bin kilometrelik yeni rayların
85
00:04:45,119 --> 00:04:48,956
bir kısmını inşa eden ve ABD'yi
ekonomik süper güç yapan
86
00:04:49,081 --> 00:04:51,625
Vanderbilt'ın demir yolları buna örnektir.
87
00:04:53,002 --> 00:04:57,840
Giderek büyüyen küresel ölçekteki ekonomi
sayesinde günümüzde milyarderler artıyor.
88
00:04:57,923 --> 00:05:00,343
Bu tüm dünyayı zenginleştirdi.
89
00:05:00,426 --> 00:05:04,638
Küresel düzeyde eşitsizlik azalıyor.
90
00:05:04,764 --> 00:05:07,933
Bunun ana sebebi
91
00:05:08,017 --> 00:05:11,103
bazı fakir ülkelerin hızla büyümesi.
92
00:05:11,896 --> 00:05:15,149
Son yıllarda Çin kadar büyüyen
başka bir ülke yok.
93
00:05:16,233 --> 00:05:19,278
Çin 40 veya 50 yıl önce
94
00:05:19,362 --> 00:05:23,407
halkın ezici çoğunluğunun
büyük fakirlik içinde olduğu bir ülkeydi.
95
00:05:24,158 --> 00:05:27,453
Komünist hükûmet
sosyalist modernleşmenin peşinde.
96
00:05:27,661 --> 00:05:30,748
Çin'deki aşırı yoksulluk neredeyse bitti.
97
00:05:30,831 --> 00:05:34,251
1978'den önce Çinli milyarderler yoktu.
98
00:05:35,086 --> 00:05:38,881
2017'ye gelindiğinde Çin her hafta
iki yeni milyarder çıkarıyordu
99
00:05:39,090 --> 00:05:43,010
ve ABD'nin ardından dünyadaki en yüksek
milyarder sayısına sahipti.
100
00:05:43,260 --> 00:05:47,681
Girişimcilerin çok zengin olup
hızlıca servet edindiğini görmek
101
00:05:48,182 --> 00:05:50,184
hiç de şaşırtıcı değil.
102
00:05:50,393 --> 00:05:52,228
Hindistan'daki durum da benzer.
103
00:05:52,395 --> 00:05:56,440
Gelişen ekonomileri on milyonlarca insanı
fakirlikten çıkardı
104
00:05:56,524 --> 00:05:58,734
ve 100'ün üzerinde milyarder yarattı.
105
00:06:01,821 --> 00:06:05,574
Günümüzün milyarderleri bunlar.
Onlarda bile büyük bir servet uçurumu var.
106
00:06:05,658 --> 00:06:09,870
Yüzde 94'lük büyük çoğunluğun serveti
10 milyar dolar veya daha az.
107
00:06:10,413 --> 00:06:13,916
Yüzde beşinin serveti
10 ila 30 milyar dolar arasında
108
00:06:14,166 --> 00:06:16,627
ve listenin yüzde biri mega milyarder.
109
00:06:16,710 --> 00:06:18,712
Servetleri 30 milyardan fazla.
110
00:06:18,963 --> 00:06:20,589
Evet, insanlar şöyle diyor:
111
00:06:20,673 --> 00:06:22,675
"Benden acayip fazla parası var."
112
00:06:22,758 --> 00:06:25,511
"Kes sesini aptal." demek için
kendime engel oluyorum.
113
00:06:26,887 --> 00:06:30,266
Toplamda en çok milyarderler
teknoloji alanında değil
114
00:06:30,349 --> 00:06:32,435
ama en çok mega milyarder oradan çıktı.
115
00:06:32,560 --> 00:06:34,979
"Kazanan her şeyi alır" diye bir şey var.
116
00:06:35,104 --> 00:06:39,150
Site veya uygulama gibi dijital ürünler
yapmak için çok insan gücü gerekmiyor
117
00:06:39,233 --> 00:06:41,485
ve anında küresel pazara ulaşabiliyor.
118
00:06:41,694 --> 00:06:44,989
Arama deyince akla Google'ın gelmesinin
bir sebebi var.
119
00:06:45,197 --> 00:06:48,033
Tüm aramaların yüzde 90'dan fazlası
orada oluyor
120
00:06:48,742 --> 00:06:53,497
ve Google kurucuları 2019'da dünyanın
en zengin 10. ve 14. kişisi durumunda.
121
00:06:53,956 --> 00:06:56,459
Kendine ait platformlar
çıkarıldığında bile
122
00:06:56,542 --> 00:06:59,128
en çok sosyal medya kullanıcısı
Facebook'ta
123
00:06:59,211 --> 00:07:02,006
ve kurucusu dünyanın en zengin
sekizinci kişisi.
124
00:07:02,798 --> 00:07:06,927
ABD'de internet alışverişlerinin
yaklaşık yüzde 50'si Amazon'da oluyor.
125
00:07:07,011 --> 00:07:11,390
Amazon'un kurucusu Jeff Bezos
2019'da dünyanın en zengin adamıydı.
126
00:07:12,641 --> 00:07:16,187
Oprah, Kylie Jenner ve Michael Jordan gibi
ünlü milyarderler
127
00:07:16,270 --> 00:07:18,772
milyarderler sıralamasının alt sıralarında
128
00:07:18,898 --> 00:07:22,151
ve hiçbiri onları ünlü yapan iş sayesinde
listede değil.
129
00:07:22,318 --> 00:07:25,404
Michael Jordan basketboldan
90 milyon dolar kazandı.
130
00:07:25,821 --> 00:07:28,699
Ama şirket ortaklıkları
bir milyar dolar civarıydı.
131
00:07:28,782 --> 00:07:31,494
Keza sahip olduğu basketbol takımı da.
132
00:07:32,203 --> 00:07:34,371
Emeğiyle milyoner oldu
133
00:07:34,455 --> 00:07:36,957
ama sermaye sahibi olarak milyarder oldu.
134
00:07:37,541 --> 00:07:40,586
Sermaye size para kazandıran,
size ait her şeydir.
135
00:07:41,587 --> 00:07:43,255
Bir ev sermaye olabilir.
136
00:07:43,756 --> 00:07:45,382
Hisseler sermayedir.
137
00:07:45,508 --> 00:07:48,677
Michael Jordan'sanız
resminiz sermaye olabilir.
138
00:07:49,386 --> 00:07:52,848
İlaç veya teknoloji patentleri gibi
patentler sermaye olabilir.
139
00:07:52,932 --> 00:07:55,392
Mickey Mouse'un telif hakları da.
140
00:07:55,559 --> 00:07:59,355
Ben Disney'le
ve onunla birlikte gelen şeylerle büyüdüm.
141
00:08:00,981 --> 00:08:04,485
Düzenli gelir elde edip bunun için
düzenli gelir vergisi ödeyerek
142
00:08:04,568 --> 00:08:06,904
milyar dolar kazanamazsınız.
İmkânı yok.
143
00:08:07,321 --> 00:08:09,532
Serveti yaratan mülkiyettir.
144
00:08:09,782 --> 00:08:13,410
Çoğu zengin insan, parasını
diğer herkes gibi emeğiyle kazanır.
145
00:08:13,869 --> 00:08:16,747
Ama zenginleştikçe
emekle gelen geliriniz azalır,
146
00:08:16,830 --> 00:08:18,582
sermayeden gelen gelir artar.
147
00:08:19,166 --> 00:08:23,212
On binde 1 bu konuda
çok iyi bir örnektir.
148
00:08:24,088 --> 00:08:29,134
Geniş manada konuşursak
ekonomide, üretilen gelir
149
00:08:29,218 --> 00:08:31,303
emekten sermayeye kayıyor.
150
00:08:31,387 --> 00:08:34,139
En basit temel bu.
151
00:08:34,932 --> 00:08:38,602
Bunun sebebi küresel markaların
sadece küresel pazara değil,
152
00:08:38,852 --> 00:08:40,980
küresel iş gücüne de sahip olması
153
00:08:41,105 --> 00:08:44,108
ve iş gücüne ücret ödeme ihtiyacının
giderek azalmasıdır.
154
00:08:44,441 --> 00:08:45,859
Örneğin tekstil sektörü.
155
00:08:46,402 --> 00:08:49,572
Son 200 yılda bir dizi yenilik
sektörü çok değiştirdi.
156
00:08:50,114 --> 00:08:52,700
Her biri verimliliği ve kârı artırdı.
157
00:08:53,242 --> 00:08:57,580
Günümüzde kıyafet işçilerinin büyük kısmı
işçiliğin ucuz olduğu gelişen ülkelerde.
158
00:08:58,163 --> 00:09:01,500
Artık makineler insanların yerini
hepten almaya başlıyor.
159
00:09:01,792 --> 00:09:03,377
Bunun adı Sewbot.
160
00:09:04,003 --> 00:09:06,797
Eskiden el hüneri isteyen şeyi
otomatik yapıyor
161
00:09:06,922 --> 00:09:10,759
ve saatte 17 fabrika işçisi kadar
gömlek dikebiliyor.
162
00:09:11,260 --> 00:09:13,095
Bu, tüketiciler için maliyeti düşürüyor
163
00:09:13,178 --> 00:09:15,639
ve sermaye sahiplerine
daha çok kâr getiriyor.
164
00:09:15,848 --> 00:09:17,141
Sermaye sahipliği,
165
00:09:17,224 --> 00:09:20,644
bilhassa da şirketlerde hisse sahipliği,
166
00:09:20,728 --> 00:09:22,938
oldukça yoğunlaşmış durumda.
167
00:09:23,689 --> 00:09:28,193
Küresel markalar H&M, Zara ve Walmart'ın
milyarder sahipleri gibi.
168
00:09:29,194 --> 00:09:32,531
İnsanın böyle bir sermayesi olunca
sürekli büyüyor.
169
00:09:33,657 --> 00:09:36,702
Para parayı çekiyor.
Parayı bir odaya kapattığınızda
170
00:09:36,785 --> 00:09:38,954
üreyerek yeni paralar doğuruyor sanki.
171
00:09:39,038 --> 00:09:40,748
Buna benzer şekilde işliyor.
172
00:09:41,332 --> 00:09:45,085
Seagram'ın varisi Edgar Bronfman Sr.'ın da
dediği gibi:
173
00:09:45,628 --> 00:09:49,256
"100 doları 110 dolar yapmak iştir.
174
00:09:49,798 --> 00:09:54,928
100 milyon doları 110 milyon dolar
yapmaksa kaçınılmazdır."
175
00:09:56,805 --> 00:09:59,850
Zira 100 dolar birikiminiz varsa
176
00:10:00,059 --> 00:10:02,811
harcamamak ve yatırım yapmak zordur.
177
00:10:03,354 --> 00:10:07,441
Ancak parmağınızı bile oynatmadan,
ortalama bir yıl borsada tutarsanız
178
00:10:07,608 --> 00:10:11,737
100 milyon dolarınız
110 milyon dolar olur.
179
00:10:11,945 --> 00:10:14,073
Çabucak, birkaç nesil içinde
180
00:10:14,156 --> 00:10:18,035
kendinizi bir ya da birçok hanedanın
içinde bulursunuz.
181
00:10:18,118 --> 00:10:21,121
Paranın siyaseti kontrol etme gücünü
düşündüğümüzde
182
00:10:21,205 --> 00:10:23,624
bu görmek isteyeceğimiz bir şey değildir.
183
00:10:24,958 --> 00:10:29,171
Bir tahmine göre milyarderlerin yüzde 13'ü
milyarlarını mirasla edindi
184
00:10:29,338 --> 00:10:31,298
ve yüzde 56'sı kendi kazandı.
185
00:10:31,799 --> 00:10:34,134
Ama aralarında net bir çizgi çekmek güç
186
00:10:34,301 --> 00:10:37,221
çünkü miras edinen çoğu insan
parayı artırmak için çalışıyor.
187
00:10:37,304 --> 00:10:40,724
Bu da milyarderlerin
diğer yüzde 30'luk kısmını tanımlıyor.
188
00:10:40,891 --> 00:10:45,396
2014'te kendi kazanma ölçeği diye
bir şey bulduk.
189
00:10:45,479 --> 00:10:50,067
Ölçek birden, yani miras edindiğiniz,
hiçbir şey yapmadan oturup
190
00:10:50,150 --> 00:10:54,822
şekerleme filan yediğiniz versiyondan
başlıyor.
191
00:10:54,905 --> 00:10:57,741
Ölçekte 10 numaraysa
sıfırdan zengin olmak demek.
192
00:10:57,866 --> 00:11:00,869
Oprah Winfrey gibi biri
bu kategoriye girer.
193
00:11:00,994 --> 00:11:04,415
Bu yıl oldukça tartışmalı bir isim olan
Kylie Jenner vardı.
194
00:11:04,498 --> 00:11:10,129
Instagram takipçilerini ve ailesinin adını
paraya dönüştürmenin bir yolunu buldu.
195
00:11:10,212 --> 00:11:13,173
Kendi çabalarıyla zengin olmuş,
yeni bir en genç milyarder var.
196
00:11:13,257 --> 00:11:16,719
Ancak bazıları Kylie'nin unvanına
şüpheyle yaklaşıyor.
197
00:11:16,802 --> 00:11:20,681
Başka birinden edinmediyseniz
kendiniz kazanmışsınızdır.
198
00:11:20,764 --> 00:11:25,436
Kalenin dibinde dururken gol atıyorsanız
kendiniz yapmış sayılmazsınız.
199
00:11:25,519 --> 00:11:27,062
ROMAN ABRAMOVICH
12,4 MİLYAR DOLAR
200
00:11:27,271 --> 00:11:30,190
Kendi kendine kazanılan
diğer servet türleri de tartışmalı.
201
00:11:31,150 --> 00:11:35,279
Rus milyarderleri, oligarkları listeye
eklemeye başlayınca
202
00:11:35,362 --> 00:11:38,157
bu insanlara ne ad vereceğimizi bilemedik.
203
00:11:38,240 --> 00:11:40,325
Onlara kleptokratlar diyenler var.
204
00:11:40,784 --> 00:11:45,414
Bu Yunanca hırsız anlamındaki "kleptes"
ve güç anlamındaki "kratos"tan geliyor.
205
00:11:45,664 --> 00:11:49,334
Bu, siyasi bağlantıları sayesinde
ülkenin doğal kaynaklarından
206
00:11:49,418 --> 00:11:50,878
zengin olanlar demek.
207
00:11:50,961 --> 00:11:54,131
Sovyetler Birliği 1991'de dağılınca
böyle oldu.
208
00:11:54,506 --> 00:11:58,719
Rusya'nın sözde kendi kendine kazanmış
yaklaşık 100 milyarderi var.
209
00:11:58,969 --> 00:12:02,431
Çalarak veya hükûmetle anlaşarak
210
00:12:02,514 --> 00:12:06,935
bu varlıkları ucuza almaları konusunda
yardım gören kişiler için
211
00:12:07,019 --> 00:12:08,812
bir kategori yoktu.
212
00:12:09,062 --> 00:12:12,441
Servetinizi nasıl elde ettiğinizin
213
00:12:12,524 --> 00:12:14,943
iyilik ve kötülükle bir ilgisi var.
214
00:12:15,027 --> 00:12:19,448
Servetinizi herkesin pahasına mı
elde ediyorsunuz?
215
00:12:19,573 --> 00:12:23,202
Yoksa toplumun geri kalanı için
harika ürünler yaparak mı
216
00:12:23,285 --> 00:12:24,787
ek servet yaratıyorsunuz?
217
00:12:24,870 --> 00:12:27,664
Servet yaratmanın
çok farklı iki yolu mevcut.
218
00:12:29,249 --> 00:12:33,337
Yaldızlı Çağ'da Andrew Carnegie gibi
milyarderler servetlerinin çoğunu
219
00:12:33,545 --> 00:12:34,713
topluma geri verdi.
220
00:12:36,089 --> 00:12:38,383
O zaman halk şöyle düşünür:
221
00:12:39,426 --> 00:12:42,596
Böyle zengin ölen bir adam
222
00:12:43,764 --> 00:12:45,474
rezil hâlde ölür.
223
00:12:45,557 --> 00:12:49,645
Zengin birinin servetiyle ölmesinin
ayıp olduğunu söyledi.
224
00:12:49,728 --> 00:12:53,732
Bu sebeple her yerde Carnegie enstitüleri,
kütüphaneleri,
225
00:12:53,899 --> 00:12:57,694
Carnegie Konser Salonu ve Carnegie Mellon
Üniversitesi var.
226
00:12:57,778 --> 00:13:02,616
Bir parayı geri verme mirası görüyorsunuz.
227
00:13:02,741 --> 00:13:04,618
Bu gelenek hâlâ devam ediyor.
228
00:13:04,785 --> 00:13:08,121
En az 200 milyarder
Bağış Vaadi'ni imzaladı.
229
00:13:08,539 --> 00:13:10,999
Servetlerinin en az yarısını verecekler.
230
00:13:11,708 --> 00:13:16,505
Genelde devletin yaptığı işler yapıyorlar:
Bulaşıcı hastalıklarla mücadele,
231
00:13:17,005 --> 00:13:19,299
birçok Rus milyarderin 2014'teki
232
00:13:19,591 --> 00:13:23,387
Soçi Kış Oyunlarında yaptığı gibi
olimpik tesis inşa etme
233
00:13:23,679 --> 00:13:25,681
ve üniversite bursu sağlamak gibi.
234
00:13:26,974 --> 00:13:30,602
Ailem öğrenci borçlarını silmek için
bağışta bulunuyor.
235
00:13:32,604 --> 00:13:34,857
Ya da önemli altyapıları onarmak gibi.
236
00:13:35,399 --> 00:13:38,569
Michigan eyaleti ve Flint şehri
darda kaldığında
237
00:13:38,694 --> 00:13:40,028
milyarder Elon Musk...
238
00:13:40,112 --> 00:13:41,655
...su krizini çözme...
239
00:13:41,738 --> 00:13:45,534
...şehirdeki her eve temiz su getirme
sözü verdi. Bravo ona.
240
00:13:45,701 --> 00:13:49,329
Zenginlerden 55 milyon dolar
toplama ve Flint'in su sorununu
241
00:13:49,413 --> 00:13:51,498
çözme konusu çok konuşuldu.
242
00:13:51,582 --> 00:13:54,209
Buna çok karşıydım.
243
00:13:54,293 --> 00:13:57,254
Elbette birçok hayır ve yardım işi oldu.
244
00:13:57,337 --> 00:13:58,380
Bu harika
245
00:13:58,463 --> 00:14:01,717
ama buradaki sorun yapısal bir sorun.
246
00:14:01,842 --> 00:14:05,304
Vatandaşlarımızın altyapı, hükûmet,
247
00:14:05,470 --> 00:14:11,143
ve temel insan haklarına dair sorunlarını
çözme veya çözmeme ihtimali olan
248
00:14:11,435 --> 00:14:15,397
özel, sorumsuz bireylerin
insafına kalmasını istemeyiz.
249
00:14:15,814 --> 00:14:19,234
Devletler vergi yoluyla
bu kamu hizmetleri için para toplar
250
00:14:19,359 --> 00:14:20,903
ama çoğu varlıklı ülkede
251
00:14:20,986 --> 00:14:24,948
kişilerin gelir vergisi sermaye gelirinden
daha çok vergilendirilir.
252
00:14:26,116 --> 00:14:29,286
Vergi sistemi halihazırda
253
00:14:29,369 --> 00:14:34,374
çalışmayı mülkiyetten daha yüksek oranda
vergilendirmeye karar vermiş durumda.
254
00:14:34,458 --> 00:14:37,085
Daha çok para vermeye itirazım yok.
255
00:14:37,169 --> 00:14:38,003
Gerçekten yok.
256
00:14:38,086 --> 00:14:40,881
Yüzde 90 vergi vermem gerektiğini
söylemeyeceğim
257
00:14:41,214 --> 00:14:43,592
çünkü o zaman bu,
258
00:14:43,926 --> 00:14:45,761
girişimcilere, genç şirketlere
259
00:14:45,844 --> 00:14:49,640
ve hayır işlerine yaptığım yatırımları
değiştirecektir.
260
00:14:50,223 --> 00:14:53,101
Bir ülke zenginlere koyduğu vergiyi
artırsa bile
261
00:14:53,435 --> 00:14:56,063
küresel bir dünyada bunu uygulamak zordur.
262
00:14:56,897 --> 00:15:00,817
Denizaşırı finans sisteminin
en güzel benzetimi şu olur:
263
00:15:00,901 --> 00:15:02,861
Bir ekosistem gibidir.
264
00:15:02,986 --> 00:15:07,157
Birçok ufak ülkeden,
bazen de büyük ülkelerden oluşur
265
00:15:07,240 --> 00:15:09,910
ve her biri ufak bir hukuk krallığı
oluşturur.
266
00:15:10,535 --> 00:15:12,329
Gelir vergisinden kaçmak gibi.
267
00:15:12,412 --> 00:15:14,456
Bu Cayman Adaları'na has bir şey.
268
00:15:14,748 --> 00:15:17,334
Cayman Adaları'nda bir bina var.
269
00:15:17,584 --> 00:15:18,669
Tek bir bina
270
00:15:19,044 --> 00:15:23,674
ve 20 bin şirkete ev sahipliği yapıyor.
271
00:15:23,757 --> 00:15:27,594
Cayman Adaları'nın vergi avantajlarından
yararlanmalarını sağlayan
272
00:15:27,678 --> 00:15:28,720
bir posta adresi.
273
00:15:29,304 --> 00:15:31,932
Kurumlar vergisinden kaçmak için
Lüksemburg'a
274
00:15:32,015 --> 00:15:33,934
veya Delaware eyaletine gidebilirsiniz.
275
00:15:34,768 --> 00:15:36,645
Veraset vergisinden kaçmak için
276
00:15:36,728 --> 00:15:40,691
en gözde yerlerden biri
Avrupa adası Jersey'dir.
277
00:15:41,149 --> 00:15:44,277
Bazen "Üçkâğıt Adaları" olarak bilinen
Cook Adaları
278
00:15:44,444 --> 00:15:48,657
varlıkları alacaklılardan saklamaya
yardım etme konusunda uzmandır
279
00:15:48,782 --> 00:15:50,200
ve tek yaptıkları budur.
280
00:15:51,076 --> 00:15:53,745
Dünya 2016'da bu sistemi
bir an için gördü.
281
00:15:54,246 --> 00:15:57,332
Zengin ve güçlülerin parayı
nasıl sakladığına dair yeni bulgular
282
00:15:57,416 --> 00:15:58,417
dünyayı sallıyor.
283
00:15:58,500 --> 00:16:00,669
Bunlara Panama Belgeleri deniyor.
284
00:16:00,752 --> 00:16:03,630
Tam olarak 11 milyon Panama Belgesi var.
285
00:16:03,714 --> 00:16:06,758
Mossack Fonseca adlı
Panamalı hukuk firmasından sızdı.
286
00:16:06,842 --> 00:16:08,844
Paradise Belgeleri de...
287
00:16:08,927 --> 00:16:12,264
...gösteriyor ki, dünyanın en zengin
ve güçlüleri paralarını...
288
00:16:12,347 --> 00:16:14,307
...deniz aşırı hesaplarda saklıyor.
289
00:16:14,391 --> 00:16:17,769
En büyük ders bu sayede ortaya çıkan
290
00:16:17,853 --> 00:16:19,521
hilekâr yüzler oldu.
291
00:16:19,646 --> 00:16:21,982
Çeşit çeşit insan vardı.
292
00:16:22,315 --> 00:16:24,526
Lionel Messi gibi spor yıldızları,
293
00:16:24,985 --> 00:16:26,820
Jackie Chan gibi sanatçılar
294
00:16:26,903 --> 00:16:30,282
ve Kraliçe Elizabeth'le
Lortlar Kamarası'nın bazı üyeleri.
295
00:16:30,365 --> 00:16:33,577
Ama asıl şok, rakamlar açıklandığında
gerçekleşti.
296
00:16:33,869 --> 00:16:37,330
İskandinav ülkelerine dair yapılan
bir analize göre
297
00:16:37,414 --> 00:16:40,709
çoğu insan ortalama yüzde 5 veya daha az
vergi kaçırıyor.
298
00:16:41,376 --> 00:16:45,756
Yüzde 0,01'lik en zenginlerse
yaklaşık yüzde 25 vergi kaçırıyor.
299
00:16:46,214 --> 00:16:51,219
Toplamda dünya GSYH'nın yüzde 10'u
denizaşırı banka hesaplarında yatıyor.
300
00:16:51,511 --> 00:16:53,555
Bu, trilyonlarca dolar demek.
301
00:16:53,930 --> 00:16:55,766
Rusya en kötü örneklerden biri.
302
00:16:55,891 --> 00:17:00,687
Yüzde 0,01'lik grup, servetlerinin yarıdan
fazlasını denizaşırı hesaplarda tutuyor.
303
00:17:01,063 --> 00:17:04,232
Bu kamu hizmetleri
veya olimpiyat tesisleri gibi şeyler için
304
00:17:04,816 --> 00:17:06,902
oldukça fazla vergi kaybı demek.
305
00:17:07,944 --> 00:17:11,364
Bu sızıntılarda ortaya çıkan herkes
muhtemelen yardım aldı.
306
00:17:12,032 --> 00:17:17,370
Yatlarında oturup Cayman Adaları
vergi mevzuatını çalışmıyorlar.
307
00:17:17,496 --> 00:17:19,748
Zenginler bu iş için adam tutuyorlar.
308
00:17:19,831 --> 00:17:23,710
Evlerini temizletmek, yemek yaptırmak
veya çocuk baktırmak için
309
00:17:23,794 --> 00:17:25,087
adam tuttukları gibi.
310
00:17:25,212 --> 00:17:28,465
Milyarderler dünyanın en zengin
sekizinci ulusu olabilir
311
00:17:28,590 --> 00:17:31,760
ama aynı zamanda birçok açıdan
ulusu olmayan insanlar.
312
00:17:32,969 --> 00:17:37,099
Uzman yardımıyla istedikleri ülkenin
yasalarını seçebilirler.
313
00:17:37,641 --> 00:17:43,355
Küreselleşme parayı saklamak için
pek çok adres göstermekte.
314
00:17:43,647 --> 00:17:45,649
Burası Milyarderler Sırası diye biliniyor.
315
00:17:45,774 --> 00:17:50,070
Dünyada en çok milyarderin olduğu
New York'ta, Central Park'ın güneyinde
316
00:17:50,362 --> 00:17:52,781
lüks, çok katlı bir gökdelenler bölgesi.
317
00:17:53,281 --> 00:17:56,535
Bu milyarderler New York'ta
bu lüks yerleri alıyor.
318
00:17:56,618 --> 00:17:57,869
Lüks sözü hafif kalır.
319
00:17:57,953 --> 00:18:00,831
Bu daireler
onlarca milyon dolar değerinde.
320
00:18:02,874 --> 00:18:06,545
Ortalama satışımız
18 milyon doların üzerinde
321
00:18:06,628 --> 00:18:09,214
ve ortalama müşterimizin serveti
322
00:18:09,297 --> 00:18:12,968
yüzlerce milyon dolarla
milyarlarca dolar arasında.
323
00:18:13,051 --> 00:18:15,554
New York emlak sektörü
324
00:18:15,637 --> 00:18:19,057
hukuktan para saklamanın, para aklamanın
325
00:18:19,141 --> 00:18:24,312
ve yasallığa teğet geçen her türlü şeyin
gerçekleştiği küresel bir ekosistem.
326
00:18:24,604 --> 00:18:26,356
Bir tasarruf aracı isteyenler
327
00:18:26,439 --> 00:18:28,608
belki gökdelende bir kasa istiyordur
328
00:18:28,692 --> 00:18:33,071
ve paralarını, vergi veya el konma durumu
yaşayabilecekleri ülkelerinden,
329
00:18:33,363 --> 00:18:37,659
yarın ne olacağını bilmedikleri yerden
uzakta tutmak için
330
00:18:37,742 --> 00:18:39,494
emlak alıyordur.
331
00:18:39,661 --> 00:18:40,996
2018 başında
332
00:18:41,413 --> 00:18:44,958
fiyatı 10 milyon dolardan fazla olan
dairelerin yüzde 72'si
333
00:18:45,333 --> 00:18:49,546
alıcının genelde görünmez olduğu
limitet şirketler, yani LŞ yoluyla alındı.
334
00:18:49,671 --> 00:18:51,923
Sadece bir LŞ veya tröst kurmak
335
00:18:52,007 --> 00:18:55,802
veya tröstün sahip olduğu
başka bir LŞ'ye ait LŞ kurmak yeterli.
336
00:18:55,969 --> 00:19:00,098
Nihai sahibin kim olduğunu bulmak
neredeyse imkânsız olur.
337
00:19:00,473 --> 00:19:04,603
Milyarderlerin yerlerini ve sayılarını,
kaç milyarları olduğunu
338
00:19:05,020 --> 00:19:08,523
öğrenmenin zor olmasının
sebeplerinden biri de bu.
339
00:19:08,648 --> 00:19:11,568
Devletler küresel ölçekte
servetin izini sürmüyor.
340
00:19:11,776 --> 00:19:14,613
Forbes gibi sıralamalar
eldeki en iyi kaynaklar
341
00:19:14,779 --> 00:19:16,114
ve güvenilir değiller.
342
00:19:16,907 --> 00:19:19,075
Bence Forbes 400 listesi
343
00:19:19,201 --> 00:19:22,829
veya yayınlanan herhangi bir
zengin listesi oldukça yanıltıcı.
344
00:19:22,913 --> 00:19:25,790
Halka açık bilgileri baz alıyorlar.
345
00:19:25,874 --> 00:19:28,543
Bireyin ana gelir kaynağı
346
00:19:28,919 --> 00:19:33,006
halka açık şirketteki hisselerse
sahip olduğu hisse adedine bakarsınız
347
00:19:33,089 --> 00:19:37,052
ve bunu fiyatla çarparsınız.
Çıkan rakam milyarın üstündeyse bingo!
348
00:19:37,427 --> 00:19:41,723
Ama dünyadaki birçok insan
başka kaynaklar sayesinde zengin.
349
00:19:42,349 --> 00:19:45,518
Çoğu milyarderin servetinin üçte ikisi
özeldir.
350
00:19:45,602 --> 00:19:48,188
Ne kadar paraları olduğunu
milyarderler bile bilmeyebilir.
351
00:19:48,521 --> 00:19:52,609
Petrol devi Nelson Bunker Hunt'ın
ABD Kongresi'ne açıkladığı gibi.
352
00:19:52,817 --> 00:19:54,903
Servetinizin miktarını biliyor musunuz?
353
00:19:54,986 --> 00:19:57,989
Miktarı bilenlerin serveti
genelde pek çok değildir.
354
00:19:58,073 --> 00:19:59,616
Kesinlikle haklısınız.
355
00:19:59,699 --> 00:20:02,953
Halka açık olmayan bir varlığı alınca
356
00:20:03,578 --> 00:20:05,997
ona istediğiniz kıymeti biçebilirsiniz.
357
00:20:06,122 --> 00:20:08,541
Siyasi arenada bunu yapanlar var.
358
00:20:08,625 --> 00:20:13,380
Donald Trump ve babası
ilk Forbes 400 listesindeydi.
359
00:20:13,672 --> 00:20:17,634
Bu ilk listede bile şöyle bir not vardı:
360
00:20:17,717 --> 00:20:20,428
"Servetimiz 500 milyon dolar, diyorlar."
361
00:20:20,512 --> 00:20:23,348
Girişimciler Forbes'da kapak olmak
isteyebilir.
362
00:20:23,431 --> 00:20:26,059
Zengin olarak bilinmekle
kazanacakları bir şey vardır
363
00:20:26,184 --> 00:20:27,852
ama çoğu milyarderin yoktur.
364
00:20:27,978 --> 00:20:32,232
Forbes bile dünyadaki servetin miktarını
düşük tahmin ettiğini kabul ediyor.
365
00:20:32,315 --> 00:20:35,443
Ne kadar serveti gözden kaçırdığımızı
hep merak ediyoruz.
366
00:20:35,527 --> 00:20:39,447
Açıkçası bazen geceleri
bu yüzden uyuyamıyorum.
367
00:20:40,657 --> 00:20:44,494
Yaldızlı Çağ'da ilk milyarderler
paralarını öylece vermedi.
368
00:20:44,577 --> 00:20:45,912
Devlet devreye girdi.
369
00:20:46,079 --> 00:20:47,998
İlerici Dönem
370
00:20:48,081 --> 00:20:51,418
yeni bir düzenleme şekli başlatarak
371
00:20:51,501 --> 00:20:56,089
Standard Oil gibi büyük tröstleri dağıttı.
372
00:20:56,172 --> 00:21:01,094
Teddy Roosevelt bu sebeple
"tröst avcısı" olarak ünlendi.
373
00:21:02,554 --> 00:21:05,765
Küresel bir dünyada serveti idare etmek
biraz farklı.
374
00:21:06,182 --> 00:21:09,436
Avrupa Birliği vergi cennetlerini
kara listeye aldı.
375
00:21:10,145 --> 00:21:13,523
Sonuçları göreceğiz.
Amerikalı solcu siyasetçiler ise
376
00:21:13,606 --> 00:21:17,277
zenginlere daha yüksek vergi
gelmesi için bastırmaya başladı.
377
00:21:17,485 --> 00:21:19,487
Amerikalıların çoğunluğu da
bunda hemfikir.
378
00:21:19,738 --> 00:21:21,531
Hatta bazı milyarderler de.
379
00:21:21,656 --> 00:21:23,325
Daha çok vergi ödemeliyim.
380
00:21:23,491 --> 00:21:25,535
Sizler için vergi artırılmalı mı?
381
00:21:25,618 --> 00:21:26,536
Elbette.
382
00:21:26,619 --> 00:21:29,956
Vergi sistemi orta sınıftan uzaklaşıp
383
00:21:30,040 --> 00:21:32,917
zenginlere doğru kaydı.
Bunun çözülmesi lazım.
384
00:21:33,001 --> 00:21:35,003
Serveti büyütme şekliniz
385
00:21:35,462 --> 00:21:39,132
kamu düzenini ilgilendiren bir konudur.
386
00:21:39,549 --> 00:21:40,759
Ahlak ise
387
00:21:41,551 --> 00:21:42,927
onları bağlar.
388
00:21:43,011 --> 00:21:45,472
Kendileri ve rahipleri arasındadır.
389
00:21:45,972 --> 00:21:48,141
Milyarderlerle ilişkimiz karmaşık.
390
00:21:48,725 --> 00:21:51,478
Hâlihazırda değillerse de
onları biz ünlü yaptık.
391
00:21:51,561 --> 00:21:52,812
Onları güçlü yaptık.
392
00:21:53,104 --> 00:21:55,690
Paralarıyla inanılmaz şeyler de
yapıyorlar.
393
00:21:55,774 --> 00:21:57,817
Bazen devletlerden
daha etkili bir şekilde.
394
00:21:57,901 --> 00:21:59,903
Bireyler beni endişelendirmiyor.
395
00:21:59,986 --> 00:22:05,533
Bu dev gelire ve servet eşitsizliğine
yol açan bir sistem söz konusu.
396
00:22:06,451 --> 00:22:10,121
Milyarderler ulusu yakında
dünyanın en zengin ulusu olabilir.
397
00:22:10,330 --> 00:22:12,916
Paraları tek bir ülkede yaşamıyor olsa da
398
00:22:13,666 --> 00:22:15,585
biz onların ülkesinde yaşayacağız.
399
00:22:40,735 --> 00:22:42,737
Alt yazı çevirmeni: Mustafa Üneşi